İş Yaşamında Zihin Süreçlerinin Önemi

Eğitimde Zihin Süreçlerinin Önemi
Zihin süreçleri dediğimizde insanın düşünsel ve duygusal açılımdaki tüm potansiyellerinden
bahsediyoruz demektir. İnsan, beyin ve ruh olmak üzere iki eşsiz enerji boyutunun, yine atom
boyutunda mükemmel koordinasyona sahip bir bedensel oluşumla bütünleşmesinin emsalsiz
örneğidir. İnsan beyni hakkında bugün bildiklerimiz okyanusta bir su damlasıdır adeta.
Cerrahpaşa Nöroloji Anabilim Dalından Sn. Prof. Dr. Barış Korkmaz ile beyin ve zeka
üzerine gerçekleştirdiğim bir paylaşım esnasında kendileri bu gerçeği, “beyni keşfetmek hiç
bitmez” cümlesi ile ifade etmişlerdi. Okyanustaki bu su damlası bile sahip olduğumuz bu
mucizenin büyüklüğü hakkında bize çok önemli bilgiler veriyor. İnsanın ikinci önemli özelliği
olan ruhsal boyutu ise tam anlamıyla cevapsız bir gizemdir adeta. Sadece varlığına ilişkin bazı
bilgi ve öğretilere sahibiz. İnsanın bu somut ve soyut oluşumlarından Psikoloji ve Psikiyatri
gibi koskoca iki önemli alan doğmuş durumda. Beynimiz bedensel anlamda dünyaya merhaba
dediği andan itibaren, yaşamı elektriksel uyarı süreçleri ile algılıyor. Zamanı yaratıyor ve
gözlemlerini, deneyimlerini ve bilgilerini nöron ağlarında (sinaps) depoluyor. Peki bu gözlem
kimin için yapılıyor? Yaşadığımız her deneyim kime bilgi gönderiyor? Aslında gören, duyan,
hisseden ve dokunan kim? Tüm algısal süreçlerin beyindeki karşılığı elektriksel uyarı ise, bu
uyarılar kimin için yapılıyor? İnsan beynini inceleyen bilim adamları şunu söylüyorlar.
Beynin her tabakasını inceliyoruz ama bu bilgileri alan, yaşayan birisi yok içeride. Ne limbik
sistemde, ne de loblarda böyle birisi yok. Sadece atom boyutunda maddesel oluşumlar var. O
halde bedeni beyin aracılığıyla kullanarak, yaşamı algısal boyutta deneyimleyen biri olmalı
diyorlar. Bunun tanımını da çoğu kez ruh olarak veriyorlar.
İnsanın bu somut ve soyut potansiyelleri özellikle eğitim bilimleri açsından çok önemlidir.
Çalışan, üreten, yaratıcılığını sergileyen, liderlik eden, takım çalışmasını güçlendiren, zaman
yönetimini gerçekleştiren ve sunum yapan, kimi zaman öğreten ve kimi zamanda öğrenen
konumunda olan nedir, kimdir? Cevap çok basit insanın beynidir tüm bu süreçleri algısal
yollarla deneyimleyen. Farklı bedensel görünümlerde, beden kıyafetini giymiş eşsiz
beyinlerimizdir okuyan, çalışan, üreten. O halde şu sorular özellikle eğitimciler açısından
önemlidir.
 İnsan beyninin bölümleri ve işlevleri nelerdir?
 Beyin zihin süreçlerini nasıl geliştirir ve birbiri ile entegreli olarak işletir?
 Hafızanın süreçleri nelerdir?
 Öğrenmeye etki eden zihin süreçleri nelerdir?
Peki bu soruların cevaplarını bulacağımız kaynaklar hakkında bilim bugün bize yardımcı
olacak ne tür bilgilere sahip? Size bu konuda bilimin lügatından bazı kavramları, başka bir
deyişle insanın benzersiz zihin şifresinin detaylarından bazılarını örnek olarak verebilirim.
Nöron, Sinaps, Loblar, Zeka, Karakter, Merak Alanları, Amigdala, Hipokamp, Hipotalamus,
Algısal Düğüm, Öğrenilmiş Çaresizlikler, Bilinç ve Bilinçaltı, Kuantoloji, Bilinç Bilimi,
Genetik, Davranış Genetiği, Davranış Nörolojisi gibi daha pek çok konuyu sayabilirim
sizlere. Bu kavramları ne kadar biliyorsunuz? Özellikle bir eğitim bilimci iseniz hitap ettiğiniz
beynin bu diline ne kadar hakimsiniz? Bu sorular 21.yy’da varlığını sürdürmek isteyen
coğrafyaların, bugünden sormaya ve cevap aramaya başladıkları sorular arasında. Biraz önce
saydığım kavramları bir an beyin alfabesinin harfleri gibi düşünün. Beyin alfabenizi ne kadar
iyi biliyorsanız, o kadar güzel ve özgür cümleler kurabilirsiniz. Bu alfabeyi bilmediğinizde ise
başkalarının kurmanızı istediği cümleleri, farkında olmadan onlar adına kurar hale gelirsiniz.
İnsanlık beynimiz hakkında sahip olduğumuz pek çok bilgiye son 20 yılda ulaşmıştır. O halde
bugün dünya üzerinde uygulanmakta olan tüm eğitim sistemleri nöroloji ve gen biliminden
elde edilen son bilgilere göre yeniden yorumlanmalıdır. Bu yorumlama esnasında özellikle
atlanmaması gereken önemli bir husus, zihin süreçlerinin kültürel değerlerle
harmanlanmasıdır. 2006 yılında Türkiye’de ilk defa “Farklı Zeka Boyutlarının Kültürel
Değerlerle Harmanlanması” konulu bir proje başlatmıştım. Ülkemizde mesleğinde Türkiye ve
dünya çapında başarılara ulaşmış pek çok kişiyle bir araya gelerek, bu başarıların ardındaki
zihin süreçlerini kültürel etkileri de dikkate alarak birlikte değerlendirmiştik. Bu paylaşımlara
paralel olarak da konuya tıbbi açılımlar getirmek üzere İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa ve
Çapa Tıp Fakültelerinin değerli öğretim üyelerinden de destek almıştım. Çalışmamda
özellikle eğitim bilimleri açısından ortaya çıkan bazı önemli sonuçları sizlerle de paylaşmak
isterim.
 Her insan beyin özelliğinden dolayı eşsiz ve benzersizidir. Kimse birbiri ile
karşılaştırılmamalıdır.
 Zihin süreçleri sayısallaştırılmaya çalışılmamalıdır.
 Zeka genetiktir, desteklenmesi için önemli yaş 1,5-4 aralığıdır. Ya desteklersiniz
dehayı ortaya çıkartırsınız, ya da desteklemez sıradan bir yaşama dönüşmesine seyirci
kalırsınız.
 Karakterin oluşumunda çevresel etkiler ve rol model olan anne baba önemlidir.
Karakterin oluştuğu yaş dönemi 0-7 aralığıdır. (Amerika da davranış genleri bulunmuş
durumda.)
 İnsanın zihin süreçleri anlamında destekleneceği ve keşfedileceği en önemli evre 0-7
yaş dönemidir.
 Oyuncak bir bilimdir ve oyuncaklar bize çocuğun zihin süreçleri konusunda ipuçları
verirler.
 Zihin süreçlerine uygun meslekle etkileşen kişilerde ortaya çıkan eserler çoğu kez sıra
dışıdır ve zamana hükmeder. Bu eşleşmeyi başarabilen uluslar her alanda hızla
yükselirler.
 Ailedeki 10 kuşak geride yaşayan bir bireyden, herhangi bir yetenek ve buna bağlı
zeka süreci çocukta ortaya çıkabilir. Soy ağaçları bu anlamda sadece resim ve isim
açılımında sınırlı kalmamalıdır.
 Bilginin davranışa dönüşmemesinin en önemli nedeni, eğitim bilimlerinde zihin
süreçlerine yeteri kadar önem verilmemesidir.
 Kültürel değerler genetik kayıtlarda yer alır. Zihin performansı anlamında zenginliktir
ve yaşatılmalıdır.
 Uygun çevresel düzenlemeler ile keşfedilmeye çalışılan her sağlıklı çocuk, ön
plandaki zihin süreçlerine göre eğitimle buluşturulursa üst düzey beyin faaliyeti
sergiler.