lise öğrencilerinin fotosentez konusundaki kavram yanılgılarının

LİSE ÖĞRENCİLERİNİN FOTOSENTEZ KONUSUNDAKİ KAVRAM
YANILGILARININ TESPİTİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇALIŞMA
Ceren TEKKAYA1, Şule ÖZKAN1, Sibel BALCI2
1
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, ANKARA
2
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ANKARA
Öğrenciler, fen kavramlarıyla ilgili değişik deneyim, fikir ve inanışlara sahip olarak
eğitimlerine başlamaktadır. Çoğunlukla öğrencilerin kendi kendilerine deneyimleri sonucu
edindikleri ve bilimsellikten uzak olan bu fikir ve inanışlar kavram yanılgısı olarak adlandırılır.
Kavram yanılgıları yeni konuların anlaşılmasında zorluk yaratmakta ve anlamlı öğrenmeyi
önemli ölçüde engellemektedir.
Son 20 yıldır biyoloji alanında yapılan çalışmalar, öğrencilerin birçok konuda kavram
yanılgılarına sahip olduğunu göstermiştir: Hücre metabolizması, osmoz ve difüzyon, genetik,
ekoloji, solunum, sınıflandırma, dolaşım sistemi . Öğrencilerin kavram yanılgısına sahip
oldukları bu konuların çoğu biyoloji bilgisinin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca bu kavramlar
birbirleriyle yakından ilişkilidir. Fotosentez konusu ile ilgili kavramlar da bu açından önem
taşımakta, öğrencinin fotosentezi anlaması besin zinciri, besin ağı, ekosistem gibi diğer
kavramları anlamasında etkili olmaktadır.
Fotosentez konusu biyoloji müfredatının önemli ve kavraması güç olan konularından
biridir. Bu nedenle bu konunun anlamlı bir şekilde kavranmasında yaşanan zorluklar,
öğrencilerde kavram yanılgılarının doğmasına sebep olmaktadır. Öğrencilerin fotosentez
konusundaki kavram yanılgıları bir çok araştırmacı tarafından incelenmiş ve öğrencilerin
eğitimleri boyunca bu konunda kavram yanılgılarına sahip olduğu saptanmıştır.
Bu çalışmanın amacı değişik yaş gruplarındaki lise öğrencilerinin fotosentez ve
bitkilerde solunum konularında sahip oldukları kavram yanılgılarını belirlemektir. Çalışmaya
63’ü lise 1, 67’si lise 2 ve 68’i lise 3 öğrencisi olmak üzere toplam 198 öğrenci katılmıştır.
Öğrencilerin konu ile ilgili kavram yanılgılarını belirlemek amacıyla açık uçlu ve çoktan seçmeli
sorulardan oluşan ‘Fotosentez Kavram Testi’ geliştirilmiştir.
Sonuçlar, öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun ‘fotosentezin bir gaz değişim işlemi
olduğu, fotosentez sonucunda enerji üretildiği, bitkinin besinini topraktan aldığı, bitkilerin
sadece geceleri solunum yaptığı ve fotosentezin solunumun tersi olduğu’ gibi kavram
yanılgılarına sahip olduğunu göstermektedir.
33