01 doÛal sayİlar

Temel Kaynak 4
GERÇEK, MECAZ VE TER‹M ANLAMLI KEL‹MELER
Ne kadar tatl› kardeflin var!
Az önce tatl› yedi, ondand›r.
☞
Gerçek anlam, bir kelimenin akla gelen ilk anlam›, sözlük anlam›d›r. Yukar›daki
konuflmada “Az önce tatl› yedi.” derken “tatl›” kelimesi “fiekerle veya flekerli fleylerle
yap›lan yiyecek.” anlam›nda yani gerçek anlam›nda kullan›lm›flt›r.
☞
Mecaz anlam ise bir kelimenin gerçek anlam›ndan uzaklaflt›r›larak benzetmeli
olarak kullan›lmas›d›r. “Ne tatl› kardeflin var!” derken “tatl›” kelimesi “‹nsan› çeken,
göze, kula¤a hofl gelen.” anlam›nda kullan›larak gerçek anlam›ndan uzaklaflt›r›lm›flt›r.
Kelimelerin gerçek ve mecaz anlamlar›n›, kullan›ld›klar› cümlelerin anlam›ndan
anlamak mümkündür.
Afla¤›daki cümleleri koyu yaz›lan kelimelere dikkat ederek okuyunuz.
Gitti¤im yerde beni çok s›cak karfl›lad›lar. (mecaz anlam)
Bu s›cakta ancak denize girilir. (gerçek anlam)
Elindeki pofletler a¤›rsa yard›m edeyim. (gerçek anlam)
Odan›n içinde a¤›r bir koku vard›. (mecaz anlam)
Koca orman birkaç saat içinde yand›. (gerçek anlam)
Sinemaya yetiflemeyince biletlerimiz yand›. (mecaz anlam)
‹yi yüzme bilmedi¤i için derin yerlere gidemiyor. (gerçek anlam)
Onda derin bir vatan sevgisi vard›r. (mecaz anlam)
306
TÜRKÇE
☞
Bir bilim, sanat ve meslek dal›yla ilgili özel ve belirli bir kavram› ifade eden
kelimeler terimdir. Bu anlamda kullan›lan kelimeler de terim anlaml› kelimelerdir.
Her bilim dal›n›n kendine ait terimi vard›r:
“Virgül, s›fat, özne, yüklem” dil bilgisi terimleri,
“Eksi, aç›, kare, ayr›t” matematik terimleri,
“Kostüm, senaryo, perde, dekor” tiyatro terimleri,
“Ekvator, meridyen, ova, akarsu” co¤rafya terimleridir.
Bu örnekleri ço¤altmak mümkündür.
☺
Ö⁄REND‹KLER‹M‹Z‹ UYGULAYALIM 23
1. Afla¤›daki cümlelerde koyu yaz›lan kelimelerin hangi anlamda kullan›ld›¤›n›
örnekteki gibi iflaretleyiniz.
Cümle
Annemle teyzen koyu bir sohbete dald›lar.
Gerçek
anlam
Mecaz
anlam
Terim
anlam
x
Hakem penalt› karar› verince herkes ba¤›rd›.
‹nce bir tahta parças›n› flekillendirecekti.
Bu ifli yapman›n baflka bir yolu daha olmal›.
K›y›dan renkli tafllar toplay›p eve götürdü.
Alfabemizde yirmi bir ünsüz vard›r.
Bofl oturmaktan can›m s›k›ld›.
Zay›f oldu¤u derslerine var gücüyle çal›fl›yor.
Dik bir yamac› t›rmanmaya bafllad›k.
Balkondaki çamafl›r ipi birden koptu.
Üç katl› bir apartmanda oturuyoruz.
Cümlede ifli yapan kifli cümlenin öznesidir.
307
Temel Kaynak 4
2. Afla¤›daki cümlelerde renkli yaz›lan kelimeler mecaz anlamda kullan›lm›flt›r.
Bu kelimeleri gerçek anlamlar›yla birer cümlede kullan›p yaz›n›z.
Ömer, bo¤az›na çok düflkündür.
............................................................................................................................................................................................................................................................
Bu binan›n zay›f bir yap› oldu¤unu söylüyorlar.
............................................................................................................................................................................................................................................................
Kula¤› iyi oldu¤u için parçalar› notas›z da çalabiliyordu.
............................................................................................................................................................................................................................................................
Ona olan öfkem birkaç dakika içinde söndü.
............................................................................................................................................................................................................................................................
Ald›¤› hediyeyi görünce yüzünü buruflturdu.
............................................................................................................................................................................................................................................................
Bu f›rsat kaçmaz, hemen yar›flmaya kat›lmal›y›m.
............................................................................................................................................................................................................................................................
3. Afla¤›daki cümlelerin noktal› yerlerini altta verilen terim anlam› kelimelerin
uygun olanlar›yla tamamlay›n›z.
da¤lar
dekorunu
potaya
Gitti¤imiz oyunun ................................................... hepimiz çok be¤endik.
Ülkemizin kuzeyinde ................................................... denize dik uzan›r.
Tamamlanm›fl cümlelerin sonuna ................................................... koyar›z.
Dondurma külah› ................................................... benzeyen bir varl›kt›r.
, Dünya’n›n uydusudur.
...................................................,
Oyuncular ................................................... basket atmak için yar›fl›yorlard›.
Et ve süt ................................................... bak›m›ndan zengin besinlerdir.
308
koniye
protein
nokta
Ay