Zoobentoz Ekometri Uygulaması

Versiyon 0.14-2017
Ekometrik verilerin analiz yolları, ekometrik indeks ve matriks uygulamaları
ZOO
BENTOZ
EKOMETRI
Zoobentoz Ekometri Uygulaması
Zoobentoz Ekometrik Analiz
1
Genel Tanımlar
Ekometri genç bir bilim dalıdır. Ekometri istatistik ve geometri ile çok yakından
ilgilidir. Komünite bellirli bir bölgede yaşayan tüm popülasyonların meydana
getirdiği canlı grubudur. Populasyon ise bir bölgede yaşayan tek bir türe ait canlı
topluğudur. Zoobentik canlıların sayısal değerlerinden ekometrik değerlendirme
yapmak mümkündür.
Abundas(Bolluk) genel olarak belirli bir alandaki bir adeti yada biomas miktarı
olarak ifade edilir. Frekans bir türün diğer tüm türlere göre bolluk derecesidir.
Frekans her bir örneklem için ayrı ayrı hesaplanır. Prezans katsayısı frekansların
ortalamasıdır.
Örnekleme alanında her bir türün birey sayısına bolluk (abundance) adı verilir. Bir
türün bolluk derecesi bölgesel ya da mevsimsel olarak değişiklik gösterebilir. Bu
nedenle bolluk derecesini tanımlamada periyodik çalışmalar yapılır ve sonuçların
tanımlanmasında çok bol, bol, seyrek, nadir gibi skala kullanılır. Türlerin bolluk
derecesi Yoğunluk, Biyokütle, Sıklık , Örtü ve Baskınlık derecelerine bakılarak
saptanır.

Dominas
Bir tür topluluğu çeşitli türlerin bir araya gelmesiyle oluşur ve genel habitat içinde
farklı ekolojik nişe sahip olabilir. Bu türlerin bazıları tür topluluğundaki diğer türler
üzerinde nisbi bir denetim yeteneğine sahip olabilir ve böyle bir türe baskın
(dominant) tür denir.
Yani bir tür topluluğunda var olan türler sayı ve büyüklük bakımından değil, işlevsel
açıdan ekosistemin karakteristiğini belirleyecek kadar önemli bir etkiye sahip
olabilir. Böyle bir tür, sayıca az olsa bile dominant kabul edilebilir. Ancak bitki
toplumlarında, özellikle büyüklük bakımından farklı olmayan bireylerden oluşan
toplumlarda sayıca yüksek olanlar dominant olarak isimlendirilir. Bir bireyin diğer
birey üzerinde baskın olmasıdır. Dominas örnek içinde bulunan bir türün tüm
türlere göre bolluk gerecesindir. Dominas sürekli bir değerdir. Densite belirli bir
lokalitenin bellirli bir ünitesi ile ilgili olan popülasyonların boyutlarıdır. Bu
durumda baskınlık (dominance) bir türe ait birey sayısı ile tüm türlere ait toplam
birey sayısı arasındaki oranın yüzdesi olarak tanımlanır ve aşağıdaki formülle
hesaplanır.
𝐷𝑚𝑎 =
Zoobentoz Ekometrik Analiz
𝐷𝑎1 +𝐷𝑎2 +𝐷𝑎3
𝑛
2
Tür1
Tür2
Tür3
Tür4
Tür5
Tür6
Tür7
Tür8
Tür9
Tür10
Tür11
Tür12
Tür13
Tür14
Tür15
Tür16
Tür17
Tür18
Tür19
Tür20
S1
3
S2
S3
6
3
2
8
1
10
6
10
3
S4
5
1
4
S5
5
4
3
3
S6
6
1
S7
2
1
4
4
1
1
6
9
1
1
1
9
2
1
1
4
3
8
7
3
1
7
1
1
2
1
1
1
1
1
1
3
 Tür1 tüm 7 istasyon içinde 3 istasyonda bulunmuştur
Da1=
3
7
Tür 1 dominası %42.85 hesaplanır
Tür 18 ve Tür9 için hesaplama yapın…
 1. İstasyon için Tür 1 Kantitatif frekansı hesaplaması
KFa1=
3
3+5+6
Tür 1 kantitatif frekansı 0,214 hesaplanır
 Tür 3 Frekansı beş istasyonda bulunuyor Sa=5 toplam
istasyon sayısı 7 ise frekans
Fa1=
5
7
Tür3 frekansı 0,71 olarak hesaplanır.
 Tür 1 Pa=A türünün varlık katsayısı (Prezans)
3
5
6
 Pa=
+
+
3+5+6
3+5+6
3+5+6

Zoobentoz Ekometrik Analiz
3

Frekans
Çok türlü çalışmalarda kullanılır Olup olmama ile ilgidir. Bir türün araştırma
bölgesindeki bulunma yüzdesine Frekans (Sıklık) denir. Belli bir alanda birden fazla
örnekleme yapıldığında bir türe ait bireylere rastlanan örnekleme sayısının tüm
örnekleme sayısına oranının yüzdesi, o türün sıklık derecesini verir.
Tür topluluklarında türler sıklık bakımından beş grupta incelenir.





% 1-20
% 21-40
% 41-60
% 61-80
% 81-100
Nadir bulunan türler
Seyrek bulunan türler
Genellikle bulunan türler
Çoğunlukla bulunan türler
Devamlı türler
𝐹𝑎 =

𝑆
𝑆𝑎
Prezans
Frekansların ortalamasıdır.
𝑃𝑎 =
Zoobentoz Ekometrik Analiz
𝐹𝑎
𝐹𝑎 +𝐹𝑏 +𝐹𝑐 …+𝐹𝑛
4
Tür Zenginliği
Tür Topluluklarında Benzerlik ve Çeşitlilik Oranları’nın tanımlanabilmesi için
benzerlik veya çeşitlilik indeksi kullanılır. Çeşitlilik indeksleri bir tür topluluğunu
diğer tür toplulukları ile karşılaştırılmasında kullanılabilir. Tür topluluklarında,
topluluğu temsil edecek nitelikte ve sayıda örneklemeler yapılarak türler arası
yakınlık derecesi veya istasyonlar arası benzerlik derecesi saptanabilir. Bu şekilde
çeşitli tür topluluklarında yapılan çalışmalar sonucu toplulukların birbirine
benzerlikleri veya farklılıkları belirlenir.
Raman-Margaref Indeksi
𝐼𝑚𝑔 =
𝑆−1
ln 𝑁
Limitleri olmayan bir indekstir. Tür zenginliğini gösterir. Tür zenginliği ile RamanMargaref Indeksi doğru orantılıdır. İndeks değeri en büyük olan istasyonda tür
zenginliği en fazladır. İki amaç için kullanılır.
1- Kirliğin ortama etkisini göstermek için
2- Bakir alanların tesbit edilmesi için
Raman-Margaref İndeksi ayrı bölgelerde aynı çıkabilir. Bunun ekolojik olarak
önemi yoktur. Eyer farklı bölgelerden hesaplanan Raman-Margaref İndeksi
karşılaştırılacaksa bu bölgelerdeki kommünitelerinde mutlaka benzer olması
gereklidir.
Zoobentoz Ekometrik Analiz
5

Tür Çeşitliği Indeksi
-Shannon Wearner
0 ile 5 arasında limitleri olan bir indekstir. Tür çeşitliğini gösterir. Tür çeşitliği
artıkça bu indeksin değeri artar. Dominasiyi göstermek için Shannon Wearner
indeksi kullanabilir.
𝐼𝑠ℎ = − ∑ 𝑝𝑖 . log 2 𝑝𝑖
𝑁𝑖
𝑝𝑖 =
𝑁
Eyer ortamda hesaplanan Shannon Wearner indeksi 2,5 değerinden fazla ise
ortamda dominasi başlamıştır diyebiliriz. Özelikle kirlilik konusunda yapılan
çalışmalarda kullanılır. Ortamın tür açısından bolluğunu gösteren bir indekstir.
B-Simson indeksi
𝐼𝑠 = ∑
𝑁𝑖 (𝑁𝑖−1)
𝑁(𝑁−1)
0 ile 1 arasında limitleri olan bir indekstir. Tür çesitliği ile ters orantı olarak
değer gösterir. Tür çeşitliği artıkça Simson değeri azalır. Bu yüzden tür çeşitliğini
göstermek için 1-S değeri kullanılır. Shannon Wearner indeksi yerine kullanabilir.
C- Brilloin Indeksi
𝐸𝑝 =
Zoobentoz Ekometrik Analiz
𝐻
log2 𝑆
6
Ortamın çeşitliğini gösteren başka bir indekstir. Limitlidir. Simson indeksine
arternatif olarak kullanabilir.
Tür düzenliği indeksleri
Tür çeşitliği hesaplandığı zaman düzenlilik indekslerinehesaplanmalıdır. Düzenlilik
dominasinin türlere dağılışını gösteren bir indekstir. Limitlidir.
A-Pielou indeksi
𝐻
𝐸𝑝 =
log 2 𝑆
Her birey ortamda yaklaşık eşit bireyle temsil ediliyorsa Pileo indeksi 1'e eşit olur.
Limitlidir.
B-Sheldon indeksi
𝐸𝑝 =
𝑒𝐻
𝑆
Ortamın düzenliliğini gösteren diğer bir indekstir. Limitlidir .
Matrixler
Ekolojik çalışmalarda temel olarak iki tip matrix kullanılır.
A- R Matrix(Kalitatif matrix)
Satır ve sütünlarında aynı tip verilerin yerleştirildiği matrixledir. 3 tip R-matrix
vardır.
Zoobentoz Ekometrik Analiz
7
Tür x tür
R matriks
İstasyon x
istasyon
Lokalite x
lokalite
Derinlik x
derinlik
B- Q Matrix(Kantitatif matrix)
Satırların ve sütunlarında farklı verilerin olduğu matrixlerdir. Genel olarak Tür X
istasyon şeklinde oluşturulan indekslerdir. Bu tip matrixlerden 6 adet indeks
hesaplanabilir.
Abundas
Dominas
Frekans
Q matriks
Tür zenginliğ,
Raman-Margaref
Tür çeşitliği
Shannon wearner
Tür düzenliği
Pileo
Zoobentoz Ekometrik Analiz
8

Örnekler
Yapılan bir çalışmada yedi istasyonda çeşitli türler toplamıştır. Bu veriler Q-Matrix
olarak verilebilir.
I stasy on 6
8
1
I stasy on 6
I stasy on 4
2
3
I stasyon-5
I stasyon3
3
I stasyon -2
6
5
1
4
I stasyon1
Q -Matrix
Tür No=01
Tür No=02
Tür No=03
Tür No=04
Tür No=05
Tür No=06
Tür No=07
Tür No=08
Tür No=09
Tür No=10
Tür No=11
Tür No=12
Tür No=13
Tür No=14
Tür No=15
Tür No=16
Tür No=17
Tür No=18
Tür No=19
Tür No=20
6
1
2
1
4
4
1
1
5
10
1
10
9
2
4
3
3
4
3
8
7
3
6
6
3
9
1
1
1
1
1
7
1
1
2
1
1
1
1
1
1
3
Hesaplanan indeksler
Is tas yo n - 1
Is tas yo n - 2
Is tas yo n - 3
Is tas yo n - 4
Is tas yo n - 5
Is tas yo n - 6
Is tas yo n - 7
T op l am la r
33
7
53
29
15
23
16
Zoobentoz Ekometrik Analiz
S
11
2
10
9
8
8
4
D om in a s
2 7.3
8 5.7
1 8.9
3 7.0
2 6.7
3 0.4
5 0.0
9
S h an n on
2 .09 4
0 .41 0
2 .11 5
1 .89 1
1 .89 9
1 .77 4
1 .23 4
P i el ou
0 .87 3
0 .59 2
0 .91 9
0 .86 1
0 .91 3
0 .85 3
0 .89 0
S im ps on
0 .84 7
0 .24 5
0 .86 4
0 .81 6
0 .82 7
0 .79 4
0 .66 4
M a rg ar ef
2 .86 0
0 .51 4
2 .26 7
2 .37 6
2 .58 5
2 .23 3
1 .08 2