Terapötik İlaç İzlemi

KLİNİK ECZACILIK STANDARTLARI
Görev, Yetki ve Sorumluluklar
Birinci Basım
Editör
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
Yazarlar
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
Doç.Dr. Buket REEL
Doç.Dr. Ceren Gönen KORKMAZ
Doç.Dr. Göksel GÖKÇE
Dr. Ecz. Mehmet ARUN
Dr. Ecz. Elif ERTUNA
Dr. Ecz. Gökçe Yıldırım BUHARALIOĞLU
Nisan 2017
KLİNİK ECZACILIK STANDARTLARI
Görev, Yetki ve Sorumluluklar
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
GEMAŞ Eczacılık Kitapları Dizisi: 2
ISBN: 978-975-6168-14-1
Baskı:
Birinci Basım, Nisan 2017
Sayfa ve Kapak Tasarımı:
Dr. Ecz. Mehmet Ali EGE
Yayın ve Dağıtım:
GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin
yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar dışında, hiçbir şekilde kitabın tümü veya
bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılmaz.
Kâzım Dirik Mahallesi 372/2 Sok. No:33
35100 Bornova - İZMİR
Telefon: (232) 431 01 20
Faks: (232) 431 00 13
İnternet:
www.eczanet.com
www.eczacilikakademisi.net
İçindekiler
ÖNSÖZ ................................................................................................................................................... III
GİRİŞ ....................................................................................................................................................... 1
STANDART 1 : İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı ................................................................... 3
STANDART 2 : İlaç Tedavisi İzlemi (Farmasötik Bakım) ........................................................................ 8
STANDART 3 : Reçete İzlemi ve İncelemesi ........................................................................................ 11
STANDART 4 : Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi, Saptanması, Değerlendirilmesi ve Yönetimi ...... 15
STANDART 5 : İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimi ................................. 20
STANDART 6 : Terapötik İlaç İzlemi ..................................................................................................... 22
STANDART 7 : İlaç Hatalarının Önlenmesi, Belirlenmesi, Yönetimi ve Raporlanması ........................ 25
STANDART 8 : Multidisipliner Çalışma ................................................................................................. 28
STANDART 9 : Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması................................................... 30
STANDART 10 : Taburculuk ................................................................................................................. 34
STANDART 11 : Hasta İlaç Eğitimi ....................................................................................................... 38
STANDART 12 : Eczacılar İçin Sürekli Mesleki Gelişim ....................................................................... 41
STANDART 13 : Kaynaklar ve Olanaklar .............................................................................................. 43
STANDART 14 : Belgeleme .................................................................................................................. 45
STANDART 15 : Klinik Eczacılık Hizmetlerinde Kalite .......................................................................... 48
STANDART 16: Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi ................................................................................ 50
STANDART 17 : İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi ............................... 52
STANDART 18 : Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri .................................................................. 55
STANDART 19 : İletişim ........................................................................................................................ 59
STANDART 20 : Kendi Kendine İlaç Alma Uygulaması ....................................................................... 61
STANDART 21 : Hastanın Beraberinde Getirdiği İlaçların Kullanımı .................................................... 63
Ek 1 - Prosedürler ................................................................................................................................. 65
1. İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatına İlişkin Prosedür ............................................. 65
2. Reçete İzleme ve İnceleme Prosedürü ................................................................................. 69
3. Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi, Tespit Edilmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimine
İlişkin Prosedür ...................................................................................................................... 71
4. İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimine İlişkin Prosedür ............. 73
5. Terapötik İlaç İzlemine İlişkin Prosedür ................................................................................. 74
6. Multidisipliner Çalışma Prosedürü ......................................................................................... 76
I
7.
8.
9.
Eczacının İlaç Bilgi Danışmanlığı Sağlamasına İlişkin Prosedür .......................................... 77
Taburculuk Prosedürü ........................................................................................................... 78
Hasta İlaç Eğitimi Prosedürü ................................................................................................. 80
Ek 2 – Sözlük ......................................................................................................................................... 83
Kaynaklar ............................................................................................................................................... 96
II
ÖNSÖZ
Toplum, sağlık sorunlarının çözümlenmesi konusunda sağlık meslek çalışanlarına güvenir. Toplumu oluşturan bireyler
yaşadıkları sağlık sorunları kendi başlarına çözemeyecekleri noktaya geldiğinde yardım almak için sağlık çalışanlarına
başvururlar. Bu çerçevede bakıldığında toplumun ve eczacılık yasasının bir sağlık çalışanı olan eczacıdan beklentisi, bireyin ilaç
tedavi sorunlarını belirlemesi, çözümlemesi ve önlemesidir. Bu yalın gereksinim günümüzde “farmasötik bakım” olarak
adlandırılan hasta merkezli çağdaş eczacılık hizmet yaklaşımının temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle farmasötik bakım bir
“pratisyenlik” uygulamasıdır ve hastaya hizmet sunan her eczacının yerine getirmesi gereken bir “klinik eczacılık” hizmetidir.
Eczacılık için açıklanmaya çalışılan bu durum, aslında hekimlik ve diş hekimliğinde çok eskiden beri uygulanmaktadır. Örneğin
tıp eğitiminde pratisyenlik ve uzmanlık birbirini tamamlayan iki ayrı süreçtir. Tıpta uzmanlık, pratisyenlik üzerine inşa edilir ve
pratisyenin tutum, bilgi ve becerilerini ilgili alanda uzmanlık düzeyine çıkarmayı hedefler. Pratisyen ve uzman hekim
tarafından sunulan sağlık hizmetlerinin düzeyi hastaların sağlık sorunlarının karmaşıklık derecesine göre farklılaşır. Pratisyen
ve uzman hekim aynı temel hasta bakım süreçlerini uygulamalarına rağmen, pratisyen hekim hastanın belirli bir karmaşıklık
düzeyine kadar olan sağlık problemlerini çözebilecek yetkinliğe sahiptir. Uzman hekim ise daha karmaşıklık durumlarda da
girişimde bulunabilecek yetkinliğe sahiptir. Aşağıda sunulan grafik bu gerçeği özetlemektedir.
Hekimler için yapılan bu açıklamalar göz önüne alındığında, “eczacılıkta uzmanlık” konusunu kabul eden ve düzenleyen
yasanın yürürlüğe girmesinden sonra Türkiye’de “pratisyen eczacı” ve “uzman eczacı” kavramları kaçınılmaz olarak gündeme
girmiş durumdadır. Klinik eczacılık sadece uzmanlık eğitimi almış eczacıların verdiği bir hizmet değil, tüm eczacıların vermeleri
gereken bir mesleki uygulamadır. Bu nedenle klinik eczacılıkta uzmanlığın temellerinin eczacılık lisans eğitimi sırasında atılması
gerekir. Bunun için de eczacılık lisans eğitiminde öğrencilere temel düzeyde klinik eczacılık tutum, bilgi ve becerilerinin
kazandırılması gerekir.
Türkiye’de klinik, klinisyen ve eczacı sözcüklerinin yan yana kullanılması bazı çevrelerce garipsenmekte ya da kabul
edilememektedir. Klinik eczacılıkta uzmanlığın yasalaştığı günümüzde, bu konudaki tereddütleri gidermek için öncelikle
“klinisyen” sözcüğünü tanımlamak gerekir. Daha açık bir ifade ile “klinisyen (clinician)” ve “hekim (physician)” sözcükleri ne
ifade etmektedir? Klinisyen sözcüğü evrensel olarak hekim, diş hekimi, eczacı, psikolog, hemşire, ebe, paramedik veya
fizyoterapist gibi klinikte çalışan herhangi bir sağlık hizmet çalışanını ifade eder. Klinisyenler hastalara, hastaneler, klinikler
veya evlerde sağlık hizmeti sunan sağlık çalışanlarıdır. “Hekim” ya da “tıp doktoru” sözcüğü ise tıp eğitimini tamamlamış,
doktorluk ve/veya cerrahlık yapmak için gereken lisansa sahip bir sağlık meslek çalışanını tanımlamaktadır. Bir hekim aynı
zamanda bir klinisyendir, fakat bütün klinisyenler hekim yani tıp doktoru değildir. Bu temel ve yadsınamaz gerçek göz önüne
alındığında, gerek lisans diplomasına sahip eczacı gerekse uzman eczacının aynı zamanda klinisyen sıfatını taşıyacakları açıktır.
Bu durumda konuya ilişkin tanımlanması gereken diğer temel kavramın “klinik eczacı” olduğu görülmektedir.
Klinik eczacılar, hekimler ve diğer sağlık profesyonelleriyle sık ve düzenli etkileşimde oldukları sağlık hizmet yerlerinde,
hastalara sunulan sağlık hizmetinin koordinasyonuna katkıda bulunan, hastalara reçete edilen ilaçlarla sürdürülen tedavinin
mümkün olan en iyi sağlık sonuçlarına ulaşması için doktorlar, diğer sağlık uzmanları ve hastalarla doğrudan ilişki içinde çalışan
eczacılardır. Klinik eczacılar, tıp merkezleri, klinikler ve sağlık hizmetlerinin verildiği diğer yerler de dahil olmak üzere doğrudan
hasta bakım ortamlarında teorik ve uygulamalı eğitim görürler. Klinik eczacılara, sıklıkla, hastanın sağlık ekibinin bir parçası
olarak işbirliği içinde oldukları hekimler ve/veya sağlık sistemi tarafından bir dizi ilaç karar verme işlevini yerine getirmelerini
sağlayan hasta bakımı ayrıcalıkları verilir. Klinik eczacıya verilen bu ayrıcalıklar onun ilaç tedavisine ilişkin kazandığı bilgi ve
klinik deneyime dayanır. İhtisas düzeyindeki bu bilgi ve klinik deneyim genellikle uzmanlık eğitimi ve uzmanlık diplomasıyla
kazanılır.
Bu kitabın yayımlandığı Nisan 2017 tarihi itibariyle Türkiye’de “Klinik Eczacılıkta Uzmanlık” yasayla kabul edilmiş, bu yasa
gereği “Eczacılık Uzmanlık Kurulu (EUK)” oluşturulmuş ve eczacılık fakültelerimizde “Klinik Eczacılık Uzmanlık Eğitimi”ne
ilişkin hazırlıklara başlanmış olmasına rağmen, henüz bir klinik eczacının görev, yetki ve sorumluluklarını tanımlayan “Klinik
Eczacılık Standartları” bulunmamaktaydı. Bu önemli eksikliği gidermek üzere uluslararası kabul görmüş klinik eczacılık
standartları temel alınarak, güncel sağlık mevzuatımıza uygun “Klinik Eczacılık Standartları” hazırlanmıştır. Hazırlanan her
standart bileşenlerine ayrılarak detaylandırılmış ve titiz bir çalışma ile güncel sağlık mevzuatı ile ilişkilendirilmiştir. "Klinik
Eczacılık Standartları" kitabının eczacılıkta önemli bir uygulama ve uzmanlık alanı olan “Klinik Eczacılık” konusundaki
çalışmaların etkin ve istikrarlı bir şekilde sürdürülmesi için yararlı olmasını ve sağlık hizmet sunumuna önemli katkılar
sağlamasını dilerim.
Prof.Dr. Levent ÜSTÜNES
Ege Üniversitesi
Eczacılık Fakültesi
Klinik Eczacılık Anabilim Dalı Başkanı
IV
GİRİŞ
Klinik eczacılık ilaçların güvenli, etkin ve ekonomik kullanımı ile ilgili olarak “hastanın bakım yolculuğu”na her
aşamada katkıda bulunan bir eczacılık disiplinidir.
Klinik eczacılık multidisipliner sağlık ekibinde hastanın yararı için aşağıda sayılan tedavi hedeflerine ulaşılmasını
amaçlar:

İlaç tedavisinin en etkin ve tedaviye toleransın en üst düzeyde olmasını sağlamak ve ilaç toksisitesini
minimize etmek,

Hastanın spesifik bir tıbbi durum için en uygun ilacı, optimum doz, uygun zaman periyodu, rasyonel
dozaj formu ve tedavi rejimiyle almasını sağlamak,

İyi reçeteleme uygulamasını desteklemek,

İlaçların istenmeyen etkilerinin ve etkileşimlerini belirlemek, çözümlemek ve mümkünse öngörerek
engellenmesini sağlamak,

Hastaları ilaçları ve sağlığın geliştirilmesi konularında eğitmek ve bilgilendirilmelerine katkıda
bulunmak,

İlaç tedavisini izlemek,

Reçete yazanların eğitimine katkıda bulunmak,

Klinik araştırmalara katılmak,

İlaçların klinik kullanımı konusunda danışmanlık vermek,

İlaçların maliyet etkin kullanımına destek olmak,

Kaliteli ilaç kullanımını sağlayan her türlü faaliyete katkıda bulunmak.
Klinik eczacılığın değerler sistemi, eczacıların hastalarına kendilerinin almayı istedikleri nitelikte bir farmasötik
bakım hizmeti sunmalarını gerektirir. Bu değerler sistemini benimseyen eczacı ilaç tedavisi konusunda hastanın
savunucusu olarak görev yapar. Eczacının yararlı ve etkin klinik eczacılık hizmeti sunabilmesi, bunun için gereken
bilgi, beceri ve deneyime sahip olmasını gerektirir. Eczacı bu yetkinliği lisans ve lisansüstü eğitim ve sürekli mesleki
gelişimle kazanır.
Klinik eczacılık hizmetleri şunları içerir:

Klinik yönden önem taşıyan ilaç kaynaklı sorunların belirlenmesi,

İlaç kaynaklı sorunların insidansının azaltılması,

Hasta eğitimi ve hastanın tedaviye uyumunun geliştirilmesi,

Reçetelemenin iyileştirilmesi,

Klinik sonuçların (çıktıların) iyileştirilmesi,

İlaç tedavisinde maliyet etkinliğin sağlanması,

Hastanede yatış sürelerinin kısaltılması.
İlaç yönetiminin ayrılmaz bir parçası olan klinik eczacılık uygulaması çağdaş sağlık hizmetlerinin değişen ihtiyaç ve
talepleri ile gelişmeye devam etmektedir. Klinik eczacılık standartları hastaların eczacılar tarafından ilaç
kullanımıyla ilişkili riskleri en aza indirgemek ve ilaçların kullanımını optimize etmek için yaptıkları faliyetleri tanımlar.
1
Klinik eczacılık standartları hastanede yatan, ayakta tedavi gören veya serbest eczaneye gelen hastalara verilmesi
gereken ve eczacılık hizmetlerinin verildiği her yerde uygulanması gereken standartlardır.
Kapsamlı ve güvenilir klinik eczacılık hizmetleri çağdaş sağlık hizmetinin vazgeçilmez bir bileşenidir. İdeal olarak
her sağlık hizmet sunucusunun, ihtiyaçlarına göre her hastaya gereken tüm klinik eczacılık faaliyetlerini sunması
gerekir. Bu nedenle klinik eczacılık hizmetleri için Türkiye’deki ilgili mevzuta dayalı klinik eczacılık standartlarının
hazırlanması bir zorunluluk halini almıştır. Bu kitapta Türkiye’de klinik eczacılık uygulamasının hasta bakımına olan
katkısını artırmak amacıyla hazırladığımız Klinik Eczacılık Standartları tanımlanmaktadır. Tanımlanan standartların
yasal mevzuatla (ör. ilgili yasa, yönetmelik, yönerge ve kılavuzlar) olan ilişkisi kurulmuş ve her standart için ifade
edilmiştir. Kitapta tanımlanan klinik eczacılık standartlarının ulusal veya sağlık hizmet kuruluşunun kendi özel
standart çalışma prosedürleri ile desteklenmesi gerekir. Kitabın sonunda yer alan Ek 1’de, her kuruluşun kendi
standart çalışma prosedürlerini geliştirmesi için kullanabileceği çalışma prosedür örnekleri verilmiştir.
2
1
Temel Standart Gereklilikler
Bir eczacı hasta kabul sürecinde her hastadan veya bakımından sorumlu olan kimseden hastanın ilaç öyküsünü
alır. Bunun tüm hastalar için yapılamadığı durumlarda, diğer bir sağlık profesyoneli tarafından alınan ilaç öyküsünün
sorumlu eczacı tarafından doğrulanması gerekir. Eczacı ilaç mutabakatı1 için doğrulanan bu ilaç öyküsünü
kullanmalıdır.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
1.1
İlaç öyküsünün ne şekilde alınacağına ve ilaç mutabakatının nasıl
tamamlanacağına ilişkin yerel bir standart çalışma prosedürü
bulunmalıdır.
1.2
Standart çalışma prosedürü, ilaç öyküsünün nereye kaydedildiğini
ve ilaç mutabakatının ne şeklide belgelendiğini belirtmelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
1.3
Hastanın ilaç öyküsü, yatıştan sonra mümkün olan en kısa sürede
(ideal olarak 24 saat içinde) bir eczacı tarafından alınmalıdır.
Diğer sağlık personeli tarafından alınan ilaç öyküsü eczacı
tarafından doğrulanmalıdır.
1.4
İlaç mutabakatı, yatıştan sonra mümkün olan en kısa sürede
(ideal olarak 24 saat içinde) bir eczacı tarafından sağlanmalıdır.
1.5
İlaç öyküsü şunları içerir:
 Güncel ve yakın zamanda reçete edilen ilaçlar
 Reçetesiz ilaçlar
 Klinik araştırma ilaçları
 Tanı amaçlı diagnostik ilaçlar
 Ruhsatsız ilaçlar
 Bitkisel ilaçlar ve çaylar
 Homeopatik ilaçlar
 Diğer alternatif tedaviler
 Sigara ve tütün kullanımı, alkol tüketimi, uyuşturucu veya uyarıcı
madde kullanımı (gerektiğinde mesleki görüşünü de ekleyerek)
 Hastanın ilaçları hakkındaki bilgi düzeyi
 Hastanın ilaçlar konusundaki düşünce, inanç veya varsa
önyargıları
1.6
İlaç öyküsü gerektiğinde hastanın son aşı öyküsünü de
belgelemelidir. Bu, hastanın yaşına ve güncel yakınmasına göre
değişiklik gösterir.
1.7
İlaç öyküsü, bilinen herhangi bir advers ilaç reaksiyonunu
belgelemelidir.
1.8
İlaç öyküsü, hastanın tüm ilaç alerjilerini ve duyarlılıklarını
belgelemelidir. Hastanın ilaca bağlı olmayan alerjileri ve
duyarlılıkları da ilaç öyküsünde mutlaka yer almalıdır. Hastadaki
alerjik reaksiyonun tipinin bilindiği durumlarda bunun ilaç
öyküsünde belgelenmesi gerekir.
1.9
Hastanın güncel tedavisinin durumuna uygun olup olmadığı
mevcut klinik tablosu ışığında değerlendirilmeli ve bir ilaç
değişikliğinin gerekli olduğu düşünülen durumlarda ilgili doktorla
temas kurularak konu hakkında bilgi verilmelidir.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde
7-(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları
Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık
Uygulamalarının Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve
Yetkileri, Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde
18 – (Değişik: 1/4/20052005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01;
SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01;
SİY08.02; SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite
Standartları; Akılcı İlaç Kullanımı
İle İlgili Kılavuz
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
Eczacılık hizmetinin verildiği her ortamda hastanın doğru ilaç öyküsünün alınması önemlidir. Hastane ortamında
doğru ve eksiksiz bir ilaç öyküsü hastanın yatışı sırasında alınır.
İlaç mutabakatı (Medicines reconciliation): Hastanın güncel olarak kullandığı ilaçlarının her birinin tam ve doğru listesinin temin
edildiği ve doğrulandığı resmi bir süreçtir. İlaç mutabakatı hastanın halen kullanmakta olduğu mevcut ilaçları ile reçete edilmesi
gereken ilaçların karşılaştırılmasıdır.
1
3
İleri Düzey Gereklilikler
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
1.10
İlaçla ilişkili olabilecek hasta yatışları saptanmalı ve
kaydedilmelidir.
1.11
Hastanın uygulanan tedaviye ilişkin daha önceki veya güncel
uyumsuzluk öyküsü belgelenmelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
1.12
İlaç öyküsünün nereden alındığı belgelenmelidir. Bunun için en az
iki farklı kaynak kullanılmalıdır. Bu kaynaklar şunlar olabilir:




Hasta ve/veya bakıcısı,
Hastanın kendi ilaçları,
Hastanın aile hekimi/acil bakım özeti,
Hastanın eczacılık hizmetinin en az %75’ini aldığı serbest
eczane,
 Bir sevk söz konusuysa hastanın daha önce yatmış olduğu
hastane.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde
7-(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları
Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18
– (Değişik: 1/4/2005-2005/8720
K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01
- Kod: SİY03
- Kod:SİY05
- Kod:SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08
- Kod:SİY14
 Hastane Hizmet Kalite
Standartları; Akılcı İlaç Kullanımı
İle İlgili Kılavuz
İlaç öyküsü alınırken, hastanın bizzat kendisi veya kendi ilaçları dışında başka bir bilgi kaynağına başvurulduğunda,
ilaç öyküsü yazılı olarak alınmalıdır. Bunun mümkün olamadığı durumlarda, ilaç öyküsü için gereken bilgiler sözlü
olarak alınabilir. Hastanın kimliği, adı, adresi ve doğum tarihi ile doğrulanmalıdır. Eczacı hastasından kendisine
reçete edilen ilaçları hakkında bilgi almalıdır. Bir ilacın adına ilişkin herhangi bir belirsizlik olduğunda, eczacı
hastasından ilacın adını hecelemesini istemelidir. Eczacı hastasından aldığı bu sözlü bilgiyi doğrulamak amacıyla
ekibin diğer bir üyesine kendisi sözlü olarak tekrar etmelidir. Mümkün olan durumlarda, ilaç öyküsü için sözlü olarak
alınan bilgiler, 24 saat içinde yazılı olarak doğrulanmalıdır. Sözlü bilgi aktarımının doğruluğundan emin olmak için
gelen yazılı bilgi sözlü bilgi ile karşılaştırılarak kontrol edilmelidir.
Önemi
İlaç öyküsü görüşmesinin amacı hastanın ilaç kullanımı hakkında bilgi sağlamaktır. Hastanın ilaç kullanımına ilişkin
bilgi, hastaya sunulan kapsamlı bakıma yardımcı olabilir. Eczacılar, ilaçlar, dozaj şekilleri ve bunların kullanımları
konusundaki geniş bilgi birikimleriyle bu görevi üstlenebilecek en yetkin sağlık profesyonelleridir. Sağlanan bilgiler
şunlar için kullanılabilir:
4

Hastanın hastaneye yatışı öncesinde almakta olduğu ilaçları ile yatışta kendisine reçete edilen ilaçlar
arasında ilaç mutabakatının sağlanması. Bunun için hastanın ilaç öyküsü ile mevcut ilaç tabelası
karşılaştırılır; bir tutarsızlık olup olmadığı kontrol edilir ve kaydedilir. Herhangi bir yanlışlık
saptandığında mutlaka düzeltilir. Reçeteleme veya ilaç uygulamasında bir hata olmuşsa, bu durum
rapor edilir ve hasta gerektiği şekilde yönetilir.

Diğer personel tarafından alınan ilaç öykülerinin doğrulanması ve uygun olan yerlerde ek bilgi
sağlanması,
Alerjiler, duyarlılıklar, advers reaksiyonlar ve bunların niteliklerinin ve görülme tarihlerinin
belgelenmesi,

İlaç etkileşmelerinin taranması,

Advers etkilerin taranması,

Hastanın ilaç tedavisine uyumunun değerlendirilmesi,

İlacın reçetelenme gerekçesinin değerlendirilmesi,

İlaç suistimaline ilişkin bulguların değerlendirilmesi,

İlaç uygulama tekniklerinin değerlendirilmesi,

İlaç kullanımı için yardımcı bir araç gerekip gerekmediğinin değerlendirilmesi,

Hastanın kendi kararıyla almaya başladığı ilaçlar ve kendisine reçete edilen ilaçların kullanımında
yaptığı değişikliklerin belgelenmesi.
İlaç öyküsü görüşmesi eczacının şunları yapmasına imkân verir:

Hastayla doğrudan ilişki kurabilme ve ona hasta bakımında eczacının görevlerini anlatma,

Hastanın ihtiyaçlarını ve tedaviden beklenen sonucu anlayabilme,

Hastanın ilaçları hakkında bilgi edinebilme,

Hastanın eğitimine başlama ve onun ilaçlarını daha kaliteli kullanmasını sağlamak üzere çalışabilme,

Hastanın mevcut ilaçlarına ilişkin algıladığı sorunları belirleyebilme,

Elde edilen bilgileri sürekli bir farmasötik bakım planının temelini oluşturmak için kullanabilme.
İlaç mutabakatı; gerekli karşılaştırma ve kontroller yapılarak bir hastanın aldığı bütün ilaçların tam ve en
doğru listesinin oluşturulması olarak tanımlanabilir. Hastanın ilaç isteklerinin (order veya reçete) hastanın
kullanmakta olduğu bütün ilaçları ile karşılaştırılması sürecidir. İhmal, ilaç tekrarı (duplikasyon), doz/zamanlama
hataları veya ilaç-ilaç ve ilaç-hastalık etkileşmeleri gibi ilaç hatalarının meydana gelmesinin engellenmesi
için ilaç mutabakatı yapılır. Başta ilk yatış, servisler arası transfer ve taburcu işlemleri olmak üzere bakım
sürecindeki geçiş noktalarının hepsinde ilaç mutabakatı yapılmalıdır. Hasta bakımındaki geçiş noktaları
arasında bakım verilen yerin, servisin değişmesi, bakım veren pratisyenin değişmesi veya bakım düzeyinin
değişmesi bulunur.
1
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü

5
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı
1
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
Doğru ve eksiksiz bir ilaç öyküsü hastanın hastaneye yatışı sırasında alınır. Bir eczacı hasta kabul sürecinde her
hastadan veya bakımından sorumlu olan kimseden hastanın ilaç öyküsünü alır. Bunun tüm hastalar için
yapılamadığı durumlarda, diğer bir sağlık profesyoneli tarafından alınan ilaç öyküsünün sorumlu eczacı tarafından
doğrulanması gerekir. Eczacı ilaç mutabakatı için doğrulanan bu ilaç öyküsünü kullanmalıdır.
Göstergeler
Denetim
sonucu2
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç
Mutabakatı
E
H
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
UD
1.1.
Bir ilaç öyküsünün ne şekilde
alınacağına ve ilaç mutabakatının
nasıl tamamlanacağına ilişkin yerel
bir standart çalışma prosedürü
mevcuttur.
□ □ □
1.2.
Standart çalışma prosedürü, ilaç
öyküsünün nereye kaydedildiğini
ve ilaç mutabakatının ne şeklide
belgelendiğini belirtmektedir.
1.3
Hastanın ilaç öyküsü, yatıştan
sonra mümkün olan en kısa sürede
(ideal olarak 24 saat içinde) bir
eczacı tarafından alınmakta veya
doğrulanmaktadır.
□ □ □
□ □ □
1.4.
İlaç mutabakatı, yatıştan sonra
mümkün olan en kısa sürede (ideal
olarak 24 saat içinde) bir eczacı
tarafından sağlanmaktadır.
□ □ □
1.5
İlaç öyküsü şunları içermektedir:
 Güncel ve yakın zamanda reçete
edilen ilaçlar
 Reçetesiz ilaçlar
 Klinik araştırma ilaçları
 Ruhsatsız ilaçlar
 Bitkisel ilaçlar
□ □ □
 Homeopatik ilaçlar
 Diğer alternatif tedaviler
 Sigara ve tütün kullanımı, alkol
tüketimi, uyuşturucu veya uyarıcı
madde kullanımı (gerektiğinde
mesleki görüşünü de ekleyerek)
1.6
İlaç öyküsü gerektiğinde hastanın
son aşı öyküsünü de
belgelemektedir. Bu, hastanın
yaşına ve güncel yakınmasına
göre değişiklik gösterebilmektedir.
2
6
□ □ □
Denetim sonucu için yanıt; E: Evet, H: Hayır, UD: Uygun değil.
Hedef
tarih
Tamamlandı
Denetim
sonucu2
1.7
İlaç öyküsü, bilinen herhangi bir
advers ilaç reaksiyonunu
belgelemektedir.
□ □ □
1.8
İlaç öyküsü, hastanın tüm ilaç
alerjilerini ve duyarlılıklarını
belgelemektedir. Hastanın ilaca
bağlı olmayan alerjileri ve
duyarlılıkları da ilaç öyküsünde
mutlaka yer almaktadır. Hastadaki
reaksiyonun tipinin bilindiği
durumlarda bu, ilaç öyküsünde
belgelenmektedir.
□ □ □
1.9
Hastanın güncel tedavisinin
durumuna uygun olup olmadığı
mevcut klinik tablosu ışığında
değerlendirilmektedir ve bir ilaç
değişikliğinin gerekli olduğu
düşünülen durumlarda ilgili
doktorla temas kurularak konu
hakkında bilgi verilmektedir.
□ □ □
1.10
İlaçla ilişkili olabilecek hasta
yatışları saptanmakta ve
kaydedilmektedir.
□ □ □
1.11
Hastanın uygulanan tedaviye ilişkin
daha önceki veya güncel
uyumsuzluk öyküsü
belgelenmektedir.
□ □ □
1.12
İlaç öyküsünün nereden alındığı
belgelenmektedir. Bunun için en az
iki farklı kaynak kullanılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
1
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
Göstergeler
7
2
İlaç Tedavisi İzlemi (Farmasötik Bakım)
Temel Standart Gereklilikler
Eczacılar rutin olarak tüm hastalara ilaç tedavisi izlemi sağlar. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, ilaç tedavisi
izleminden en çok fayda görecek hastaları belirleyecek ölçütlerin bulunması gerekir. Bu ölçütler şunlardır:

Düzenli olarak dört veya daha fazla sayıda ilaç kullanan hastalar

Yüksek riskli ilaç kullanan hastalar. Örneğin:
o
Anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri/Anjiyotensin-II reseptör antagonistleri
o
Antidepresanlar (lityum dahil)
o
Beta blokörler
o
Klopidogrel
o
Digoksin
o
Diüretikler
o
İnsülin/Oral hipoglisemikller
o
Metotreksat
o
Steroid Yapıda Olmayan Antienflamatuvar İlaçlar (NSAİİ'ler)
o
Opiyatlar
o
Prednizolon
o
Antikoagülanlar/Varfarin
o
Enfeksiyona karşı kullanılan ilaçlar (Antienfektifler)
o
Parkinson ilaçları
o
Antiepileptikler
o
Klozapin
o
Potasyum
o
Zamanında verilmesi kritik kabul edilen ilaçlar
Yukarıda verilen bu listenin tüm riskli ilaçları kapsamadığına dikkat edilmelidir.

Hastaneden taburcu olduktan sonra 6 ay içinde tekrar hastaneye yatırılan hastalar.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
2.1
İlaç tedavisi izlemi ve hastalara öncelik verme yöntemleri için yerel
bir standart çalışma prosedürü bulunmalıdır (ör. Klinik Bozulma
İçin Modifiye Erken Uyarı Skoru3).
2.2
Eczacı, hastanın ilaç ve eczacılıkla ilgili gereksinimlerini saptamak
için durum değerlendirmesi yapmalı ve hastanın farmasötik
bakım4 konularını belirlemelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
2.3
Eczacı, aşağıda belirtilenleri kapsayan bir farmasötik bakım planı
hazırlamalıdır:
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
Klinik erken uyarı skorları risk gelişen veya gelişebilecek hastaların erken tesbiti için geliştirilmiş basitçe yatak başında
bakılabilen bazı fizyolojik parametrelerle yapılan skorlamalardır. Bunlara güncel bir örnek Klinik Bozulma İçin Modifiye Erken
Uyarı Skoru’dur (Modified Early Warning Score for Clinical Deterioration, MEWS) https://www.mdcalc.com/modified-earlywarning-score-mews-clinical-deterioration
3
Farmasötik Bakım, ilaç tedavi problemleri ve hastanın eğitim gereksinimi gibi konuları kapsar. Farmasötik bakım hakkında
daha detaylı açıklama için kitabın sonunda yer alan “Sözlük” bölümüne bakınız.
4
8
Etkinlik
 Hastada farmasötik bakım gerektiren sorunların (ör. tedavi
hedefleri) öncelik sırası,
 Hastada ulaşılması arzulanan sonuçlar,
 İstenen sonuçların sağlanmasına yönelik eczacılık faaliyetleri ve
izlem stratejisi,
 Gerektiğinde, hazırlanan bakım planının hastanın tıbbi
notlarında 1-2 husustan ibaret bir eylem planı olarak
kaydedilmesi.
Eczacı, farmasötik bakım planını uygulamalı, izlemeli ve gözden
geçirmelidir.
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.15; 5.b.16; 5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01
- Kod: SİY03
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08;
- Kod: SİY14
- Kod: SHB01 (SHB01.01)
- Kod: SHB02 (SHB02.01;
SHB02.02; SHB02.03)
- Kod: SHB03 (SHB03.01;
SHB03.02; SHB03.03)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
2
İlaç Tedavisi İzlemi (Farmasötik Bakım)
2.4
Dayanak / Kaynak
Farmasötik bakım bir hastanın yaşam kalitesini iyileştiren kesin sonuçlar elde etmek amacıyla sorumlu ilaç
tedavisinin sağlanmasıdır. İlaç tedavisi izleminin amacı hastanın bireysel ilaç tedavisini optimize etmektir ve şunları
içerir:

Hasta kabul süreci boyunca hastanın tıbbi notları ve laboratuvar sonuçları gibi kaynaklardan
yararlanılarak hastaya özel bilgileri derleme ve yorumlama,

Hastanın farmasötik bakım sorunlarını belirleme,

Eczacının hasta için farmasötik bakımla sağlamayı düşündüğü arzulanan ilaç tedavi sonuçlarını
belirleme,

İlaç tedavisini gözden geçirme,

Arzulanan sonuçlara yönelik ilerlemeyi ölçmek için bir izleme stratejisi oluşturma ve uygulama,

Sonuçları gözden geçme,

Gerekiğinde hasta yönetimini5 yeniden düzenleme,

Başta kritik ilaçlar olmak üzere doz atlanmasını veya gecikmesini önlemeye yardımcı olma.
İlaç tedavisi izlemi, aynı anda aşağıdaki faaliyetleri de kapsayan bir dizi klinik eczacılık faaliyetini içerir:

İlaç öyküsü görüşmesi ve İlaç mutabakatı,

Reçete izlemi ve incelemesi,

Advers ilaç reaksiyonu yönetimi,

İlaç etkileşmelerinin önlenmesi, tespiti, değerlendirilmesi ve yönetimi,

Terapötik ilaç izlemi.
Hasta yönetimi: Hasta ile sağlık ekibi arasında, hasta kabulden taburculuğa kadar uzanan süreçteki iletişim, empati, muayene,
değerlendirme, tanı, prognoz ve girişimi içeren etkileşim. Son unsur olan girişim (veya tedavi), diğerlerine bağlıdır. Hasta bakım
yönetimi ise hastalar için tıbbi, farmasötik ve hemşirelik bakım ve hizmetlerini üretmek, planlamak, organize etmek ve yönetmek
olarak tanımlanır.
5
9
2
Eczacılar rutin olarak ilaç tedavisi izlemi sağlar. İlaç tedavisi izleminden en çok fayda sağlayacak hastaları
belirlemek için kriterler mevcuttur.
İlaç Tedavisi İzlemi (Farmasötik Bakım)
İlaç Tedavisi İzlemi
Göstergeler
Denetim sonucu
İlaç Tedavisi İzlemi (Farmasötik
Bakım)
E
2.1
İlaç tedavisi izlemi ve hastalara
öncelik verme yöntemleri için yerel
bir standart çalışma prosedürü
mevcuttur (ör. Klinik Bozulma İçin
Modifiye Erken Uyarı Skoru).
□ □ □
2.2
Eczacı, hastanın ilaç ve eczacılıkla
ilgili gereksinimlerini saptamak için
durum değerlendirmesi
yapmaktadır ve hastanın farmasötik
bakım konularını belirlemektedir.
□ □ □
2.3
Eczacı farmasötik bakım planı
hazırlamaktadır. Bunun ayrı bir
belge olması gerekmemektedir.
□ □ □
2.4.
Eczacı, farmasötik bakım planını
uygulamakta, izlemekte ve gözden
geçirmektedir.
□ □ □
10
H
UD
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
3
Temel Standart Gereklilikler
Hastaların ilaç tabelaları, tıbbi notları ve ilgili tıbbi laboratuvar sonuçlarıyla birlikte bir eczacı tarafından düzenli
aralıklarla izlenir ve gözden geçirilir. Önerilen aralıklar şunlardır:
Günde bir kez
Orta süreli yatan hasta klinikleri
Haftada bir kez
Rehabilitasyon klinikleri, ikinci basamak hastane klinikleri
Haftada bir kez
Uzun süreli yatmayı gerektiren psikiyatrik/öğrenme bozuklukları
Ayda bir kez
Faaliyet
Dayanak/Kaynak
3.1
Reçete izlemi ve incelemesi için yerel bir
standart çalışma prosedürü bulunmalıdır.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde
3.2
Hastaların ilaç tabelaları, hasta kabulden sonra
mümkün olan en kısa sürede, ideal olarak 24
saat içinde, bir eczacı tarafından izlenmeli ve
gözden geçirilmelidir. Bu iş, mümkün olan
hallerde, tercihen, hastanın mevcudiyetinde
yapılmalıdır.
6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7-(1)/a, b
Reçete İzlemi ve İncelemesi
Kısa süreli yatan hasta klinikleri
,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının Esasları
(5.b.15; 5.b.16; 5.b.17)
3.3
3.4
Reçete izlemi ve incelemesi hastanın yatışı
süresince yukarıda belirtildiği şekilde düzenli
aralıklarla tekrarlanmalıdır.
Hasta ilaç uygulama kayıtları, ilaç verilememe
durumunun belirlenmesi, hastanın ağızdan hiç
ilaç alamaması veya yutma güçlüğü gibi
herhangi bir sorunu çözmek için gözden
geçirilmelidir.
3.5
Eczacılar, gerekli olan hallerde, orjinal reçeteye
açıklık getirmek için reçeteleri onaylamalıdır.
3.6
Eczacılar hastaya verilmek üzere ilgili tıbbi bilgi
sistemine girilmiş bir ilacı klinik yönden kontrol
ettikten sonra paraflamalıdır. Parafladıkları tarih
ve saat sistem tarafından kaydedilmelidir.
3.7
Eczacılar tarafından reçetelerin onaylanmasına
ilişkin yerel bir standart çalışma prosedürü
bulunmalıdır.
3.8
Bir ilaç hatası ya da eşiğinden dönülmüş bir olay
meydana gelirse, bu olay yerel
politikalara/prosedürlere uygun şekilde
raporlanmalıdır.
3.9
Bir reçete ile ilişkili her türlü soru ya da sorun
mutlaka o reçeteyi yazan kişiyle
çözümlenmelidir.
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri, Madde b
ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane (SKSHastane, 2015)
- Kod: SİY01
- Kod: SİY03
- Kod: SİY05 (SİY05.01; SİY05.02;
SİY05.03; SİY05.04; SİY05.05;
SİY05.06)
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14 (SİY014.01; SİY14.02;
SİY14.03)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları: Akılcı
İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
11
Faaliyet
Reçete İzlemi ve İncelemesi
3
3.10
Hastanın kabulü sırasında yeni bir
alerji/duyarlılık tespit edilirse, bu durum hastanın
tıbbi notlarında reaksiyonun niteliğine göre
belgelenmeli ve hastanın ilaç tablosunda uygun
şekilde düzeltilmelidir.
3.11
Hasta için yapılan görüşmelerin/tartışmaların
yazılı bir açıklaması, hastanın tıbbi notlarına
veya eczane kayıtlarına/ profillerine uygun
şekilde işlenmelidir.
Dayanak/Kaynak
İleri Düzey Gereklilikler
3.12
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
İlk dozun dağıtımından ve hastaya verilmesinden
önce tüm reçeteler bir eczacı tarafından "yüksek
riskli" ilaç içerip içermediklerini kontrol etmek
üzere incelenmelidir. (Acil durumlar hariç)
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde 6/c,
ç ve d)
Yüksek riskli ilaç örnekleri şunlardır:
 Anjiyotensin dönüştürücü enzim
inhibitörleri/Anjiyotensin II reseptör
antagonistleri
 Antidepresanlar (lityum dahil)
 Beta blokörler
 Klopidogrel
 Digoksin
 Diüretikler
 İnsülin/ oral hipoglisemikler
 Metotreksat
 Steroid Yapıda Olmayan Antienflamatuvar
İlaçlar (NSAİİ'ler)
 Opiyatlar
 Prednizolon
 Antikoagülanlar/Varfarin
 Enfeksiyona karşı kullanılan ilaçlar
(Antienfektifler)
 Antiparkinson ilaçlar
 Antiepileptikler
 Klozapin
 Potasyum
 Zamanında verilmesi kritik kabul edilen ilaçlar
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7-(1)/a, b
,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri, Madde b
ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane (SKSHastane, 2015)
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY10 (SİY010.01; SİY10.02;
SİY10.03; SİY10.04)
- Kod: SİY11 (SİY11.01; SİY11.02
- Kod: SİY14 (SİY014.01; SİY14.02;
SİY14.03)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları: Akılcı
İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Yukarıda verilen bu listenin tüm riskli ilaçları
kapsamadığına dikkat edilmelidir.
Önemi
Reçete izlemi ve incelemesinin amacı hastanın ilaç tedavisini optimize etmektir. Bu, doğru hastanın, doğru ilacı,
doğru dozda, doğru uygulama yoluyla ve doğru zamanda almasını gerektirir. Eczacı reçete izlemi ve incelemesi
yoluyla tedaviyi optimize etmek için hem mevcut sorunları hem de fırsatları belirleme imkânı bulur. Böylece ilaçla
ilişkili problemlerin en aza indirilmesi mümkün olur. Reçete izlemi ve incelemesi uygulanmakta olan ilaç tedavisinin
sonuçlarının gözden geçirilmesine ve hastanın tedaviye yanıtının değerlendirilmesine de olanak sağlar.
12
Reçete İzlemi ve İncelemesi
3
Hastaların ilaç tabelaları bir eczacı tarafından düzenli aralıklarla izlenir ve gözden geçirilir.
Denetim sonucu
Reçete İzlemi ve İncelemesi
E
H
UD
3.1
Reçete izlemi ve incelemesi için
yerel bir standart çalışma
prosedürü mevcuttur.
□ □ □
3.2
Hastaların ilaç tabelaları, hasta
kabulden sonra mümkün olan en
kısa sürede, ideal olarak 24 saat
içinde, bir eczacı tarafından
izlenmekte ve gözden
geçirilmektedir. Bu iş,mümkün olan
hallerde, hastanın mevcudiyetinde
yapılmaktadır.
□ □ □
3.3
Reçete izlemi ve incelemesi
hastanın yatışı süresince yukarıda
belirtildiği şekilde düzenli aralıklarla
tekrarlanmaktadır.
3.4
Hasta ilaç uygulama kayıtları, ilaç
verilememe durumunun
belirlenmesi, hastanın ağızdan hiç
ilaç alamaması veya yutma güçlüğü
gibi herhangi bir sorunu çözmek
için gözden geçirilmektedir.
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Reçete İzlemi ve İncelemesi
Göstergeler
□ □ □
□ □ □
3.5
Eczacılar, gerekli olan hallerde,
orjinal reçeteye açıklık getirmek için
reçeteleri onaylamaktadır.
□ □ □
3.6
Eczacılar hastaya verilmek üzere
ilgili tıbbi bilgi sistemine girilmiş bir
ilacı klinik yönden kontrol ettikten
sonra paraflamaktadır.
Parafladıkları tarih ve saat sistem
tarafından kaydedilmektedir.
□ □ □
3.7
Eczacılar tarafından reçetelerin
onaylanmasına ilişkin yerel bir
standart çalışma prosedürü
mevcuttur.
□ □ □
3.8
Bir ilaç hatası ya da eşiğinden
dönülmüş bir olay meydana gelirse,
bu olay yerel
politikalara/prosedürlere uygun
şekilde raporlanmaktadır.
□ □ □
3.9
Bir reçete ile ilişkili her türlü soru ya
da sorun mutlaka o reçeteyi yazan
kişiyle çözümlenmektedir.
□ □ □
13
Reçete İzlemi ve İncelemesi
3
14
Göstergeler
Denetim sonucu
3.10
Hastanın kabulü sırasında yeni bir
alerji/duyarlılık tespit edilirse, bu
durum hastanın tıbbi notlarında
reaksiyonun niteliğine göre
belgelenmekte ve hastanın ilaç
tablosunda uygun şekilde
düzeltilmektedir.
□ □ □
3.11
Bu tartışmaların yazılı bir
açıklaması, hastanın tıbbi notlarına
veya eczane kayıtlarına/ profillerine
gerektiği şekilde işlenmektedir.
3.12
İlk dozun dağıtımından ve hastaya
verilmesinden önce tüm reçeteler
bir eczacı tarafından "yüksek riskli"
ilaç içerip içermediklerini kontrol
etmek üzere incelenmektedir. (Acil
durumlar hariç)
□ □ □
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
4
Temel Standart Gereklilikler
Aşağıdaki hasta gruplarında advers ilaç reaksiyonu riski yüksektir:

Çok sayıda ilaçla tedavi gören hastalar,

Yaşlı hastalar. Yaşlılarda advers ilaç reaksiyonu gelişme olasılığına ilişkin 7 gösterge bulunur:
1.
4’ten fazla ilaç kullanıyor olmak,
2.
14 günden uzun süre hastanede kalmak,
3.
4’ten fazla aktif tıbbi sorunu olmak,
4.
Geriatri servisi yerine genel bir tıbbi serviste yatmak,
5.
Alkol kullanımı öyküsü,
6.
Konfüzyon ve demans göstergesi olan Mini Mental Durum Muayenesi (Mini Mental State
Examination) skorunun düşük olması,
7.
Hastaneye yatış süresince hastanın tedavisine 2-4 adet yeni ilaç eklenmesi.

Yenidoğanlar ve bebekler,

Böbrek hastaları,

Karaciğer hastaları,

Araya giren hastalıklar: Örneğin AIDS hastalarında ko-trimoksazol’e karşı advers reaksiyon sıklığında
artma.

Kadınlar: Advers ilaç reaksiyonları kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.

Irk ve genetik polimorfizm: İlaçların metabolizmasında ve uç organ (ör. damarlar) etkilerinde farklılığa
neden olabilir.

Yüksek riskli ilaç kullanan hastalar:
o
Anjiyotensin-dönüştürücü enzim inhibitörleri /Anjiyotensin-II reseptör antagonistleri
o
Antidepresanlar (lityum dahil)
o
Beta blokörler
o
Klopidogrel
o
Digoksin
o
Diüretikler
o
İnsülin/Oral hipoglisemikler
o
Metotreksat
o
Steroid Yapıda Olmayan Antienflamatuvar İlaçlar (NSAİİ'ler)
o
Opiyatlar
o
Prednizolon
o
Antikoagülanlar/Varfarin
o
Enfeksiyona karşı kullanılan ilaçlar (Antienfektifler)
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) advers ilaç reaksiyonunu “ilacın insanda hastalıklara karşı profilaksi, tanı, tedavi ya da
fizyolojik fonksiyonların düzeltilmesi için kullanılan dozları ile oluşan zararlı ve istenmeyen yanıt” olarak
tanımlamıştır. İlaçların Güvenliliği Hakkında Yönetmelik uyarınca advers ilaç reaksiyonu bir ilaca karşı gelişen
zararlı ve amaçlanmayan yanıtı ifade eder. Bu tanıma, ilacın ruhsat şartları içinde ve dışında kullanılması (doz
aşımı, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, suistimal ve ilaç kullanım hataları) ve mesleki maruziyetten
kaynaklanan advers reaksiyonlar da dahildir.
15
4
o
Antiparkinson ilaçlar
o
Antiepileptikler
o
Klozapin
o
Potasyum
o
Zamanında verilmesi kritik kabul edilen ilaçlar
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi
Yukarıda verilen bu listenin tüm riskli ilaçları kapsamadığına dikkat edilmelidir.
Eczacılar advers ilaç reaksiyonlarının önlemesi, saptanması, değerlendirilmesi, yönetimi ve raporlanmasına katkıda
bulunurlar.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
4.1
Advers ilaç reaksiyonlarının izlenmesi ve bildirimi için standart bir
çalışma prosedürü bulunmalıdır.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
4.2
Advers ilaç reaksiyonu riski yüksek hastalar belirlenmeli ve
izlenmelidir.
4.3
Sık veya ciddi advers reaksiyona neden olan ilaçlar yakından
izlenmelidir.
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde
6/d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d)
 İyi Farmakovijilans Uygulamaları
Kılavuzu (İFU), Modül-I, Advers İlaç
Reaksiyonlarının Yönetimi ve
Bildirimi
4.4
Hastaneye advers ilaç reaksiyonu nedeniyle yatırılan bir hastanın
bu durumu hastanın tıbbi notlarında belgelenmelidir.
4.5
Advers ilaç reaksiyonları mültidisipliner ekip içinde müzakere
edilmeli ve yeniden yaşanmalarını önlemek için kullanılan yerel
kılavuza uygun olarak hastaların tıbbi notlarına veya ilaç tablolarına
kaydedilmelidir.
 İyi Farmakovijilans Uygulamaları
Kılavuzu (İFU), Modül II – Ek İzleme
"Advers ilaç etkilerinin, TİTCK İlaç Yan Etkisi Bildirimi çerçevesinde
bildirimi yapılmalıdır.
 İlaçların Güvenliliği Hakkında
Yönetmelik
Bilinen başlıca advers ilaç reaksiyonları şunlardır:
 İlaç Güvenliği Rehberi
4.6
 Tedavide uzun süredir kullanılmakta olan, iyi bilinen ilaç ve
aşılara karşı gelişen tüm ciddi şüpheli advers reaksiyonlar:
o Hastanede yatmayı gerektiren ya da hastanede yatma
süresinin uzamasına neden olanlar,
o Yaşamı tehdit edenler,
o Sakatlık/iş göremezlik ile sonuçlananlar,
o Doğumsal kusur/konjenital anomaliye neden olanlar,
o Ölümle sonuçlananlar,
o Tıbbi açıdan önemli olay niteliğinde olanlar.
 Ek izlemeye tabi ilaçlara (ters eşkenar siyah üçgen işareti taşıyan
ilaçlar) bağlı olabileceğinden şüphelenilen tüm advers
reaksiyonlar (ciddi olarak değerlendirilmeyenler de dahil olmak
üzere),
 İyi bilinen veya yeni tedaviye girmiş ilaç ya da aşılara bağlı olarak
çocuklarda görülen tüm şüpheli advers reaksiyonlar.
4.7
Hastalar taburcu edilirken yaşadıkları advers ilaç reaksiyonlarını
yeniden yaşamalarını önlemek için, gerektiğinde hastanedeki
doktor veya sorumlu eczacı tarafından hastanın bağlı olduğu aile
hekimine hastanın yaşadığı advers ilaç reaksiyonları konusunda
bilgi verilir ve gerekli uyarılar yapılır.
 İyi Farmakovijilans Uygulamaları
Kılavuzu (İFU), Ek-I, Tanımlar
- Kod: SİY03, SİY08, SİY09
 Hastane Hizmet Kalite
Standartları: Akılcı İlaç Kullanımı
İle İlgili Kılavuz
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
İleri Düzey Gereklilikler
4.8
16
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Hastalar taburcu edilirken yaşadıkları advers ilaç reaksiyonlarını
yeniden yaşamalarını önlemek için, gerektiğinde, hastanedeki
sorumlu eczacı tarafından eczacılık hizmetlerini aldıkları serbest
eczaneye bilgi verilir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde
6/d)
Etkinlik
4.9
Ciddi ilaç advers reaksiyonu yaşayan hastalara sorumlu eczacı
tarafından yazılı bilgi ve hazırlanan bir “Advers İlaç Reaksiyonu
Uyarı Kartı” verilir.
Dayanak / Kaynak
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d)
 İlaçların Güvenliliği Hakkında
Yönetmelik
4
 Hastane Hizmet Kalite
Standartları: Akılcı İlaç Kullanımı
İle İlgili Kılavuz
Esasları (5.b.15; 5.b.16; 5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SPS14 (SPS14.01;
SPS14.02; SPS14.03)
Önemi
İlaçların güvenli bir şekilde kullanımlarının sağlanması amacıyla advers reaksiyonların ve yarar/risk dengelerinin
sistematik bir şekilde izlenmesi, bu hususta bilgi toplanması, kayıt altına alınması, değerlendirilmesi, arşivlenmesi,
taraflar arasında irtibat kurulması ve ilaçların yol açabileceği zararın en az düzeye indirilebilmesi için gerekli
tedbirlerin alınması gerekir. Farmakovijilans, advers reaksiyonların ve ilaçla ilgili diğer sorunların tespit edilmesi,
değerlendirilmesi, anlaşılması ve önlenmesine yönelik yürütülen faaliyetler ve bilimsel çalışmalardır. Eczacılar
advers ilaç reaksiyonlarının önlenmesinde, saptanmasında, değerlendirilmesinde, yönetiminde ve farmakovijilans
çerçevesinde raporlanmasında önemli görevler üstlenirler. Burada klinik eczacılık hizmeti olarak hasta bakımından
önem verilmesi gereken konu, advers ilaç reaksiyonlarının önlenmesi ve daha önce advers ilaç reaksiyonu yaşamış
hastalarda bunların yeniden yaşanmasını önlemek olmalıdır.
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
17
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi, Saptanması, Değerlendirilmesi ve
Yönetimi
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi
4
18
Eczacılar advers ilaç reaksiyonlarının önlemesine, saptanmasına, değerlendirilmesine, yönetimine ve
raporlanmasına katkıda bulunurlar.
Göstergeler
Denetim sonucu
Advers İlaç Reaksiyonları
E
H
UD
4.1
Advers ilaç reaksiyonlarının
izlenmesi ve bildirimi için standart
bir çalışma prosedürü mevcuttur.
□ □ □
4.2
Advers ilaç reaksiyonu riski yüksek
hastalar belirlenmekte ve
izlenmektedir.
□ □ □
4.3
Sık veya ciddi advers reaksiyonlara
neden olan ilaçlar yakından
izlenmektedir.
□ □ □
4.4
Hastaneye advers ilaç reaksiyonu
nedeniyle yatırılan bir hastanın bu
durumu hastanın tıbbi notlarında
belgelenmektedir.
□ □ □
4.5
Advers ilaç reaksiyonları
mültidisipliner ekip içinde müzakere
edilmekte ve yeniden
yaşanmalarını önlemek için
kullanılan yerel kılavuza uygun
olarak hastaların tıbbi notlarına
veya ilaç tablolarına
kaydedilmektedir.
□ □ □
4.6
Advers ilaç etkilerinin, TİTCK İlaç
Yan Etkisi Bildirimi çerçevesinde
bildirimi yapılmaktadır.
□ □ □
4.7
Hastalar taburcu edilirken
yaşadıkları advers ilaç
reaksiyonlarını yeniden
yaşamalarını önlemek için,
gerektiğinde, hastanedeki doktor
veya sorumlu eczacı tarafından
hastanın bağlı olduğu aile hekimine
hastanın yaşadığı advers ilaç
reaksiyonları konusunda bilgi
verilmekte ve gerekli uyarılar
yapılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Göstergeler
Denetim sonucu
4.8
Hastalar taburcu edilirken
yaşadıkları advers ilaç
reaksiyonlarını yeniden
yaşamalarını önlemek için,
gerektiğinde, hastanedeki sorumlu
eczacı tarafından eczacılık
hizmetlerini aldıkları serbest
eczaneye bilgi verilmektedir.
□ □ □
4.9
Ciddi ilaç advers reaksiyonu
yaşayan hastalara sorumlu eczacı
tarafından yazılı bilgi ve hazırlanan
bir “Advers İlaç Reaksiyonu Uyarı
Kartı” verilmektedir.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
4
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi
19
5
İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi
Temel Standart Gereklilikler
İlaç etkileşmesi, bir ilacın etkilerinin diğer bir ilaç, yiyecekler, içecekler ya da bazı çevresel kimyasal faktörlerin
etkisiyle değişikliğe uğraması sonucu ortaya çıkar.
Eczacı hastanın ilaç tedavisini izleyip değerlendirirken, potansiyel ve güncel ilaç etkileşmelerini izler.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
5.1
İlaç etkileşmelerinin önlenmesi, değerlendirilmesi ve
yönetimi için yerel bir standart çalışma prosedürü
bulunmalıdır.
5.2
Eczacı bir hastanın ilaç tedavisini değerlendirirken ilaç
etkileşmesi riski bulunan hastaları belirlemeli ve
bunların yönetimi için uygun yöntemler önermelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7-(1)/a, b ,c, ç, d
5.3
5.4
5.5
Klinik bakımdan önemli ilaç etkileşmesi potansiyeli
taşıyan ilaçlar reçetelendiğinde, reçeteyi yazan
doktora ve diğer ilgili sağlık uzmanlarına gerekli
bilgilendirmede bulunulmalıdır.
Eczacılar hastanın bilinen önemli klinik ilaç
etkileşmelerine ilişkin bilgileri onun tıbbi notlarında
ayrıntılı olarak belgelendirmelidir.
Advers sonuçları olan ilaç etkileşmelerini kurumun
vaka bildirme politikasına uygun olarak rapor etmeli ve
tekrarını önlemek için gereken önlemleri almalıdır.
ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri, Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 – (Değişik:
1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane (SKSHastane, 2015)
- Kod: SİY01
- Kod: SİY03 (SİY03.01)
- Kod:SİY05
- Kod:SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08
- Kod:SİY14
 İlaç Güvenliği Rehberi
- Kod: SİY03
- Kod: SİY08
- Kod: SİY09
 Hastane Hizmet Kalite Standartları; Akılcı İlaç
Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
İlaç etkileşmesi hastanın ilaca verdiği yanıt, gıdalar, beslenme takviyeleri, ilaç formülasyonunda bulunan
eksipiyanlar, çevresel faktörler, diğer ilaçlar veya hastalıklar tarafından değiştirildiğinde ortaya çıkar. İlaçlar
arasındaki etkileşmeler (ilaç-ilaç etkileşimleri) yararlı veya zararlı nitelikte olabilir. Zararlı ilaç etkileşmeleri ilaçların
etkilerinin kontrol dışı şiddetlenmesine veya zayıflamasına, advers etkilerin görülme sıklığının artmasına ve
laboratuvar test sonuçlarının yanlış yorumlanmasına neden olabilir. Zararlı ilaç-ilaç etkileşimleri, hastaneye
kaldırma gerektiren advers ilaç reaksiyonlarının %10-20'sinin nedenini oluşturur. Potansiyel ilaç etkileşimlerinin
çoğu klinik farmakoloji ve iyi klinik bakım ilkelerinin uygulanmasıyla öngörülebilir. İlaç değiştirme sırasında (ör.
tedaviye ilaç eklenmesi veya kullanılmakta olan ilacın değiştirilmesi), ilaç etkileşmelerinin önlenmesi,
değerlendirilmesi ve yönetimi için mevcut yerel standart çalışma prosedürüne göre bir klinik eczacı tarafından
gereken incelemenin yapılması ve sağlık ekibi üyelerinin gereken dikkati göstermesi, hastada önemli zarara yol
açmaksızın ilaç etkileşmelerinin tanımlanmasını ve önlenmesini sağlar.
20
İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Eczacılar hastanın ilaç tedavisini izleyip değerlendirirken, potansiyel ve güncel ilaç etkileşmelerini izler.
Denetim sonucu
İlaç etkileşmelerinin önlenmesi,
değerlendirilmesi ve yönetilmesi
E
5.1
İlaç etkileşmelerinin önlenmesi,
değerlendirilmesi ve yönetimi için
yerel bir standart çalışma
prosedürü mevcuttur.
□ □ □
5.2
Eczacılar ilaç etkileşmesi riski
bulunan hastaları belirlemektedir ve
bunların yönetimi için uygun
yöntemleri önermektedir.
□ □ □
H
UD
5.3
Klinik olarak önemli ilaç etkileşmesi
olan ilaçlar reçetelendiğinde,
eczacılar reçeteyi yazan doktora ve
diğer ilgili sağlık uzmanlarına
gerekli bilgilendirmede
bulunmaktadır.
5.4
Eczacılar hastanın bilinen önemli
klinik ilaç etkileşmelerine ilişkin
bilgileri onun tıbbi notlarında
ayrıntılı olarak belgelendirmektedir.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi
Göstergeler
5
□ □ □
5.5
Eczacılar advers sonuçları olan
etkileşmeleri kurumun vaka
bildirme politikasına uygun olarak
bildirmekte ve tekrarını önlemek
için gereken önlemleri almaktadır.
□ □ □
21
6
Temel Standart Gereklilikler
Terapötik İlaç İzlemi
Eczacılar, serum konsantrasyonları ile terapötik ve advers etkileri arasında yakın ilişki olduğu bilinen ilaçlarla
yapılan tedaviyi optimize etmek için Terapötik İlaç İzlemi uygularlar.
6.1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Terapötik ilaç izlemi için yerel bir standart çalışma prosedürü
bulunmalıdır. Standart çalışma prosedürü şunları içermelidir:
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri (Madde
 Terapötik ilaç izlemi talebinde bulunma yöntemi
 Terapötik ilaç izlemi gerektiren ilaçların listesi
 Terapötik ilaç izleminden yarar görecek hastaların belirlenme
yöntemi
6.2
6.3
Eczacılar terapötik yararı maksimize etmek ve advers etkilerin
minimum düzeyde kalmasını sağlamak için optimum ilaç
dozajının belirlenmesini sağlamalıdır.
Eczacılar hastadan alınacak kan örneklerinin zamanlaması,
doz ayarlaması, ilgili laboratuvar sonuçlarının izlenmesi ve
sonuçta ortaya çıkan terapötik etkiler konusunda danışmanlık
yapmalıdır.
6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01; DTA01.02)
- Kod: DTA02
 İlaç Güvenliği Rehberi
- Kod: SİY03
- Kod: SİY08
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
İleri Düzey Gereklilikler
6.4
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Eczacılar terapötik ilaç izlemi ile ilgili klinik alanlarda
uzmanlaşmalıdır.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.6; 5.b.18)
Önemi
Terapötik ilaç izlemine başlamadan önce arzulanan terapötik sonucun belirlenmesi gerekir. Çünkü belirli bir ilaç için
hedeflenen serum konsantrasyonu, arzulanan klinik sonuca bağlı olabilir.
22
Terapötik ilaç izlemi hastanın tedaviyle uyumunun değerlendirilmesi amacıyla da kullanılabilir. Terapötik ilaç izlemi
mutlaka hastanın klinik yönden kontrolu ile bağlantılı olarak yapılmalıdır. Terapötik ilaç izlemi şu parametreleri
kapsar:
Fiziki işaretler ve klinik belirtiler

İlaç tedavisinin terapötik açıdan uygunluğu

İlaç tedavisinde terapötik tekrar olup olmaması

İlacın veriliş yolunun ve yönteminin uygunluğu

Hastanın reçetelenen ilaçlara uyumluluğu

Potansiyel ve güncel ilaç etkileşmeleri

Klinik ve laboratuvar test sonuçları
6
Terapötik İlaç İzlemi

23
Terapötik İlaç İzlemi
Terapötik İlaç İzlemi
6
Eczacılar, serum konsantrasyonları ile terapötik ve advers etkileri arasında yakın ilişki olduğu bilinen ilaçlarla yapılan
tedaviyi optimize etmek için Terapötik İlaç İzlemi uygularlar.
Göstergeler
Denetim sonucu
Terapötik İlaç İzlemi
E
H
UD
6.1
Terapötik ilaç izlemi için yerel bir
standart çalışma prosedürü
bulunmaktadır. Standart çalışma
prosedürü şunları içermektedir:



Terapötik ilaç izlemi talebinde
bulunma yöntemi
Terapötik ilaç izlemi gerektiren
ilaçların listesi
Terapötik ilaç izleminden yarar
görecek hastaların belirlenme
yöntemi
6.2
Eczacılar terapötik yararı
maksimize etmek ve advers
etkilerin minimum düzeyde
kalmasını sağlamak için optimum
ilaç dozajının belirlenmesini
sağlamaktadır.
□ □ □
□ □ □
6.3
Eczacılar hastadan alınacak kan
örneklerinin zamanlaması, doz
ayarlaması, ilgili laboratuvar
sonuçlarının izlenmesi ve sonuçta
ortaya çıkan terapötik etkiler
konusunda danışmanlık
yapmaktadır.
□ □ □
6.4
Eczacılar terapötik ilaç izlemi ile
ilgili klinik alanlarda
uzmanlaşmaktadır.
24
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
7
Temel Standart Gereklilikler
Eczacılar ilaç hatalarının önlenmesine, belirlenmesine, yönetimine ve raporlanmasına katkıda bulunurlar.
Dayanak / Kaynak
7.1
İlaç hatalarının önlenmesi, belirlenmesi, yönetimi ve raporlanması
hakkında yerel standart çalışma prosedürleri bulunmalıdır.
7.2
Eczacılar ilaç hatalarının önlenmesi, belirlenmesi, yönetimi ve
raporlanması süreçlerinde hekim, hemşire, ebe ve ilgili diğer
sağlık çalışanları ile işbirliği yapmalıdır.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
7.3
Fark edilen bütün ilaç hatalarının bildirimi kuruluşun hata
raporlama politikasına uygun olarak yapılmalıdır.
7.4
İlaç hatalarının ilgili diğer sağlık profesyonelleri tarafından bildirimi
teşvik edilmelidir.
7.5
İlaç hatası yönetiminde “sistem yaklaşımı6” desteklenmeli ve teşvik
edilmelidir.
7.6
İlaçların güvenli kullanımını destekleyen politikalar uygulanmalı ve
bu politikalara uyulması sağlanmalıdır.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13
- İ – Eczacıların Görev ve Yetkileri,
Madde b ve d)
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
İlaç Hatalarının Önlenmesi
Etkinlik
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY10 (SİY10.01; SİY10.02;
SİY10.03; SİY10.04)
- Kod: SİY14 (SİY14.01; SİY14.02;
SİY14.03)
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 İlaç Güvenliği Rehberi
- Kod: SİY03
- Kod: SİY08
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Sistem yaklaşımı (systems approach): Yönetim olaylarını tek tek incelemek kadar, bu olaylar arasındaki ilişkilerin ve karşılıklı
etkileşimin incelenmesinin önemini ve bir kurumdaki dış ve iç faktörlerin interaktif ve birbirine bağımlı doğasını vurgulayan
düşünce dizisi.
6
25
İleri Düzey Gereklilikler
İlaç Hatalarının Önlenmesi
7
26
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
7.7
İlaçlarla ilgili risk, klinik sorumluluklar çerçevesinde proaktif olarak
tanımlanmalı ve yönetilmelidir.
7.8
Bölgesel karşılaştırmaların yapılabilmesi için ilaç hatası verilerinin
bildirimi yapılmalıdır.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.4)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
Önemi
Hastaların zarar görme nedenleri arasında en önlenebilir olanlardan biri ilaç hatalarıdır. İlaç hatası, ‘‘ilaç sağlık
çalışanının, hastanın veya üreticinin kontrolünde olmasına rağmen, hastanın ilaçtan zarar görmesine ya da uygun
olmayan ilacı almasına sebep olan önlenebilir bir olay’’ olarak tanımlanır. İlaç hataları sonucunda hastalar sadece
zarar görmekle kalmaz yaşamlarını da kaybedebilirler. İlaç hatası, hasta güvenliğini etkileyen en yaygın hata tipi
olmasının yanında tıbbi hatalar arasında da en yaygın hata tipidir. İlaç hatasının kaynağı sağlık çalışanının
uygulaması, sağlık bakım ürünü, uygulama ya da reçeteleme, ilaç isteminin (order) iletimi, ürünün etiketlenmesi,
paketlenmesi, adlandırılması, bileşim haline getirilmesi, ayrıca dağıtım, eğitim, izlem ve kullanım sistemlerinin
herhangi biri olabilir veya klinik eczacılık faaliyetlerinin bir parçası olarak meydana gelebilir. Eczacı hastaların ilaç
hatalarından korunması konusunda güvenli ilaç kullanımını teşvik ederek tamamlayıcı bir işlev görür. Tekrar
yaşanmaması için olayın hastaya yansıyıp yansımadığına veya hastada zarara neden olup olmadığına
bakılmaksızın bütün ilaç hatalarının bilidirilmesi önemlidir.
İlaç hatalarının Önlenmesi, Belirlenmesi, Yönetimi ve Raporlanması
Eczacılar ilaç hatalarının önlenmesine, belirlenmesine, yönetimine ve raporlanmasına katkıda bulunurlar.
Denetim sonucu
İlaç Hatalarının Önlenmesi,
Belirlenmesi, Yönetimi ve
Raporlanması
E
7.1
İlaç hatalarının önlenmesi,
belirlenmesi, yönetimi ve
raporlanması hakkında yerel
standart çalışma prosedürleri
bulunmaktadır.
□ □ □
H
UD
7.2
Eczacılar ilaç hatalarının
önlenmesi, belirlenmesi, yönetimi
ve raporlanması süreçlerinde
hekim, hemşire, ebe ve ilgili diğer
sağlık çalışanları ile işbirliği
yapmaktadır.
7.3
Fark edilen bütün ilaç hatalarının
bildirimi kuruluşun hata raporlama
politikasına uygun olarak
yapılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
İlaç Hatalarının Önlenmesi
Göstergeler
7
□ □ □
7.4
İlaç hatalarının ilgili diğer sağlık
profesyonelleri tarafından bildirimi
teşvik edilmektedir.
□ □ □
7.5
İlaç hatası yönetiminde “sistem
yaklaşımı” desteklenmekte ve
teşvik edilmektedir.
□ □ □
7.6
İlaçların güvenli kullanımını
destekleyen politikalar
uygulanmakta ve bu politikalara
uyulması sağlanmaktadır.
□ □ □
7.7
İlaçlarla ilgili risk, klinik
sorumluluklar çerçevesinde proaktif
olarak tanımlanmakta ve
yönetilmektedir.
□ □ □
7.8
Bölgesel karşılaştırmaların
yapılabilmesi için ilaç hatası
verilerinin bildirimi yapılmaktadır.
□ □ □
27
8
Temel Standart Gereklilikler
Multidisipliner Çalışma
Eczacılar sağlık ekibinin bir üyesi olarak servis vizitlerine ve klinik toplantılarına katılırlar.
8.1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Servis vizitlerinde ve klinik toplantılarında eczacıların katılımı için
yerel bir standart çalışma prosedürünün bulunması gerekir. Bu
standart çalışma prosedürü eczacıların görevlerini ve klinik ve
iletişim becerilerini nasıl kullanmaları gerektiğine ilişkin
açıklamaları da içermelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
8.2
Eczacılar, en fazla etkili olabilecekleri ve konuyla ilgili en gerekli
bilgileri toplayabilecekleri servis vizitlerine ve multidisipliner klinik
toplantılara rutin olarak katılırlar.
8.3
Eczacılar servis vizitleri sırasında:





Kanıta dayalı ilaç bilgisi sağlar
Akılcı ilaç tedavisini teşvik eder
Karar verme aşamasında reçeteleme sürecine katkıda bulunur
Farmasötik bakım konularını belirler
Hastanın savunucusu olarak hizmet eder
- Eczacının görev ve yetkileri
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği; B – Servis Hizmetleri,
Madde 13; İ – Eczacıların Görev ve
Yetkileri, Madde 122/b ve d.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02)
- Kod: SİY03 (SİY03.01)
- Kod:SİY05 (SİY05.01; SİY05.02;
SİY05.03; SİY05.04; SİY05.05)
- Kod: SİY08
- Kod:SİY14
- Kod: SHB13 (SHB13.04)
- Kod: SHB14 (SHB14.02)
- Kod: SHB15 (SHB15.01;
SHB15.02; SHB15.03)
- Kod: SHB18 (SHB18.01;
SHB18.02)
Önemi
Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğine göre servis hizmetleri
uzman, uzmanlık eğitimi görenler, hemşire ile eczacı, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog gibi branşla ilgili diğer
meslek mensupları tarafından birlikte yürütülen bir ekip çalışması olup, hastaya en iyi koşullarda, güvenilir araçlarla
isabetli teşhisi koyarak, bakımının ve en kısa zamanda tedavisinin sağlanmasını, eğitim hastanelerinde ayrıca
servis içi hasta başı eğitimlerini de gerçekleştirmeyi amaçlar. Servis vizitlerine katılım:
28

Eczacıyı hastanın klinik detaylarını, tedavi planını ve arzulanan sonuçlarını daha iyi anlaması
konusunda bilgilendirir.

Reçeteleme noktasında eczacının hastanın ilaç tedavisine ilişkin eczacılık alanını ilgilendiren
konularda bilgi sunmasına olanak sağlar.

Eczacının ilaç seçimi, tedavinin uygulanması ve izlenmesine ilişkin katkıları nedeniyle reçetelemeyi
optimize eder.

Hastanın taburcu planlamasının daha iyi yapılmasına katkıda bulunur.
Multidisipliner Çalışma
8
Eczacılar sağlık ekibinin bir üyesi olarak servis vizitlerine ve klinik toplantılarına katılırlar.
Denetim sonucu
Multidisipliner Çalışma
E
H
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
UD
8.1
Servis vizitlerinde ve klinik
toplantılarında eczacıların katılımı
için yerel bir standart çalışma
prosedürü mevcuttur. Bu standart
çalışma prosedürü eczacıların
görevlerini ve klinik ve iletişim
becerilerini nasıl kullanmaları
gerektiğine ilişkin açıklamaları da
içermektedir.
8.2
Eczacılar, en fazla etkili
olabilecekleri ve konuyla ilgili en
gerekli bilgileri toplayabilecekleri
servis vizitlerine ve multidisipliner
klinik toplantılara rutin olarak
katılmaktadır.
□ □ □
Multidisipliner Çalışma
Göstergeler
□ □ □
8.3
Eczacılar servis vizitleri sırasında:
8.3.1
Kanıta dayalı ilaç bilgisi
sağlamaktadır.
8.3.2
Akılcı ilaç tedavisini teşvik
etmektedir.
□ □ □
□ □ □
8.3.3
Karar verme aşamasında
reçeteleme sürecine katkıda
bulunmaktadır.
□ □ □
8.3.4
□ □ □
Farmasötik bakım konularını
belirlemektedir.
8.3.5
Hastanın savunucusu olarak
hizmet etmektedir.
□ □ □
Eczacıların 8.2 ve 8.3’te belirtilen faaliyetleri bulundukları girişim verileri ile ölçülür ve değerlendirilir.
29
9
Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması
Temel Standart Gereklilikler
Eczacıların, sağlık hizmeti sunucularının, hastaların ve/veya bakıcılarının gereksinimlerini karşılamak üzere ilaçlara
ilişkin konularda kanıta dayalı uygun bilgi sağlama ve öneride bulunma yükümlülükleri vardır.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
9.1
Eczacıların ilaç danışmanlığı sağlamalarına ilişkin yerel bir
standart çalışma prosedürü mevcuttur.
9.2
Eczacılar ilaç seçiminin yerel kılavuzlara, formülerlere, bölgesel
sözleşmelere, farmakoekonomik incelemelere ve mümkünse
ilacın bulunabilirlik durumuna göre olmasını sağlamalıdır.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
9.3
Tüm eczacıların ilaç danışmanlığı taleplerine sistemli ve
zamanında cevap vermek üzere eğitilmeleri gerekir.
9.4
Eczacılar ilaçlar hakkında doğru, talep edilen kapsam ve
derinlikte kanıta dayalı ilaç bilgisi sağlamalıdır.
9.5
Eczacılar mevcut güncel ilaç bilgi kaynakları ve bunların
kullanımları hakkında bilgi ve deneyim sahibi olmalıdır.
9.6
Eczacılar gerektiğinde ve mümkün olan hallerde bir ilaç danışma
merkezinin deneyimlerinden ve kaynaklarından yararlanmalıdır.
9.7
İlaçlar hakkında bilgi sağlayan ve önerilerde bulunan eczacılar
kişiler arası iletişim becerileri ve teknikleri konusunda yetkin
olmalıdır.
9.8
Eczacılar danışmanlık sürecinde acil hasta bakımını ilgilendiren
sorulara öncelik vermelidir.
9.9
Eczacılar tıbbi ürünler ve tedaviler ile ilişkili tüm yenilik, değişiklik
ve gelişmeleri takip etmelidir.
9.10
Eczacılar danışmanlık sürecinde sağladıkları bilgilerin ilgili
duruma ve talep edene uygun formatta (ör. e-posta, resmi
mektup, telefon) olmasına özen göstermelidir.
9.11
Eczacılar sundukları danışmanlığı uygun ortamda
belgelendirmelidir. (ör. hastanın tıbbi notları ve/veya ilaç bilgi
sorgulama formu).
9.12
Eczacılar ilaç danışmanlığına aşağıdaki hizmetleri ile proaktif
olarak katılırlar:
 Eğitim ve uygulamalı eğitim hizmetleri,
 İlaç danışmanlığına ilişkin yayınlar.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
Eczacılar hasta bakımına ilaç danışmanlığı yaparak katkıda bulunurlar ve böylece ilaç tedavisinin optimizasyonuna
destek olurlar. Bu işlevleri hastalarda güvenli ve etkili ilaç kullanımının temelini oluşturur.
Eczacıların ilaç bilgisi sağlama ve danışmanlık faaliyetleri şunlardır:
30

Sağlık hizmeti sunucularına, hastalara ve bakıcılara ilaçlar hakkında bilgi vermek ve önerilerde
bulunmak,

Güvenlilik, maliyet ve hasta ile ilişkili faktörleri de göz önünde bulunduran kanıta dayalı formüler ve
reçeteleme kılavuzları oluşturmak ve bunların devamlılığını sağlamak,

İlaç yönetişim faaliyetlerini geliştirmek ve bunlara katılmak (ör. ilaç hatalarının bildirimi),

Advers ilaç reaksiyonları hakkında bilgi sağlamak,
İlaçlarla ilgili politika ve prosedürleri geliştirmek,

İlaç kullanımının optimize edilmesi için hastaların ve sağlık hizmeti sunucularının davranışlarını uygun
yönde değiştirmek üzere yöntemler geliştirmek,

Hastaları, bakıcıları ve sağlık hizmeti sunucularını eğitmek amacıyla ilaç kullanımı ile ilgili bültenler ve
hasta bilgilendirme dokümanları yayımlamak ve emek kaybından kaçınmak için yayımlanan bu bilgileri
ilgili sağlık sunucuları ile paylaşmak,

İlaç kullanım değerlendirmeleri yapmak,

Sağlık hizmeti sunucularını ilaçlarla ilişkili politikalar ve prosedürler konusunda eğitmek,

Diğer sağlık çalışanlarının sürekli mesleki gelişim çerçevesindeki eğitimlerine katkıda bulunmak,

Eczacılık öğrencileri, ikinci eczacılar ve genç eczacıların yetiştirilmesine destek olmak,

Onaylanmamış ilaçlarla ilgili yasal ve etik konularda ve ruhsatlı ilaçların ürün lisansı dışındaki
kullanımları konusunda danışmanlık yapmak,

Etkin bir araştırma ve denetim programı geliştirilmek ve bunun sürdürülmesini sağlamak.
Bilgi sunumu veya danışmanlık hizmeti eczacı tarafından başlatılabilir. Örneğin bir terapötik ilaç izlemi sonucunda
elde edilen bulgular veya sağlık hizmeti sunucularının, hasta veya bakıcısının sorduğu bir soruya yanıt olarak ortaya
çıkan durum çerçevesinde bilgi sunumu ve danışmalık hizmeti eczacının inisiyatifi ile başlatılabilir.
İlaç danışmanlığı özellikle şu ilaçlar açısından yararlıdır:

Onaysız, piyasaya yeni sürülen veya hakkında çok az bilgi olan ilaçlar,

Kullanımları özel koşulları gerektiren ve bu koşullar sağlanmadığı takdirde hastada istenmeyen
etkilere yol açabilecek ilaçlar,

Sağlık hizmeti sunucusunun kısıtlı deneyim sahibi olduğu ilaçlar.
Eczacılar kendi mesleki yetkinlik sınırlarının bilincinde olmalı ve ek bilimsel destek için ilgili merci veya ilaç danışma
merkezlerine başvurmaları gereken durumları belirleyebilmelidirler.
9
Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması

31
Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması
Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması
9
Eczacıların, sağlık hizmeti sunucularının, hastaların ve/veya bakıcılarının gereksinimlerini karşılamak üzere ilaçlara
ilişkin konularda kanıta dayalı uygun bilgi sağlama ve öneride bulunma yükümlülükleri vardır.
Göstergeler
Denetim sonucu
Eczacılar Tarafından İlaç
Danışmanlığı Sağlanması
E
H
UD
9.1
Eczacıların ilaç danışmanlığı
sağlamalarına ilişkin yerel standart
çalışma prosedürleri mevcuttur.
□ □ □
9.2
Eczacılar ilaç seçiminin yerel
kılavuzlara, formülerlere, bölgesel
sözleşmelere, farmakoekonomik
incelemelere ve mümkünse ilacın
bulunabilirlik durumuna göre
olmasını sağlamaktadır.
□ □ □
9.3
Tüm eczacılar ilaç danışmanlığı
taleplerine sistemli ve zamanında
cevap vermek üzere eğitilmektedir.
□ □ □
9.4
Eczacılar ilaçlar hakkında doğru,
talep edilen kapsam ve derinlikte
kanıta dayalı ilaç bilgisi
sağlamaktadır. (İlaç danışma
sorgulama kayıtları ile ölçülür ve
değerlendirilir.)
□ □ □
9.5
Eczacılar mevcut güncel ilaç bilgi
kaynakları ve bunların kullanımları
hakkında bilgili ve deneyim
sahibidir. (İlaç danışma sorgulama
kayıtları ile ölçülür ve
değerlendirilir.)
□ □ □
9.6
Eczacılar gerektiğinde ve mümkün
olan hallerde bir ilaç danışma
merkezinin deneyimlerinden ve
kaynaklarından yararlanmaktadır.
9.7
İlaçlar hakkında bilgi sağlayan ve
önerilerde bulunan eczacılar kişiler
arası iletişim becerileri ve teknikleri
konusunda yetkindir. (Akran
değerlendirmesi ile ölçülür.)
□ □ □
□ □ □
9.8
Eczacılar danışmanlık sürecinde
acil hasta bakımını ilgilendiren
sorulara öncelik vermektedir. (İlaç
danışma sorgulama kayıtları ile
ölçülür.)
32
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Göstergeler
Denetim sonucu
□ □ □
9.10
Eczacılar danışmanlık sürecinde
sağladıkları bilgilerin ilgili duruma
ve talep edene uygun formatta (ör.
e-posta, resmi mektup, telefon)
olmasına özen göstermektedir.
(İlgili eczacının yetkinliğini ölçen bir
ilaç danışma eczacısı tarafından,
tamamlanmış ilaç danışma talep
formlarının rastgele bir örneği
değerlendirilerek ölçülür.)
□ □ □
9.11
Eczacılar sundukları danışmanlığı
uygun ortamda belgelendirirler (ör.
hastanın tıbbi notları ve/veya ilaç
bilgi sorgulama formu).
□ □ □
9.12
Eczacılar ilaç danışmanlığına
aşağıdaki hizmetleri ile proaktif
olarak katılırlar:


Eğitim ve uygulamalı eğitim
hizmetleri
İlaç danışmanlığına ilişkin
yayınlar
□ □ □
Hedef
tarih
Tamamlandı
9
Eczacılar Tarafından İlaç Danışmanlığı Sağlanması
9.9
Eczacılar tıbbi ürünler ve
tedavilerle ilişkili tüm yenilik,
değişiklik ve gelişmeleri takip
etmektedir. (Sürekli mesleki gelişim
kayıtları ile ölçülür.)
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
33
Taburculuk
10
Temel Standart Gereklilikler
Eczacı, hastaya taburcu edilirken verilen tüm ilaçların klinik açıdan doğru ve uygun olmasını sağlar. Reçete edilen
ilaçların tedarik edilerek hastaya teslim edilmesini sağlar ve kullanımları hakkında doğru ve güncel bilgi verir.
Taburculuk sürecinde hastaya verilen ilaçlara ait doğru ve güncel bilgiler birinci basamak sağlık hizmet sunucularına
güvenli ve etkili bir şekilde iletilir.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
10.1
Eczacıların, hastanın taburculuğu sırasındaki sorumluluklarına
ilişkin yerel bir standart çalışma prosedürü mevcuttur.
10.2
Eczacı taburcu planlamasına aktif olarak katılmalıdır.
10.3
Eczacı, taburcu olmadan önce hastanın güncel farmasötik
bakım planını gözden geçirmeli ve farmasötik bakım gerektiren
problemleri belirlemelidir. Bakımın sürekliliğini sağlamak ve
yapılan düzenlemelerin yerindeliğini güvence altına almak için
birinci basamak sağlık hizmet sunucuları ile irtibata geçmelidir.
Tüm bu faaliyetler eczacı tarafından icra edilen klinik etkinlikler
olarak kaydedilmelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
10.4
Eczacı, hasta taburcu edilirken reçetelenen bütün ilaçların klinik
açıdan doğru ve uygun olduğunu kontrol etmelidir.
10.5
Taburcu edilen hastalara amaca uygun bir epikriz (çıkış özeti)
verilmelidir. Eczacılar hasta taburcu edilirken verilen epikrizi ve
birinci basamak sağlık hizmet sunucularına yönelik aşağıda
detayları verilen basılı veya elektronik klinik bilgileri kontrol
etmelidir:
 Hastanın kullanmakta olduğu ilaçlar
 Hastanın kullanmakta olduğu ilaçlarında yapılan değişiklikler
ve bunların gerekçesi
 İlaçların birinci basamak sağlık hizmeti kapsamında tedarik
edilebilmesi için gerekli bilgiler
 İzlem gereklilikleri (ör. varfarin)
 Bu bilgilerin bir kopyası hastanın tıbbi kayıtlarında
dosyalanmalıdır.
10.6
Eczacı taburcu edilen hastaya yerel mevzuata ve kılavuzlara
uygun miktarda ilaç verilmesini sağlamalıdır.
10.7
Eczacı, hastaya reçetelenen ilaçları konusunda gereken eğitimi
vermeli ve özellikle riskli durumu olan ya da daha önce ilaç
tedavi uyumsuzluğu yaşamış hastaların reçetelenen tedaviye
bağlı kalmaları için ihtiyaç duydukları desteği almalarını
sağlamalıdır.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
İleri Düzey Gereklilikler
10.8
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Hastanın eczane çalışma saatleri dışında taburcu edilmesi
durumunda, taburculuk süreci bir eczacı tarafından izleyen iş
günü takip edilmelidir.
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
- M – Hastaların Çıkartılması, Madde
76
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: DTA05
34
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
- Kod: KEY05 (KEY05.01;
KEY05.02; KEY05.03)
- Kod: SHB01 (SHB01.01)
- Kod: SHB06 (SHB06.01;
SHB06.02)
- Kod: SHB11 (SHB11.06)
- Kod: SAS11 (SAS11.01;
SAS11.02)
Taburculuk planlaması hastayı evde ya da diğer bir kurumda hastane sonrası bakıma hazırlamak için oluşturulan,
sürekli bakım sürecinin bir parçasıdır. Bu dönemde hastanın taburculuk sonrası bakımının kendisi, aile üyeleri ya
da sağlık personelince gerçekleştirilmesine yönelik düzenlemeler yapılır. Klinik eczacılık açısından taburculuk
planlaması hastaya verilen ilaçların temin edilememesi nedeniyle taburculuğun gecikmesini önler; hastanın ilaç
tedavisinin sürekliliğine ve hasta güvenliğine katkıda bulunur. Bu nedenle, hasta güvenliğinin sürdürülmesini
sağlayacak yöntemlerin ve prosedürlerin mevcut olması gerekir.
Taburculuk
Önemi
10
Taburculuk sürecinde birinci basamak sağlık hizmet sunucularıyla gereken irtibatın kurulması, hastaya reçete edilen
ilaçların ve bunların tedariklerinin devamlılığını sağladığı gibi, yeni veya değişiklik yapılmış ilaçların uygun şekilde
izlenmesine de olanak verir. Bu iletişim sürecinin sağlıklı işletilmesi hastaların özel sorunlarının (ör. tedaviye uyum,
hasta eğitimi, ilaca erişimde yardım) ilgili sağlık hizmet sunucularına iletilmesini sağlar.
35
Taburculuk
Taburculuk
10
Eczacı, hastaya taburcu edilirken verilen tüm ilaçların klinik açıdan doğru ve uygun olmasını sağlar. Reçete edilen
ilaçların tedarik edilerek hastaya teslim edilmesini sağlar ve kullanımları hakkında doğru ve güncel bilgi verir.
Taburculuk sürecinde hastaya verilen ilaçlara ait doğru ve güncel bilgiler birinci basamak sağlık hizmet sunucularına
güvenli ve etkili bir şekilde iletilir.
Göstergeler
Denetim sonucu
Taburculuk
E
10.1
Eczacıların, hastanın taburcu
olması sırasındaki sorumluluklarına
ilişkin yerel bir standart çalışma
prosedürü mevcuttur.
□ □ □
10.2
Eczacı taburcu planlamasına aktif
olarak katılmaktadır.
10.3
Eczacı, taburcu olmadan önce
hastanın güncel farmasötik bakım
planını gözden geçirmekte ve
farmasötik bakım gerektiren
problemleri belirlemektedir.
Bakımın sürekliliğini sağlamak ve
yapılan düzenlemelerin
yerindeliğini güvence altına almak
için birinci basamak sağlık hizmet
sunucuları ile irtibata geçmektedir.
Tüm bu faaliyetler eczacı
tarafından icra edilen klinik
etkinlikler olarak kaydedilmektedir.
H
UD
□ □ □
□ □ □
10.4
Eczacı, hasta taburcu edilirken
reçetelenen bütün ilaçların klinik
açıdan doğru ve uygun olduğunu
kontrol etmektedir.
□ □ □
10.5
Taburcu edilen hastalara amaca
uygun bir epikrizin (çıkış özeti)
verilmesi gerekir. Eczacılar hasta
taburcu edilirken verilen epikrizi ve
birinci basamak sağlık hizmet
sunucularına yönelik aşağıda
detayları verilen basılı veya
elektronik klinik bilgileri kontrol
etmektedir:
 Hastanın kullanmakta olduğu
ilaçlar,
 Hastanın kullanmakta olduğu
ilaçlarında yapılan değişiklikler ve
bunların gerekçesi,
 İlacın birinci basamak sağlık
hizmeti kapsamında tedarik
edilebilmesi için gerekli bilgiler,
 İzlem gereklilikleri (ör. varfarin).
 Bu bilgilerin bir kopyası hastanın
tıbbi kayıtlarında
dosyalanmaktadır.
36
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Göstergeler
Denetim sonucu
10.6
Eczacı taburcu edilen hastaya yerel
mevzuata ve kılavuzlara uygun
miktarda ilaç verilmesini
sağlamaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
10
10.7
□ □ □
Taburculuk
Eczacı, hastaya reçetelenen ilaçları
konusunda gereken eğitimi
vermektedir ve özellikle geçmişte
riskli ya da ilaç tedavi uyumsuzluğu
yaşamış hastaların reçetelenen
tedaviye bağlı kalması için ihtiyaç
duyduğu desteği almasını
sağlamaktadır.
10.8
Hastanın eczane çalışma saatleri
dışında taburcu edilmesi
durumunda, taburculuk süreci bir
eczacı tarafından izleyen iş günü
takip edilmektedir.
□ □ □
37
11
Temel Standart Gereklilikler
Hasta İlaç Eğitimi
Hastalara veya gerektiğinde bakıcılarına hastanın ilaçlarına ilişkin gerekli eğitim verilir. Bunun mümkün olmadığı
hallerde, ilaç eğitiminden en fazla yarar görecek hasta kategorileri tanımlanmalı ve bu hastalara eğitim verilmelidir.
11.1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Hasta ilaç eğitimi için yerel bir standart çalışma prosedürü
mevcuttur. Standart çalışma prosedürü, ilaç eğitiminden en fazla
yarar görecek hastaları tanımlamalıdır. Bunlar:
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
 Hastalıkları ciddi ve/veya stabil olmayan hastalar,
 İyatrojenik nedenlerden ötürü hastaneye başvuran hastalar,
 Belirli ilaçları alan hastalar (ör. varfarin gibi terapötik indeksi
dar ilaçlar),
 Bir cihazı yeni kullanmaya başlayan hastalar (ör. inhaler,
insülin cihazı, oral şırınga kullanımı),
 Araştırma ilacı ile tedavi görmekte olan hastalar,
 Karmaşık ilaç tedavi rejimleri uygulanan hastalar,
 Dört veya daha fazla sayıda düzenli ilaç kullanan hastalar,
 Yeni ilaç verilmesi, kullanmakta olduğu ilacında doz değişikliği
yapılması, kullanmakta olduğu ilacının kesilmesi de dahil
olmak üzere uzun süredir kullanmakta olduğu ilaçlarında
değişiklik yapılan hastalar,
 Yaşlı hastalar,
 Çocuk hastalar ve bakımlarından sorumlu olan kimseler,
 Bilgilendirilmiş karar temelinde uyum sağlamamayı tercih
edenler dışında kalan ve kasıtsız olarak uyum sağlayamayan
kişiler olarak tanımlanan hastalar,
 Dil sorunu olan veya okuma güçlüğü çeken hastalar,
 Görme özürlü olan veya işitme zorluğu çeken hastalar,
 Zihinsel yetersizliği olan ve/veya öğrenme güçlüğü çeken
hastalar,
 El becerisi sorunları olan hastalar.
11.2
Eczacılar tüm hastalara ilaç eğitimi vermelidir. Bunun mümkün
olmadığı durumlarda, bu hizmet ilaç eğitiminden en fazla fayda
sağlayacağı belirlenen hastalara verilmelidir.
11.3
Eczacılar, talep etmeleri halinde, taburcu olan hastalara ilaçları ile
ilgili basılı hasta ilaç kullanım talimatlarının verilmesini ve hasta
yatış sürecinde hasta ilaç kullanım talimatlarına erişebilmelerini
sağlar.
11.4
Hastalara, anlayabilecekleri şekilde sözlü bilgi verilir.
11.5
Diğer sağlık profesyonellerinin hastalara ilaç eğitimi verdiği
durumlarda, eczacılar buna rehberlik etmeli ve gerekli
danışmanlığı sunmalıdır.
11.6
Eczacılar multidisipliner hasta eğitimine katılırlar (ör. kardiyak
rehabilitasyon, solunum rehabilitasyonu, düşme rehabilitasyonu)
11.7
İlaç eğitimi, hastanın tıbbi veya multidisipliner kayıtlarında
belgelenmelidir.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
- Danışmanlık hizmetleri, Madde 33/(1)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
- Ürünlerin hastaya sunulması (10.ç.1;
10.ç.2; 10.ç.3; 10.ç.4; 10.ç.5; 10.ç.6;
10.ç.8)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
- Kod: KEY01
- Kod: KEY02 (KEY02.01;
KEY02.02; KEY02.03)
- Kod: KEY05 (KEY05.01;
KEY05.02; KEY05.03)
- Kod: SPS10 (SPS10.01)
- Kod: SPS15 (SPS15.01)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
İleri Düzey Gereklilikler
Etkinlik
11.8
38
Hastalara anlayabilecekleri şekilde yazılı bilgi verilir.
Dayanak / Kaynak
Neden önemlidir
Hasta eğitimi, kaliteli sağlık bakımının vazgeçilmez bir bileşenidir ve sağlık sisteminin önemli bir parçasıdır.
Bireylerin sağlıklarını koruma alışkanlıkları oluşturma, hastalık halinde sağlıklarına tekrar kavuşmaları için sağlıklı
yaşama kurallarını öğretme, kronik hastalıklarda yaşam kalitesini artırma, sağlık hizmetlerine katılabilir ve sağlık
haklarını savunabilir davranışlar kazandırma çabası hasta eğitiminin ortaya çıkışını sağlamıştır.
Hasta İlaç Eğitimi
Hasta ilaç eğitiminin amacı, hastanın ilaçlarını güvenli ve doğru kullanmasının teşviki ve böylece uygulanan ilaç
tedavisinden arzulanan yararın sağlanması için hastanın bilgilendirilmesini sağlamaktır. Eczacılar, hastalara
ve/veya bakıcılarına ilaçları ve bunların uygulanmasında kullanılan araçları gerektiği gibi kullanabilmeleri için ihtiyaç
duyacakları bilgi, beceri ve olanakları sağlamak üzere gereken bilgi ve eğitimi sağlamakla yükümlüdürler. Eczacılar,
gerektiğinde, hastalarını kendi ilaçları hakkında daha fazla bilgi edinmeleri yönünde teşvik etmelidir.
11
39
Hasta İlaç Eğitimi
Hasta İlaç Eğitimi
11
Hastalara veya gerektiğinde bakıcılarına hastanın ilaçlarına ilişkin gerekli eğitim verilir. Bunun mümkün olmadığı
hallerde, ilaç eğitiminden en fazla yarar görecek hasta kategorileri tanımlanmalı ve bu hastalara eğitim verilmelidir.
Göstergeler
Denetim sonucu
Hasta İlaç Eğitimi
E
11.1
Hasta ilaç eğitimi için yerel bir
standart çalışma prosedürü
mevcuttur.
□ □ □
11.2
Eczacılar tüm hastalara ilaç eğitimi
vermektedir. Bunun mümkün
olmadığı durumlarda, bu hizmet
ilaç eğitiminden en fazla fayda
sağlayacağı belirlenen hastalara
verilmektedir.
□ □ □
H
UD
11.3
Eczacılar, talep etmeleri halinde,
taburcu olan hastalara ilaçları ile
ilgili basılı hasta ilaç kullanım
talimatlarının verilmesini ve hasta
yatış sürecinde hasta ilaç kullanım
talimatlarına erişebilmelerini
sağlamaktadır.
11.4
Hastalara, anlayabilecekleri şekilde
sözlü bilgi verimektedir.
□ □ □
□ □ □
11.5
Diğer sağlık profesyonellerinin
hastalara ilaç eğitimi verdiği
durumlarda, eczacılar buna
rehberlik etmektedir ve gerekli
danışmanlığı sunmaktadır.
□ □ □
11.6
Eczacılar multidisipliner hasta
eğitimine katılmaktadır (ör. kardiyak
rehabilitasyon, solunum
rehabilitasyonu, düşme
rehabilitasyonu)
□ □ □
11.7
İlaç eğitimi, hastanın tıbbi veya
multidisipliner kayıtlarında
belgelenmektedir.
□ □ □
11.8
□ □ □
Hastalara anlayabilecekleri şekilde
yazılı bilgi verilmektedir.
40
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
12
Temel Standart Gereklilikler
Sürekli mesleki gelişim didaktik dersleri ve iş başında eğitimi (mesleki gölge çalışmasını) kapsar.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
12.1
Eczacılar her yıl en az 30 saat sürekli mesleki gelişim programına
katılmalıdır.
12.2
Eczacıların eğitim ihtiyaçları, özdeğerlendirme, akran
değerlendirmesi, mesleki denetim ve performans değerlendirmesi
yoluyla tanımlanmalıdır. Bu ihtiyaçlar, aşağıdakiler dahil olmak
üzere eğitim faaliyetlerine katılımla karşılanmalıdır:
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
 Lisansüstü niteliklerin kazandırılması,
 İlgili klinik toplantılara ve kendi uygulama alanına ilişkin
konferanslara katılım ve katkıda bulunma,
 Akredite olmuş bir sürekli eğitim programına katılım,
 İlgili literatürün gözden geçirilmesi,
 Eczacılara yönelik eğitim programlarına katılım.
12.3
Eczacıların eğitim ihtiyaçları ve bunların nasıl karşılanacağı
belgelenmelidir.
12.4
Bilmedikleri bir klinikte veya bölümde mesleklerini uygulamaya
başlayan eczacılara, yeterlilik temelli bir yönlendirme ve eğitim
programı sağlanmalıdır. Bu program, eczacının deneyimine ve
mesleki uygulamasına göre uyarlanmalı ve gerekli deneyime
sahip bir eczacı tarafından düzenlenmelidir.
12.5
Eczacıların teorik ve uygulamalı eğitimle kazandıkları deneyimler
meslek uygulamasının ve farmasötik bakım kalitesinin
geliştirilmesine yansıtılmalıdır. (ör. sürekli mesleki gelişim
periyotları ve bunların hasta güvenliği üzerindeki etkileri)
12.6
Klinik eczacılık eğitiminde tutarlılık sağlamak için standart bir
başlangıç programı olmalıdır (ör. lisans eğitiminde temel klinik
eczacılık tutum, bilgi ve becerilerinin kazandırılması). Bu
programda klinik eczacılık uygulamasını oluşturan her faaliyet
açıkça tanımlanmalıdır.
12.7
Klinik eczacılık yeterlilikleri, eczacıların çalıştıkları her alan için
sürekli olarak gözden geçirilmelidir.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
- Danışmanlık hizmetleri, Madde 33/(1)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.11; ve 5.b.18)
- 9. Mesleki Performansın
Sürdürülmesi ve İyileştirilmesi (9.1;
9.2; 9.3 ve 9.4)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
Eczacılar İçin Sürekli Mesleki Gelişim
Eczacılar sürekli mesleki gelişime, meslek içi eğitimlere ve resmi lisansüstü eğitim programlarına aktif şekilde
katılarak uygulama alanlarına göre klinik ve eczacılık bilgilerini korumalı ve güncelleştirmelidir.
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: HSÇ09 (HSÇ09.03)
- Kod: KEY02 (KEY02.01;
KEY02.02; KEY02.03)
- Kod: KEY05 (KEY05.01;
KEY05.02; KEY05.03)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
Eczacıların her yıl en az 30 saat sürekli mesleki gelişim eğitimi almaları gerekir. Sürekli mesleki gelişim, eczacının
mesleki yönden gelişmesini ve daha kaliteli hizmet sunmasını sağlar.
Eczacıların uygulama alanları ile ilgili bilgi ve becerilerini sürekli olarak gözden geçirmeleri, geliştirmeleri veya
iyileştirmeleri gereken yönleri belirlemeleri ve bunun bir parçası olarak kendi performanslarını denetlemeleri gerekir.
41
Eczacıların Sürekli Mesleki Gelişimi
Eczacılar İçin Sürekli Mesleki Gelişim
12
Eczacılar sürekli mesleki gelişime, meslek içi eğitimlere ve resmi lisansüstü eğitim programlarına aktif şekilde
katılarak uygulama alanlarına göre klinik ve eczacılık bilgilerini korumalı ve güncelleştirmelidir.
Göstergeler
Denetim sonucu
Eczacılar İçin Sürekli Mesleki
Gelişim
E
H
UD
12.1
Eczacılar her yıl en az 30 saat
sürekli mesleki gelişim programına
katılmaktadır.
□ □ □
12.2
Eczacıların eğitim ihtiyaçları,
özdeğerlendirme, akran
değerlendirmesi, mesleki denetim
ve performans değerlendirmesi
yoluyla tanımlanmaktadır.
□ □ □
12.3
Eczacıların eğitim ihtiyaçları ve
bunların nasıl karşılanacağı
belgelenmektedir.
□ □ □
12.4
Bilmedikleri bir klinikte veya
bölümde mesleklerini uygulamaya
başlayan eczacılara, yeterlilik
temelli bir yönlendirme ve eğitim
programı sağlanmaktadır. Bu
program, eczacının deneyimine ve
mesleki uygulamasına göre
uyarlanmakta ve gerekli deneyime
sahip bir eczacı tarafından
düzenlenmektedir.
□ □ □
12.5
Eczacıların teorik ve uygulamalı
eğitimle kazandıkları deneyimler
meslek uygulamasının ve
farmasötik bakım kalitesinin
geliştirilmesine yansıtılmaktadır.
(ör. sürekli mesleki gelişim
periyotları ve bunların hasta
güvenliği üzerindeki etkileri)
□ □ □
12.6
Klinik eczacılık eğitiminde tutarlılık
sağlamak üzere standart bir
başlangıç programı mevcuttur. Bu
programda klinik eczacılık
uygulamasını oluşturan her faaliyet
açıkça tanımlanmaktadır.
12.7
Klinik eczacılık yeterlilikleri,
eczacıların çalıştıkları her alan için
sürekli olarak gözden
geçirilmektedir.
42
□ □ □
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
13
Temel Standart Gereklilikler
Klinik eczacılık hizmetinin sağlanabilmesi ve eczacılara çalışma profillerden bağımsız sürekli mesleki gelişim
olanakları sunulabilmesi için gerekli kaynaklar mevcut olmalıdır.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
13.1
Eczacılar güncel ilaç bilgilerine ve tıp literatürün erişebilmelidir.
13.2
Eczacılar bilgi teknolojisi olanaklarından yararlanabilmelidir.
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
13.3
Hastane eczanesinde ve kliniklerde görev yapan eczacılara
Sağlıkta Kalite Standartları – Hastane (SKS-Hastane 2015)
belgesinde tanımlanan nitelikte çalışma alanı ve ortamı
sağlanmalıdır.
13.4
Eczacılara sürekli mesleki gelişim faaliyetlerine, uygulamalı
eğitime ve araştırmaya katılım için gerekli destek ve kaynaklar
sağlanmalıdır.
13.5
Kuruluşta klinik eczacılık hizmetlerinin verilebilmesi için yeterli
klinik eczacılık yapılanması ve kadrosu mevcut olmalıdır.
13.6
Klinik eczacılık hizmetlerini verebilmeleri için eczacılara hasta
bilgilerine erişim ve hizmetin gerektirdiği kayıtları girebilme
olanağı sağlanmalıdır.
- Eczacılığa ilişkin kılavuzlar; MADDE
50 – (1)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 9. Mesleki Performansın
Sürdürülmesi ve İyileştirilmesi (9.1;
9.2; 9.3 ve 9.4)
 Eczacılıkta Uzmanlık Eğitimi
Yönetmeliği
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: HSÇ09 (HSÇ09.03)
- Kod: KEY02 (KEY02.01;
KEY02.02; KEY02.03)
- Kod: KEY03 (KEY03.01;
KEY03.02; KEY03.03; KEY03.04;
KEY03.05; KEY03.06)
- Kod: KEY04 (KEY04.01;
KEY04.02; KEY04.03; KEY04.04;
KEY04.05; KEY04.06)
Kaynaklar ve Olanaklar
Klinik eczacı aşağıdaki kaynaklara erişebilmelidir:
Önemi
Belirtilen kaynaklar ve olanaklar klinik eczacılık hizmetlerinin etkili bir şekilde sunulabilmesini sağlar.
43
Kaynaklar ve Olanaklar
Kaynaklar ve Olanaklar
13
Klinik eczacılık hizmetlerinin verilebilmesi ve eczacılara çalışma profillerden bağımsız sürekli mesleki gelişim
olanakları sağlanabilmesi için gerekli kaynaklar mevcut olmalıdır.
Göstergeler
Denetim sonucu
Kaynaklar ve Olanaklar
E
13.1
Eczacılar, güncel ilaç bilgilerine ve
tıp literatürüne erişiebilmektedir.
□ □ □
H
UD
13.2
Eczacıların erişebilecekleri bilgi
teknolojisi olanakları
bulunmaktadır.
□ □ □
13.3
Hastane eczanesinde ve kliniklerde
görev yapan eczacılara Sağlıkta
Kalite Standartları - Hastane
belgesinde tanımlanan niteliklerde
çalışma alanı ve ortamı
sağlanmaktadır.
13.4
Eczacılara sürekli mesleki gelişim
faaliyetlerine, uygulamalı eğitime
ve araştırmaya katılım için gerekli
destek ve kaynaklar
sağlanmaktadır.
□ □ □
□ □ □
13.5
Kuruluşta klinik eczacılık
hizmetlerinin verilebilmesi için
yeterli klinik eczacılık yapılanması
ve kadrosu mevcuttur.
13.6
Klinik eczacılık hizmetlerini
verebilmeleri için eczacılara hasta
bilgilerine erişim ve hizmetin
gerektirdiği kayıtları girebilme
olanağı sağlanmaktadır.
44
□ □ □
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
14
Temel Standart Gereklilikler
Hasta bakımına katkıda bulunan eczacıların faaliyetleri uygun şekilde belgelenmelidir.
Dayanak / Kaynak
Klinik eczacının hastanın bakımına yaptığı katkılar yerel çalışma
prosedürüne uygun olarak hastanın tıbbi notlarında
belgelenmelidir. Ancak yazılı belgeleme sözlü iletişimin yerini
almamalıdır.
Klinik eczacının hastanın bakımına yaptığı başlıca katkılar
şunlardır:
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
 İlaç öyküsü ve ilaç mutabakatı,
 Sağlık hizmeti ekibinin diğer üyelerinden gelen hastaya özel
sorulara yanıt verme,
 İlaç optimizasyonuna ilişkin önerilerde bulunma,
 Laboratuvar izlemine ilişkin önerilerde bulunma,
 Advers etki değerlendirmesi yapma ve advers etkilerin
yönetilmesi için öneride bulunma,
 Görülebilecek olası ilaç etkileşmeleri konusunda öngörüde
bulunma,
 Hasta eğitiminin detaylandırılması,
 İlaç bilgi taleplerine yanıt verme.
Yukarıda verilen bu listenin tüm faaliyetleri kapsamadığına
dikkat edilmelidir.
14.2
Eczacıların klinik faaliyetleri, iş yükleri ve bulundukları girişimler
yerel standart çalışma prosedürlerine göre belgelenmelidir.
14.3
Klinik eczacıların belgelenen girişimleri yerel olarak kabul edilen
prosedürlere göre sınıflandırılmalıdır.
14.4
İlaçlara ilişkin olaylar, yerel ilaç hatası raporlama politikasına ve
prosedürüne göre belgelenmeli ve rapor edilmelidir.
14.5
Klinik eczacının hastanın bakımı kalitesini artıran diğer her türlü
faaliyeti (ör. ilaç danışmanlığı) belgelenmelidir.
14.6
Belgeler yerel kılavuzlara uygun olarak muhafaza edilmelidir.
- Eczacılığa ilişkin kılavuzlar; MADDE
50 – (1)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 9. Mesleki Performansın
Sürdürülmesi ve İyileştirilmesi (9.1;
9.2; 9.3 ve 9.4)
Belgeleme
14.1
Etkinlik
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05 (SİY05.01; SİY05.02;
SİY05.03; SİY05.04; SİY05.05;
SİY05.06 )
- Kod: SİY08 (SİY08.04)
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
- Kod: SİY14 (SİY14.01; SİY14.02;
SİY14.03)
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 İlaç Güvenliği Rehberi
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY09 (SİY09.01; SİY09.02;
SİY09.03; SİY09.04)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
Klinik eczacının hasta bakımını etkileyen her faaliyeti belgelendirilmeli ve konuya ilişkin endişeleri, bulunduğu
girişimler ve önerilerin kalıcı bir kaydı olmalıdır.
Klinik eczacı hastanın tıbbi, hemşirelik veya multidisipliner notlarına giriş yaparken eczacının aşağıdaki noktalara
dikkat etmelidir:

Fotokopi çekilmesine uygun bir mürekkeple yazmalı

Giriş kaydını belirtmeli

Tarih ve saati kaydetmeli

SOAP (ÖNDeP)7 sırasını takip etmeli
o
Ö: İlgili öznel hasta bilgileri
o
N: Nesnel klinik bulgular
SOAP (ÖNDeP) formülü probleme dayalı hasta dosyası oluşturma sistemidir. İngilizce “Subjective, Objective, Assessment,
and Plan” ifadesinde yer alan kelimelerinin baş harflerinin bir araya getirilmesi ile oluşan bir akronimdir. Türkçe’de öznel (Ö)
veriler, nesnel veriler (N), değerlendirme (De) ve plan (P) şeklindeki ilerleme notlarının problem odaklı kayıt tutma biçimindeki
kısaltmasıdır. Hastanın tedavisindeki gelişmeler hasta dosyasına bu formüle göre yazılır.
7
45
Belgeleme
14
o
De: Durum/problem değerlendirme
o
P: Önerilen yönetim planı

Konunun tartışılmasını sağlamak için yorumlarını önerilerle sınırlamalı,

Tıp veya hemşirelik personeli ile yapılan tartışmaları belgelemeli,

Notlarında sadece onaylı kısaltmalar kullanılmalı,

Tutulan kayıdı imzalamalı, imzalama için ayrılan yerin yanına ismini yazmalı ve dahili numara veya
iletişim numarasını belirtmeli.
Hastanın dosyasına eczacı arafından yapılan her kayıt yasal olarak geçerlidir.
Klinik eczacının iş yükü ve klinik faaliyetlerinin belgelendirilmesi sonucu oluşan kayıtlar klinik eczacılık hizmetlerinin
hasta bakımı üzerindeki etkilerinin kanıtı olarak kullanılabilir. Belgelendirme, hizmetin devamlılığı için yeterli
kaynakların sağlanması için de yararlı olabilir.
Klinik eczacının bulunduğu girişimlerin kayıt edilmesi ve girişimin türüne göre sınıflandırılması eczacının klinik
faaliyetlerinin sonuçlarının nitel ve nicel değerlendirilmesine olanak sağlar.
İlaç hataları, olayı gerektiği gibi araştırmak, tekrarını önlemek üzere ortaya çıkış sürecini incelemek ve geçmişte
yapılmış hatalardan dersler çıkarmak için belgelenir.
46
Belgeleme
14
Hasta bakımına katkıda bulunan eczacıların faaliyetleri uygun şekilde belgelenmelidir.
Denetim sonucu
Belgeleme
E
H
UD
14.1
Klinik eczacının hastanın bakımına
yaptığı katkı yerel çalışma
prosedürüne uygun olarak hastanın
tıbbi notlarında belgelenmektedir.
□ □ □
14.2
Eczacıların klinik faaliyetleri, iş
yükleri ve bulundukları girişimler
yerel standart çalışma
prosedürlerine göre
belgelenmektedir.
□ □ □
14.3
Klinik eczacıların belgelenen
girişimleri yerel olarak kabul edilen
prosedürlere göre
sınıflandırılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Belgeleme
Göstergeler
14.4
İlaçlara ilişkin olaylar, yerel ilaç
hatası raporlama politikasına ve
prosedürüne göre belgelenmekte
ve raporlanmaktadır.
□ □ □
14.5
Klinik eczacının hastanın bakım
kalitesini artıran diğer her türlü
faaliyeti (ör. ilaç danışmanlığı)
belgelenmektedir.
□ □ □
14.6
Belgeler yerel kılavuzlara uygun
olarak muhafaza edilmektedir.
□ □ □
47
15
Temel Standart Gereklilikler
Klinik Eczacılık Hizmetlerinde Kalite
Klinik eczacılık hizmetlerinin kalitesini değerlendirmek ve güvence altına almak için sürekli bir kalite geliştirme
sistemi mevcut olmalıdır.
15.1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Eczacılar, klinik eczacılık hizmetlerinin kalitesini güvence altına
almaya yönelik kalıcı iyileştirmelere katılmalıdır. Hizmet kalitesinin
denetlenmesinde kullanılan araçlar şunlardır:











Klinik denetim,
Akran (meslektaş) denetimi,
Kıyaslama8,
İş yüküne ilişkin istatistiklerin değerlendirilmesi,
Girişimlerin değerlendirilmesi,
İlaç hatalarının değerlendirilmesi,
Eğitim ve uygulamalı eğitim,
Bölgesel ve ulusal yönetmeliklere uygunluk,
Formel araştırma9,
Ufuk taraması10.
15.2
Klinik eczacılar ilaç yönetimi ve ilaç güvenliği konularında toplam
kalite yönetimi çalışmalarına katılmaktadır.
15.3
Kalite geliştirme çalışmaları ulusal ve uluslararası diğer
kuruluşlarla paylaşılır. Kalite geliştirme paylaşımları bölgesel,
ulusal ve uluslararası konferanslarda yapılan sunumlar ve bilimsel
yayınlarla yapılır.



Sağlık Bakanlığı Sağlıkta
Performans ve Kalite Yönergesi
Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Kalite
Sistemi İlaç Güvenliği Rehberi
İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.12)
Önemi
Sağlıkta Kalite, Dünyada gelişmişliğin göstergelerinden biri, hatta en önemlisidir. Kalite, kullanıcı memnuniyeti
sağlayacak ve bir ürün veya hizmetin planlanan amaca uygun olmasını temin edecek düzeydeki mükemmeliyet
olarak tanımlanabilir. Toplam kalite yönetimi ise ideali veya mükemmeli yakalamaya giden yoldur. Toplam kalite
yönetiminde, hataları tespit etmek yerine hata yapmamayı sağlamak, yani hataları önlemek yaklaşımı vardır. Klinik
eczacılık hizmetleri toplam kalite çerçevesinde ilaç tedavisinin arzulana hedefe ulaştırılmasına ve ilaç güvenliğine
katkıda bulunur.
Kıyaslama veya karşılaştırmalı değerlendirme (Benchmarking), üstün performansa ulaşmayı sağlamak için en iyi uygulamaları
bulma arayışı olarak tanımlanır. Örnek alınacak referans noktasının belirlenmesi anlamına gelen kıyaslama, süreçler ve
uygulamalarla ilgilidir. Aynı zamanda büyük değişiklik gerektiren süreçleri tanımlama aracıdır. Dışa dönük bir bakış açısı elde
etmeyi amaçlayan bir süreci ifade eder.
8
Formel araştırma (formal research): Resmi araştırmalar, verilerin çok kontrollü, yapılandırılmış, sistematik ve objektif bir
şekilde toplandığı bir araştırma tarzıdır. Resmi araştırmalar çok sıkı bir formata sahip olacak şekilde tasarlanmıştır ve
öğrencilerin ve akademisyenlerin hakemlik, eleştiri ve muhtemelen yayınlanmak üzere makale ve araştırmaları hazırlama
biçimidir.
9
Ufuk taraması hizmet alanlardan, rakiplerden, sosyal çevreden, teknolojik gelişmelerden, medya ve benzeri kaynaklardan
bilgilerin toplanması ve bunların yapılan işin karar alma sürecini beslemek üzere kullanılması olarak tanımlanır. Yapılan işle ilgili
hangi alanların taranacağı, taranan bilgilerin nereden ve hangi düzende toplanacağı ve kimlerin toplayacağı önemlidir.
10
48
Klinik Eczacılık Hizmetlerinde Kalite
Klinik eczacılık hizmetlerinin kalitesini değerlendirmek ve güvence altına almak için sürekli bir kalite geliştirme sistemi
mevcut olmalıdır.
Denetim sonucu
Klinik Eczacılık Hizmetlerinde
Kalite
E
H
UD
15.1
Eczacılar, klinik eczacılık
hizmetlerinin kalitesini güvence
altına almaya yönelik kalıcı
iyileştirmelere katılmaktadır.
15.2
Klinik eczacılar ilaç yönetimi ve ilaç
güvenliği konularında toplam kalite
yönetimi çalışmalarına
katılmaktadır.
□ □ □
□ □ □
15.3
Kalite geliştirme çalışmaları ulusal
ve uluslararası diğer kuruluşlarla
paylaşılmaktadır. Kalite geliştirme
paylaşımları bölgesel, ulusal ve
uluslararası konferanslarda yapılan
sunumlar ve bilimsel yayınlarla
yapılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Klinik Eczacılık Hizmetlerinde Kalite
Göstergeler
15
49
16
Temel Standart Gereklilikler
Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi
Eczacılar sağlıklı olma halinin geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesi için bireylerin sağlıklarına zarar verecek
davranışlara yönelik tutumlarını değiştirmelerine yardım ederek ve bireyleri yaşam tarzlarını değiştirmeye teşvik
ederek sağlığın geliştirilmesine katkıda bulunurlar.
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
16.1
Eczacılar hastalara yaşam tarzları ve davranışları (ör. zindelik,
diyet) hakkında bilinçli tercihler yapabilmeleri için sağlık eğitimi
bilgisi vermelidir.
16.2
Eczacılar sağlığın teşviki ve geliştirilmesi ile ilgili güncel
problemler konusunda farkındalığı artıracak faaliyetlerde
bulunmalıdır (ör. ulusal ve yerel sağlık kampanyalarına katılım).
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Kanun
 Eczacılar ve Eczaneler Hakkında
Yönetmelik:
- Eczacının görev ve yetkileri
16.3
Eczacılar hastalık önleme stratejilerine katılmalı; sigarayı
bırakma programları, aşılama programları gibi daha sağlıklı
yaklaşımların benimsenmesini sağlayarak önlenebilir
hastalıkların gelişmesini veya hastalıkların ilerleme riskini
azaltılmasına katkıda bulunmalıdır.
16.4
Eczacılar eğitimle ve sağlığın daha fazla bozulmasını önlemek
için tedaviyi optimize ederek sağlığın korunması girişimlerine
katkıda bulunmalıdır. (ör. kardiyak, solunum ve inme
rehabilitasyonu sınıfları; çalışma güvenliği sistemlerine bağlı
kalma; üretim, ilaçların depolanması, taşınması, uygulanması ve
imha edilmesi için düzenlemeler ve prosedürler)
16.5
Eczacılar Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Stratejik
Planları takip ederek sağlığın geliştirilmesine yönelik stratejik
amaçlara uygun faaliyetlerde bulunmalıdır.
(Madde 6/c, ç ve d)
- Eczacının sorumlulukları (Madde 7(1)/a, b ,c, ç, d ve e)
- Danışmanlık hizmetleri, Madde 33/(1)
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 1. Amaç
- 3. Temel felsefe
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
Esasları (5.b.3; 5.b.4; 5.b.6; 5.b.12;
5.b.15; 5.b.17)
- Ürünlerin hastaya sunulması
(10.ç.1; 10.ç.2; 10.ç.3; 10.ç.4;
10.ç.5; 10.ç.6; 10.ç.8)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
 Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane, 2015)
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
 Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 20132017
Önemi
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre sağlık “sadece herhangi bir hastalık ve güçsüzlük halinin olmaması değil,
bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyi olma hali” olarak tanımlanır. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi,
insanların kendi sağlıkları üzerindeki kontrollerini artırmalarını ve sağlıklarını geliştirmelerini sağlama sürecidir.
Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi, insanların sağlığın belirleyicileri üzerindeki kontrollerini artırmalarını böylece kendi
sağlıklarını iyileştirmelerini sağlama sürecidir. Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi çabasının sürdürülmesi için katılım
esastır. Sağlık eğitimi, hastalıkların önlenmesi ve sağlığın korunmasını içerir.
Sağlık eğitimi yalnızca bilginin paylaşımı ile değil aynı zamanda sağlığı iyileştirmek için gerekli motivasyon, beceri
ve güvenin teşvik edilmesi ile de ilgilidir. Sağlık eğitimi, sağlığı etkileyen temel sosyal, ekonomik ve çevre
koşullarına, bireysel risk faktörleri ve risk davranışlarına ve sağlık hizmetleri sisteminin kullanımına ilişkin bilginin
paylaşılmasını içerir.
Eczacılar hastalara yaşam tarzları ve davranışları (ör. zindelik, diyet) hakkında bilinçli tercihler yapabilmeleri için
sağlık eğitimi bilgisi vererek, sağlığın teşviki ve geliştirilmesi ile ilgili güncel problemler konusunda farkındalığı
artıracak faaliyetlerde bulunarak, hastalık önleme stratejilerine katılarak (ör. sigarayı bırakma programları, aşılama
programları) ve hastalara sağlık eğitimi vererek önlenebilir hastalıkların gelişmesini veya hastalıkların ilerleme
riskini azaltırlar. Ayrıca, eczacılar advers ilaç reaksiyonlarının önlenmesine yardımcı olarak ve advers ilaç
reaksiyonlarının gelişme riskini minimalize ederek de hastalık gelişme riskinin azaltılmasına katkıda bulunurlar.
50
Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi
Eczacılar sağlıklı olma halinin geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesi için bireylerin sağlıklarına zarar verecek
davranışlara yönelik tutumlarını değiştirmelerine yardım ederek ve bireyleri yaşam tarzlarını değiştirmeye teşvik
ederek sağlığın geliştirilmesine katkıda bulunurlar.
Denetim sonucu
Sağliğin Teşviki ve Geliştirilmesi
E
H
UD
16.1
Eczacılar hastalara yaşam tarzları
ve davranışları (ör. zindelik, diyet)
hakkında bilinçli tercihler
yapabilmeleri için sağlık eğitimi
bilgisi vermektedir.
□ □ □
16.2
Eczacılar sağlığın teşviki ve
geliştirilmesi ile ilgili güncel
problemler konusunda farkındalığı
artıracak faaliyetlerde
bulunmaktadır (ör. ulusal ve yerel
sağlık kampanyalarına katılım).
□ □ □
16.3
Eczacılar hastalık önleme
stratejilerine katılmakta; sigarayı
bırakma programları, aşılama
programları gibi daha sağlıklı
yaklaşımların benimsenmesini
sağlayarak önlenebilir hastalıkların
gelişmesini veya hastalıkların
ilerleme riskini azaltılmasına
katkıda bulunmaktadır.
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi
Göstergeler
16
□ □ □
16.4
Eczacılar eğitimle ve sağlığın daha
fazla bozulmasını önlemek için
tedaviyi optimize ederek sağlığın
korunması girişimlerine katkıda
bulunmaktadır. (ör. kardiyak,
solunum ve inme rehabilitasyonu
sınıfları; çalışma güvenliği
sistemlerine bağlı kalma; üretim,
ilaçların depolanması, taşınması,
uygulanması ve imha edilmesi için
düzenlemeler ve prosedürler)
16.5
Eczacılar Sağlık Bakanlığı
tarafından yayımlanan Stratejik
Planları takip ederek sağlığın
geliştirilmesine yönelik stratejik
amaçlara uygun faaliyetlerde
bulunmaktadır.
□ □ □
□ □ □
51
17
İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi
Temel Standart Gereklilikler
Eczacılar ilaçların uygun, güvenli, etkin ve ekonomik bir şekilde kullanılmasını sağlamak için ilaç kullanımının
farmakoekonomik yönden değerlendirilmesine katkıda bulunurlar.
17.1
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
Eczacılar aşağıda sıralanan nedenlerle kuruluşun aylık ilaç tüketim
ve kullanımını değerlendirmelidir:
 Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Ulusal
Eylem Planı 2014-2017
 Türkiye ilaç pazarındaki değer
bazında yüksek satışa sahip
İlaçların farmakoekonomik
açıdan değerlendirilmesi: 20062015 dönemi, Sağlık Teknolojileri
Değerlendirme Raporu-IV.
 İyi Eczacılık Uygulamaları
Kılavuzu




İlaç kullanım sorunları ve ilaç kullanım eğilimleri,
Yüksek maliyetli ilaçlar,
Sık kullanılan ilaçlar,
Harcamaların bütçenin altında kalıp kalmadığı, bütçeyi aşıp
aşmadığı veya belirlenen bütçe sınırları içinde olup olmadığı,
 Gider bütçesinde meydana gelen sapmaların nedenleri.
17.2
Eczacılar hastane formülerinin hazırlanmasına katkıda bulunmalıdır.
17.3
Kuruluşun finans bölümü ile eczane arasında yakın bir iş ilişkisi
bulunmalıdır. Tüketim değerlendirmeleri eczane tarafından finans
bölümüne açıklanmalıdır. İlaç kullanımı için gerekli kaynak talepleri
konusunda finans bölümü ile mutabakata varılmalı ve gelecekte
karşılaşılabilecek maliyet baskısı konusunda öngörülerde
bulunulmalıdır.
17.4
Eczacılar ilaç kullanım değerlendirmelerine katkıda bulunmalıdır. (ör.
reçeteleme profili denetimleri ve ilaç tüketim miktarlarının
değiştirilmesine yönelik tavsiyelerde bulunmak üzere değerlendirme
bulgularının İlaç Komitesi için yorumlanması ve bu komiteye
raporlanması.)
- 1. Amaç
- 3. Temel felsefe
Önemi
İlaç kullanımının farmakoekonomik değerlendirilmesi, ilaçların uygun, güvenli, etkili ve ekonomik bir şekilde
kullanılmasını sağlamak için tasarlanan, multidisipliner nitelikte yapılandırılmış, sürekliliği olan, kurumsal resmi
kalite güvencesi sürecidir. Bu süreç şunlardan oluşur:

Eczane personeli tarafından etkin ve mutabakata dayalı ilaç tedavisi izlemi,

Akılcı ilaç kullanımı konusunda sürekli eğitim,

Hasta sonuçlarının değerlendirilmesi.
Hastane formülerleri farmakoekonomi bakımından en önemli araçlardan biridir. Doktor ve eczacılar için referans niteliğinde
olan, sağlık problemlerinin tedavisinde en etkin, güvenilir ve ekonomik ilaçların listesiyle birlikte reçete yazımı için gerekli
temel ilaç bilgilerini içeren kaynaklardır. Klinik eczacılar formüler komitesinde görev alır ve formülerlerde yer alacak ilaçlar
konusunda formüler komiteleri tarafından alınacak kararlara katkıda bulunurlar.
52
İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi
Eczacılar ilaçların uygun, güvenli, etkin ve ekonomik bir şekilde kullanılmasını sağlamak için ilaç kullanımının
farmakoekonomik yönden değerlendirilmesine katkıda bulunurlar.
Denetim sonucu
İlaç Kullanımının
Farmakoekonomik Yönden
Değerlendirilmesi
E
H
UD
17.1
Eczacılar kuruluşun aylık ilaç
tüketim ve kullanımını
değerlendirmektedir.
□ □ □
17.1.1
Eczacılar ilaç kullanım sorunlarını
ve ilaç kullanım eğilimlerini
değerlendirmektedir.
□ □ □
17.1.2
□ □ □
Eczacılar yüksek maliyetli ilaçları
belirlemektedir.
17.1.3
Eczacılar sık kullanılan ilaçları
belirlemektedir.
□ □ □
17.1.4
Eczacılar harcamaların bütçenin
altında kalıp kalmadığı, bütçeyi
aşıp aşmadığı veya belirlenen
bütçe sınırları içinde olup
olmadığını takip etmektedir.
□ □ □
17.1.5
Eczacılar gider bütçesinde
meydana gelen sapmaların
nedenlerini araştırmaktadır.
□ □ □
17.2
Eczacılar hastane formülerinin
hazırlanmasına katkıda
bulunmaktadır.
□ □ □
17.3
Kuruluşun finans bölümü ile
eczane arasında yakın bir iş ilişkisi
bulunmaktadır. Tüketim
değerlendirmeleri finans bölümüne
açıklanmaktadır; ilaç kullanımı için
gerekli kaynak talepleri konusunda
finans bölümü ile mutabakata
varılmakta ve gelecekte
karşılaşılabilecek maliyet baskısı
konusunda öngörülerde
bulunulmaktadır.
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi
Göstergeler
17
□ □ □
53
İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi
17
54
Göstergeler
Denetim sonucu
17.3
Eczacılar ilaç kullanım
değerlendirmelerine katkıda
bulunmaktadır (ör. formüler
hazırlanması, reçeteleme profili
denetimleri ve ilaç tüketim
miktarlarının değiştirilmesine
yönelik tavsiyelerde bulunmak
üzere değerlendirme bulgularının
ilaç komitesi için yorumlanması ve
bu komiteye raporlanması)
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
18
Temel Standart Gereklilikler
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
18.1
Eczacı tarafından yönetilen Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri için uygulamalara kılavuzluk edecek yerel bir standart
çalışma prosedürü mevcuttur.
18.2
Eczacı akılcı ilaç kullanımı uygulamasındaki görevlerini tıp
personeli ve ilgili diğer sağlık profesyonelleri ile işbirliği yaparak
yerine getirmelidir.
18.3
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde çalışacak eczacılar
bu görevleri ile ilgili bir eğitim programını ve/veya iş yeri intibak
eğitimini tamamlamış olmalıdır.
 Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri Pilot Uygulaması
 Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmet
Kalite Standartları; Akılcı İlaç
Kullanımı İle İlgili Kılavuz 06.10.2011
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
18.4
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nden hizmet alan
hastaların gerektiğinde ilgili tıp personeline ve diğer sağlık
profesyonellerine sevk edilmesine yardımcı olacak ölçütler
olmalıdır.
18.5
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde hizmet veren
eczacılar kendi çalışma alanları ile ilgili klinik bilgilerinin yeterli
düzeyde olmasını sağlamalı ve sürdürmelidir.
18.6
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde düzenli olarak
izlenmesi gereken hastaların belirlenmesine yönelik kriterler
olmalıdır.
18.7
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde hizmet veren
eczacılar çalışma alanları ile ilgili multidisipliner takım
toplantılarına düzenli olarak katılmalıdır.
18.8
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde çalışan eczacının
hastanın bakımına katkısı hastanın tıbbi notlarında belgelenmeli
ve gerektiğinde multidisipliner ekip ve ilgili birinci basamak sağlık
hizmet sunucularına aktarılmalıdır.
- 1. Amaç
- 3. Temel felsefe
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri yeterli bilgi, deneyim ve eğitime sahip eczacıların yönetim ve denetiminde
hizmet verir.
Önemi
Akılcı İlaç Kullanımı, kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun olan ilacı, uygun süre ve dozda,
kendilerine ve topluma en uygun maliyetle sağlanabilmesi olarak tanımlanır. TİTCK tarafından yayımlanan İyi
Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu 2015’te, akılcı ilaç kullanımı konusunda toplumsal farkındalığın oluşturulması, bilgi
ve bilinç düzeyinin artırılması iyi eczacılık uygulamalarından biri olarak tanımlanmıştır. Kılavuza göre akılcı ilaç
uygulaması ve ilaçların doğru kullanılmasının sağlanması hususları eczacının katkısını gerektirir. Kılavuz'a göre
ilaç kullanımına yönelik politikaların saptanmasında, geliştirilmesinde, yürütülmesinde hastanelerde görevli
eczacıların görüşü alınır. Eczacı hastanelerde akılcı ilaç kullanımı ekibinde bulunur. Sorumlulukları ve görev
dağılımında üzerine düşen görevleri eksiksiz yerine getirir (Madde 5.b.15).
Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu tarafından “Akılcı İlaç Kullanımı ve Sağlıkta Dönüşüm Projesi” kapsamında ülke
çapında 10 pilot hastanede açılan Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri, 18 Temmuz 2016 tarihinden beri hizmet
vermektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından “Akılcı İlaç Kullanımı”nda farkındalığın arttırılması, vatandaşların ilaç
kullanımında yaptığı hataları gidermek ve danışmanlık hizmeti vermek amacıyla açılan bu merkezlerde çalışan
eczacılar kullanılan ilaçların hakkında hastalara ve sağlık profesyonellerine danışmanlık hizmeti vermektedir.
Yeterli bilgi, deneyim ve eğitime sahip eczacılar Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’ni yönetebilirler ve burada
görev alabilirler. Eczacıların yönetici olarak hizmet verecekleri Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezlerinin bazı
hizmet konuları şunlardır:

İlaçlar ve kullanımlarına ilişkin danışmanlık

Kardiyovasküler hastalıklar,
55
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
18
56

Renal hastalıklar,

Diyabet,

Solunum,

Antikoagülasyon,

Ağrı,

Onkoloji/Hematoloji,

HIV,

Kistik fibrozis,

Pre-operatif değerlendirme.
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri’nde görev yapan eczacılar çeşitli klinik eczacılık faaliyetlerini eş zamanlı
olarak yerine getirirler. Eczacıların bu faaliyetler şunlardır:

İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı,

Reçete İzlemi ve İncelemesi,

Advers İlaç Reaksiyonlarının Yönetimi,

İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimi,

Terapötik İlaç İzlemi,

Hasta İlaç Eğitimi,

İlaç Kullanımının Farmakoekonomik Yönden Değerlendirilmesi.
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri yeterli bilgi, deneyim ve eğitime sahip eczacıların yönetim ve denetiminde
hizmet verir.
Denetim sonucu
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri
E
H
UD
18.1
Eczacı tarafından yönetilen Akılcı
İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
için uygulamalara kılavuzluk
edecek bir yerel standart çalışma
prosedürü mevcuttur.
□ □ □
18.2
Eczacı akılcı ilaç kullanımı
uygulamasındaki görevlerini tıp
personeli ve ilgili diğer sağlık
profesyonelleri ile işbirliği yaparak
yerine getirmektedir.
□ □ □
18.3
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nde çalışacak eczacılar
görevleri ile ilgili bir eğitim
programını ve/veya iş yeri intibak
eğitimini tamamlamaktadır.
□ □ □
18.4
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nden hizmet alan
hastaların gerektiğinde ilgili tıp
personeline ve diğer sağlık
profesyonellerine sevk edilmesine
yardımcı olacak ölçütler mevcuttur.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
Göstergeler
18
18.5
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nde hizmet veren
eczacılar kendi çalışma alanları ile
ilgili klinik bilgilerinin yeterli
düzeyde olmasını sağlamaktadır ve
sürdürmektedir.
□ □ □
18.6
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nde düzenli olarak
izlenmesi gereken hastaların
belirlenmesi için kriterler mevcuttur.
□ □ □
18.7
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nde hizmet veren
eczacılar çalışma alanları ile ilgili
multidisipliner takım toplantılarına
düzenli olarak katılmaktadır.
□ □ □
57
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma Merkezleri
18
58
Göstergeler
Denetim sonucu
18.8
Akılcı İlaç Kullanımı Danışma
Merkezleri’nde çalışan eczacının
hasta bakımına katkısı hastanın
tıbbi notlarında belgelenmektedir
ve gerektiğinde multidisipliner ekip
ve ilgili birinci basamak sağlık
hizmet sunucularına
aktarılmaktadır.
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
19
Temel Standart Gereklilikler
Eczacılar, hastalar ve diğer sağlık profesyonelleri ile daha etkili bir mesleki ilişki kurabilmek için iletişim becerilerini
kullanırlar.
Dayanak / Kaynak
19.1
Eczacılar izlem gerektiren önemli farmasötik bakım konularını
belirlemeli ve bunlar için gereken girişimlerde bulunmalıdır.
19.2
Eczacılar farmasötik bakım ile ilgili önemli konuları gerekli iletişimi
kurarak birinci ve ikinci basamaktaki ilgili sağlık profesyonellerine
aktarmalıdır.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
19.3
Eczacılar kurum içinde ilaç danışmanlığı hizmeti sağlarken iletişim
ile ilgili konularda 9.4, 9.7 ve 9.10 numaralı standartlarda belirtilen
esasları gözetmelidir.
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
İletişim
Etkinlik
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
İletişim sağlık hizmeti sunumu ve sağlığın teşviki ve geliştirilmesi konularının tüm yönlerinin merkezinde yer alır.
İletişim aşağıdaki becerileri gerektirir:

Mesleki bilgi,

Pratik beceriler,

Sosyal ve kişiler arası beceriler,

Arkadaşça ilişki,

Gündem belirleme,

Bilgi toplama/bilgi yönetimi,

Aktif dinleme,

Duygulara karşılık verme,

Ortak noktada buluşma.
59
İletişim
İletişim
19
Eczacılar, hastalar ve diğer sağlık profesyonelleri ile daha etkili bir mesleki ilişki kurabilmek için iletişim becerilerini
kullanırlar.
Göstergeler
Denetim sonucu
İletişim
E
19.1
Eczacılar izlem gerektiren önemli
farmasötik bakım konularını
belirlemekte ve bunlar için gereken
girişimlerde bulunmaktadır.
□ □ □
H
UD
19.2
Eczacılar farmasötik bakım ile ilgili
önemli konuları gerekli iletişimi
kurarak birinci ve ikinci
basamaktaki ilgili sağlık
profesyonellerine aktarmaktadır.
□ □ □
19.3
Eczacılar kurum içinde ilaç
danışmanlığı hizmeti sağlarken
iletişim ile ilgili konularda 9.4, 9.7
ve 9.10 numaralı standartlarda
belirtilen esasları gözetmektedir.
60
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
20
Temel Standart Gereklilikler
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
20.1
Hastaların kendi kendilerine ilaç alabilmeleri için ilaç komitesince
onaylanmış yerel bir çalışma prosedürü mevcuttur.
20.2
Uygun hastalar gerekli eğitime sahip görevlendirilmiş personel
tarafından kendi kendine ilaç alma uygulaması yönünden
değerlendirilmelidir.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
20.3
Kendi kendine ilaç alma uygulamasına ilişkin hasta onamı,
hastaya gerekli bilgi ve eğitim verildikten ve uygulamaya ilişkin
sorumlulukları kendisine anlatıldıktan sonra alınmalıdır.
20.4
Anjina ağrısının giderilmesi için hastaların gliseriltrinitrat (GTN)
spreylerine ve bronkodilatasyon sağlanması için beta adrenerjik
reseptör agonisti bronkodilatör inhaler cihazlarına anında
erişebilmeleri sağlanmalıdır.
20.5
Acil erişimi gerekli olan ilaçlar dışındaki ilaçlar, başkalarının
yanlış kullanımını önlemek için güvenli bir şekilde saklanmalıdır.
20.6
Hastanın kendi kendine ilaç alma uygulaması çerçevesinde
aldığı ilaçların doz ve alma sıklığı yatan hasta ilaç tabelasına
kaydedilmelidir.
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01;
DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Kendi Kendine İlaç Alma Uygulaması
Hastalar İlaç Komitesinin onayladığı spesifik prosedürlerin olduğu yerlerde, rutin kendi kendine ilaç alma
sorumluluğunu üstlenebilirler.
Önemi
Hastaya özel olarak etiketlenmiş ilaçlar ve kilitlenebilir başucu dolaplarının sağlanması, servislerde kendi kendine
ilaç alma uygulamasının yaygınlaşmasını sağlar. Bu uygulama, önce hastanın kendi kendine ilaç alma yeteneğinin
değerlendirilmesini (çoğu zaman bir hemşire tarafından) ve kendi kendine ilaç alma deneyimini artırmak için
verilmesi gerekli eğitim ve denetimi kapsar. Kendi kendine ilaç alma uygulamasında başarılı olamayacak hastaların
yanlarında getirdikleri ilaçların sağlık personeli tarafından teslim alınması ve yine sağlık personeli gözetiminde
uygulanması hasta güvenliği açısından önerilen yoldur. Hastaların ilaçlarını kendi kendilerine almalarının birçok
yararı vardır. Bunların başlıcaları şunlardır:

Hastaların hastanede yatış süreleri boyunca daha bağımsız olmalarına ve bu durumu sürdürmelerine
yardımcı olmak,

Taburcu olmadan önce uyum problemlerini belirlemek,

Hastanın kendisine reçetelenen ilaçlar hakkında bilgisini artırmak,

İlacın en uygun zamanda alınmasını teşvik etmek.
61
Kendi Kendine İlaç Alma
Kendi Kendine İlaç Alma Uygulaması
20
Hastalar mevcut İlaç Komitesinin onayladığı spesifik prosedürlerin olduğu yerlerde, rutin kendi kendine ilaç alma
sorumluluğunu üstlenebilirler.
Göstergeler
Denetim sonucu
Kendi Kendine İlaç Alma
Uygulaması
E
20.1
Hastaların kendi kendilerine ilaç
almaları için İlaç Komitesince
onaylanmış yerel bir çalışma
prosedürü mevcuttur.
□ □ □
20.2
Uygun hastalar gerekli eğitime
sahip atanmış personel tarafından
kendi kendine ilaç alma uygulaması
yönünden değerlendirilmektedir.
□ □ □
H
UD
20.3
Kendi kendine ilaç alma
uygulamasına ilişkin hasta onamı,
hastaya gerekli bilgi ve eğitim
verildikten ve uygulamaya ilişkin
sorumlulukları kendisine
anlatıldıktan sonra alınmaktadır.
20.4
Anjina ağrısının giderilmesi için
hastaların gliseriltrinitrat (GTN)
spreylerine ve beta adrenerjik
reseptör agonisti bronkodilatör
inhaler cihazlarına anında
erişebilmeleri sağlanmaktadır.
□ □ □
□ □ □
20.5
Acil erişimi gerekli olan ilaçlar
dışındaki ilaçlar, başkalarının yanlış
kullanımını önlemek için güvenli bir
şekilde saklanmaktadır.
20.6
Hastanın kendi kendine ilaç alma
uygulaması çerçevesinde aldığı
ilaçların doz ve alma sıklığı yatan
hasta ilaç tabelasına
kaydedilmektedir.
62
□ □ □
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
21
Temel Standart Gereklilikler
Etkinlik
Dayanak / Kaynak
21.1
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların kullanımı ile ilgili yerel
bir standart çalışma prosedürü mevcuttur.
21.2
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar eczacı tarafından teslim
alınır, son kullanım tarihi ve fiziksel durum açısından kontrol
edilir ve dosyasına kaydedilir.
 İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu
- 5.a. İyi Eczacılık Uygulamaları
- 5.b. İyi Eczacılık Uygulamalarının
21.3
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar yattığı serviste bulunan
kilitli bir ilaç kabininde, hastanın kendi dolabında veya kilitli bir
ilaç arabasında güvenli bir şekilde saklanır.
21.4
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar, eczacı veya konuya
ilişkin gerekli eğitimi almış yetkili bir personelin onayı
olmaksızın, yatan hasta tedavisinin veya taburcu sonrası ilaç
tedavisinin bir parçası olarak kullanılmaz.
21.5
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar yatış süresince kendisine
sadece bu ilaçlar için yazılmış geçerli bir reçeteye dayalı olarak
verilebilir veya tedarik edilebilir.
Esasları (5.b.6; 5.b.12; 5.b.15;
5.b.17)
 Yataklı Tedavi Kurumları İşletme
Yönetmeliği
- B – Servis Hizmetleri, Madde 13.
- F – Eczane Hizmetleri, Madde 18 –
(Değişik: 1/4/2005-2005/8720 K.)
 Sağlıkta Kalite Standartları - Hastane
(SKS-Hastane, 2015)
- Kod: SİY01 (SİY01.01; SİY01.02 )
- Kod: SİY03 (SİY03.01);
- Kod: SİY05
- Kod: SİY06
- Kod: SİY07
- Kod: SİY08 (SİY08.01; SİY08.02;
SİY08.03; SİY08.04)
- Kod: SİY14
- Kod DTA01 (DTA01.01; DTA01.02)
- Kod: DTA02
 Hastane Hizmet Kalite Standartları;
Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz
Önemi
Hastanın Beraberinde Getirdiği İlaçların Kullanımı
Hastanın yatarak tedavisi süresince kullanılan beraberinde getirdiği ilaçları hem güvenli hem de amaca uygun
olmalıdır.
Hastalar yatmak üzere hastaneye gelirken çoğu zaman evde kullanmakta oldukları ilaçlarını beraberlerinde
getirirler. Bu ilaçlar hastanenin eczane personeli tarafından hasta kabul aşamasında kontrol edilerek değerlendirilir.
Bunlardan kalitesi uygun ve hastanın tedavisi için hâlâ gerekli olanlar varsa, hastanın evinden getirdiği bu ilaçları
hastanedeki tedavisi sırasında ve bunu izleyen taburcu sürecinde kullanılır. Hastanın kendi ilaçlarının etkin bir
şekilde kullanılabilmesi için, hastanın yatağının yanında kilitlenebilir ilaç dolaplarının bulunması gerekir. Hastalar
kendi ilaçlarını kendileri almadıkları zaman, dolabın anahtarı bu dolaptan ilacı alarak hastaya vermekle sorumlu
hemşire tarafından muhafaza edilir.
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlarını kullanılmasının bazı avantajları şunlardır:

Hastaneye yatışta ilaçla ilgili problemlerin belirlenmesi,

Reçete edilen her ilaçtan sadece bir kutu sağlanarak hastanın taburculuğu sırasında doğabilecek
karışıklıkları engelleyerek kazayla aşırı dozda ilaç alınmasının önüne geçilmesi,

Hastanın yatış sürecinde kesilen ilaçların bertaraf edilmesi ve artık kendisine reçetelenmeyecek olan
ilaçları almaya devam etmesinin engellenmesi.
63
Hastanın Beraberinde Getirdiği İlaçların Kullanımı
Hastanın Beraberinde Getirdiği İlaçların Kullanımı
21
Hastanın yatarak tedavisi süresince kullanılan beraberinde getirdiği ilaçları hem güvenli hem de amaca uygun
olmalıdır.
Göstergeler
Denetim sonucu
Hastanın Beraberinde Getirdiği
İlaçların Kullanımı
E
H
UD
21.1
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçların kullanımı ile ilgili yerel bir
standart çalışma prosedürü
mevcuttur.
□ □ □
21.2
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçlar eczacı tarafından teslim
alınmakta, son kullanım tarihi ve
fiziksel durum açısından kontrol
edilmekte ve dosyasına
kaydedilmektedir.
□ □ □
21.3
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçlar yattığı serviste bulunan kilitli
bir ilaç kabininde, hastanın kendi
dolabında veya kilitli bir ilaç
arabasında güvenli bir şekilde
saklanmaktadır.
□ □ □
21.4
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçlar, eczacı veya konuya ilişkin
gerekli eğitimi almış yetkili bir
personelin onayı olmaksızın, yatan
hasta tedavisinin veya taburcu
sonrası ilaç tedavisinin bir parçası
olarak kullanılmaz.
□ □ □
21.5
Hastanın beraberinde getirdiği
ilaçlar yatış süresince kendisine
sadece bu ilaçlar için yazılmış
geçerli bir reçeteye dayalı olarak
verilebilir veya tedarik edilebilir.
64
□ □ □
Yorumlar/Yapılması
Gerekenler
Hedef
tarih
Tamamlandı
1. İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatına İlişkin Prosedür
Ek
1
İlaç öyküsü görüşmesinin niteliği, bireysel hastaya bağlı olacaktır. Sorular, spesifik hastayla alakalı olmalı ve gerekli
bilgileri elde etmek için uyarlanmalıdır.
Hastanın gereken iletişimi kurabilme yeteneği ve sağlık okur-yazarlığı seviyesi belirlenmelidir.

Hastaya kişiye özel ve gizlilik sağlayan uygun bir ortam seçilmeli ve görüşmenin kesilmesi ve dikkatin
dağılması riski en aza indirilmelidir.

Hastanın kimliği belirlenmelidir.

Eczacı kendisini tanıtmalıdır.

Hastaya görüşmenin amacı açıklanmalıdır.

Hastanın görüşmeyi reddetme hakkını göz önünde bulundurulmalıdır.

Eczacı hastaya görüşmenin rahat ve etkin yapılmasını sağlayacak bir ortam sağlamalıdır.

Eczacı hastanın ilaçlarının kullanımı ve ilaç yönetimiyle ilgilenmemesi durumunda, görüşmeyi ilgili kişi
veya kişilerle (ör. eğer mümkünse hastanın onayını aldıktan sonra bir akraba veya bakıcısıyla)
yapmalıdır.
Elde edilen bilgileri kaydetmek için standart bir form kullanılmalıdır. Görüşmenin sonunda bu form, ilaç öyküsünü
kimin aldığını ve hastanın tıbbi notlarına eklenmesini ve/veya hastanın farmasötik bakım planının bir bölümünü
oluşturan ilaç öyküsünde eczacı tarafından imzalanmalı ve tarihlendirilmelidir. Aşağıdakiler hakkında bilgi edinmek
için açık uçlu sorular kullanılmalıdır:

Tüm farmasötik şekilleri kapsamak üzere reçeteli ilaç kullanımı (ör. inhalasyon, topikal, enjektabl
preparatalar),

Reçetesiz ilaç ilaç kullanımı,

Hastanın kendiliğinden almaya başladığı ilaçlar ve kullandığı diğer sağlık ürünleri türleri (ör.
tamamlayıcı alternatif tedaviler),

Hastanın tedaviye uyum durumu (hastanın ilaç şişelerini açmada yaşadığı güçlük gibi pratik
problemleri dgöstergee kapsamak üzere),

Alerji/duyarlılıklar (reaksiyonun türü, şiddeti, kendiliğinden geçip geçmediği veya başka bir ilaçla tedavi
gerektirip gerektirmediği, aynı ilacın tekrar kullanılması denendiyse benzer bir reaksiyon oluşup
oluşmadığı ve yaşandığı tarih), önceki advers ilaç reaksiyonları ve bunların belirtileri,

Sosyal ilaç kullanımı (ör. miktarları ile birlikte alkol, tütün tüketimi),

Uyuşturucu kullanımı (gerektiğinde mesleki bilgi ve deneyime dayalı olarak karar verilen),

Uygun olduğunda aşı durumu,

Hastanın hizmet aldığı serbest eczaneler,

Hastanın Göstergeçli Dozaj Sistemi (Monitored Dosage Systems) çerçevesinde temin edilen ilaçları,

Hastanın ilaçlarında yapılan son değişiklikler.
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü

Hastanın tedavisine ilişkin görüş ve tutumu değerlendirilmelidir. Gerekirse aşağıdakiler hakkında bilgi edinmek için
açık uçlu sorular sorunuz:

Hastanın ilaçlarının amacını ve etkililiğini algılama durumu,

İlaç öyküsü görüşmesi ve ilaç mutabakatı prosedürü için kullanılan doz ve doz çizelgesi,

Uygulanan ilaçların tedavi süreleri,

Hastanın kendisine reçetelenen ilacı yazıldığı şekilde kullandığına ilişkin genel izlenim,

Hastanın ilacını (larını) kesmesinin veya değiştirmesinin neden(leri),

İlaçları saklanması (ör. buzdolabında saklanan ilaçlar),

İlaç tedavisine ilişkin diğer sorunlar.
Görüşmenin sonunda:
65
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
Ek
1
66

Görüşmedeki önemli başlıklar (ör. üzerinde mutabakata varılan tedavi yönetim planı vb.) kısaca
özetlenmelidir.

Hastaya ilaçları ile ilgili herhangi bir kaygısı ya da sorusu olup olmadığı sorulmalı ve gerektiğinde
bunlara yanıt verilmelidir.

Hastaya görüşme sonrasında aklına gelebilecek konularda eczacıya dönerek bilgi vermesi için teşvik
edilmelidir. Bunu kolaylaştırmak için hastadan irtibata geçilecek bir irtibat ismi ve telefon numarası
sağlanmalıdır.

Beklenmeyen bir durum meydana geldiğinde veya hastalık/advers etki/durumun kötüye gittiği
anlaşıldığında neler yapılması gerektiği hastaya açıklanmalıdır. Gereken durumlarda hasta ile ne
zaman tekrar görüşüleceği yani izlemin ne zaman nasıl yapılacağı kararlaştırılmalıdır.
İlaç öyküsüne yardımcı olabilecek dokümanlar ve bilgiler şunlardır:

Güncel hastane tıbbi yönetim kayıtları,

Aile hekiminin güncel tıbbi kayıtları (basılı veya aile hekimi ofisinden telefonla sağlanan). Aile
hekiminin bilgisayar kayıtlarında henüz güncellenmemiş, tekrarlanan ve derhal karşılanması gereken
yeni sorunlar olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Serbest eczane eczacısının güncel ilaç kayıtları (basılı veya serbest eczane eczacısından telefonla
sağlanan),

Aile hekimi veya başka bir kaynaktan gelen sevk mektubu (ör. bakım evi, başka bir hastane),

Hastanın önceki hastane reçeteleri (ör. taburculuk reçeteleri, ayakta tedavi reçeteleri),

Hastanın güncel hasta kabul ayrıntıları (tıp ve hemşirelik notları),

Hastanın halen kullanmakta olduğu ilaçlarının listesi,

Hastanın hastaneye beraberinde getirdiği ilaçların listesi.
Hastanın ilaç öyküsünün hazırlanmasında en az iki farklı bilgi kaynağı kullanılmalıdır.
Hastadan, akraba veya bakıcısından güvenilir ilaç öyküsü elde edilemiyorsa, hastaya toplum sağlığı hizmeti veren
sağlık profesyonelleri (ör. aile hekimi, serbest eczane eczacısı, bakımevi personeli) ile temasa geçilmelidir. İlaç
öyküsü formuna, hastanın ilaç öyküsünün alındığı yer kaydedilmelidir.
Görüşmeden sonra elde edilen bilgiler, ilaçla ilgili sorunların çözümünde kullanılmalıdır. Hastadan alınan ilaç
öyküsü hastanenin mevcut güncel tıbbi yönetim kayıtlarıyla karşılaştırılmalı ve tutarsızlık gösteren konular
çözümlenmelidir. Gerektiğinde reçeteyi yazan kişi ile temasa geçilmeli ve ilaç hatası formu doldurulmalıdır.
Hastalar, gerektiğinde ilaçlarında yapılan değişiklikler konusunda eğitilmelidir.
HASTA ÖYKÜSÜ GÖRÜŞME FORMU
Hastanın Adı:
Aile Hekiminin Adı:
Doğum tarihi:
Adresi:
Ek
1
Adresi:
Hastane Protokol No.:
Serbest Eczane Eczacısının Adı:
Hasta gereken iletişimi kurabilmektedir: EVET/HAYIR
Hasta evinde kendi kendine ilaç tedavisini sürdürebilmekte ve ilaçlarını gerektiği gibi alabilmektedir:
EVET/HAYIR
Yukarıdaki sorunun yanıtı HAYIR ise hastanın ilaç tedavisini kim yönetmekte ve ilaçlarını kim
vermektedir? …………………
Dozaj uygulama izleme sistemi: EVET/HAYIR
Alerjiler/Önceki Advers Reaksiyonlar:
Güncel Bağışıklama Kaydı:
Reaksiyonun Tipi:
Hastanın bilinen alkol bağımlılığı/suistimali var mı? EVET/HAYIR
Yanıt EVET ise detaylandırınız: …………………
Hastanın bilinen madde bağımlılığı/suistimali var mı? EVET/HAYIR
Yanıt EVET ise detaylandırınız: …………………
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
Eczanenin Adresi:
Hastanın sigara bağımlılığı var mı? EVET/HAYIR
HASTA KABULDEKİ İLAÇLAR
Doktor tarafından reçete edilen ilaçlar
İlaç Adı ve
Farmasötik
Şekil
Yitilik, Doz, Verilme Sıklığı,
Formülasyon
Bilgi
Kaynağı
Hasta İlaç
Tedavisiyle
Uyumlu ve
İlaçlarını Doğru
Muhafaza
Ediyor
Evde
İlaç
Tedariki
Durumu
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
67
EVET/HAYIR
Ek
1
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
İlaç Öyküsü Görüşmesi ve İlaç Mutabakatı Prosedürü
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
Reçetesiz ilaçlar/kendi kendine başlanan ilaçlar (homeopatik ve bitkisel ilaçlar dahil)
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
EVET/HAYIR
Ek Bilgi:
Anahtar:
1.
AH – Aile hekimi
2.
H – Hasta
KS – Klinik servisi
A – Akraba/Bakıcı
Kİ – Kesilen ilaç
SE – Serbest eczane eczacısı
BE – Bakımevi
D – Diğer (lütfen açıklayınız)
Hastaneye olumsuz bir ilaç etkisi nedeniyle başvurma : EVET/HAYIR
Yanıt EVET ise detaylandırınız: …………………
Hastanın takibi gerekiyor:
Eczacının adı:
İmza:
68
E – Ev
Tarih
2. Reçete İzleme ve İnceleme Prosedürü

Reçetenin yasal ve yerel gerekliliklere göre yazılmış olduğu kontrol edilmelidir. Hastanın kimlik bilgileri
net ve eksiksiz olmalıdır. Hastanın alerji ve duyarlılıkları eksiksiz ve doğru olmalıdır. Hastada kabul
sırasında yeni bir alerji veya duyarlılık gelişirse hastanın kayıtlarında gerekli güncelleme yapılmalıdır.

Reçetenin eksiksiz ve net olmasını sağlamak için uygun terminoloji kullanılmalı ve ilaç isimleri ve
birimleri kısaltılmamalıdır. Gerekirse ilaç tabelasına açıklık getirilmesi için ek açıklama yapılmalıdır.

Mevcut tedavi değiştirildiğinde yeni bir reçete yazılmalıdır.

Reçetelemede hastanın alerjik, aşırı duyarlı veya tolerans göstermediği ilaçları belirlenmelidir.

Reçetenin aşağıdaki hususlara uygunluğu sağlanmalıdır:
o
Hastanın halen kullanmakta olduğu ilaçlar,
o
Hastaya özel hususlar (ör. gebelik, ağızdan ilaç alamama),
o
Yaş, böbrek ve karaciğer fonksiyonu ile ilgili dozaj ve dozaj programı.

İlaç uygulama yolu, dozaj formu ve uygulama yöntemi kontrol edilmelidir.

İlaç duplikasyonu olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Güncel veya potansiyel ilaç etkileşimleri veya uyumsuzluklar kontrol edilmelidir.

Uygulama zamanlarının uygunluğu sağlanmalıdır. (ör. gıdalar, diğer ilaçlar ve süreçler yönünden)

İlaçların reçete edildiği şekilde verilmesini sağlamak için ilaç uygulama kayıtları kontrol edilmelidir.

Reçetede ilaç uygulama zamanlarının açıkça belirtilmiş olduğu kontrol edilmelidir. 24 saat temelinde
yazılmayan ilaç reçetelerinin yazılma sıklığı ve eğer uygunsa ilacın hastaya uygulama gününü
belirtmelidir.

Tedavinin uygunluğu sağlanmalıdır. (ör. antibiyotikler, analjezikler)

İlaç tedavisinin durdurulması gerektiğinde reçete iptal edilmeli, bu durum imza altına alınmalı ve
tarihlendirilmelidir.

Gerektiğinde, hastane formülerinde bulunmayan tüm ilaç ordırları takip edilmeli ve formülerde bulunan
eşdeğeri önerilmelidir.

Uygun tedavi izlemi sağlanmalıdır.

Tüm ilaçların hastanın tıbbi durumuna göre reçete edilmesi sağlanmalıdır. (ör. hastaya opiyat reçete
edildiğinde, onunla birlikte bir laksatifin reçetelenmesi)

İlaçlar maliyet etkinlik bakımından gözden geçirilmelidir.

Reçetelerin açıklayıcı bilgilerle desteklenmesi (ör. intravenöz infüzyonlar için seyreltme oranı/verilme
hızı, verilme süresi; jenerik ilaç isimleri; alerjiler ve duyarlılıklar)

Hasta için gereken ilaçların halen düzenli olarak kullanmakta olduğu ilaçları üzerinde etkileri olup
olmadığını kontrol etmek için reçete bir bütün olarak değerlendirilmelidir.

Hastaların tedaviye yanıtı değerlendirilmelidir.

İlaçla ilgili sorunlar belirlenmelidir. Bunlar arasında şunlar bulunur:
o
Tedavi edilmeyen endikasyon: Hastanın ilaç tedavisi gerektiren tıbbi bir sorunu vardır ancak
bu endikasyon için ilaç almamaktadır.
o
Eksik ilaç uygulanması: Hastanın tedavisi için gereken bütün ilaçlar reçetelenmemiştir. (ör.
hastaya atriyal fibrilasyon için kalp hızını kontrol eden bir ilaç reçete edilmiş, ancak bir
antikoagülan veya antitrombosit ilaç reçetelenmemiştir)
o
Uygun olmayan ilacın seçilmesi: Hastada ilaç endikasyonu vardır, ancak kullanılan ilaç
yanlıştır. Hastaya mevcut en etkili ilaç uygulanmalıdır.
Ek
1
Reçete İzleme ve İnceleme Prosedürü
Hastanın reçetesi, hasta ilaç uygulama kaydı, hastanın notları, ilaç öyküsü ve ilgili laboratuar test sonuçlarıyla
bağlantılı olarak gözden geçirilmelidir. Güncel ve yakın zamanda reçete edilen tüm ilaçları incelenmelidir. Bu
inceleme kapsamında, rutin ilaçlar, değişken dozlarda verilen ilaçlar, intravenöz ilaçlar, tek doz uygulanan ilaçlar,
anestezi kayıtları, epidural ilaçlar veya diğer analjezikler yer alabilir. Bir hastanın, herhangi bir anda birkaç farklı ilaç
tabelası olabilir (ör. multipl ilaç tabelaları ve antikoagülan tabelaları, sıvı dengesi tabelaları gibi ek sayfalar). Bunların
hepsi klinik eczacı tarafından gözden geçirilmelidir. Reçete edilen ilaçların uygunluğunu belirlerken, hastanın son
konsültasyonları, klinik testler ve prosedür sonuçları, gözlem sonuçları, tedavi planları, hastadan elde edilen günlük
ilerleme ve bilgiler dikkate alınmalıdır. Reçete izleme ve gözden geçirme aşağıdakileri içermelidir:
69
Reçete İzleme ve İnceleme Prosedürü
Ek
1
70
o
Tedavi dozajının yetersiz olması: Hasta alması gereken ilaç dozajının çok altında bir dozajla
tedavi edilmektedir.
o
İlaç alınamaması: Hastanın ilacı alamamasına bağlı bir ilaç problemi vardır.
o
Doz aşımı: Hasta alması gereken dozajın çok üzerindeki dozajda ilaçla tedavi görmektedir.
o
Güncel veya potansiyel advers ilaç reaksiyonları veya etkileri mevcuttur.
o
İlaç etkileşimleri: Hastanın ilaç-ilaç, ilaç-gıda veya ilaç-test etkileşimesinden kaynaklanan bir
ilaç problemi vardır.
o
Tıbbi endikasyon olmaksızın ilaç kullanımı (gereksiz ilaç) söz konusudur.
o
Hastanın ilaç tedavisini anlamaması,
o
Hastanın ilaç rejimine uymaması.

Önerilen ve gerekli değişiklikleri tartışmak ve kabul etmek için reçeteyi yazan doktorla yapılacak
konsültasyon, pratik olarak mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. İlaç tabelaları değiştirilmeli veya
mümkün olan en kısa sürede yeniden yazılmalıdır. Hasta bakımı konusundaki konsültasyon ve girişim,
uygun olduğunda tıbbi notlar ve eczane kayıtlarında belgelendirilmelidir.

Bir sorun acil çözüm gerektiriyorsa ve reçeteyi yazan doktora ulaşmak mümkün değilse, eczacı yetkili
bir doktor veya tıbbi ekibin bir üyesi ile hemen temasa geçmelidir. Bu temas hastane içi iletişimde
kullanılan özel bir iletişim sistemi veya telefon olabilir. Kurulan bu iletişimle problem ve çözüm önerileri
ilgiliye açıklanır.

Eczacı, sorunların çözülmesini sağlamak için konsültasyonları takip etmelidir.
3. Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesi, Tespit Edilmesi,
Değerlendirilmesi ve Yönetimine İlişkin Prosedür
Advers ilaç reaksiyonlarının engellenmesi ve önlenmesi için eczacının yapması gerekenler şunlardır:

Advers ilaç reaksiyonlarına duyarlılığı en yüksek olan hastaları belirlemek ve izlemek. Örneğin:
Yaşlı hastalar,
o
Pediyatrik hastalar,
o
Birden fazla hastalığa yakalanmış olanlar,
o
Çok sayıda ilaçla tedavi edilen hastalar,
o
Olumsuz etkilere sahip olduğu bilinen ilaçlarla tedavi edilen hastalar. Eşit olarak etkili ve daha
güvenli bir alternatifin bulunduğu veya bu riski en aza indirecek şekilde uygun
kullanıldıklarından emin oluncaya dek bu ilaçlardan kaçınılmalıdır.
o
Ciddi advers etkileri olan ilaçlarla tedavi edilen hastalar,
o
Tedavi indeksi dar olan ilaçlarla tedavi edilen hastalar,
o
Çoklu etkileşim potansiyeline sahip ilaçlarla tedavi edilen hastalar,
o
Tehlikeli ilaç kullanma becerisine sahip hastalar (ör. emilim, dağılım, metabolizma veya
atılımda değişiklik),
o
İlaç alabilme veya kullanabilme yeteneği riskli olan hastalar (ör. disfajik hastalar)

Hastaların gereksiz yere risk almadığını kontrol etmek. (ör. endikasyon olmaksızın ilaç kullanımı,
belirtilen uyarıları, özel önlemleri, kontrendikasyonları dikkate almama)

Reçeteli ilaçlarla, reçetesiz ilaçlarla, yiyecek veya içeceklerle herhangi bir ilaç etkileşimi olup
olmadığını kontrol etmek,

Hastalar taburcu olurken ilaçlarının doğru kullanımı, saklanması ve bertaraf edilmesi konularında
gerekli uyarı ve bilgilendirme etiketlerinin yapıştırılmasını sağlamak,

Hastaları advers ilaç reaksiyonlarını tanımaları ve bir advers ilaç reaksiyonu ile karşılaştıklarında
yapmaları gerekenler konusunda eğitmek,

Hastaları advers ilaç reaksiyonlarını rapor etmek için teşvik etmek,

Tıbbi ve hemşirelik personelini advers ilaç reaksiyonlarını rapor etmek için teşvik etmek,

Belli bir ilaca veya ilaç grubunun advers ilaç reaksiyonlarına tahammülsüzlüğü veya aşırı hassasiyeti
olan hastaları belirlemek,

Özel izlemeye tabi ilaçları veya ruhsatsız ilaç kullanan hastaları takip etmek,

Advers ilaç reaksiyonlarını rutin ilaç tedavisini izleme yoluyla izlemek (ör. metoklopramit kaynaklı
ekstrapiramidal semptomlar),

Hem kökleşmiş hem de yeni ilaçlarla tedavi gören hastaları gecikmiş advers ilaç reaksiyonları
yönünden izlemek.
Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesine İlişkin Prosedür
o
Ek
1
Bir advers ilaç reaksiyonundan şüphelendiğinde, olası tüm bilgi kaynakları dikkate alınmalıdır. Bunlar arasında
şunlar bulunur:


Hastanın detayları
o
Yaş, cinsiyet, etnik köken, ağırlık ve boy,
o
Reaksiyon öncesi teşhis ve eşlik eden diğer ilgili hastalıklar,
o
Şüphelenilen ilaç (lar) ya da ilgili ilaç (lar)
Reçetesiz ilaçlar, alternatif tedaviler ve son zamanlarda durdurulan ilaçlar da dahil olmak üzere
ilaçların ayrıntıları:
o
İlacın adı, dozu, uygulama yolu,
o
Üretici, parti numarası,
o
Başlandığı tarih ve saat,
o
Kesildiği tarih ve saat (varsa),
o
Kullanım endikasyonu.
71

Advers İlaç Reaksiyonlarının Önlenmesine İlişkin Prosedür
Ek
1
Advers ilaç reaksiyonu detayları
o
Reaksiyonun tanımı,
o
Reaksiyonun süresi, başlangıcı ve süresi,
o
Komplikasyonlar ve sonuçlar,
o
Reaksiyonun tedavisi ve tedavinin sonucu,
o
İlgili soruşturma sonuçları,
o
Post mortem (ölüm sonrası) sonuç.
Şüpheli bir ilacın advers ilaç reaksiyonuyla ilişkilendirilmesi şu şekildedir:

Belirli. Bundan dolayı:
o İlacın uygulanması ile reaksiyon arasında açık bir ilişki mevcuttur.
o Araştırmaların sonuçları, ilacın uygulanması ile reaksiyon arasında bir ilişki olduğunu
doğrulamaktadır.
o Hasta ilaca tekrar maruz kaldığında reaksiyon tekrarlar.
o Reaksiyon şüphe edilen ilaca göre yaygın olarak bilinen bir reaksiyondur.

Muhtemel. Bundan dolayı:
o Reaksiyonun, şüphe edilen ilaca ait olduğu bilinmektedir ve reaksiyon ile ilacın uygulanması
arasında olası bir ilişki vardır.
o Şüphe edilen ilaçların durdurulması reaksiyonu giderir veya düzeltir ve diğer ilaçlar
değiştirilmeden kalır

Olası. Bundan dolayı:
o Reaksiyon için alternatif bir açıklama mevcuttur.
o Birden fazla ilaçtan şüphelenilmektedir.
o İyileşme birden fazla ilaç kesildikten sonra gerçekleşmektedir.
o Reaksiyonun ilaç tedavisi ile ilişkisi belirsizdir.

Şüpheli. Bundan dolayı:
o Reaksiyonun başka bir nedene bağlı olma olasılığı daha fazladır.
Bir reaksiyon oluştuğunda şüphe edilen ilaçla tedaviye devam edilip edilmeyeceğine dair karar, şüphe edilen advers
reaksiyona neden olma ihtimaline ve reaksiyonun klinik önemine bağlıdır.
Eczacılar, tedavi seçenekleri hakkında tavsiyelerde bulunabilir veya alternatif tedavi önerebilirler.
Bir advers ilaç reaksiyonunu yönetirken aşağıdakilerin göz önünde bulundurulması gerekir:

Hastanın durumu,

Advers ilaç reaksiyonuna neden olduğu bilinen bir ilaçla devam eden tedaviyle ilgili riskler ve yararlar,

Uygulanan alternatif tedavilerin etkinliği ve güvenliği,

Gelecekteki advers reaksiyonları önlemek için diğer ilaçların profilaktik kullanımı.
Şüpheli bir advers ilaç reaksiyonu, eczacı tarafından uygun bir şekilde belgelenmelidir. Bu şunları kapsar:
72

Hastanın tıbbi notlarında reaksiyon tarihinin ve niteliğinin belgelendirilmesi,

Uygun olduğu takdirde hasta ilaç tabelasının alerjiler/duyarlılıklar bölümünde gerekli belgelendirmenin
yapılması,

Aile hekimi ve ilacı yazan hekim de dahil olmak üzere durumun tıbbi personele bildirimi,

İlaç Vaka Formu,

Ek izlemeye tabi ilaçlar ve yerleşik kullanımı olan ilaçlara karşı hastada belirli bir zamanda gelişen bir
veya birden fazla şüpheli advers reaksiyonların advers ilaç reaksiyonu formu (TÜFAM Bildirim Formu)
kullanılarak Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu bünyesinde kurulmuş olan Türkiye Farmakovijilans
Merkezini'ne (TÜFAM) bildirilmesi,

Tıbbi personel hastaya ve/veya bakıcısına advers ilaç reaksiyonunu bildirmelidir.
4. İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimine
İlişkin Prosedür
Eczacılar potansiyel ve mevcut ilaç etkileşmelerini düzenli olarak izlemelidir. Bu konu şu süreçler için de önemlidir:
İlaç öyküsü görüşmesi ve ilaç mutabakatı,

Reçete izlemi ve incelemesi,

Yeni bir ilaca başlanması,

Bir ilacın kesilmesi,

Terapötik ilaç izlemi.
Eczacıların sık karşılaşılan ve klinik açıdan önemli ilaç etkileşmeleri hakkındaki güncel bilgileri takip etmeleri gerekir.
Ayrıca, eczacılar ilaç etkileşmelerine ilişkin güncel ilaç bilgi kaynaklarına her an erişebilir durumda olmalıdır.
Bir ilaç etkileşmesi yönetilirken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır:

Etkileşen ilaçlar hakkındaki bilgiler (ör. başlama tarihi),

Tedavi izlemi hakkında bilgiler (ör. laboratuvar sonuçları),

Olası diğer nedenler (ör. renal yetmezlik).
Bir etkileşmeyi yönetmek için şu faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir:

Alternatif bir ilaç ile değiştirme,

Tedavi değiştirilmeden hastanın izlenmesi,

Etkileşen ilacın veya ilaç dozajlarının ayarlanması,

İlacın verilme zamanının değiştirilmesi,

Uygulama yolunun değiştirilmesi,

Etkileşen ilaçlardan birinin veya her ikisinin kesilmesi.
Advers sekelleri11 olduğundan şüphelenilen tüm ilaç etkileşmeleri tıbbi ekiple tartışılmalı ve uygun şekilde
belgelendirilmelidir. Aynı etkileşmeyi gelecekte yeniden yaşamasını önlemek için hasta etkileşme hakkında
gerektiği şekilde bilgilendirilmelidir.
Hastalara veya bakıcılarına, hastaya önceden reçetelenmiş ilaçlarla advers şekilde etkileşebilecek yeni ilaçları
hakkında bilgi verilmelidir.
Hastalar veya bakıcılarına, hastanın halen kullanmakta olduğu ilaçlarıyla olumsuz şekilde etkileşebilecek yeni
reçete edilen ilaçlarının kullanımı hakkında gereken danışmanlık verilmelidir.
11
İlaç Etkileşmelerinin Önlenmesi, Değerlendirilmesi ve Yönetimine
İlişkin Prosedür

Ek
1
Sekel: Bir hastalıktan sonra yerleşip kalan işlev veya doku bozukluğu
73
5. Terapötik İlaç İzlemine İlişkin Prosedür
Terapötik İlaç İzlemine İlişkin Prosedür
Ek
1
Terapötik ilaç izlemi, eczacılar tarafından serum konsantrasyonu, terapötik etki ve advers etki arasında yakın ilişki
olduğu bilinen ilaçlar için tedaviyi optimize etmek amacıyla kullanılır.
Terapötik ilaç izlemi gerektiren hastalar şunlardır:

Renal bozukluğu olan hastalar,

Karaciğer bozukluğu olan hastalar,

Diyaliz veya hemofiltrasyona giren hastalar,

Ödeme bağlı kalp yetmezliği gibi dekompanse kalp yetmezliği olan hastalar,

Şiddetli solunum rahatsızlığı olan hastalar,

Diyabetli hastalar,

Obstetrik hastaları,

Yaşlı hastalar,

Pediatrik hastalar,

Yenidoğanlar,

Obez/beslenme yetersizliği olan hastalar,

Kistik fibrozlu hastalar,

Cerrahi hastaları (örn. ameliyat edilmesi gereken lityum tedavisi altındaki hastaların yönetimi),

Toksisite işaretleri gösteren hastalar (ör. digoksin),

Tedaviye yanıt vermediği için terapötik ilaç düzeyi takip edilen hastalar (ör. teofilin),

Doz aşımı olan hastalar,

Terapötik indeksi dar bir ilaçla tedavi gören hastalar,

Advers etki insidansı yüksek bir ilaçla tedavi gören hastalar,

Klinik bakımdan önemli ilaç etkileşmelerine neden olduğu bilinen bir ilaçla tedavi gören hastalar.
Ölçülen serum konsantrasyonunu terapötik etkiyle ilişkilendirmek için örnek alma işleminin doğru yapılması gereklir.
Örnek alma zamanı, son doz zamanı ve sürdürülmekte olan tedavinin süresi kaydedilmelidir.
Sonuçların yorumlanmasında göz önünde bulundurulması gereken noktalar şunlardır:
74

İlaç/doz/formülasyon/zaman çizelgesi,

İlacın uygulama yolu,

Tedavi endikasyonu,

Terapötik ilaç izlemi endikasyonu,

Hedeflenen serum ilaç konsantrasyonu düzeyleri,

Mevcut tedavinin süresi,

Son dozun zamanı,

Örnek alım zamanı,

Önceki ilaç izlem sonucu,

İlişkili laboratuvar sonuçları,

Uyumluluk durumu,

İlacın verilmesi,

Hastanın klinik durumu ve son gelişmeler,

Hastanın renal ve hepatik fonksiyonları, kardiyak durumu, yaşı, kilosu, v.b.

Hastanın sıvı dengesi,

İlacın farmakokinetik ve farmakodinamik özellikleri ve bu özellikleri değiştirebilecek hasta ile ilişkili
faktörler,

Eş zamanlı olarak kullandığı ilaçlar,

Eş zamanlı hastalıkları,

Çevresel faktörler (ör. sigara içme).
Ek
1
Terapötik ilaç izleminin sonuçları zamanında bildirilmeli, önerilen eylem ve gelecekteki izleme gereksinimleri
belirtilmelidir.
Terapötik İlaç İzlemine İlişkin Prosedür
Gereken durumlarda, hastaya yapılan önerilerin hastanın tıbbi notları ve eczane kayıtlarında belgelendirilmesi
gerekir.
75
6. Multidisipliner Çalışma Prosedürü
Multidisipliner Çalışma Prosedürü
Ek
1
76
Bir servis vizitine katılmadan önce, eczacının tüm hastaların reçetelerini, tıbbi notlar ve ilgili laboratuvar test
sonuçları ile birlikte mümkünse servis vizitinden önce izleyip gözden geçirerek hazırlaması gerekir. Bu eczacıya
şunları sağlar:

Koğuşta karşılaşılabilecek ilaç ve hastalık durumları hakkında bilgi sahibi olma,

Hastanın ilaç tedavisine ilişkin tartışılması muhtemel konuları göz önünde bulundurma,

Eczacı olarak gündeme getirmesi gereken problemlere ilişkin soruları hazırlama,

Diğer tıbbi personeli hastanın farmasötik bakım konuları hakkında bilgilendirme ve eğitme.
Eczacı diğer sağlık profesyonelleri, hasta ve aileleri ile ilgili sorunları tartışırken uygun iletişim becerilerini
kullanılmalıdır.
Servis viziti aşağıdaki fırsatlara olanak tanır:

Hastanın ilaç tedavisine bilgi sağlama yoluyla katkıda bulunma (ör. ilaç izlemi önerileri),

Sıra dışı ilaç ordırlarını veya dozlarını araştırma,

Hasta hakkında uygulanmakta olan ilaç tedavisiyle ilgili ek bilgi sağlama (ör. hastanın sosyal koşulları),

Advers ilaç reaksiyonlarını ve ilaç etkileşmelerini tespit etme,

Taburculuk planına katılım.
Servis vizitinin sonunda veya klinik toplantıda eczacı aşağıdakileri de içeren sıra dışı konuları takip eder:

Ortaya çıkan soruların yanıtlanması,

İlaç tedavisinde yapılan değişikliklerin ilgili personele ve hastaya bildirilmesi,

Gerekli belgelerin tamamlanması (ör. taburcu bilgisi, ilaç olay formları)

Yapılan değişikliklerin hastanın farmasötik bakım planı üzerindeki etkilerini göz önünde bulundurarak
planda gereken uyarlamanın yapılması.

Gerektiğinde hasta ve diğer sağlık profesyonelleriyle tedavide yapılan değişikliklerin tartışılması,

Taburcu reçetesinin zamanında yazılması için gereken düzenlemelerin yapılması.
7. Eczacının İlaç Bilgi Danışmanlığı Sağlamasına İlişkin Prosedür
Verilen yanıtın uygun olduğundan emin olunabilmesi için bilgi talebinin tam olarak neden yapıldığı ve bu istekle
ilişkili bütün hasta bilgileri (ör. tanı, test sonuçları, hedeflenen tedavi, yaş, kilo) belirlenmelidir. Bilgi talebinin aciliyet
durumu açıklığa kavuşturulmalıdır.
Ek
1
Eczacı vereceği bilginin doğru ve yeterli olduğundan eminse, gelen isteğe hemen yani isteğin yapıldığı anda yanıt
verebilir.

İlaç bilgisi sağlamakla görevli eczacılar ve alandaki diğer uzmanlar da dahil olmak üzere mevcut
kaynaklar ve deneyimden yararlanılarak sistematik şekilde kanıta dayalı bilgiler elde edilir.

Eğer ileri konsültasyon gereksinimi varsa, hastaya özgü detaylar ilaç bilgisi sağlamakla görevli
eczacılar veya alandaki diğer uzmanlarla tartışılır.

Elde edilen bilgiler değerlendirilir ve yorumlanır.

İsteği yapmış olan kişinin özgün gereksinimlerini karşılayacak yanıt kesin ve açık bir şekilde belirtilir.

Yanıt, yazılı veya sözlü olarak uygun şekilde iletilir.

Gelen bilgi talebi, yararlanılan bilgi kaynakları ve verilen yanıt belgelendirilir.

Sağlanan bilgilerin hasta bakımına katkı sağlayıp sağlamadığının veya daha fazla bilgiye gereksinim
olup olmadığının belirlenebilmesi için, uygun olan durumlarda verilen yanıtın sonucu takip edilir.

Konu hakkında daha fazla bilgi edinildiğinde bu bilgi isteği yapmış olan kişiye iletilir.

Uygun olan durumlarda sağlanan bilgi hasta notlarında belgelendirilir.
İlaç bilgi talepleri diğer kullanıcıların erişimine olanak sağlamak ve duplikasyonun önüne geçmek için yerel kurallara
göre ve kolayca erişibilecek şekilde kaydedilir ve dosyalanır.
Eczacının İlaç Bilgi Danışmanlığı Sağlamasına İlişkin Prosedür
Eğer gelen bilgi talebi bir araştırma yapılmasını gerektiriyorsa:
77
8. Taburculuk Prosedürü
Ek
1
Eczacı, hasta taburcu edildiğinde verilen tüm ilaçların klinik açıdan doğru ve uygun olmasını sağlar. İlaç tabelası ile
taburcu reçetesi arasında, herhangi bir hata veya eksiklik olmadığından emin olmak için bir transkripsiyon kontrolü
yapar.
Taburculuk Prosedürü
Mevzuatın izin verdiği hallerde, taburcu olmanın geciktirilmesini önlemek için, hastanın taburcu ilaçları, taburculuk
öncesi mümkün olan en erken zamanda dağıtılmalıdır. Bu kapsamda hastanın beraberinde getirdiği kendi ilaçlarının
kullanılması gerekebilir.
Hastaya mevzuatın ve yerel düzenlemelerin izin verdiği miktarda ilaç verilir.
Hastaya ilaçları konusunda gerekli sözlü eğitim verilir ve doğru ve güncel yazılı bilgi sağlanır.
Eczacı, bakımın devamlılığını sağlamak amacıyla gerekli düzenlemelerin yapılması için diğer sağlık
profesyonelleriyle iletişim kurar
Eczacının iletişim kurabileceği başlıca sağlık profesyonelleri ve ilgili kuruluşlar şunlardır:

Aile hekimi,

Serbest eczane eczacısı,

Evde bakım merkezi veya birimi,

Sorumlu hemşire,

Sağlık memuru,

Diğer görevliler (psikolog, fizyoterapist, diyetisyen, sosyal hizmet uzmanı gibi hekim dışı sağlık personeli),

Huzurevleri ve huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri.
Taburcu edildikten sonra bir hastanın ilaçlarına ilişkin kesin ve güncel bilgiler birinci basamak sağlık
profesyonellerine en güvenli ve en etkin şekilde iletilir. İletilen bilgiler şunları içermelidir:

Hastanın güncel ilaçları,

Hastanın ilaçlarında yapılan değişiklikler ve bunların nedenleri,

Birinci basamak sağlık hizmetlerinde hastaya ilaç tedarikine devam edilebilmesi için gerekli bilgiler,

İzleme gereksinimleri.
Birinci basamak sağlık görevlileriyle iletişim şu yollarla kurulabilir:

Sözlü (telefonla),

Yazılı,

Elektronik,

Faks,

e-posta.
Hastanın gizlilik, mahremiyet ve kişisel isteklerine saygı duyulmalıdır. Hastane eczacısının adı ve irtibat numarası
birinci basamak sağlık hizmet sunucularına verilmelidir.
Tüm hastalar birinci ve ikinci basamak sağlık hizmetleri arasındaki iletişimden yarar sağlar. Kaynaklar buna izin
vermiyorsa, bundan en çok yarar sağlayacak hastalar belirlenmelidir. Bu nitelikteki hastalar şunlardır:
78

Yaşlılar,

Psikiyatri hastaları,

Karmaşık ilaç tedavisi uygulanan hastalar,

Dört veya daha fazla sayıda düzenli ilaç almakta olan hastalar.

Yüksek riskli ilaç alan hastalar:
Anjiyotensin-dönüştürücü enzim inhibitörleri /Anjiyotensin-II reseptör antagonistleri
o
Antidepresanlar (lityum dahil)
o
Beta blokörler
o
Klopidogrel
o
Digoksin
o
Diüretikler
o
İnsülin/Oral hipoglisemikler
o
Metotreksat
o
Steroid Yapıda Olmayan Antienflamatuvar İlaçlar (NSAİİ'ler)
o
Opiyatlar
o
Prednizolon
o
Antikoagülanlar/Varfarin
o
Enfeksiyona karşı kullanılan ilaçlar (Antienfektifler)
o
Antiparkinson ilaçlar
o
Antiepileptikler
o
Klozapin
o
Potasyum
o
Zamanında verilmesi kritik kabul edilen ilaçlar
Ek
1
Taburculuk Prosedürü
o
Yukarıda verilen bu listenin tüm riskli ilaçları kapsamadığına dikkat edilmelidir.

Taburcu olduktan 6 ay sonra yeniden hastaneye yatırılan hastalar,

İlaç öyküsünden habersiz ya da emin olmayan hastalar,

Birinci basamakta kritik ilaçlarla tedavi görmesi gereken hastalar (ör. birinci basamakta intravenöz
antibiyotiklerle tedavi görmesi gereken hastalar).
Hasta eczane açılış saatleri dışında taburcu edilirse, taburculuğunu izleyen 24 saat içinde bir eczacı tarafından
takip edilir. Taburcu reçetesi, klinik açıdan doğruluk, uygunluk, hata veya ihmal olup olmadığından emin olmak için
kontrol edilmelidir. Herhangi bir hatalı bilgiyi düzeltmek için hasta, hastanın aile hekimi ve serbest eczane
eczacısıyla temasa geçilmeli ve söz konusu hata ya da tutarsızlık gidermelidir.
79
9. Hasta İlaç Eğitimi Prosedürü
Hasta İlaç Eğitimi Prosedürü
Ek
1
Hasta ilaç eğitimi farklı zamanlarda gerekli olabilir:

Ayaktan tedavi kliniği ziyareti sırasında,

Hasta kabul sonrası öykü görüşmesi esnasında bilgi eksikliği fark edildiğinde,

Hastanede yatma süresi boyunca,

Taburcu edilmeden hemen önce veya taburculuk sırasında.
Hasta eğitimi hem hasta kabul hem de taburcu olma aşamasında verilirse, hastanın ilaçlarını anlaması ve verilen
bilgileri hatırlaması yönünden en iyi sonuç elde edilir. Eğitim mümkün olan her fırsatta pekiştirilmelidir. Hasta taburcu
edildiğinde kendi tedavisini yapamayacağı açıkça görülüyorsa, bakıcısının eğitim ihtiyaçları karşılanmalıdır.
Hastaya eğitim verirken kişisel mahremiyet ve gizliliğe olanak sağlayan, bölünme ve dikkatin dağılması riskini en
aza indiren uygun bir ortam seçilmelidir. Eğitimin verilmesi hastanın ihtiyaçlarına, eğitim verilen kişiye ve eğitimin
zamanlamasına bağlıdır. Eğitim değişik sunum tekniklerinin kullanılmasını gerektirir. Bu teknikler şunlardır:

Birebir tartışma,

Grup eğitimi,

Bilgi kaynaklarının kullanımı (ör. kullanıcı talimatı),

Görsel ve işitsel eğitim materyalleri.
Hasta eğitiminde başlıca adımlar şunlardır:

Hastayı tanıma,

Eczacının kendini hastaya tanıtması,

Görüşmenin amacının ve tahmini süresinin açıklanması,

İşbirliği için hastanın mutabakatının sağlanması,

Eğitimin rahat ve etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacak uygun bir fiziki ortamın seçimi,

Hastanın sağlık problemleri, ilaçları ve ilaçlarını uygun şekilde kullanabilmesi için gereken fiziksel ve
zihinsel yetenekleri hakkında bilgi sahibi olunması,

Hastanın okur yazarlık ve aritmetik becerilerinin değerlendirilmesi,

Hastaya her ilacının kullanım amacına ilişkin algısı, beklentilerinin ne olduğu konusunda açık uçlu
soruların sorulması ve ilacını nasıl kullanması gerektiğinin anlattırılması,

Hastanın kullanması gereken birden fazla ilacı varsa, bunların mantıklı bir sıraya göre düzenlenmesi
ve ilaç tedavisine uyumuna destek olmak üzere hastaya yazılı veya basılmış bir ilaç listesi verilmesi.
Bu belge eczacı tarafından tarih yazılarak imzalanmalıdır.

Uygun olduğunda diğer eğitim desteklerinden yararlanılması (ör. büyük punto karakterlerle basılı
etiketler; açılması basit kapaklar)
Etkin iletişim yöntemlerini kullanarak, hasta ve/veya bakıcısına ilaç rejiminin ilgili yönleri hakkında danışmanlık
hizmeti verilmelidir. Bilgiler hastanın ihtiyaçlarına göre düzenlenmeli ve ayarlanmalıdır. Hastanın, verilecek bilgiyi
anlayabilme yeteneği değerlendirilmelidir. Gerektiğinde dil sorunu için bir tercümandan destek alınmalıdır. Hastanın
anlatılanları anlamadığı durumlarda, bakımından sorumlu bakıcının anlatılanları tam olarak anladığından emin
olunmalıdır. Bilişsel ya da algılama sorunları olan hastalar ya da hatırlama kabiliyetini zayıflatabilecek ilaçlarla tedavi
gören hastalar için uygun şekilde değiştirilmiş eğitim stratejileri düşünülmelidir.
Bir eğitim görüşmesi sırasında tartışılması gereken bilgiler şunları kapsar:
80

İlacın jenerik ve ticari ismi, fiziksel tanımı ve yitiliği,

Tedavinin amacı ve beklenen etkisi,

İlacın nasıl ve ne zaman alınması gerektiği konusunda bilgi,

İlacın alınmasına ilişkin özel talimatlar veya önlemler,

Sık karşılaşılan yan etkiler, bunları asgariye indirmenin yolları ve ortaya çıktıklarında alınması gereken
önlemler,

Kesilen ilaç hakkında detaylı bilgi ve yeni ilaçla olan ilişkisi,
Herhangi bir nedenle değiştirilen ilaç hakkında detaylı bilgi,

Tedavinin kendi kendine izlenmesine yönelik herhangi bir teknik,

Uygun depolama gereksinimleri,

İlgili ilaç-ilaç (reçetesiz ilaçlar dahil), ilaç-gıda, ilaç-hastalık, ilaç-alkol ve ilaç-test/prosedür
etkileşmeleri,

İlaç uygulama cihazlarının montaj ve kullanılma şekillerinin gösterilmesi (ör. inhalerler ve volumatik),

Tedavi için ilaç tedarik edilen gün sayısı, gerekli tedavi süresi ve ruhsatsız ilaçlar vb. dikkate alınarak
daha fazla ilaç temin etme yolları,

Bir dozun atlanması durumunda ne yapılması gerektiği,

Gerektiğinde tüketiciye yönelik kullanma talimatı,

Kontamine olmuş veya verilmesi kesilen ilaçların ve kullanılmış ilaç uygulama cihazlarının uygun
şekilde bertaraf edilmesi,

Gerektiğinde basılı veya yazılı, imzalanmış ve üzerine tarih atılmış ilaç listesi,

Taburculukta verilen ilaçların ayrıntıları.
Eğitim görüşmesi sırasında eczacının, hastanın ilacı kullanmaya istekli olup olmadığını ve bunu yapıp yapmama
eğilimini belirlemesi gerekir.
Eczacı verdiği eğitimin sonunda:

Hasta için önemli olan bilgileri özetlemelidir.

Hastanın anlayıp anlamadığını değerlendirilmelidir. (ör. hastadan verilen bilgiyi tekrar etmesini
istemelidir.)

Hastanın gereken tüm bilgilere sahip olduğundan emin olmalıdır.

Hastanın ilaçlarını alması için gereken dozaj uygulama aygıtlarının tedarik edilmesini sağlamalıdır.

Hastaya herhangi bir sorusu olup olmadığını veya anlamadığı herhangi bir konu olup olmadığını
sormalıdır.
Ek
1
Hasta İlaç Eğitimi Prosedürü

Eğitim görüşmesinin sonunda:

Hastanın soruları cevaplanmalıdır ve anlamadığı tüm konular açıklığa kavuşturulmalıdır.

Hasta ilaçlarıyla ilgili herhangi bir zorluk veya sorun yaşaması durumunda, hastane veya serbest
eczane eczacısına başvurması için teşvik edilmelidir. Gerektiğinde hastayla iletişim iletişim kurmak
için bir isim ve telefon numarası sağlanmalıdır.

Hasta reçete tekrarı aşamasında ise, serbest eczane eczacısına ve aile hekimine ilaçlarında yapılan
değişiklikler bildirilmelidir.

Hastanın tıbbi, multidisipliner notlarında veya farmasötik bakım planında kendisine gerekli eğitimin
verildiği kaydedilmelidir. İlaç tedavisine uyumunu kolaylaştırmak üzere hastaya veya bakıcısına uygun
düzeyde bilgi ve beceri kazandırıldığı belgelendirilmelidir.
Hastanın anlatılanları anlama düzeyini göz önünde bulundurarak aşağıdaki konular değerlendirilmelidir:

Hastaya daha ileri eğitim verilmesinin gerekip gerekmediği (ör. hastanın daha ileri eğitim için serbest
eczane eczacısına yönlendirilmesi),

Hastanın ilaçlarını uygulaması bakımından diğer sağlık hizmet sunucularıyla iletişime geçilmesinin
gerekli olup olmadığı,

İlgili stratejilerin veya algılanan problemlerin ilgili sağlık profesyonellerine sözlü ya da yazılı olarak
iletilmesinin gerekip gerekmediği.
81
Ek
2
Tanım / Açıklama
Terim
Ani gelişen hastalık, kaza, yaralanma ve benzeri beklenmeyen durumlara bağlı
olarak gelişen sağlık sorunlarında, sakatlık ya da ölümden korunması amacıyla
hastaya acil serviste sunulan hizmetlerin tamamı.
Advers Deneyim
Bakınız “Advers Olay”.
Advers Etki
Bir ilaca karşı gelişen zararlı ve amaçlanmayan yanıt; advers reaksiyon. İnsanlarda
profilaksi, bir hastalığın teşhisi veya tedavisi veya fizyolojik bir işlevin değiştirilmesi
gibi amaçlarla normal dozlarda kullanılan ilaca verilen zararlı ve amaçlanmamış
tepkilerdir. İlacın amaçlanan terapötik etkisine ek olarak veya onun artması sonucu
ortaya çıkan bir sonuçtur. Diğer yandan, terapötik etkinin amaçlanan sınırın ötesine
geçmesi (ör., bir antikoagülanın neden olduğu kanama) teknik olarak bir yan etki
olarak kabul edilirken, advers etki terimi daha çok tedavinin farmakolojik sonucunun
tedaviden amaçlanan hedefle ilişkisi olmadığını belirtir (ör. steroid tedavisiyle
Cushing hastalığı işaretlerinin görülmesi).
Advers İlaç Reaksiyonu
Bakınız “Advers Etki”.
Advers Olay
İlaç uygulanan bir hastada veya klinik çalışma gönüllüsünde ortaya çıkan
istenmeyen ve söz konusu tedavi ile arasında mutlaka bir nedensellik ilişkisi
bulunmayan tıbbi olay; advers deneyim. Dolayısıyla, ilaçla ilişkili olup olmadığından
bağımsız olarak, o ilacın kullanımıyla zamansal ilişkisi bulunan, tüm olumsuz veya
amaçlanmamış belirti (örn; anormal bir laboratuvar bulgusu), semptom veya
hastalıklar advers olay olarak değerlendirilebilmektedir.
Advers Reaksiyon
Bakınız “Advers Etki”.
Akılcı İlaç Kullanımı
Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun olan ilacı, uygun süre
ve dozda, kendilerine ve topluma en uygun maliyetle sağlanabilmesi.
Araştırma
Bilgi, anlayış ve görüş edinmek üzere gerçekleştirilen özgün bilimsel çalışma;
bilimsel araştırma çalışması.
Atık Yönetim Planı
Atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar geçecek süreçte, çevre ve insan
sağlığına zarar vermeden yapılması gerekenlerin sağlanmasına yönelik genel
esasların belirlenmesi.
Ayaktan Hasta
Yatış işlemi yapılmaksızın gerekli tanı ve tedavi işlemleri yapılan hastalar.
Bakım Planı
Hastanın tedavi ve bakım ihtiyaçlarını, bu ihtiyaçlara yönelik hedefleri, uygulamaları
ve uygulamaların değerlendirilmesini içeren doküman.
Beşeri Tıbbi Ürün
Bakınız “İlaç”.
Bilgi Güvenliği
Bilginin hasarlardan korunması, doğru teknolojinin, doğru amaçla ve doğru şekilde
kullanılarak bilginin her türlü ortamda, istenmeyen kişiler tarafından elde edilmesinin
önlenmesi.
Bilgi Yönetim Sistemi
Kurumların eğitimli kullanıcılar ve bilgisayar ağına bağlı cihazlar aracılığıyla, yapmış
olduğu her türlü çalışmayı (poliklinik, laboratuvar, radyoloji, eczane hizmetleri v.b.)
gerçekleştirmesine, kaydetmesine ve muhafaza etmesine yarayan elektronik
yazılımlar grubu.
Bilişsel Mahremiyet
Bireyin kişisel bilgilerine başkaları tarafından ulaşılma durumunu kontrol edebilmesi.
Bireyin kendisiyle ilgili bilgileri nasıl, ne zaman ve ne ölçüde açığa vurabileceğine
karar verme hakkı olarak tanımlanır.
Sözlük
Acil Servis Hizmetleri
83
Tanım / Açıklama
Terim
Sözlük
Ek
2
Birinci basamak sağlık
hizmetleri
(Primary Health Care)
Bir hastanın sağlık hizmetleri sistemiyle ilk temas ettiği, genellikle hastane dışı olup
aile hekimleri, eczacılar, hemşireler ve diğer halk sağlığı çalışanları tarafından
sağla-nan hizmetler.
Bölüm Uyum Eğitimi
Bölümde yeni başlayan çalışanlara bölümün tanıtılması amacıyla yapılan eğitim.
Ciddi Advers Reaksiyon
Ölüme, hayati tehlikeye, hastaneye yatmaya veya hastanede kalma süresinin
uzamasına, kalıcı veya belirgin sakatlığa veya iş göremezliğe, doğumsal anomaliye
veya doğumsal bir kusura neden olan advers reaksiyon. Bakınız “Advers reaksiyon”.
Danışmanlık
Eczacı ile hasta arasında cereyan eden, eczacının hastanın gereksinimlerini
belirlediği, bunun sonucunda hastaya ilaçları veya tedaviye yönelik diğer araçları
etkili ve güvenli biçimde kullanma bilgileri verdiği iki yönlü iletişim.
Dış Kaynaklı Doküman
Kurumun kendisi tarafından hazırlanmayan ancak faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde
faydalanılan doküman.
Doktor İstemi
Doktorun, hastaya yapılması gereken özel bakım, diyet, tedavi ve ilaçların doz,
zaman, veriliş yollarını yazdığı form; doktor ordırı. İlacı hastaya uygulamaktan
sorumlu olanlar (ör. hemşire, ebe, vb), doktor istemindeki ilaç tedavi planına göre
uygulama yaparlar. Bu formlar yasal açıdan kanıt niteliğindedir.
Doktor Ordırı
Bakınız “Doktor istemi”.
Doküman
Herhangi bir faaliyetin metotlarını ortaya koyan veya okuyanı bir iş bir görevle ilgili
yönlendiren elektronik ortamda veya kağıt ortamındaki yazılı metin. Bu faaliyet
işletmelerde örneğin üretim faaliyetine ait metotları, bir makinanın çalıştırılmasını vb
izah için kullanılabilir; bilginin yer aldığı ortam.
Doküman Kodu
Dokümanın izlenebilirliğini sağlayan, kurum ve kuruluş tarafından doküman yönetim
sistemi rehberinde belirlenen kurallara uygun olarak oluşturulan tanımlama sistemi.
Doz Aşımı
Uygulama başına ya da kümülatif olarak, Kurum tarafından onaylı kısa ürün
bilgilerine (KÜB) göre tavsiye edilen maksimum dozun üzerindeki miktarda ilaç
kullanılması.
Dozaj Uygulama Aygıtı
Hizmeti
(Dose Administration Aid
Service, DAA)
Bir hastanın ilaçlarını güvenli ve etkin bir şekilde
kullanmasını sağlamak ve tedaviye uyumunu
artırmak için verilen yardım hizmeti. Hastanın
sağlık sorununun kontrol altına alınması için
ilaçlarından mümkün olduğunca yararlanmak
üzere reçeteli ilaçlarını her gün doğru dozda ve
doğru zamanda alması önemlidir. Hastanın birden
fazla ilaç kullanması bazen bunu zorlaştırabilir.
Bunun kolaylaştırılmasının bir yolu, hatanın
ilaçlarının, günün her dozajı için ayrı bir bölmesi
olan bir “Göstergeçli Dozaj Sistemi” içinde
sağlanmasıdır. Eczacı, bu tür bir sistemin hangi
hasta için uygun olacağını belirler. Yanda fotoğrafı
görülen doz uygulama araçlarının paketlenmesi ve
bunların hastalar tarafından optimal kullanımını
sağlamak
için
gereken
eczacılık
destek
hizmetlerinin verilmesini içeren ve ilaçların kaliteli
kullanımı prensiplerini gözeten bütünleşik bir
hizmettir.
Düzeltici-Önleyici Faaliyet Sağlıkta Kalite Standartları kapsamında tespit edilen uygunsuzlukları, oluşan
problemin kaynağını veya uygunsuzluk gelişme potansiyeli olan durumları ortadan
kaldırmaya yönelik faaliyetler.
84
Tanım / Açıklama
Terim
Eczacılık fakültesi veya Eczacılık mektebi ya da yüksekokulundan mezun olmuş ya
da Kanuna göre yabancı okullardaki eğitiminin yeterliliğini ispat ve tescil ettirmiş,
eczacılık faaliyetlerini yürütmeye yetkili sağlık meslek mensubu. Ayrıca bakınız
“Hastane Eczacısı; Klinik Eczacı; Serbest Eczacı)
Eczacılık
Hastalıkların teşhis ve tedavisi ile hastalıklardan korunmada kullanılan tabii ve
sentetik kaynaklı ilaç hammaddelerinden değişik farmasötik tipte ilaçların
hazırlanması ve hastaya sunulması; ilacın analizlerinin yapılması, farmakolojik
etkisinin devamlılığı, emniyeti, etkinliği ve maliyeti bakımından gözetimi; ilaçla ilgili
standardizasyon ve kalite güvenliğinin sağlanması ve ilaç kullanımına bağlı sorunlar
hakkında hastaların bilgilendirilmesi ve çıkan sorunların bildiriminin yapılmasına
ilişkin faaliyetleri yürüten sağlık hizmeti.
Eczane
Serbest eczane ve hastane eczanesi olarak faaliyet gösteren eczane. Ayrıca
bakınız “Hastane Eczanesi, Serbest Eczane”.
Endikasyon
Bir uygulama, tedavi yöntemi ya da işlemin hangi durumlarda yapılması gerektiği.
Ek
2
Sözlük
Eczacı
Endikasyon Dışı Kullanım Ülkemizde onaylanmış endikasyonların dışında ve/veya standart dozların üstünde
ve/veya yaş aralığının dışında ilaç kullanımı ile ülkemizde henüz
ruhsatlandırılmamış
ilaçların şahsi tedavi amacıyla yurt dışından getirtilerek kullanımı.
Eşiğinden Dönülmüş Olay Bakınız “Ramak Kala Olay”.
Farmakovijilans
Advers etkilerin ve beşeri tıbbi ürünlere bağlı muhtemel sorunlarının saptanması,
değerlendirilmesi, tanımlanması ve önlenmesi ile ilgili bilimsel çalışmalar.
Farmasötik Bakım
Hastanın ilaçlardan en iyi şekilde faydalanması için eczacı tarafından bilgi ve
danışmanlık hizmetinin verilmesi, ilaç tedavisinin izlenmesi ve eczacının öncelikli
olarak hasta sağlığını gözetmesi esasına dayalı hasta odaklı eczacılık hizmeti.
Farmasötik Form
İlacın, uygulama yolu ve biçimine göre hazırlanmış farmasötik preparat şekli
(efervesan, kapsül, tablet, damla, flakon, ampul vb.).
Fiziksel Mahremiyet
Bedensel mahremiyetin de ele alındığı, bireyin kendi çevresindeki fiziksel alan
üzerindeki kontrolü ile ilişkili mahremiyet. Diğer bireylerle fiziksel teması, bu
temastaki yakınlığı içerir. Ayrıca, bireyin vücudunu çevreleyen, başkaları tarafından
görünmeyen gizli alanları ve evi, iş yeri gibi fiziksel alanları üzerindeki kontrolünü,
yani kişisel egemenlik alanını kapsar.
Form
İstenilen veri veya bilgilerin yazılması, doldurulması için hazırlanmış doküman.
Formel Araştırma
(Formal Research)
Verilerin çok kontrollü, yapılandırılmış, sistematik ve objektif bir şekilde toplandığı
bir araştırma tarzı. Formel araştırmalar çok sıkı bir formata sahip olacak şekilde
tasarlanmıştır ve öğrencilerin ve akademisyenlerin hakemlik, eleştiri ve muhtemelen
yayınlanmak üzere makale ve araştırmaları hazırlama biçimidir.
Geleneksel Bitkisel Tıbbi
Ürün
Bileşiminde yer alan tıbbi bitkilerin başvuru tarihinden önce Türkiye’de veya Avrupa
Birliği üye ülkelerinde en az on beş yıldır, diğer ülkelerde ise otuz yıldır kullanılmakta
olduğu bibliyografik olarak kanıtlanmış; terkip ve kullanım amaçları itibarıyla,
hekimin teşhis için denetimi ya da reçetesi ya da tedavi takibi olmaksızın
kullanılması tasarlanmış ve amaçlanmış olan, geleneksel tıbbi ürünlere uygun özel
endikasyonları bulunan, sadece spesifik olarak belirlenmiş doz ve pozolojiye uygun
özel uygulamaları olan, oral, haricen uygulanan veya inhalasyon yoluyla kullanılan
ürün.
Genel Uyum Eğitimi
Hastanede çalışmaya yeni başlayan personele kurumun tanıtılması amacıyla
yapılan eğitim.
85
Terim
Sözlük
Ek
2
Tanım / Açıklama
Gıda Takviyesi
Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla vitamin, mineral, protein, karbonhidrat,
lif, yağ asidi, aminoasit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya
fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoakĕf
maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya
karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı
şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu
belirlenmiş ürün,
Gösterge
Bir konunun sayısallaştırılması ve ölçülebilir hale getirilmesiyle, o konuda iyileştirme
faaliyeti yapılmasına katkı sağlayan bir araç.
Göstergeçli Dozaj Sistemi Bakınız “Dozaj Uygulama Aygıtı Hizmeti”.
(Monitored Dosage
Systems, MDS)
86
Halk Sağlığı
Toplumun örgütlü çabalarıyla sağlığı geliştirme, hastalıkları önleme ve yaşam
süresini uzatma alanını inceleyen bilim dalıdır.
Hasta
Ailesi ve bakımından sorumlu olanlar dahil sağlık hizmetlerinden yararlanmakta olan
veya yararlanma durumu olan kişi.
Hasta Bakımı
Hastaların sağlık hizmeti veren kuruluşa kabulünden taburculuğuna kadar geçen
süreci ve taburculuk sonrası izlenmesini de içeren süre içinde hastaya sunulan
hizmetlerin tamamı. Hasta bakımı, ayaktan hizmet alan hastalar için polikliniklerde
sunulan tanı/tedaviye ilişkin süreçleri, yatarak hizmet alan hastalar için ise
tanı/tedavinin yanı sıra ilgili tüm diğer meslek gruplarına ait hizmet süreçlerini içerir.
Hasta Başı Test Cihazları
(HBTC)
Hasta başında değerlendirme/test amaçlı olarak laboratuvar dışında erken tanı için
kullanılan tıbbi tanı cihazları. Kan glikozu, kan gazı ve elektrolitleri, idrar strip testi,
streptokok antijeni, kardiyak enzimler, koagülasyon parametreleri, C-reaktif protein
gibi parametreleri laboratuvar dışında ölçen cihazlardır.
Hasta Onamı
Yeterince bilgilendirilmiş; söylenenleri anlama, onaylama ve bunu iletme
kapasitesine sahip hastanın veya kişinin gönüllü olarak verdiği izin; rıza belgesi.
Uygulanacak tıbbi işleme ilişkin, işlemi yapacak sağlık personeli tarafından hastaya
aktarılan bilgilerin yer aldığı ve hastanın rızasını almak için oluşturulmuş
dokümandır.
Hasta Yönetimi
Hasta ile sağlık ekibi arasında, hasta kabulden taburculuğa kadar uzanan süreçteki
iletişim, empati, muayene, değerlendirme, tanı, prognoz ve girişimi içeren etkileşim.
Son unsur olan girişim (veya tedavi), diğerlerine bağlıdır. Hasta bakım yönetimi ise
hastalar için tıbbi, farmasötik ve hemşirelik bakım ve hizmetlerini üretmek,
planlamak, organize etmek ve yönetmek olarak tanımlanır.
Hastalık ciddiyeti
belirleme skorları
Hastalıktan iyileşmeyi tahmin etmek, hastalığın ciddiyetini ve organ disfonksiyonun
derecesini belirlemek, klinik araştırmalara katılacak hastaları tanımlamak, yoğun
bakım ünitelerinin performansını karşılaştırmak için yoğun bakımlarda yaygın olarak
kullanılan skorlama sistemleri. Yetişkinlerde uygulanan başlıca skorlama modelleri;
Akut Fizyoloji ve Kronik Sağlık Değerlendirmesi, Basitleştirilmiş Akut Fizyoloji Skoru
ve Mortalite Tahmin Modelidir. Çoklu organ yetmezliğinin değerlendirilmesinde ise
ardışık organ yetmezliği değerlendirme skoru en sık kullanılan skorlama sistemidir.
Ayrıca bakınız “Klinik Bozulma İçin Modifiye Erken Uyarı Skoru”.
Hastane Eczacısı
Özel ya da kamuya ait hastanelerde görev yapan eczacı. Ayrıca bakınız “Eczacı;
Klinik Eczacı; Serbest Eczacı)
Hastane Eczanesi
Sağlık Bakanlığına bağlı hastaneler ile ağız ve diş sağlığı merkezleri ve
üniversitelere bağlı sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile ağız ve diş sağlığı
hizmeti sunulan diş hekimliği fakülteleri, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerine
ait hastaneler bünyesinde faaliyet gösteren eczacılık mesleğinin kuralları
doğrultusunda hizmet üreten, İyi Eczacılık Uygulamalarının gereğinin en iyi şekilde
gerçekleştirilmesini sağlayan koşullara sahip, kamusal niteliği olan sağlık
hizmetlerinin verildiği eczane.
Terim
Tanım / Açıklama
Doktor ve eczacılar için referans niteliğinde olan, sağlık problemlerinin tedavisinde
en etkin, güvenilir ve ekonomik ilaçların listesiyle birlikte reçete yazımı için gerekli
temel ilaç bilgilerini içeren kaynak.
Hedef
Amaçlara erişmek için gerekli olan kısa dönemli aşama durumlarını ifade eden
sözcük. Hedefler amaçlara göre daha açık ve ölçülebilir özellik taşırlar.
Hedef Kitle
Hastane içinde ve hastane dışındaki iletişim paydaşları (hastane çalışanları,
hasta/hasta yakınları, dış tedarikçiler, diğer kamu kurumları, özel kurum ve
kuruluşlar vb.).
Hesap Verme
Sorumluluğu
Kişinin işi veya konumu gereği yaptığı işlerden, oynadığı rollerden ve üstlendiği
sorumluluklardan dolayı kendisine yöneltilen soruları yanıtlama zorunluluğu. En
temel özelliği bir başkasına devredilememesidir. Ayrıca, bakınız “Sorumluluk”.
İkinci Eczacı
Eczacılık yasasına göre serbest eczanelerde, eczanenin sahip ve mesul müdürü
olan eczacının yanında reçete sayısı ve/ veya ciro gibi kriterlere göre çalıştırılması
zorunlu olan veya isteğe bağlı olarak bu kriterlere tâbi olmaksızın da çalışabilecek
eczacı veya eczacılar.
İlaç
İnsanları hastalıklardan korumak, tedavi etmek, teşhis koymak, bir fizyolojik
fonksiyonu düzeltmek veya insan yararına değiştirmek amacıyla kullanılan,
genellikle bir veya kombinasyon halinde doğal ve sentetik kaynaklı maddelerden
formüle edilmiş etkin maddeler içeren dozu ayarlanmış ürün; beşeri tıbbi ürün.
Kullanım biçiminden bağımsız olarak beslenme destekleriyle birlikte reçeteli ve
reçetesiz ilaçların tamamı bu kapsama girer.
Ek
2
Sözlük
Hastane Formüleri
İlaç Hataları Sınıflandırma İlacın dâhil olduğu süreçlerde gerçekleşen tıbbi hatalar ve ramak kala olayların
Sistemi (İHSS)
kodlanmasını kolaylaştırmak ve standardize etmek amacıyla geliştirilmiş ulusal
sınıflandırma sistemi.
İlaç Hatası
İlacın sağlık çalışanının, hastanın veya üreticinin kontrolünde olmasına rağmen,
Hastanın ilaçtan zarar görmesine ya da uygun olmayan ilacı almasına sebep olan
önlenebilir bir olay. İlaç hatası hasta güvenliğini etkileyen en yaygın hata tipi
olmasının yanında tıbbi hatalar arasında da en yaygın hata tipidir.
İlaç Kullanımı İncelemesi
Sağlık hizmetlerinde ilaç kullanım kalitesini artırmak için kullanılan bir sistem. İlgili
otoritenin verdiği izinle, hastanın ilaç kullanımının önceden belirlenmiş standartlara
göre değerlendirildiği, yapılandırılmış ve süreklilik taşıyan bir uygulamadır.
Hedeflenen standartlara uygun olmayan ilaç kullanım biçimlerinin düzeltilmesidir.
Uygulanan sistemde, düzeltici girişimlerin ne kadar etkili olduğunu ölçmeye yarayan
bir mekanizma da yer alır.
İlaç Mutabakatı
(Medicines Reconciliation)
Hastanın güncel olarak kullandığı ilaçlarının her birinin tam ve doğru listesinin temin
edildiği ve doğrulandığı resmi bir süreç. İlaç mutabakatı hastanın halen kullanmakta
olduğu mevcut ilaçları ile reçete edilmesi gereken ilaçların karşılaştırılmasıdır.
İlaç Suistimali
Zararlı fiziksel veya psikolojik etkilerin eşlik ettiği, sürekli veya aralıklı olarak
kasıtlı aşırı ilaçkullanımı.
İlaç Uygulama Aygıtı
(Administration Device)
Farmasötik dozaj şekillerinin hasta tarafından uygulanmasında kullanılan herhangi
bir aracı (ör. in-haler, volumatik cihazı, tablet kesici) ifade etmek için kullanılan
terim.
87
Tanım / Açıklama
Terim
İlaç Yönetimi
(Medicines Management)
Bir hastanın ilaç tedavisinden maksimum fayda sağlamasını güvence altına almak
için, bir yandan ilaçların zarar verme potansiyelini minimuma indirirken, diğer
yandan güvenli ve maliyet etkin ilaç kullanımının sağlanması. İlaç yönetimi hastalık
ve rahatsızlıkların semptomatik, koruyucu ve küratif tedavi yönetiminin önemli bir
parçasıdır. Kurumsal yapılarda, kurumun hastalarına ilaç tedavilerini sunmak için
kullandığı tüm sistem ve süreçleri kapsar. Bunun için ilaç tedavilerinin seçimi, alımı,
depolanması, isteminin yapılması/order edilmesi, istemin aktarılması/kopyalanması, dağıtımı, hazırlanması, eczaneden çıkışı, uygulanması, belgelenmesi ve
izlemi konularında etkili süreç tasarım, uygulama ve iyileştirme prensiplerinin
uygulanabilmesi için sağlık kurumundaki çalışanların eşgüdümlü çabaları gerekir.
Sağlık çalışanlarının ilaç yönetiminde üstlendikleri roller ülkeden ülkeye büyük
farklılıklar gösterse de hasta güvenliğine yönelik güvenilir ilaç yönetimi süreçleri
evrenseldir. İlaç tanımına her türlü reçeteli ilaç; ilaç numunesi; bitkisel ilaç; vitamin;
beslenme destekleri; reçetesiz ilaç; aşı; veya tanı, tedavi veya bir hastalığın veya
anormal bir durumun önlenmesi için uygulanan tanısal ajanlar ve kontrast
maddeleri; radyoaktif ilaçlar; solunum tedavisi ajanları; parenteral beslenme; kan
ürünleri/türevleri ve intravenöz solüsyonlar (tek başına veya elektrolit ve/veya ilaç
katkılı) girer. Ayrıca, bakınız “İlaç yönetimi planı; Tedavi Planı”.
İlaç Yönetimi Planı
(Medicines Management
Plan)
İlaç yönetimi planı belirli bir değerlendirmeden kaynaklanan ve sağlıkçı ile hastanın
birlikte geliştirdikleri, ilaçların nasıl kullanılacağına ilişkin süreklilik taşıyan bir
plandır. Bu plan, önceki değerlendirme sürecinde belirlenen fiili ve potansiyel
kullanım konularını, hedefleri, ortadaki konuları ve yönetim hedeflerini, bunlara
yönelik eylem ve stratejileri içerir ve belgeler. İlaç yönetim planı, ilgili sağlık ekibinin
tüm üyeleri (kurumsal nitelikte olanlar ve serbest eczane dahil) ve hasta tarafından
paylaşılmalı ve kullanılmalıdır. Ayrıca, bakınız “İlaç yönetimi; Tedavi Planı”.
Sözlük
Ek
2
İlaçların Kaliteli Kullanımı Akılcı ilaç yönetimi seçeneklerinin belirlenmesi, ilaçla tedavi gerektiğinde uygun
olanın seçilmesi, seçilen ilacın güvenli ve etkili biçimde kullanılmasını hedefleyen
bir kaliteli uygulama yaklaşımı. Bu tanımı, kişilerce yapılan ilaç kullanım tercihleri ve
genel popülasyonun sağlığını etkileyen kararlar için de geçerlidir.
88
İnvaziv İşlemler
Cilt bütünlüğünün bozulduğu tıbbi müdahaleler.
İstenmeyen Etki
Bakınız “Advers Etki”.
İstenmeyen Olay
Hasta, hasta yakını, çalışanlar ve/veya sağlık hizmeti verilen kuruluşta bulunan
diğer kişilerin güvenliğini olumsuz etkileyen veya etkileyebilecek olaylardır. Hasta
güvenliği ile ilgili istenmeyen olaylar; ilaç güvenliği, cerrahi güvenlik, transfüzyon
güvenliği, tesis güvenliği, düşmeler, radyasyon güvenliği, bilgi güvenliği gibi
konularda gelişebilir. Çalışan güvenliği ile ilgili istenmeyen olaylar; kesici delici alet
yaralanması, tesis güvenliği, radyasyon güvenliği, mesleki enfeksiyonlar, kan ve
vücut sıvıları ile temas gibi konularda gelişebilir.
İş Tanımı
Bir kuruluşun üst düzey yöneticilerinden başlayarak en alt düzey çalışanına kadar
(kaliteyi uygulayan, etkileyen ve doğrulayan herkes) bütün personelin kime bağlı
çalıştığı, görevi, sorumluluğu ve yetkilerinin tanımlandığı dokümanlara verilen isim.
Görev tanımı yerine bazı kuruluşlarda aynı anlamda görev tanımı veya görev
talimatı terimi de kullanılmaktadır. Bu noktada önemli olan iş yerinde hangi yönetim
sistemleri uygulanıyor ise ilgili kişinin görev tanımında bütün sistem şartlarından
doğan görev, yetki ve sorumluluklara yer verilmesidir. Bununla birlikte bazı
kuruluşlarda oluşturulan görev tanımlarında o alan için gerekli olan yetkinlik bilgileri
de verilir.
İşbirliği
Bir kişinin sağlığı için, hekimlerin, hemşirelerin, eczacıların ve hastaların aralarında
uzmanlık ve sorumluluk paylaşımına gittikleri bir meslek ilişkisi. Ortak çalışma,
kişiler arasında karşılıklı fikir alışverişini ve ortak karar alma sürecini öngörür.
İzlem
Belirli sağlık durumları nedeniyle tedavi gören veya sağlık riski altında bulunan
hastalara yardım amacıyla, belirli klinik ve sosyal parametrelerin düzenli olarak
ölçülmesi veya izlenmesi. Ayrıca, bakınız “Terapötik ilaç izlemi”.
Tanım / Açıklama
Terim
Bir ölçü aleti veya ölçme sisteminin gösterdiği veya bir ölçüt/ölçeğin ifade ettiği
değerler ile ölçülenin bilinen değerleri arasındaki ilişkiyi belli koşullar altında
oluşturan işlemler dizisi.
Kan Ürünü
Hastada kullanılmak üzere kandan elde edilen kan bileşenleri ve plazma ürünlerini
içeren ürün.
Kantitatif Testler
Analiz edilecek bileşenin, belirli bir madde içindeki miktarını ölçen nicel analiz
testleri.
Kardiyak Rehabilitasyon
Kardiyak rehabilitasyon, kalp hastalarının toplum içindeki aktivitelerini yeniden
kazanabilmeleri veya koruyabilmeleri için uygulanan, egzersiz ve eğitim
hizmetlerinden oluşan geniş kapsamlı, uzun vadeli, multidisipliner, ancak bireysel
özelliklere göre düzenlenen aktiviteler toplamıdır.
Karşılaştırmalı
Değerlendirme
Bakınız “Kıyaslama”.
Kayıt
Kayıt genel olarak elde edilen sonuçları beyan eden veya gerçekleştirilen faaliyetin
delilini sağlayan belgedir. Yönetim sisteminde yer alan kayıtların tanımlanması,
saklama sürelerinin belirlenmesi, gerekli olması halinde arşiv şartlarının
belirlenmesi ve arşiv saklama sürelerinin tanımlanması gerekir. Kayıtlar
bozulmadan muhafaza edilebilmeli ve gerektiğinde kolay ulaşılabilir olmalıdır.
Ayrıca, kayıtlar basılı olarak kağıt ortamında olduğu gibi bilgisayar ortamında da
tutulabilir. Bu durumda bilgisayar ortamında tutulan kayıtlar içinde yedek alma
şartları ve periyodu gibi konular tanımlanmalıdır. Kayıtlar yapılan bir işin sonucunu
ortaya koyar ve o an yapılan işin sonucunu yansıtır. Genellikle işin sonucuyla birlikte
o işi yapan ve işin yapıldığı tarih bilgisi de beraberinde kayıt altına alınır. Doküman
ve kayıt birbiriyle karıştırılan kavramlardır. Doküman bir işi bir metodu tarif eder,
kayıt ise o işin yapılışı sonrasında o anki o işin uygulanmasına ait sonucu gösterir.
Dokümanlar gerektiğinde revize edilebilir, ancak kayıtlar o an yapılan işin sonucunu
ifade eder ve revize edilemezler. Ayrıca, bakınız “Doküman”.
Kılavuz
Bakınız “Rehber”.
Kısıtlama
Hastanın kendisine ya da başkalarına zarar verme riskine karşı fiziksel aktivitelerinin
kontrolünün sağlanması.
Kıyaslama
(Benchmarking)
Üstün performansa ulaşmayı sağlamak için en iyi uygulamaları bulma arayışı;
karşılaştırmalı değerlendirme (Benchmarking). Örnek alınacak referans noktasının
belirlenmesi anlamına gelen kıyaslama, süreçler ve uygulamalarla ilgilidir. Aynı
zamanda büyük değişiklik gerektiren süreçleri tanımlama aracıdır. Dışa dönük bir
bakış açısı elde etmeyi amaçlayan bir süreci ifade eder.
Kimlik Doğrulama
Doğru hastaya doğru işlemin yapılmasını sağlamak üzere tıbbi hizmet alan bireyin
doğru kişi olduğunun güvenilir bir şekilde belirlenmesini sağlayan uygulamalar
bütünü.
Kimlik Tanımlayıcı
Doğru hastaya doğru işlemin yapılmasını sağlamak üzere, kimlik doğrulaması için
kullanılan tanımlayıcı.
Klinik Bozulma İçin
Modifiye Erken Uyarı
Skoru
Klinik erken uyarı skorları risk gelişen veya gelişebilecek hastaların erken tesbiti için
geliştirilmiş basitçe yatak başında bakılabilen bazı fizyolojik parametrelerle yapılan
skorlamalardır. Ayrıca bakınız “ Hastalık Ciddiyeti Belirleme Skorları”.
Ek
2
Sözlük
Kalibrasyon
89
Terim
Klinik Eczacı
Hastalara reçete edilen ilaçlarla sürdürülen tedavinin mümkün olan en iyi sağlık
sonuçlarına katkıda bulunmasını sağlamak için doktorlar, diğer sağlık uzmanları ve
hastalarla doğrudan ilişki içinde çalışan eczacı. Klinik eczacılar, hekimler ve diğer
sağlık profesyonelleriyle sık ve düzenli etkileşimde oldukları sağlık hizmet yerlerinde
hastalara sunulan bakımın koordinasyonuna katkıda bulunurlar. Klinik eczacılar, tıp
merkezleri, klinikler ve diğer çeşitli sağlık hizmetlerinin verildiği yerler de dahil olmak
üzere doğrudan hasta bakım ortamlarında teorik ve uygulamalı eğitim görürler.
Klinik eczacılara, sıklıkla, hastanın sağlık ekibinin bir parçası olarak işbirliği içinde
oldukları hekimler ve /veya sağlık sistemleri tarafından bir dizi ilaç karar verme
işlevini yerine getirmelerini sağlayan hasta bakım ayrıcalıkları verilir. Bu ayrıcalıklar,
klinik eczacının ilaç tedavisine ilişkin bilgisine ve kazandığı klinik deneyime dayalı
olarak verilir. Uzmanlık düzeyindeki bu bilgi ve klinik deneyim genellikle uzmanlık
eğitimi ve uzmanlık diploması ile kazanılır. Ayrıca bakınız “Eczacı; Hastane
Eczacısı; Serbest Eczacı)
Klinik Eczacılık
Uygulaması
Kapsamlı eğitim almış bir eczacının hastalara ilaçlarla ilişkili olarak, hekim, hemşire
ve diğer sağlık personeliyle ortak çalışarak sunduğu bir eczacılık meslek
uygulaması. Yatan veya ayakta tedavi gören hastalara yönelik olabilir.
Klinik İnceleme
Hasta bakımını ve alınan sonuçları, açıkça belirlenmiş ölçütlerle, iyileştirme için
atılması gereken adımların belirlenmesiyle ve bu adımların atılmasıyla iyileştirmeye
yönelik bir kalite geliştirme süreci. Bakımın niteliği, süreçleri ve alınan sonuçlarla
ilgili yönler seçilir ve bu yönler net olarak belirlenmiş ölçütlere göre değerlendirmeye
tabi tutulur. Bunun belirtildiği yerlerde değişiklikler, kişi, ekip veya hizmet düzeyinde
yaşama geçirilir ve hizmet verilmesinde sağlanan iyileşmeyi doğrulamak üzere ek
izleme başvurulur.
Koruyucu Sağlık
Hizmetleri
Bir hastalığın ya da sağlık açısından istenmeyen bir durumun herhangi bir kişiyi
etkileme olasılığını azaltma. Söz konusu olumsuz durumun yaygınlaşmasını önleme
veya yavaşlatma veya engelliliği azaltma gibi amaçlara yönelik olarak benimsenen
yaklaşımlar ve yürütülen etkinlikleri kapsar. Birincil önleme, bir hastalık ya da
bozukluğun ortaya çıkma olasılığını azaltır. İkincil önleme, hastalık ya da
bozukluğun yaygınlaşmasını erken aşamada kesintiye uğratır, önler veya azaltır.
Üçüncül önleme ise, halihazırda ortaya çıkan zararın yaygınlaşmasını önlemeye
odaklanır.
Kötüye Kullanım
Bir ilacın kasten ve uygun olmayan bir şekilde onaylı ürün bilgilerine aykırı
kullanılması.
Kritik Stok Seviyesi
İlaç/malzemenin temini için gerekli işlemlerin başlatılması gerektiğini gösteren
miktardır.
Kurumsal İletişim
Üretim ve yönetim süreci içinde; kurumu oluşturan bölüm ve ögeler arasında bilgi
akışı, motivasyon, bütünleşme, eğitim, karar alma ve denetim gibi fonksiyonların
sağlanması amacı ile belli kurallar çerçevesinde uygulanan, ayrıca dış hedef kitle
ile etkileşim sırasında kurum itibarını gözeterek sürdürülen iletişim süreci.
Kurumsal Yapı
Kurumdaki yetki ve sorumluluklar ile iletişim kanallarının oluşturulması. Sağlık
kurumunun organizasyonel yapısı, bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkar. Bu yapı,
kurumun organizasyon şemasında gösterilir. Organizasyon şemalarında, kurum
bünyesi içinde bulunan makamlar, birimler ve bölümler ile bunlar arasındaki yetki,
sorumluluk ve iletişim ilişkileri gösterilir.
Liste
Benzer öğelerin ardışık sıralandığı doküman.
Mahremiyet
Hastanın bakım ve tedavi amacıyla (tetkik sonuçları, hastalığı ve tedavisi ile ilgili
bilgiler) ya da başka bir sebeple açıklamak zorunda olduğu ancak, toplumdaki tüm
diğer bireylerin bilgisinden saklamak istediği yaşama alanı.
Majistral ilaç
Hasta için özel olarak hekim tarafından reçete edilen ve eczanede bu formüle göre
hazırlanan ilaç.
Sözlük
Ek
2
90
Tanım / Açıklama
Tanım / Açıklama
Maksimum Stok Seviyesi
Kurumun ihtiyacı esas alınarak belirlenmiş, gereksiz malzeme stokunu önleyecek
en üst miktar.
Mentor
Deneyimi daha az meslektaşlarına rehberlik etmeye istekli ve bu niteliklere sahip
deneyimli, vasıflı ve güvenilir kişi. Mentorlar, kariyerle ilgili, teknik, mesleksel ve
kültürel konulardaki bilgi, uzmanlık ve deneyimlerini başkalarıyla paylaşırlar.
Öğretme-öğrenme süreci genellikle yüz yüze eğitimi gerektirir; yaş, kişilik, yaşam
döngüsü, meslek statüsü ve/veya nitelikleri bakımından birbirinden farklı konumdaki
iki kişi arasında mesleksel gelişim ilişkisidir. Mentor, herhangi bir iş yerinde farklı
görevlerde çalışarak deneyim kazanmış olan, danışan kişinin hedefine ulaşmasını
sağlayacak yolu bulmasına yardımcı kimse olarak da tanımlanabilir.
Meslektaş
Değerlendirmesi
(Peer Review)
Çalışma kalitesini veya performansı güvence altına almak, sürdürmek ve/veya
iyileştirmek için, belirli bir alandaki meslek insanının yaratıcı çalışmasının veya
perfromansının aynı alandaki bir başkası tarafından değerlendirilmesi; akran
değerlendirmesi veya dış değerlendirme olarak da bilinir.
Minimum Stok Seviyesi
Malzeme ve ilaçlar için mutlaka bulundurulması gereken asgari miktar.
Misyon
Sağlık hizmeti veren kuruluşun varlık nedenini belirleyen, sunduğu ürün ve hizmetler
ile felsefesini ve özgün farklılıklarını ortaya koyan ve kurumu diğer sağlık
kurumlarından ayıran soyut ve çok genel amaç.
Nütrisyon
İnsanların gelişmeleri ve yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan besin
maddelerini dışarıdan sağlamaları ve kullanmaları faaliyeti.
Organizasyon Şeması
Kurumsal yapıyı bir bütün olarak gösteren ve hizmet birimleri arasındaki çeşitli
ilişkileri tamamlayıcı bir düzen içinde göz önüne alan bir grafiktir.
ÖNDeP Formülü
Bakınız “SOAP Formülü)”.
Özel Tıbbi Amaçlı Diyet
Gıda
Belli beslenme uygulamaları için hastaların diyetlerini düzenlemek amacıyla özel
olarak üreĕlmiş veya formüle edilmiş ve tıbbi gözetim altında kullanılacak olan
alışılmış gıda maddelerini veya bu gıda maddelerinin içinde bulunan belirli besin
öğelerini veya metabolitlerini vücuda alma, sindirme, absorbe etme, metabolize
etme veya vücuttan atma kapasitesi sınırlı, zayıflamış veya bozulmuş olan hastalar
ya da diyet yöntemleri, yalnızca normal diyetin modifikasyonu ile veya diğer
gıdalarla ya da her ikisinin de birlikte kullanımı ile sağlanmayan kişiler için
hazırlanmış gıda maddeleri.
Özellikli Hasta Grubu
Hastanede sunulan sağlık hizmetleri kapsamında; hizmet sunum süreçleri, hizmet
verilecek ortam, sağlık profesyonelleri ve kullanılacak ekipmanlar bakımından
özellik arz eden, özel bakım uygulamaları ve işlemler içeren ve disiplinlerarası
işbirliği gerektiren hasta grupları.
Palyatif Bakım
Yaşamı tehdit eden hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan problemlerle karşılaşan
hasta ve ailede; ağrının ve diğer problemlerin, erken tanılama ve kusursuz bir
değerlendirme ile fiziksel, psikososyal ve spiritüel gereksinimlerin karşılanması
yoluyla acı çekmenin önlenmesi ve hafifletilmesine yönelik uygulamaların yer aldığı
ve yaşam kalitesini geliştirmenin amaçlandığı bir yaklaşımdır.
Performans
Bir etkinliğin sonucunda elde edilen çıktıyı nicel ve/veya nitel olarak belirleyen bir
kavramdır. Organizasyonda sorumluluk taşıyan bireylerin performanslarının
değerlendirilmesi ise, organizasyonun amaçlarına ne ölçüde katkıda
bulunduklarının tespit edilmesi.
Plan
Hedeflenen bir amaca ulaşılmasını sağlayacak adımlardan oluşan; neyi, ne zaman,
niçin ve nasıl yapacağımızı gösteren dokümandır.
Prosedür
Bir faaliyet ya da bir prosesin yerine getirilmesi için belirlenen yol, yöntem ve buna
yönelik oluşturulan doküman. Faaliyetlerden oluşan bir sürecin nasıl icra edildiğini
anlatr.
Ek
2
Sözlük
Terim
91
Tanım / Açıklama
Terim
Sözlük
Ek
2
92
Psikolojik Mahremiyet
Bireyin değerleri, inançları ve onu etkileyen diğer konulardaki bilgileri kontrol etme,
düşünce ve duygularını, hangi koşullar altında ve kiminle paylaşacağına karar
verme hakkını kapsar.
Psikotrop İlaç
Merkezi sinir sisteminde etkisini gösteren ve beynin işlevlerini değiştirerek algıda,
ruh hâlinde, bilinçlilikte ve davranışta geçici değişikliklere neden olan, uzun süre
kullanıldığında fiziksel bağımlılığa yol açan ilaçlar.
Ramak Kala Olay
Hasta ve çalışanların güvenliğini tehdit edebilecek, gerçekleşmek üzereyken son
anda gerçekleşmeyen istenmeyen olay; eşiğinden dönülmüş olay.
Referans Aralık
Belli bir test için bir toplumdaki referans bireylerde elde edilen en düşük ve en
yüksek değerler aralığı.
Rehber
Yapılan faaliyetlerde yol gösterme ve bilgilendirme amacıyla oluşturulan doküman;
kılavuz.
Rıza Belgesi
Bakınız “Hasta Onamı”.
Risk
Bir tehlikenin gerçekleşme olasılığı ile gerçekleşmesi halinde yol açacağı sonucun
şiddetinin birlikte ele alınması.
Risk Analizi
Risklerin kapsamlı olarak anlaşılmasını sağlayan yöntemler ile risklerin belirlenmesi,
risklerin oluşması halinde ortaya çıkabilecek zararın şiddetini ele alacak şekilde
değerlendirilmesi.
Sağlığın Geliştirilmesi
(Health Promotion)
İnsanların kendi sağlık durumlarında daha fazla denetim sahibi olmalarını ve sağlık
durumlarını iyileştirmelerini sağlamaya yönelik süreç. Kapsamlı toplumsal ve siyasal
yönleri olan bir etkinliktir. Başka bir deyişle, süreç yalnızca kişilerin becerilerini ve
yapabilirliklerini güçlendirmeye yönelik girişimlerle sınırlı kalmayıp, halk sağlığı ve
kişisel sağlık üzerindeki olumsuz etkilerini giderecek şekilde toplumsal, çevresel ve
ekonomik koşulların değiştirilmesi de öngörülür.
Sağlığın Teşviki ve
Geliştirilmesi
İnsanların sağlığın belirleyicileri (biyolojik,sosyal, ekonomik, çevresel, yaşam tarzı
gibi faktörler) üzerindeki kontrollerini artırmalarını böylece kendi sağlıklarını
iyileştirmelerini sağlama süreci. Yalnızca bireylerin beceri ve kapasitesini artırmaya
yönelik eylemleri değil, aynı zamanda sosyal, çevresel ve ekonomik koşulları da
değiştirmeye ve böylece bunların toplum ve bireysel sağlık üzerindeki etkilerini
hafifletmeye yönelik eylemi de benimser.
Sağlık Okuryazarlığı
(Health Literacy)
Kişilerin, sağlıklarını koruma açısından gerekli ve yararlı bilgilere erişebilme, bu
bilgileri anlama ve kullanma motivasyon ve yeterliliklerini belirleyen bilişsel ve
toplumsal becerileri ifade eden terim.
Serbest Eczacı
Bakınız “Serbest Eczane Eczacısı”.
Serbest Eczane
Eczacılık yasasına göre sahibi ve mesul müdürü eczacı olan, eczacılık mesleğinin
kuralları doğrultusunda hizmet üreten, İyi Eczacılık Uygulamalarının gereğinin en iyi
şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan koşullara sahip, kamusal niteliği olan sağlık
hizmetlerinin verildiği eczane.
Serbest Eczane Eczacısı
Eczacılık yasasına göre kendi açtığı eczanede çalışan veya bir serbest eczanede
mesul müdür olarak çalışan eczacı; serbest eczacı. Ayrıca bakınız “Eczacı;
Hastane Eczacısı; Klinik Eczacı)
Sistem Yaklaşımı
(Systems Approach)
Yönetim olaylarını tek tek incelemek kadar, bu olaylar arasındaki ilişkilerin ve
karşılıklı etkileşimin incelenmesinin önemini ve bir kurumdaki dış ve iç faktörlerin
interaktif ve birbirine bağımlı doğasını vurgulayan düşünce dizisi.
Sitotoksik İlaç
Esas olarak kanser tedavisinde kullanılan ilaç. Hücreler üzerinde tahrip edici etkileri
vardır ve çoğunun mutajenik, teratojenik ve karsinojenik olduğu belirlenmiştir.
Tanım / Açıklama
Terim
Bakınız “Hastalık Ciddiyeti Belirleme Skorları”.
SOAP Formülü
Probleme dayalı hasta dosyası oluşturma sistemi; İngilizce “Subjective, Objective,
Assessment, and Plan” ifadesinde yer alan kelimelerinin baş harflerinin bir araya
getirilmesi ile oluşan bir akronimdir. Türkçe’deki karşılığı ÖNDeP olup öznel (Ö)
veriler, nesnel veriler (N), değerlendirme (De) ve plan (P) şeklindeki ilerleme
notlarının problem odaklı kayıt tutma biçimindeki kısaltmasıdır. Hastanın
tedavisindeki gelişmeler hasta dosyasına bu formüle göre yazılır.
Sorumluluk
Bir görev veya işin, bir kişiye tevdi edilmiş olma durumu. Birçok durumda
sorumluluk, kişinin görevleri icabı üstlenilir. Sorumluluk, söz konusu görevi veya
işlevi yerine getirebilecek yeterliliğe sahip başka bir kişiye aktarılabilir. Ancak,
sorumluluğu devreden kişinin hesap verebilirliği, bu işi veya görevi kabul eden
kişinin sorumluluğuyla birlikte sürer. Ayrıca bakınız “Hesap verme sorumluluğu”.
Sosyal Eczacılık
İlaçlar ve sağlıkla ilgili inançlar, tutumlar, kurallar, ilişkiler ve süreçler dahil olmak
üzere, ilaç kullanımını etkileyen toplumsal ve davranışsal etmenlerin incelenmesi.
Bu inceleme, ilaçların toplumsal yönlerini ele alabilir (ör., ilaç araştırma ve geliştirme,
ilaçların üretilmesi ve dağıtılması, ilaç bilgileri, arzın kontrolü) ya da ilaçların hastalar
tarafından kullanılmasıyla ilgilenebilir (ör., ilaçların talimatlara göre kullanılmasını
belirleyen faktörler, yan etkilerin anlaşılması gibi). Sosyal eczacılık, sosyoloji, sosyal
psikoloji, siyaset bilimi, eğitim, iletişim, ekonomi, tarih ve antropoloji gibi
disiplinlerden beslenir.
Sosyal Mahremiyet
Bireyin, sosyal ilişkilerinin yönetimi, yani ilişkinin tarafları, sıklığı ve etkileşimine
ilişkin kontrolünün olması. İnsanları bireysel ve grup olarak değerlendirmeyi, kültürel
özellikleri göz önünde bulundurmayı gerektirir. Çeşitli kültürlerde bu nedenle
mahremiyet kapsamı,
önemi ve mahremiyeti sağlama yöntemleri farklılık göstermektedir. Batı ve doğu
toplumlarının, çeşitli dinsel grupların, modern ve geleneksel toplumların
mahremiyete ilişkin değerleri, inançları ve beklentileri arasında farklılıklar mevcuttur.
Sözel İstem
Hekimin yazılı olarak istem veremeyeceği zorunlu hallerde, istemi ilgili hemşireye
sözlü olarak iletmesi; sözel ordır. Ayrıca bakınız “Doktor İstemi”.
Sürveyans
Belirli hastalıkların nasıl ortaya çıktığı ve dağıldığına ilişkin sistematik olarak yapılan
gözlem.
Şüpheli Advers (İlaç)
Reaksiyon
Bakınız “Advers Etki”.
Talimat
Tek bir faaliyetin işlem basamaklarını içeren doküman.
Tedavi Planı
Kaynakların daha verimli kullanılması, bakım kalitesinin maksimize edilmesi,
gecikmelerin minimize edilmesi için, doktorlar, hemşireler ve diğer sağlık personeli
tarafından belirli hastalık ya da prosedür ile ilgili müdahalelerin optimal biçimde
sıralanması ve zamanlanması süreci. Tedavi planı geliştirme grubunda, ilgili
hastalığın tedavisinde etkili ve önemli roller oynayan bölümlerden deneyimli kişiler
yer almalıdır. Ekip, klinik eczacı dahil multidisipliner nitelik taşımalıdır. Planın
başarısı, büyük ölçüde hekimlerin önderliğine bağlıdır. Ayrıca bakınız “İlaç Yönetimi;
İlaç Yönetimi Planı”.
Tedavi Uyumu
Hastanın tedaviye bağlılığının göstergesi. Bir hastanın davranışının, kendisine
sağlık hizmeti sunan sağlık görevlisi ile birlikte üzerinde anlaşmaya varılan önerilere
ne kadar uygun düştüğünün niteliksel ölçüsüdür. Tedaviye uyum, hastanın
kendisine önerilen tedaviye sıradan ve kasıtsız uymama durumlarını da kapsar (ör.,
unutma, söylenenleri yanlış anlama gibi).
Terapötik ilaç izlemi
(Therapeutic Drug
Monitoring)
Farmakoloji, farmakokinetik, genetik, patoloji ve klinik tıbbın, hastanın terapötik
yönetimine ilişkin önerilerde bulunarak ilaç tedavisinin iyileştirilmesi amacıyla, vücut
sıvılarında ölçülen ilaç konsantrasyonlarının yorumlanmasına ve kullanılmasına
uygulanması. Ayrıca bakınız “İzlem”.
Ek
2
Sözlük
Skorlama sistemleri
93
Tanım / Açıklama
Terim
Sözlük
Ek
2
94
Ters ilaç tepkisi
Bakınız “Advers etki”.
Tıbbi Girişim
Bakınız “Tıbbi Müdahale”.
Tıbbi Kayıt
Muayene, teşhis ve tedavi amacıyla kurumda hizmet verilen hastalar ile adlî
vak’alara ait her türlü elektronik ya da manuel belge.
Tıbbi Malzeme
Tıbbi veya şahsi sağlık ve hijyen amaçlı olarak kullanılan malzeme.
Tıbbi Müdahale
Tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından uygulanan, sağlığı koruma,
hastalıkların teşhis ve tedavisi için ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun
olarak tıbbın sınırları içinde gerçekleştirilen fizikî ve ruhî girişim.
Tıbbi Sosyal Hizmet
Sunumu
Ayakta ya da yatarak tedavi gören hastaların tıbbi tedaviden etkili bir şekilde
yararlanması, sosyal sağlığının korunması ve geliştirilmesi, tedavi sürecinde
hastanın ailesi ve çevresi
ile ilişkilerinin düzenlenmesi, tedavi sürecini etkileyen psiko-sosyal ve sosyoekonomik sorunlarının zamanında çözümlenerek sosyal işlevselliğini yeniden
kazanması amacıyla yürütülen sosyal hizmet uygulaması.
Triyaj
Acil servislere başvuran hastaların hastalıkları ile ilgili şikâyetleri, belirtilerin şiddeti
ve tıbbi durumlarının aciliyeti göz önüne alınarak hekim veya bu konuda eğitim almış
sağlık personeli tarafından yapılan öncelik belirleme işlemi.
TÜFAM
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu bünyesinde kurulmuş olan Türkiye
Farmakovijilans Merkezi.
TÜFAM Bildirim Formu
Tek bir hastada belli bir zaman noktasında belli bir ilaca karşı gelişen bir veya
birden fazla şüpheli advers reaksiyonu bildirirken kullanılan form.
Ufuk Taraması
(Horizon Scanning)
Hizmet alanlardan, rakiplerden, sosyal çevreden, teknolojik gelişmelerden, medya
ve benzeri kaynaklardan bilgilerin toplanması ve bunların yapılan işin karar alma
sürecini beslemek üzere kullanılması. Yapılan işle ilgili hangi alanların taranacağı,
taranan bilgilerin nereden ve hangi düzende toplanacağı ve kimlerin toplayacağı
önemlidir.
Veri Tabanı
Birbirleriyle ilişkili bilgilerin depolandığı alanlar. Veri tabanları; büyük miktardaki
bilgileri depolamada geleneksel yöntem olan ‘’dosya-işlem sistemine’’ alternatif
olarak geliştirilmiştir.
Vizyon
Sağlık hizmeti veren kuruluşun mevcut koşullar altında ulaşmayı hayal ettiği durum
ve gelecekle ilgili ana felsefesinin; iddialı ve mükemmelliği ön plana çıkaran cümleler
ile dikkat çekici ve kolay anımsanabilir şekilde ifade edilmesi.
Volumatik
(Spacer)
Değişik yaşlardan hastaların ölçülü doz
inhaler sistemine uyum sağlayabilmesi için
cihaz ile hasta arasına yerleştirilen hava
haznesi. Hasta ilacı bu hava haznesinden
soluduğu için, ilacı kullanırken sorun
oluşturabilen inhaler cihazı ile koordinasyon
içinde olması zorunluluğu önemini kaybeder.
Speysır, hazne gibi değişik adlarla da anılan
ara boru niteliğindeki bu araçlar değişik
hacimlerde olabilirler.
Yan Etki
Bir ilacın zararına bakılmaksızın gösterdiği amaçlanmamış bütün farmakolojik
etkilerdir.
Yarar/risk dengesi:
Bir ilacın tedavi edici etkilerinin, ilacın hastaların sağlığı ya da halk sağlığı açısından
oluşturduğu tüm kalite, güvenlilik ve etkililik riskleri ile birlikte değerlendirilmesi.
Terim
Tanım / Açıklama
Prosedür, Talimat, Rehber, Form, Plan, Liste, Rıza Belgesi ve Dış Kaynaklı
dokümanların dışında kalan veya bu dokümanları destekleyici nitelikteki doküman.
Yardımcı Eczacı
2013 ve daha sonraki yıllarda eczacılık fakültesinde okumaya hak kazanmış olup,
mezun olduktan sonra serbest eczane açmak veya serbest eczanelerde mesul
müdür olarak çalışmak için en az bir yıl müddetle hizmet sözleşmesine bağlı olarak
mesul müdür eczacı ile birlikte serbest eczanelerde veya hastane eczanelerinde
çalışan eczacı veya eczacılar.
Yatan Hasta
Yatış işlemi yapılarak tanı ve tedavi işlemleri yürütülen hastalar. Yatan hastalara,
günübirlik yatış işlemi yapılan hastalar dâhildir.
Yazılı İstem
Doktorun yazılı olarak yaptığı istem. Bakınız “Doktor İstemi”.
Yitilik
(Strength)
Birim farmasötik şekil içindeki etkin madde miktarı. Örneğin, tablet şeklindeki bir
ticari farmasötik preparatın 1 mg, 2 mg ve 5 mg’lık tabletleri varsa, bu preparatın üç
farklı yitiliğinin olduğu anlaşılır. Bu örnekte yitiliği en yüksek olan 5 mg’lık farmasötik
şekildir. Bu nedenle, bir ticari farmasötik preparatın birden fazla yitiliği varsa, her bir
farmasötik şekli (ör., tablet, draje, kapsül, supozituvar gibi) içinde ne kadar etkin
madde bulunduğu, yani yitiliği reçetede belirtilmek zorundadır. Oral yoldan alınacak
sıvı farmasötik şekiller için genellikle 5 mL’deki miktar, parenteral yoldan
uygulanacak şekiller için ise 1 mL’deki veya 1 ampul ya da viyal (şişe) içindeki miktar
belirtilir.
Yüksek Riskli İlaç
Terapötik ve maksimum dozları birbirine yakın olan ilaç Yüksek riskli ilaçlar hatalı
kullanıldıklarında, hasta üzerinde geri dönüşsüz veya kalıcı olumsuz etki
yaratabilirler.
Ek
2
Sözlük
Yardımcı Doküman
95
1.
2.
Yararlanaılan Kaynaklar
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
96
2020 Vision FIP's Vision, Mission and Strategic Plan. Jan 2008.
A Global Competency Framework for Services Provided by Pharmacy Workforce. Draft version August 2010. FIP
Pharmacy Education Taskforce.
A Review of Pharmacy Services in Canada and the Health and Economic Evidence. Canadian Pharmacist
Association, February 2016. https://www.pharmacists.ca/cpha-ca/assets/File/cpha-on-theissues/Pharmacy%20Services%20Report%201.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
Accreditation Standards and Guidelines for The Professional Program in Pharmacy Leading to the Doctor of
Pharmacy Degree. Adopted: January 15, 2006; released: February 17, 2006; effective: July 1, 2007. Guidelines
version 2.0; Adopted: January 23, 2011; effective: February 14, 2011. Accreditation Council for Pharmacy Education
Chicago, Illinois.
Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) Ulusal Eylem Planı 2014-2017. http://www.akilciilac.gov.tr/wpcontent/uploads/2014/11/aik-ulusal-eylem-plani.pdf
Al-Shaqha, W.M.S. and Zairi, M. (2001). Pharmaceutical Care Management: a modern approach to providing
seamless and integrated health care. International Journal of Health Care Quality Assurance, 14(7), p282-301.
American College of Clinical Pharmacy (2000). Practice Guidelines for Pharmacotherapy Specialists. A Position
Statement. Pharmacotherapy, 20(4), p487-490.
American Society of Health-System Pharmacists.(1996).ASHP Guidelines on the Provision of Medication Information
by Pharmacists. Am J Health-Syst Pharm, 53, p1843-5.
American Society of Health-System Pharmacists.(1996).ASHP Guidelines on the Pharmacist’s role in the
Development of Clinical Care Plans. Am J Health-Syst Pharm, 54, p314-8.
American Society of Health-System Pharmacists.(2001).ASHP Guidelines on Pharmacist-Conducted Patient
Education and Counselling. Am J Health-Syst Pharm, 54, p431-4.
Audit Commission. (2001). A Spoonful of Sugar: Medicines Management in NHS Hospitals.
Australian Commission on Safety and Quality in Healthcare. Review by Peers. July 2010.
Australian Pharmaceutical Advisory Council. Guiding principles to achieve continuity in medication management.
July 2005.
Bowden, J., Catell, R. and Wright, J. (July 2001). Developing the Standards. The Pharmaceutical Journal, 267, p6061.
Bowden, J., Catell, R. and Wright, J. (July 2001). Wessex Measured. The Pharmaceutical Journal, 267, p62-65.
British Association of Perinatal Medicine. Service Standards for Hospitals Providing Neonatal Care (3rd edition),
August 2010.
Bruno, A., Bates, I., Brock T and Anderson C. Towards a Global Competency Framework. Am. J. Pharm. Educ.
2010; 74 (3) Article 56.
Canadian Council for Accreditation of Pharmacy Programs (CCAPP). Accreditation Standards and Guidelines for
The Baccalaureate Degree Program in Pharmacy, 2006 (Revised).
Claire Anderson, Ian Bates, Diane Beck, Billy Futter, Hugo Mercer, Michael J Rouse, et al. The Pharmacy Education
Taskforce: FIP and WHO move forward in developing pharmacy education. International Pharmacy Journal 2007
Jun;22(1):3-5.
Claire Anderson, Ian Bates, Diane Beck, Henri R Manasse J, Hugo Mercer, Mike Rouse, et al.
Clinical Research and Audit Group. (1996). Clinical Pharmacy in the Hospital Pharmaceutical Service: A Framework
for Practice. The Scottish Office, National Health Service in Scotland.
Coombes I., Avent M., Cardiff L., Bettenay K., Coombes J., Whitfield K., Stokes J., Davies G., Bates I. Improvement
in Pharmacist’s Performance Facilitated by an Adapted Competency-Based General Level Framework. J. Pharmacy
Practice and Research 2010; 40 (2): 111-118.
Culshaw, M. and Dawes, S. (April 1998). Assessing the Value of a Discharge Pharmacist. Pharmacy Management,
14(2), p22-23.
Department of Health Room Data Sheet T0601HEA Clean Utility 09/06/2010 Department of Health Room Data
Sheet T0125HEA Medicines Management 09/06/2010
Department of Health, Social Services and Public Safety. (2001). Review of Clinical Pharmacy Services in Northern
Ireland.
Department of Health, Social Services and Public Safety. (December 2006).Improving Patients’ Access to
Medicines: A Guide to Implementing Nurse and Pharmacist Independent Presribing within the HPSS in Northern
Ireland.
Department of Health. (2008). Principles for revalidation: report of the working group for non-medical revalidation;
Professional Regulation and Patient Safety Programme.
Doküman Yönetimi Rehberi, 2015. http://skspro.net/wpcontent/uploads/dokuman_yonetimi_rehberi_22.07.2015son.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
29. Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun, Resmi Gazete Tarihi: 24.12.1953, Sayısı: 8591 Kabul Tarihi: 18.12.1953,
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.6197.pdf, (Son Erişim: 05.04.2017)
30. Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi: 12.04.2014, Resmi Gazete Sayısı: 28970,
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.19569&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=ecza
(Son Erişim: 05.04.2017)
31. Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yönetmelik;
http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.19569&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=ec
zane (Son Erişim: 05.04.2017)
Yararlanılan Kaynaklar
32. FIP, UNESCO, & WHO. Pharmacy Education Taskforce, Action Plan 2008-2010.
33. Filibeck, D.J., Petroff, B., Sosnowski, L. and Teahan, J. (July 1999). Developing a care plan. Am J Health-Syst
Pharm, 56, p1348-1349.
34. Guidelines and Procedures for Accreditaion, Version 2.1,.July 2011.
35. Hastane Hizmet Kalite Standartları: Akılcı İlaç Kullanımı İle İlgili Kılavuz 06.10.2011.
http://www.titck.gov.tr/Mevzuat/MevzuatGetir?id=2122 (Son Erişim: 05.04.2017)
36. Hepler CD, Strand LM. Oppor tunities and responsibilities in pharmaceutical care. Am J Health Syst Pharm 1990
Mar 1;47(3):533-43.
37. Hill L., Delafuente J., Sicat B., et al. Development of a Competency-Based Assessment Process for Advanced
Pharmacy Practice Experiences. American Journal of Pharmaceutical Education. 2006; 70(1): 1-11.
http://skspro.net/wp-content/uploads/dokuman_yonetimi_rehberi_22.07.2015son.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
38. İlaç Güvenliği Rehberi, 2015. http://www.kalite.saglik.gov.tr/Eklenti/3734,ilacguvenligirehberiguncelpdf.pdf?0
(Son Erişim: 05.04.2017)
39. İlaçların Güvenliliği Hakkında Yönetmelik.
http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.19578&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=ila%C3
%A7lar%C4%B1n%20g%C3%BC (Son Erişim: 05.04.2017)
40. İyi Eczacılık Uygulamaları Kılavuzu, 2015.
http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/UnitPageAttachment/sGvnnJYO.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
41. İyi Farmakovijilans Uygulamaları (IFU) Kılavuzu Modül - I Advers İlaç Reaksiyonlarının Yönetimi ve Bildirimi.
http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/UnitPageAttachment/887fa82316364.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
42. İyi Farmakovijilans Uygulamaları (İFU) Kılavuzu Modül II – Ek İzleme. http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/
Uploads/ UnitPage Attachmen t/18c4e3b426704.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
43. İyi Farmakovijilans Uygulamaları Kılavuzu (İFU) Ek-I Tanımlar.
http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/UnitPageAttachment/cca4f99f33500.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
44. Malson G. Global agreement reached for the future of hospital pharmacy. Hospital Pharmacist. 2008; 15: 296.
45. McLennan, D.N. and Dooley, M.J. (2000). Documentation of clinical pharmacy activities. Aust J Hosp Pharm 30, p69.
46. Mills E., Farmer D., Bates I., et al. The General Level Framework – Use in Primary Care and Community Pharmacy
to Support Professional Development. International Journal of Pharmacy Practice. 2008; 16: 325-31.
47. Model Standards of Practice for Canadian Pharmacists, March 2009.
http://napra.ca/Content_Files/Files/Model_Standards_of_Prac_for_Cdn_Pharm_March09_Final_b.pdf
48. National Competency Standards Framework for Pharmacists in Australia. Pharmaceutical Society of Australia,
November 2010.
49. National Institute of Clinical Excellence. Principles for best practice in clinical audit. 2002.
50. NHS Modernisation Agency. Critical Care Programme AHP and HCS Advisory Group. The Role of Healthcare
Professionals within Critical Care Services June 2002.
51. NICE/ NPSA. Technical patient safety solutions for medicines reconciliation on admission of adults to hospital.
PSG001. December 2007
52. Northern Ireland Clinical Pharmacy Standards 2013, Review date 2015, HSC, Department of Health,
http://www.hscboard.hscni.net/download/PUBLICATIONS/pharmacy_and_medicines_management/reportsand-publications/Northern-Ireland-Clinical-Pharmacy-Standards-2013-PDF-1MB.pdf (Son Erişim: 05.04.2017)
53. Pharmaceutical Society of Australia (July 2001). Professional Practice Standards. Pharmaceutical Society of
Australia. (October 2002) Self-assessment tool for Professional Practice Standards version 2.
54. Pharmaceutical Society of Australia. (July 2003). Pharmacy Standards.
55. Pharmaceutical Society of Australia. (October 2001). Competency Standards for Pharmacists in Australia.
56. Professional Competencies for Canadian Pharmacists at Entry to Practice, Second revision, March 2007. National
Association of Pharmacy Regulatory Authorities, 2007.
57. Professional Practice Standards, Version 4, Pharmaceutical Society of Australia (PSA), 2010.
58. Recommendations of the National Renal Workforce Planning Group 2002. The Renal team – a multiprofessional
renal workforce plan for adults and children with renal disease.
59. Residency Training, Canadian Society of Hospital Pharmacists,
http://www.cshp.ca/programs/residencytrainingAccreditation Standards for Advanced (Year 2) Pharmacy
Residencies, anadian Society of Hospital PharmacistsMay 2016,
97
Yararlanaılan Kaynaklar
http://www.cshp.ca/programs/residencytraining/CPRB%20Accreditation%20Standards%20for%20Advanced%
20Pharmacy%20Residencies.pdf /info_e.asp (Son Erişim: 05.04.2017)
60. Royal Pharmaceutical Society of Great Britain. (July 2008). Medicines, Ethics and Practice. A Guide for Pharmacists
and Pharmacy Technicians.
61. Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2013-2017.
http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/Titck/Big/stratejik_plan(2013_2017).pdf
62. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı Sağlıkta Kalite Standartları Hastane (SKS-Hastane; Versiyon-5; Revizyon-00), Ankara, Temmuz 2015 . ISBN: 978-975-590-558-7
http://www.kalite.saglik.gov.tr/Eklenti/3460,skshastanesetiv5r1pdf.pdf?0 (Son Erişim: 05.04.2017)
63. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3359.pdf, (Son Erişim:
05.04.2017)
64. Society of Hospital Pharmacists of Australia Committee of Speciality Practice in Clinical Pharmacy. (1996).
Standards of Practice for Clinical Pharmacy. The Society of Hospital Pharmacists of Australia, Melbourne SHPA.
65. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Definitions for hospital pharmacy services. Practice Standards and
Definitions.Melbourne: SHPA; 1996.
66. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Standards of practice for clinical pharmacy. J Pharm Pract Res
2005;35(2):122-46.
67. Society of Hospital Pharmacists of Australia. Standards of practice for drug use evaluation in Australian hospitals. J
Pharm Pract Res 2004; 34(3):220-3.
68. Standards of clinical practice for renal pharmacists.Raymond CB, Wazny LD, Sood AR. Can J Hosp Pharm. 2013
Nov;66(6):369-74. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3867564/pdf/cjhp-66-369.pdf (Son Erişim:
05.04.2017)
69. Standards of Practice for Clinical Pharmacists, ACCP Guideline, American College of Clinical Pharmacy,
Pharmacotherapy 2014;34(8):794–797) doi: 10.1002/phar.1438.
70. Standards of Practice for Clinical Pharmacy Services, The Society of Hospital Pharmacists of Australia,
https://www.shpa.org.au/resources/standards-of-practice-for-clinical-pharmacy-services (Son Erişim:
05.04.2017)
71. Standarts of Practice for Oncology Pharmacy in Canada, Version 2, November 2009,
http://www.capho.org/sites/default/files/page-files/StandardsofPracticeFORWEBV2Dprintable.pdf (Son Erişim:
05.04.2017)
72. The Pharmacy Board of Australia, Registration Standards, 2013.
73. Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik Resmî Gazete 5 Ekim 2007 Cuma, Sayı : 26664.
http://mevzuat.meb.gov.tr/html/26664_0.html (Son Erişim: 05.04.2017)
74. Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması - ISCO 08. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO). Türkiye İstatistik Kurumu
(TÜİK) Sınıflama Sunucusu. http://tuikapp.tuik.gov.tr (Son Erişim: 05.04.2017)
75. Veterans Health Administration Clinical Pharmacy Services, VHA HANDBOOK 1108.11, Washington, DC, July 2015,
https://www.va.gov/vhapublications/ViewPublication.asp?pub_ID=3120 (Son Erişim: 05.04.2017)
76. World Health Organisation. Health Promotion Glossary. Geneva, 1998.
77. World Health Organization and International Pharmaceutical Federation (FIP). Developing Pharmacy Practice: A
focus on patient care. Handbook. 2006.
78. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 13.01.1983, Sayısı: 17927,
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=3.5.85319&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=yatakl%C
4%B1%20tedavi (Son Erişim: 05.04.2017)
79. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) Sağlık Temel Alanı
Yeterlilikleri (kod: 72), Ankara , Ocak 2011. http://www.tyyc.sakarya.edu.tr/raporlar/72_SAGLIK_13_01_2011.pdf
(Son Erişim: 05.04.2017)
80. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikler Çerçevesi. http://tyyc.yok.gov.tr/ (Son Erişim:
05.04.2017)
81. Türkiye ilaç pazarındaki değer bazında yüksek satışa sahip İlaçların farmakoekonomik açıdan değerlendirilmesi:
2006-2015 dönemi, Sağlık Teknolojileri Değerlendirme Raporu-IV.
http://www.titck.gov.tr/PortalAdmin/Uploads/Titck/Contents/Documents/PrDbIFLR.pdf
98