Klasik Dış Ticaret Teorisi

Klasik ve Neo-klasik Dış
Ticaret Teorileri
Dr.Dilek Seymen©
Uluslararası İktisat
HECKSCHER-OHLIN TEOREMİ
†
Klasikler ülkeler arasındaki dış ticaretin nedenini ülkeler
arasındaki üretim maliyetlerinin farklılığına dayandırırlar.
Maliyetler farklılaştığında mübadele karlı olur.
Maliyet farklılığının nedeni?
† Ricardo emek verimliliğinin uluslararası maliyet farklılığına
değinmiş ama neden emek verimliliğinin uluslararası alanda
farklı olduğunu açıklamamıştır..
† 1919 Eli Hecksher,
† 1930’larda ise ögrencisi Bertil Ohlin faktör oranları – faktör
donatımı ( factor endowment-factor proportions) teoremi ile
konuya açıklık getirmiştir.
† II Dünya Savaşı yıllarında Paul Samuelson teoreme katkıda
bulunmuştur.
Faktör Donatımı Teorisi;
†
Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse, üretimi
o faktörü yoğun olarak gerektiren malları daha ucuza üretir,
dolayısıyla bu alanda uzmanlaşır ve bu malları ihraç eder.
†
Ülkede emek yoğun bir ülke ise, emek yoğun malları daha
ucuza üretmesi doğaldır. Sermaye yoğun ülkelerde sermaye
yoğun malların üretilmesi doğaldır.
†
Örn: Türkiye tekstil, gıda, işlenmiş tarım ürünlerinde
Almanya makine, elektronik de…
Faktör Donatımı Teorisinin Varsayımları
† Ülkeler faktör donanımları bakımından birbirinden
farklıdır,
† Malların faktör yoğunluğu farklıdır, bazı mallar daha
emek yoğun diğerleri daha sermaye yoğundur,
† Malların üretim fonksiyonları bütün ülkelerde aynıdır. Mal
bir ülkede emek yoğun üretiliyorsa diğer ülkede de emek
yoğun üretilir, (Bu teknolojinin bütün ülkelerde aynı
olması anlamına gelir, oysa teknoloji ülkelere göre
farklılaşabilir.)
† Üretimde ölçeğe göre sabit verimler geçerlidir,
† Ülkelerin talep koşulları birbirinin aynı olmasa da
benzerdir. Dış ticaret talep nedeniyle değişmez.
Faktör donatımı iki ayrı şekilde tanımlanır;
Fiziki tanımlama: Faktör bolluğu arz yönüyle ele alınır. Ülkelerin
emek/sermaye oranları karşılaştırılır.
KA/LA > KT/LT
Almanya’da sermaye emeğe göre Türkiye ile karşılaştırıldığında
nisbeten boldur…
Ekonomik tanımlama:Faktör fiyatları dikkate alınır, genel olarak
hem arz hem de talep dikkate alınmış olur çünkü ülkelerin bol
olarak sahip olduğu faktörlerin fiyatı nisbeten ucuzdur.
PKA/PLA < PKT/PLT
Almanya’da sermayenin nisbi fiyatı Türkiye’ye göre düşük.
Aksi durumlar ( Almanya’da sermaye bol olduğu halde pahalı
olması gibi) hükümet müdahalesi veya talep nedeniyle olabilir.
Faktör yoğunluğunun tersine dönmesi
† Faktör fiyatları değişebilir. Örneğin sermaye
ucuzlayıp emek pahalılaşabilir. Bu emek yoğun
üretilen malda daha çok sermaye kullanılmasına
sebep olabilir ama faktör donanımı teorisinin
geçerliliği için ucuzlayan faktörün pahalılaşan faktör
yerine ikame edilesi sonucu, emek yoğun mal
sermaye yoğun mal ( ya da tam tersi ) haline
gelmemelidir.
† istisnalar vardır… Latin Amerika’da daha önce emek
yoğun üretilen kauçuk şimdi suni olarak ( su-kireç
tozu-kömür) sermaye yoğun üretiliyor.
Faktör donatımı teorisinin kanıtlanması
Makine
A
FA
T
IT
FT
IA
A
T
Teksil
Faktör donatımı teorisinden çıkarımlar
† Faktör donanımı: her ülke zengin olarak sahip
olduğu faktörü yoğun biçimde kullandığı
malların üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe
sahiptir,
† Faktör fiyat eşitliği: Serbest ticaret ülkeler
arasında faktör fiyatlarını eşitler ( mal hareketi
yoluyla ),
† Gelir dağılımı etkisi: Serbest ticaret sonucu
ülkede bol olan faktörün geliri artar, kıt
faktörün geliri düşer ( Stolper-Samuelson)
Faktör fiyatlarının eşitliği:
Eğer faktörler tam mobilse örneğin emek üretimin
düşük olduğu bölgeden yüksek olduğu bölgeye
kayar. Ücretlerin yüksek olduğu bölgede işgücü
arttıkça ücretler düşer ( tam ersi de olur ).
Bu mal hareketi yoluyla da sağlanır. Ülke yoğun
olarak sahip olduğu faktörü kullandığı malda
uzmanlaşırsa o faktöre talep artar ve o
faktörün fiyatı artar.
Örn: emek yoğun mala talep artar; emek talebi
ve ücret artar, sermaye yoğun mal azaltılarak
açığa çıkan emek kullanılır, sermaye atıl kalır,
fiyatı düşer.
Gelir dağılımına etkisi
† Bol faktörün geliri artar, kıt faktörün geliri
azalır ( Stolper-Samuelson)
† Serbest ticaret yolu ile kıt faktörün
gelişimindeki azalmadan bol faktörün ticaretten
sağlayacağı fayda daha çok olabilir.
† Dış ticaretin hükümetler tarafından gelir
dağılımını etkilemede kullanılmasına neden
olmuştur.
† Günümüzde gelişmiş ülkelerde emek kıt bir
faktör olduğundan sendikalar lobi faaliyetleri ile
koruyucu önlemler için devlete baskı yaparlar
örn: ABD’de tekstilde kotaların sürdürülmesi
konusundaki israr…