Örgütlerde Moral Ölçümleri ve Düzeyini Yükseltici Önlemler
advertisement
Örgütsel Davranışlar, Grup Dinamiği, Değişiklik ve Yeniliklere Karşı Tepkiler ve Önlenmesi YRD. DOÇ. DR. FAHRETTIN ELDEMIR 1- Örgütsel Davranışlar A- Psikolojik Yaklaşım B- Davranışları Etkileyen Etmenler C- Birey ve Durumu Arasındaki Karşılıklı İlişkiler D- Örgütler ve Davranışlar E- İşe Nedensellik (İlliyet) Formülünün Uygulanması 2- Grup Dinamiği 3- Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi 1. Örgütsel Davranışlar A. Psikolojik Yaklaşım Psikolojik yöntemlere dayanarak davranışların incelenmesi geleceğe dönüktür. Hukuka dayanan yöntem geçmiş bir davranışa yöneliktir. Psikoloji geçmiş ve şimdiki durum ile davranışlardan gelecekteki durum ve davranışları öngörür. 1. Örgütsel Davranışlar B. Davranışları Etkileyen Etmenler Davranışları etkileyen nedenlerin birçoğu geçmişte meydana gelmiş köklü olaylara ilişkindir. Bütün davranışlar iki ögenin ürünüdür: 1. Davranışta bulunan kişinin veya organizmanın yapısı (kişiliği), 2. Onun içinde bulunduğu durum ve bu durumun özelliklerine ilişkindir. Bir bireyin davranışı, bütün yaşamı boyunca onunla birlikte olan etmenlerin miktarı ve dinamikliği ile ilgilidir. 1. Örgütsel Davranışlar C. Birey ve Durumu Arasındaki Karşılıklı İlişkiler, İçtepkisel (refleks) davranış tiplerinde, birey üzerinde etkide bulunan birtakım uyarıcılar vardır. Bu uyarıcılar, bireyin faaliyetini sürdürdüğü mevkii ve örgüt içerisinde yaptığı işlerle ilgilidir. Birey içinde yaşadığı çevreyi organize eder ve kendisine etki eden uyarıcılar bünyesine de etkide bulunur. 1. Örgütsel Davranışlar D. Örgütler ve Davranışlar Örgütleri oluşturan insanlar, herhangibir konu hakkında karara varmadan önce, değer unsurlarına dayanarak bir takım amaçlar belirlerler. Bireyin davranışlarını etkileyen değer unsurlarının başında, ussal kararları en çok etkileyenler; örgüt amaçları, adalet ve hakkaniyet ölçüleri, karar veren kimsenin kişisel değerleridir. 1. Örgütsel Davranışlar D. Örgütler ve Davranışlar a) Örgüt Amaçları: Bu amaçlar bireyin örgüt içinde davranışlarında ussallığı zorunlu kılan değerler olarak etkili olurlar. b) Verimlilik: Örgütü amacına ulaştıracak olan iki çözüm yolu aynı sonucu verecekse bunlardan en ucuza mal olanını seçmek demektir. c) Adalet ve Hakkaniyet: Kişisel haklara gereken saygı gösterilmelidir. Usul ve kurallar adil olmalıdır. d) Kişisel Değerler: Kişisel değerlerin gerçekleşme olanakları, örgütsel değerlerin benimsenmesi ve bunlara uygun hareket edilmesiyle artar. e) Gerçek Unsurları: Değer unsurlarının biçimlendirdiği davranışlar birtakım gerçek unsurların etkisi ile mantıklı bir yön alır. 1. Örgütsel Davranışlar D. İşe Nedensellik (İlliyet) Formülünün Uygulanması İnsan davranışlarının tesadüfî olduğu ve tahmininin olanaksız olduğu yolundaki görüşler psikoloji tarafından çürütülmüştür. Davranışlar, bireyleri etkileyen uyarıcıların bünyesine ve kişinin özelliklerine bağlıdır. Davranışları değiştirebilmek /ortadan kaldırmak için uyarıcılar veya birey üzerinde değişiklik yapmak gerekir. 1. Örgütsel Davranış D. İşe Nedensellik (İlliyet) Formülünün Uygulanması Davranışlarda nedensellik formülü şu şekilde gösterilebilir: Uyarıcı Birey Davranış Gerçekte durum bu kadar kolaylıkla açıklanamaz. Bireyin davranışları sadece bilinen değil, aynı zamanda bilinmeyen etmenlerin de etkisi altındadır. Uyarıcı Durum - Birey Davranış 2. Grup Dinamiği A. Tanımı ve Özellikleri Grup, belirli bir amacı gerçekleştirmek için biraraya gelmiş, birbirleriyle ilişkide bulunan iki veya daha çok kimsedir. Grup dinamiği kavramı, grubun herhangi bir kısmında ortaya çıkan değişmelerin grup üyeleri üzerinde ve grubun yapısında meydana getirdiği etki ve tepkileri ifade eder. Grup dinamiği şunları ele alır: 1. Kişiler arası etki ve tepkiler, 2. Grubun dış koşullara bağlılığı, 3. Grubun bir başka grupla ilişkileri. 2. Grup Dinamiği B. Sabit ve Sabit Olmayan Gruplar Sabit gruplar, uzun süre yapılarını değişikliklere karşı koruyabilen gruplardır. Sabit gruplarda anlaşmazlık veya uyuşmazlıklar köklü önlemlerle ortadan kaldırılmıştır. Sabit olmayan (değişken) gruplar yapılarını uzun süre koruyamazlar. 2. Grup Dinamiği B. Sabit ve Sabit Olmayan Gruplar Sabit olmayan (değişken) grupların değişmesindeki nedenler şunlar olabilir: Grubun önderinin otoritesini genişletmeye çalışması, Görevsel rollerin uyumlu ve dengeli dağıtılmaması, Araç ve yöntem seçimdeki inanç ve tutum çatışmaları. Bu nedenlerin sonucunda grubun içinde çözülme, bölünme, yeni bir birleşme ve anlaşmalar ortaya çıkabilir. 2. Grup Dinamiği B. Sabit ve Sabit Olmayan Gruplar Grup içi kuvvetler arasındaki çatışmaları önleyecek bir dengenin yokluğu, grup yapısında değişikliklere neden olacaktır. Bu değişmeler sonucunda kuvvetler dengelenecek ve böylece daha sabit ve uyumlu bir grup yapısı ortaya çıkabilecektir. 2. Grup Dinamiği C. Grup Değişikliklerini Belirleyen İç Etmenler Ortak amaçlar ve bu amaçlara erişmenin ortak inancı, Birleştirici güçlerin zayıflığı, Duygusal bağların varlığı gibi etmenler grupları birlikte tutar. 2. Grup Dinamiği D. Grup Değişikliklerini Belirleyen Dış Etmenler Bir grup çok katı ise dış etkilere karşı dayanıklıdır. Örgütlenmiş bir grup işbirlikçi çalışmada biz duygusunu daima herşeyin üzerinde tutar, tehdit ve tehlike anında daha homojen davranışta bulunmaktadır. Dış tehlikeler karşısında, genellikle, grup birliği artmakta ve düşmana karşı zıt güçler dahi birleşmektedir. 2. Grup Dinamiği Grup Dinamiği Yönünden Değişikliklerin İnsanlar ve Gruplar Üzerindeki Etkileri Sabit yapılı homojen gruplarda değişiklik zordur. Heterojen gruplarda değişiklik grup birliğini bozabilir. Sabit yapılı gruplarda grup önderinin tutumu önemlidir. Bağları kuvvetli gruplarda değişiklik ya normlar değiştirilerek ya da yeniden gruplamalara gidilerek yapılır. Bazen değişiklik içeriden de gelebilir. O zaman katılım daha yüksektir. Değişikliklerde prestij sahibi olan üyelerin etkisi yüksektir. Sosyal ilişki ve sistemlerin bilinmesi zorunludur. Örn: ortaklaşa eğlenceler, işe geliş gidişlerdeki yol arkadaşlığı Ekonomik kayıplar İşçi kıdemleri 2. Grup Dinamiği Değişim ve Önderlik: Önderin Yapması Gerekenler: a) Değişikliklerin ve yeniliklerin yaralarını ve gereklerini analiz etmek. b) Yeniliklerin olumlu sonuçları ortak ve bireysel amaçlara ne ölçüde yararlı oluyor? c) Kişilerin rol ve ilişkilerinde meydana gelecek değişiklikleri; sosyal ilişki ve sistemlere göre ayarlamak. d) Değişim sonrası aksaklıklar ve pürüzler giderilmeli. 3. Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi Çoğu kimseler açık veya gizli olarak değişikliklere engel olma eğilimindedirler. Gevşeklik, işi benimsememe, aktif mukavemet ve ayaklanma. Başlıca değişiklik ve yenilikler: Makinelerde ve diğer araçlarda meydana gelen değişiklikler. Süreçlerde ve yöntemlerde değişiklikler. Personelde değişmeler. 3. Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi Değişikliklere Karşı Direniş Türleri Örgüte bağlı psikolojik güçlükler (direnme) Gururu kırılanların işi terk etmesi Yaratıcı fikirlerden vazgeçilmesi Astlar tarafından eleştirilmenin güçlüğü Orta seviye yöneticilerin değişiklik fikrini ispata yeltenmeleri Diğer departmanlardan gelen fikirlere açık olmama Biçimsel olmayan (Informal) psikolojik güçlükler İşi kaybetme tedirginliği Eski amirini bırakma tedirginliği 3. Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi Yeniliklere karşı gösterilen tepkilerin niteliği Değişikliğin niteliğine, biçimine ve etkilenen kişilerin karakterine bağlıdır. Üretim miktar ve kalitesinin değiştirilmesi İşe geç kalma alışkanlıkları İşten ayrılmalar İş kazaları Toplu direnişler ve grevler 3. Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi Değişikliklere karşı tepkilerin frenlenmesi Değişiklik açık ve kesin bir şekilde bildirilmeli Personele getireceği yararları durum ve sonuçlar açıklanmalı Personeli kararlara dahil etmek Değişikliğin uygulanmasına dahil etmek Personel eğitimi Yenilikçi fikrin sahibi uzmanlarla etkilenen icracı birimler arasındaki ilişkileri güçlendirme 3. Yenilik ve Değişikliklere Karşı Direnişler ve Giderilmesi Hagen’in direnmenin giderilmesinde 3 strateji kuramı: Evrimsel stratejiler Merkeziyetçiliğe karşı bir görüştür. Değişiklikler yavaş gerçekleşir, sürekli değildir ve maliyetlidir. Devrimsel stratejiler Yenilik için bağımsız ve ayrı bir örgütsel birim kurma
