sürdürülebilirlik raporlaması kılavuzları
advertisement
1. CHAPTER SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI 1 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 4 2. UYGULAMA EL KİTABININ KULLANIMI 6 3. RAPORLAMA İLKELERİ 3.1 Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler 3.2 Rapor Niteliğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler 8 9 13 4. STANDART BİLDİRİMLER18 4.1 Genel Standart Bildirimler 22 Strateji ve Analiz 23 Kurumsal Profil 25 Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler 31 Paydaş Katılımı 43 Rapor Profili 45 Yönetişim 52 Etik ve Dürüstlük 60 4.2 Özel Standart Bildirimler 62 Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler Rehberi 63 Yönetim Yaklaşımı Hakkında Göstergeler ve Unsura Özel Bildirimler Rehberi 66 • Kategori: Ekonomik 67 • Kategori: Çevresel 84 • Kategori: Sosyal 142 – Alt Kategori: İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yaraşır İş 143 – Alt Kategori: İnsan Hakları 173 – Alt Kategori: Toplum 198 – Alt Kategori: Ürün Sorumluluğu 221 5. KAYNAKÇA237 6. TERİMLER LİSTESİ244 7. GENEL RAPORLAMA NOTLARI256 8. G4 KILAVUZLARI İÇERİK GELİŞTİRME259 1. CHAPTER SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 1 3 4 1 GİRİŞ GRI Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzları (Kılavuzlar) boyutları, sektörleri veya konumları ne olursa olsun kuruluşlar tarafından sürdürülebilirlik raporlarının hazırlanmasına yönelik Raporlama İlkeleri, Standart Bildirimler ve bir de Uygulama El Kitabı sunmaktadır. Ayrıca, kılavuzlar kuruluşun yönetişimin yaklaşımının ve çevresel, sosyal ve ekonomikI performans ve etkilerininII bildirilmesiyle ilgilenen herkes için uluslararası bir kaynak da sağlamaktadır. Kılavuzlar bu şekildeki bir bildirimi gerektiren bütün belge türlerinin hazırlanmasında yararlıdır. Kılavuzlar iki bölüm halinde sunulmuştur: Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler Uygulama El Kitabı Birinci bölüm – Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler – Raporlama İlkelerini, Standart Bildirimleri ve sürdürülebilirlik raporunu Kılavuzlarla ‘uyumlu olarak’ hazırlamak için bir kuruluş tarafından uygulanacak kriterleri içermektedir. Bu bölüme terimlerin tanımları da dâhil edilmiştir. İkinci bölüm – Uygulama El Kitabı – Raporlama İlkelerinin nasıl uygulanacağı, açıklanacak bilgilerin nasıl hazırlanacağı ve Kılavuzlardaki çeşitli kavramların nasıl yorumlanacağı hakkında açıklamalar içermektedir. Bölüme başka kaynaklara referanslar, terimler listesi ve genel raporlama notları da dâhil edilmiştir. Kuruluşlar bir sürdürülebilirlik raporu hazırlarken Uygulama El Kitabına başvurmalıdırlar. I. S ürdürülebilirliğin ekonomik boyutu kuruluşun paydaşlarının ekonomik durumları ve yerel, ulusal ve küresel seviyedeki ekonomik sistemler üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Kuruluşun mali durumuna odaklanmamaktadır. II. Kılavuzlarda aksinin belirtildiği haller dışında ‘etki’ terimi aşağıdaki özelliklere sahip olan belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri anlatmaktadır: Olumlu, olumsuz, mevcut, olası, doğrudan, dolaylı, kısa vadeli, uzun vadeli, kasıtlı, kasıtsız. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 2 6 2 UYGULAMA EL KİTABININ KULLANIMI Uygulama El Kitabı aşağıdakiler hakkında değerli bilgiler sağlamaktadır: Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimlerde belirtilen kavramların ne şekilde anlaşılacağı, yorumlanacağı ve uygulanacağı Nihai raporda açıklanacak bilgilerin nasıl seçileceği ve hazırlanacağı; bir rapor hazırlanırken hangi kaynakların yararlı olabileceği Raporlama İlkelerinin nasıl uygulanacağı Öncelikli Unsurların ve Çerçevelerinin nasıl belirleneceği GRI içeriğinin kuruluşun Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Çokuluslu Şirketler için OECD Rehberi, 2011 ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000 ile ilgili uygulamalarını raporlamasına nasıl yardımcı olacağı. Bu belgede, yani Uygulama El Kitabında Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimlere veya Uygulama El Kitabına atıfta bulunmak için kullanılan sayfa numaralarının hangi belgelere atıfta bulundukları açıkça belirtilmiştir. Bu Uygulama El Kitabında aşağıdaki bölümler bulunmaktadır: 3. Raporlama İlkeleri 4. Aşağıdaki gruplara ayrılmış halde Standart Bildirimler: 4.1 Genel Standart Bildirimler –– Strateji ve Analiz –– Kurumsal Profil –– Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler –– Paydaş Katılımı –– Rapor Profili –– Yönetişim –– Etik ve Dürüstlük 4.2 Özel Standart Bildirimler –– Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler Rehberi –– Yönetim Yaklaşımı Hakkında Göstergeler ve Unsura Özel Bildirimler Rehberi 5. Kaynakça Kaynakların tam listesi Uygulama El Kitabı s.237-242’de bulunabilir. Bütün tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244-254’teki Terimler Listesinde bulunabilir. 6. Terimler Listesi 7. Genel Raporlama Notları 8. G4 Kılavuzları İçerik Geliştirme Bu belgenin elektronik sürümünü kullananlara not: Bu belgede altı çizili tanımlar bulunmaktadır. Kullanıcı altı çizili bu tanımlara tıklayarak Terimler Listesinde ilgili tanımın bulunduğu sayfaya gidebilir. Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşuna tıklayınız. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 3 8 3 RAPORLAMA İLKELERİ Raporlama İlkeleri sürdürülebilirlik raporlamasında şeffaflık elde edilmesi için temel öneme sahiptir ve bu nedenle bir sürdürülebilirlik raporunun hazırlanması sırasında bütün kuruluşlar tarafından uygulanmalıdır. Uygulama El Kitabı Raporlama İlkeleriyle tutarlı kararlar vermek için bir kuruluş tarafından izlenmesi gereken sürecin ana hatlarını vermektedir. İlkeler iki gruba ayrılmıştır: Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler ve Rapor Niteliğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler. Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler kuruluşun faaliyetlerini, etkilerini ve paydaşlarının temel beklenti ve menfaatlerini göz önüne almak suretiyle raporun içeriğinin belirlenmesiyle ilgili olarak alınacak kararlara kılavuzluk sağlamaktadır. Rapor Niteliğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler, düzgün bir şekilde sunulması da dâhil olmak üzere sürdürülebilirlik raporunda kaliteli bilgilerin sağlanmasına yönelik tercihlerde yön gösterir. Bilgi kalitesi paydaşların performans hakkında sağlam ve makul değerlendirmeler yapabilmelerini ve uygun önlemleri alabilmelerini sağlamak bakımından önemlidir. İlkelerin her biri bir tanımdan, İlkenin nasıl uygulanacağına dair bir açıklamadan ve testlerden meydana gelmektedir. Testler raporlama için belirli bildirimler olarak değil, kendi kendine teşhis araçları olarak hizmet eder. 9 BÖLÜM 3 3.1 RAPOR İÇERİĞİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN İLKELER Bu İlkeler rapor içeriğini belirlemede kullanılmak üzere oluşturulmuştur. Bütün bu İlkelerin birlikte uygulanması Uygulama El Kitabının 31-40. sayfalarındaki G4-18 Rehberliği kapsamında tarif edilmiştir. PAYDAŞ KAPSAYICILIĞI İlke: Kuruluş paydaşlarını tanımlamalı ve bu kişilerin makul beklentilerine ve menfaatlerine ne şekilde yanıt verdiğini açıklamalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Paydaşlar; kuruluşun faaliyetlerinden, ürünlerinden ve hizmetlerinden belirgin ölçüde etkilenmesi ve faaliyetlerinin kuruluşun stratejilerini başarıyla uygulayabilme ve hedeflerine ulaşabilme yeteneğini etkilemesi makul olarak beklenebilecek kuruluşlar veya bireyler olarak tanımlanmaktadır. Buna kanun veya uluslararası sözleşmeler kapsamındaki hakları kendilerine kuruluş karşısında meşru talepler sağlayan kuruluş veya bireyler de dahildir. Paydaşlara (çalışanlar, hissedarlar, tedarikçiler gibi) kuruluşta katkısı olanların yanı sıra (yerel toplumlardaki hassas gruplar, sivil toplum gibi) kuruluşla başka ilişkileri olanlar da dâhil olabilmektedir. Paydaşların makul beklenti ve menfaatleri raporun hazırlanma sürecindeki birçok karar için kilit bir referans noktasıdır. Bununla birlikte bir kuruluşun bütün paydaşları raporu kullanmayacaktır. Bu, makul olarak raporu kullanacağı tahmin edilen paydaşların özel menfaat ve beklentileri ile bütün paydaşlara daha geniş yanıt verebilirlik beklentilerinin dengelenmesinde zorluklar ortaya koymaktadır. Rapor Kapsamı veya Unsur Çerçeveleri gibi bazı kararlarda kuruluş geniş bir paydaş aralığının makul beklenti ve menfaatlerini göz önüne alır. Örneğin bir rapor hakkındaki görüşlerini bildiremeyen ve kaygıları vekiller kanalıyla temsil edilen paydaşlar olabilir. Ayrıca farklı iletişim ve katılım yollarını tercih etmeleri nedeniyle raporlar hakkında görüş bildirmemeyi tercih eden paydaşlar da olabilir. birlikte paydaşlara yararlı olması için gerekli ayrıntı seviyesi veya farklı paydaşların netlik elde edilmesi için neyin gerekli olduğu hakkındaki beklentileri gibi başka kararlar, raporu kullanmaları makul olarak beklenebilecek paydaşlara daha fazla vurgu yapılmasını gerektirebilir. Bu kararların alınmasında kullanılan süreçlerin ve yaklaşımın belgelenmesi önemlidir. Paydaş katılımı süreci paydaşların makul beklenti ve menfaatlerinin anlaşılmasına yönelik bir araç olarak kullanılabilir. Kuruluşlar yaygın olarak düzenli faaliyetlerinin bir parçasını teşkil eden farklı paydaş katılımı türleri başlatmaktadır ve bunlar raporlama hakkında kararlar için yararlı girdiler sağlayabilmektedir. Bunlar örneğin uluslararası kabul görmüş standartlara uyum amaçlı paydaş katılımını veya devam eden kuruluş veya iş süreçlerinin bildirilmesini içerebilir. Buna ek olarak paydaş katılımı bilhassa rapor hazırlama sürecinin bildirilmesinde de uygulanabilir. Kuruluşlar ayrıca medya, bilim dünyası veya emsal kuruluşlar ve paydaşlarla gerçekleştirilen işbirlikleri gibi başka yollardan da yararlanabilirler. Bu yollar kuruluşun paydaşların makul beklenti ve menfaatlerini daha iyi anlayabilmesine yardımcı olur. Raporlama amacıyla kullanıldığı durumlarda paydaş katılımı süreci sistematik veya genel kabul görmüş yaklaşımlara, metodolojilere veya ilkelere dayanmalıdır. Genel yaklaşım paydaşların bilgi ihtiyaçlarının doğru şekilde anlaşılmasını sağlamaya yetecek derecede etkili olmalıdır. Paydaş katılımı sürecinin meşru bir biçimde belirlenmiş toplumsal beklentileri belirlemenin yanı sıra paydaşlardan gelen doğrudan geri bildirimleri belirleme yeterliliğine de sahip olması önemlidir. Bir kuruluş, paydaşları arasında çatışan görüşlerle veya farklı Bu paydaşların makul beklenti ve menfaatleri rapor içeriğiyle ilgili kararlarda yine de göz önünde tutulmalıdır. Bununla beklentilerle karşı karşıya kalabilir ve raporlama kararlarına varmada bunları nasıl dengelediğini açıklayabilme ihtiyacı duyabilir. 10 BÖLÜM 3 Raporun güvence sağlayabilmesi için paydaş katılımı sürecinin belgelenmesi önemlidir. Kuruluş hangi paydaşlarla etkileştiğini, bunlarla nasıl ve ne zaman etkileştiğini ve etkileşimin rapor içeriğini ve kuruluşun sürdürülebilirlik faaliyetlerini ne şekilde etkilediğini tanımlamada kullandığı yaklaşımı belgeler. Paydaşların tanımlanamaması ve bunlarla etkileşime geçilememesi muhtemelen uygun olmayan ve dolayısıyla bütün paydaşlar için tamamen inandırıcı olmayan raporlara yol açacaktır. Buna karşın, sistematik paydaş katılımı paydaş hassasiyetini ve raporun kullanışlılığını artırır. Doğru şekilde uygulandığında kuruluş içinde ve dışındaki taraflarda sürekli bir öğrenime olanak sağlaması ve ayrıca bir dizi paydaşa hesap verebilirliği artırması mümkün olacaktır. Hesap verebilirlik kuruluş ve paydaşları arasındaki güveni güçlendirir. Güven de rapor inandırıcılığını artırır. Testler: Kuruluş, hesap verme yükümlülüğü duyduğu paydaşları tarif edebilir. Rapor içeriği kuruluş tarafından devam etmekte olan faaliyetlerde kullanılan paydaş katılımı süreçlerinin sonuçlarından, içinde faaliyet gösterdiği yasal ve kurumsal çerçevenin gerektirdiği şekilde yararlanır. Rapor içeriği bilhassa rapor için üstlenilmiş her tür paydaş katılımı sürecinin sonuçlarına başvurur Rapora ilişkin kararlara bilgi sağlayan paydaş katılımı süreçleri Kapsam ve Unsur Çerçeveleri ile tutarlıdır SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMI İlke: Rapor kuruluşun performansını daha geniş sürdürülebilirlik bağlamında sunmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Performans hakkındaki bilgiler bağlam dâhilinde açıklanmalıdır. Sürdürülebilirlik raporlamasının temelini oluşturan soru bir kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal şartların, gelişimlerin ve eğilimlerin iyileştirilmesine veya bozulmasına yerel, bölgesel veya küresel seviyede ne şekilde katkıda bulunduğu/neden olduğu veya gelecekte katkıda bulunmayı/neden olmayı hedeflediğidir. Sadece bireysel performansla (veya kuruluşun verimliliğiyle) ilgili olarak eğilimler hakkında raporlama yapmak altta yatan bu soruya yanıt getirmemektedir. Dolayısıyla raporlar performansı daha geniş sürdürülebilirlik kavramları bağlamında sunmaya gayret göstermelidir. Bu, kuruluşun performansının çevresel veya sosyal kaynaklara sektörel, yerel, bölgesel veya küresel seviyede getirilen sınırlamalar ve talepler bağlamında tartışılmasını beraberinde getirmektedir. Örneğin bu, bir kuruluşun, eko-verimlilik eğilimleri hakkında raporlama yapmaya ek olarak bölgesel ekosistemin kirliliği emme kapasitesine göre mutlak kirlilik yüklemesini de sunabileceği anlamına gelmektedir. Bu kavram sıklıkla çevresel arenada en net olarak kaynak kullanımı ve kirlilik seviyeleri küresel limitleri bakımından ifade edilir. Bununla birlikte ulusal veya uluslararası sosyoekonomik ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri gibi sosyal ve ekonomik hedefler bakımından da önemli olabilir.Örneğin bir kuruluş çalışan ücretleri ve sosyal yardım seviyeleri ile ilgili olarak, ülke genelindeki asgari ve medyan gelir seviyeleri ve sosyal güvenlik ağlarının yoksulları veya yoksulluk sınırındakileri rahatlatma kapasitesi bağlamında raporlama yapabilir. Farklı konumlarda, boyutlarda ve sektörlerde faaliyet gösteren kuruluşların genel kurumsal performanslarını daha geniş sürdürülebilirlik bağlamında nasıl daha iyi düzenleyebileceklerini düşünmeleri gerekmektedir. Bu, (iklim değişikliği gibi) küresel etkileri harekete geçiren ve (toplumsal gelişim gibi) daha bölgesel veya yerel etkileri olan konu başlıkları veya faktörler arasında ayrım yapmayı gerektirebilir. Olumlu veya olumsuz yerel etkileri olan konu başlıklarının raporlanmasında kuruluşun farklı yerlerdeki toplulukları ne şekilde etkilediğine dair bir fikir vermek önemlidir. Benzer şekilde faaliyetler dizisindeki eğilim veya etki modelleri ile performansın konuma göre bağlama oturtulması arasında ayrımların yapılması gerekli olabilir. Kuruluşun kendi sürdürülebilirlik ve iş stratejisi, performansın tartışılacağı bağlamı sunmaktadır. Performansın raporlandığı bağlam gibi, sürdürülebilirlik ve kurumsal strateji arasındaki ilişki de netleştirilmelidir. 11 BÖLÜM 3 Testler: Kuruluş sürdürülebilir kalkınma anlayışını sunmanın ve objektif ve erişime açık bilgilerden yararlanmanın yanı sıra rapor kapsamındaki konu başlıkları için sürdürülebilir kalkınmayı ölçer Kuruluş, performansını kabul görmüş sektörel, yerel, bölgesel ve küresel yayınlarda yansıtılan daha geniş sürdürülebilir kalkınma şart ve hedeflerine istinaden sunar Kuruluş, performansını, etkisinin ve katkısının büyüklüğünü ilgili coğrafi bağlamlarda iletmeye gayret gösterecek şekilde sunar Rapor, sürdürülebilirlik konu başlıklarının, tedarik zinciri konu başlıkları da dâhil olmak üzere uzun vadeli kuruluş stratejisiyle, risklerle ve fırsatlarla nasıl ilişkili olduklarını tarif eder ÖNCELİKLENDİRME İlke: Rapor aşağıdaki Unsurları kapsamalıdır: Kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtanlar veya Paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli biçimde etkileyenler REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Kuruluşlar raporlama yapabilecekleri geniş bir konu başlığı yelpazesiyle karşı karşıyadırlar. İlgili konu başlıkları kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtmaları veya paydaşların kararlarını etkilemeleri bakımından makul olarak önemli kabul edilebilecek ve bu nedenle potansiyel olarak rapora dâhil edilmeyi hak eden konulardır. Önceliklendirme Unsurların rapora dâhil edilecek kadar önemli hale geldikleri eşiği temsil etmektedir. Bu eşiğin ötesinde bütün öncelikli Unsurlar eşit öneme sahip değildir ve bir rapordaki vurgu bu öncelikli Unsurların göreceli önceliklendirme durumunu yansıtmalıdır. Mali raporlamada önceliklendirme yaygın olarak bir kuruluşun bilânçolarını kullanan kişilerin, bilhassa yatırımcıların ekonomik kararlarının etkilenmesindeki bir eşik olarak görülür. Eşik kavramı sürdürülebilirlik raporlamasında da önemlidir, fakat daha geniş bir etkiler ve paydaşlar yelpazesiyle ilgilidir. Sürdürülebilirlik raporu için önceliklendirme sadece kuruluş üzerinde belirgin bir mali etkisi olan Unsurlarla sınırlı değildir. Bir sürdürülebilirlik raporu için önceliklendirme durumunun belirlenmesi, ileriki nesillerin ihtiyaçlarını tehlikeye atmadan şimdiki neslin ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinin etkilenmesine ilişkin bir eşiği aşan ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin göz önüne alınmasını da kapsamaktadır. Bu öncelikli Unsurların sıklıkla bir kuruluş üzerinde kısa veya uzun vadeli belirgin mali etkileri olmaktadır. Dolayısıyla bir kuruluşun sadece mali durumuna odaklanan paydaşları da ilgilendirirler. Bir Unsurun öncelikli olup olmadığının belirlenmesinde kuruluşun genel misyonu ve rekabet stratejisi, doğrudan paydaşlar tarafından ifade edilen meseleler, daha geniş sosyal beklentiler ve kuruluşun kaynak yönündeki (tedarik zinciri gibi) ve çıktı yönündeki (müşteriler gibi) kuruluşlar üzerindeki etkisi gibi faktörler de dâhil olacak şekilde dâhili ve harici faktörlerin bir kombinasyonu kullanılmalıdır. Önceliklendirme değerlendirmelerinde kuruluşun uymasının beklendiği uluslararası standartlarda ve sözleşmelerde ifade edilen temel beklentiler de dikkate alınmalıdır. Bu dâhili ve harici faktörler bilgilerin belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin yansıtılmasındaki veya paydaş kararlarındaki öneminin değerlendirilmesinde göz önünde tutulmalıdır. Etkilerin öneminin değerlendirilmesinde bir dizi kabul görmüş metodoloji kullanılabilir. Genel olarak ‘belirgin etkiler’ terimi uzman toplulukları nezdindeki bir meseleye konu olanları veya etki değerlendirme metodolojileri ya da yaşam döngüsü değerlendirmeleri gibi kabul görmüş araçların kullanılmasıyla belirlenmiş olanları anlatmaktadır. Kuruluş tarafından etkin yönetim veya etkileşim gerektirecek kadar önemli sayılan etkiler muhtemelen belirgin kabul edilecektir. Rapor en öncelikli Unsurlarla ilgili performans hakkındaki bilgileri vurgulamalıdır. Diğer ilgili konu başlıkları da dâhil edilebilir, fakat bunlara raporda daha düşük bir öncelik verilmelidir. Unsurların göreceli önceliklendirme durumunun belirlenmesinde yararlanılan süreç açıklanmalıdır. Önceliklendirme İlkesi, raporlanacak Unsurların seçimini yönlendirmenin yanı sıra Göstergelerin kullanımı için de geçerlidir. 12 BÖLÜM 3 Öncelikli Unsurlar hakkındaki raporlama günlük yönetim amacıyla kurum içinde kullanılan bilgilerden farklı olan, kuruluş dışı paydaşlarca kullanılan bilgilerin açıklanmasını gerektirebilir. Bununla birlikte bu tür bilgiler gerçekten de; paydaşların değerlendirmelerine veya kararlarına bilgi sağlayabilecek ya da paydaşlarla yapılan ve performansı belirgin ölçüde etkileyen veya paydaşların kilit konu başlıklarına yanıt veren eylemlere yol açabilecek bir taahhüdü destekleyebilecek bir raporda bulunmalıdırlar. Testler: Öncelikli Unsurların belirlenmesinde kuruluş aşağıdaki faktörleri dikkate alır: Kabul görmüş uzmanlarca veya alanda kabul görmüş referansları bulunan uzman kuruluşlarca sağlam bir soruşturma sonucunda belirlenmiş, makul olarak öngörülebilen sürdürülebilirlik etkileri, riskleri veya fırsatları (küresel ısınma, HIV-AIDS, yoksulluk gibi) Temel sürdürülebilirlik menfaatleri ve konu başlıkları ve paydaşlarca ortaya konmuş göstergeler (yerel toplumlar dâhilindeki hassas gruplar, sivil toplum gibi) Emsal kuruluşlar ve rakipler tarafından bildirilen, sektörün karşı karşıya kaldığı ana konu başlıkları ve gelecekteki zorluklar Kuruluş ve paydaşları için stratejik öneme sahip ilgili kanunlar, yönetmelikler, uluslararası sözleşmeler veya gönüllü anlaşmalar Kilit kurumsal değerler, politikalar, stratejiler, operasyonel yönetim sistemleri, amaçlar ve hedefler Kuruluşun başarısında özellikle katkısı bulunan paydaşların (çalışanlar, hissedarlar ve tedarikçiler gibi) menfaat ve beklentileri Kuruluşa yönelik belirgin riskler Kurumsal başarının sağlanmasına yönelik kritik faktörler Kuruluşun temel yetenekleri ve bunların sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunabilme biçimleri Öncelik Belirleme Rapor öncelikli Unsurlar ve Göstergelerin önceliğini belirlemektedir. ŞEKİL 1 Unsurların önceliğinin belirlenmesine ilişkin görsel temsil PAYDAŞ DEĞERLENDIRMELERI VE KARARLARI ÜZERINDEKI ETKISI Performans verilerinin bildirilmesinde, bir raporda yararlanılabilecek farklı kapsamlılık ve ayrıntı dereceleri bulunmaktadır. Genel olarak, verilerin ne şekilde raporlanacağına ilişkin kararlara kuruluşun performansının değerlendirilmesine yönelik olan ve uygun karşılaştırmaları kolaylaştıran bilgilerin önem derecesi yol göstermelidir. EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİLERİN ÖNEMİ EKSİKSİZLİK İlke: Rapor öncelikli Unsurları ve bunların Çerçevelerini belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri yansıtmaya ve paydaşların kuruluşun raporlama dönemi dâhilindeki performansını değerlendirebilmelerine yetecek şekilde kapsamalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Eksiksizlik temel olarak kapsam, çerçeve ve süre boyutlarını ilgilendirmektedir. Eksiksizlik kavramı bilgi toplama uygulamalarına (örneğin toplanan verilerin belirgin etkilerin meydana geldiği kuruluş içindeki bütün kuruluşlardan ve kuruluş dışı kuruluşlardan, kuruluş gruplarından veya unsurlardan alınan sonuçları içerdiğinden emin olunması) ve bilgi sunumunun makul ve uygun olup olmadığına istinaden de kullanılabilir. Bu konu başlıkları rapor kalitesiyle ilgilidir ve Doğruluk ve Denge İlkeleri kapsamında daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 13 BÖLÜM 3 ‘Kapsam’ raporda ele alınan sürdürülebilirlik Unsurlarının kapsamını anlatmaktadır. Raporlanan Unsurların ve Standart Bildirimlerin toplamı belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri yansıtmaya yeterli olmalıdır. Ayrıca paydaşların kuruluşun performansını değerlendirebilmelerine de izin vermelidir. Rapordaki bilgilerin yeterli olup olmadığını belirlemede kuruluş hem paydaş katılımı süreçlerinin sonuçlarını hem de paydaş katılımı süreçleriyle doğrudan yüzeye çıkmamış olabilecek geniş tabanlı toplumsal beklentileri göz önüne almalıdır. (hem olumlu hem de olumsuz) etkiler hakkında tahminde bulunulurken raporlanan bilgiler etkilerin olası boyutunu ve niteliğini yansıtan iyi düşünülmüş tahminlere dayandırılmalıdır. Her ne kadar niteliği gereği belirsizliğe tabi olsalar da, bu tür tahminler gerekçeleri net bir şekilde bildirildiği ve sınırlılıkları açıkça kabul edildiği sürece karar almada önemli bilgiler sağlamaktadırlar. Sadece gelecekte ortaya çıkabilecek olsalar da bu etkilerin niteliğinin ve olasılığının açıklanması kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal performansı hakkında dengeli ve makul bir sunum sağlanması hedefiyle tutarlıdır. ‘Unsur Çerçevesi’ her bir öncelikli Unsura ilişkin etkilerin gerçekleştiği yerlerin tanımını ifade etmektedir. Bir kuruluş, Unsur Çerçevesinin belirlenmesinde kuruluş içindeki ve dışındaki etkileri göz önüne almalıdır. Unsur Çerçevesi raporlanan Unsurlara bağlı olarak değişmektedir. Testler: Rapor kuruluş içindeki ve dışındaki etkileri dikkate almakta ve bütün öncelikli bilgileri Önceliklendirme İlkeleri, Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Paydaş Kapsayıcılığı temelinde ele alıp bu bilgilerin önceliğini belirlemektedir. Rapordaki bilgiler raporlama dönemi zarfındaki bütün belirgin etkileri ve makul olarak öngörülebilecekleri ve önlenemez veya tersine çevrilemez hale gelebilecekleri durumlarda gelecekteki belirgin etkilerin makul tahminlerini içermektedir Rapor, paydaş değerlendirmelerini veya kararlarını etkileyen veya bunlara bilgi sağlayan ya da belirgin ekonomik, çevresel veya sosyal etkileri yansıtan önemli bilgileri hariç bırakmamaktadır ‘Zaman’ seçilen bilginin rapor tarafından belirtilen sürede tamamlanmasına yönelik ihtiyacı anlatmaktadır. Uygulanabilir olduğu sürece faaliyetler, olaylar ve etkiler, meydana geldikleri raporlama dönemi için sunulmalıdırlar. Buna asgari kısa vadeli etkileri olan fakat uzun vadede kaçınılmaz veya tersine çevrilemez olabilecek belirgin ve makul olarak öngörülebilen bir birikmeli etkisi olan (biyo-birikmeli veya inatçı kirleticiler gibi) faaliyetler hakkında raporlama dâhildir. Gelecekteki 3.2 RAPOR NİTELİĞİNİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN İLKELER Bu İlkeler grubu düzgün bir şekilde sunulması da dâhil olmak üzere sürdürülebilirlik raporunda kaliteli bilgilerin sağlanmasına yönelik tercihlerde yön gösterir . Bir raporda bilgilerin hazırlanma sürecine ilişkin kararlar bu İlkelerle tutarlı olmalıdır. Bu İlkelerin hepsi şeffaflığın sağlanmasında temel rol oynamaktadır. Bilgi kalitesi paydaşların performans hakkında sağlam ve makul değerlendirmeler yapabilmelerini ve uygun önlemleri alabilmelerini sağlamak bakımından önemlidir. DENGE İlke: Rapor genel performansın makul bir değerlendirmesinin yapılabilmesi için kuruluşun olumlu ve olumsuz yönlerini yansıtmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Raporun içeriğinin genel sunumu kuruluşun performansının tarafsız bir görünümünü sağlamalıdır. Rapor, okuyucu tarafından verilecek bir kararı veya yargıyı yanlış veya uygunsuz bir şekilde etkilemesi makul olarak beklenebilecek seçimlerden, eksiklerden veya sunum formatlarından kaçınmalıdır. Rapor hem olumlu hem de olumsuz sonuçları ve bunların yanı sıra paydaşların kararlarını öncelikli durumları nispetinde etkileyebilen bilgileri içermelidir. Rapor, bulguların sunumu ve kuruluşun bilgiler hakkındaki yorumu arasında net bir ayrım koymalıdır. Testler: Rapor Unsurların hem olumlu hem de olumsuz sonuçlarını bildirir Rapordaki bilgiler kullanıcıların performanstaki olumlu ve olumsuz eğilimleri yıllık bazda görebilmelerini sağlayacak bir formatta sunulur Rapordaki farklı Unsurlara yapılan vurgu göreceli öncelik durumları ile orantılıdır 14 BÖLÜM 3 KARŞILAŞTIRILABİLİRLİK İlke: Kuruluş bilgileri tutarlı bir şekilde seçmeli, derlemeli ve raporlamalıdır. Raporlanan bilgiler paydaşların kuruluş performansının zaman içinde geçirdiği değişiklikleri analiz edebilmesini sağlayacak ve diğer kuruluşlara kıyasla analizi destekleyecek bir biçimde sunulmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Performansın değerlendirilmesinde karşılaştırılabilirlik önemlidir. Raporu kullanan paydaşlar ekonomik, çevresel ve sosyal performansla ilgili olarak bildirilen bilgileri kuruluşun geçmişteki performansı, hedefleri ve mümkün olduğu derecede başka kuruluşların performansı karşısında değerlendirebilmelidirler. Raporlamada tutarlılık dâhili ve kuruluş dışı tarafların derecelendirme faaliyetlerinin, yatırım kararlarının, destek programlarının ve farklı faaliyetlerin bir parçası olarak performansı kıyaslayabilmelerini ve gelişimi değerlendirebilmelerini sağlar. Kuruluşlar arasında kıyaslamalar kuruluş boyutundaki, coğrafi etkilerdeki ve bir kuruluşun göreceli performansını etkileyebilecek başka konulardaki farklılıklar gibi faktörlere hassasiyet gösterilmesini gerektirmektedir. Gerekli olduğu durumlarda rapor hazırlayanlar rapor kullanıcılarının kuruluşlar arasındaki performans farklılıklarına katkıda bulunabilecek faktörleri anlamalarına yardımcı olacak bağlamı sağlamayı düşünmelidirler. Zaman içinde karşılaştırılabilirliği kolaylaştırmak için verilerin hesaplanmasında kullanılan yöntemlerdeki, raporun düzenindeki ve bilgilerin hazırlanmasında kullanılan yöntem ve varsayımların açıklanmasındaki tutarlılığının korunması önemlidir. Zaman içinde bir Unsurun belirli bir kuruluş ya da paydaş için göreceli önemi değişiklik gösterdikçe rapor içerikleri de değişim geçirecektir. Bununla birlikte, Önceliklendirme İlkesi çerçevesinde kuruluşların raporlarda zaman içinde tutarlılığı sağlamayı hedeflemesi gerekmektedir. Bir kuruluş analitik karşılaştırmaları mümkün kılmak için toplam rakamların (örneğin ton cinsinden atık gibi mutlak veriler) yanı sıra oranları da (örneğin üretim birimi başına atık gibi normalleştirilmiş veriler) dâhil etmelidir. Unsur Çerçevelerinde, Kapsamında, raporlama sürelerinde veya (tasarım, tanımlar ve Göstergelerin rapordaki kullanımı dâhil) içeriklerinde değişiklikler meydana geldiğinde kuruluşlar, uygulanabilir olduğu durumlarda mevcut bildirimleri geçmiş verilerle birlikte (veya tersini) tekrar bildirmelidir. Bu, bilgilerin ve karşılaştırmaların zaman içinde hem güvenilir hem de anlamlı olmasını sağlar. Bu yeniden düzenlenen beyanlar sağlanmadığında rapor mevcut bildirimlerin yorumlanmasının nedenlerini ve olası sonuçlarını açıklamalıdır. Testler: Rapor ve içindeki bilgiler yıllık bazdia karşılaştırılabilir Kuruluşun performansı uygun kıstaslarla karşılaştırılabilir Raporlama dönemleri arasında Unsur Çerçevelerindeki, Kapsamındaki, raporlama süresi uzunluğundaki veya rapora dâhil edilen bilgilerdeki her tür belirgin değişiklik tespit edilebilir ve açıklanabilir Mevcut bulundukları durumlarda raporda, GRI Kılavuzlarında bulunan bilgiler de dâhil olmak üzere bilginin toplanması, ölçülmesi ve sunulmasına yönelik genel kabul görmüş protokollerden yararlanılır Mevcut oldukları zaman, raporda GRI Sektör Açıklamaları kullanılır DOĞRULUK İlke: Raporlanan bilgiler paydaşların kuruluşun performansını değerlendirebilmeleri için yeterince doğru ve ayrıntılı olmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Ekonomik, çevresel ve sosyal Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler ve Göstergelere yanıtlar, nitel yanıtlardan ayrıntılı nicel ölçümlere kadar birçok farklı biçimde ifade edilebilir. Doğruluğu belirleyen nitelikler bilginin niteliğine ve bilginin kullanıcısına göre değişiklik gösterir. Örneğin nitel bilgilerin doğruluğunu, büyük oranda uygun Unsur Çerçeveleri dâhilinde sunumun netlik, detaylılık ve dengelilik derecesi belirler. 15 BÖLÜM 3 Diğer yandan nicel bilgilerin doğruluğu verilerin toplanmasında, derlenmesinde ve analiz edilmesinde kullanılan özel yöntemlere dayanabilir. Gerekli olan özel doğruluk eşiği kısmen bilginin kullanım amacına dayanır. Belirli kararlar, raporlanan bilgilerde diğerlerine göre daha yüksek doğruluk seviyeleri gerektirir. Testler: Rapor ölçülmüş olan verileri gösterir Veri ölçüm teknikleri ve hesaplama dayanakları yeterli derecede tarif edilir ve benzer sonuçlar getirecek şekilde çoğaltılabilir Nicel verilere ilişkin hata marjı paydaşların performans hakkında uygun ve bilinçli sonuçlara varma yeteneğini önemli derecede etkilemeye yeterli değildir Rapor hangi verilerin tahmin edildiğini ve tahminlerin oluşturulmasında kullanılan temel varsayım ve teknikleri ya da bu bilginin nereden edinilebileceğini gösterir Rapordaki nitel beyanlar bildirilen diğer bilgiler veya mevcut başka kanıtlar temelinde geçerlidir ZAMANSAL TUTARLILIK İlke: Kuruluş paydaşların bilinçli kararlar verebilmeleri için bilgilerin mevcut bulunmasını sağlamak bakımından düzenli bir takvime göre raporlama yapmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Bilgilerin yararlılığı, paydaşlara bildirim zamanının paydaşların bu bilgileri karar alma süreçlerine etkili bir şekilde katabilmelerini sağlayıp sağlamadığına sıkı sıkıya bağlıdır. Açıklamanın zamanı hem raporlamanın düzenliliğini hem de raporda bildirilen gerçek olaylara yakınlığını anlatmaktadır. Her ne kadar belirli amaçlara ulaşılmasında sürekli bir bilgi akışı arzulanır olsa da kuruluşlar zamanın belirli bir noktasındaki ekonomik, çevresel ve sosyal performanslarının birleşik bir bildirimini düzenli olarak sağlamayı hedeflemelidirler. Raporlama sıklığındaki ve raporlama dönemlerinin uzunluğundaki tutarlılık da bilginin zaman içinde karşılaştırılabilirliğinin ve raporun paydaşlarca erişilebilirliğinin sağlanması için gereklidir. Sürdürülebilirlik raporlaması ve mali raporlama takvimleri arasında paralellik sağlanması paydaşlar için yararlı olabilir. Kuruluş bilginin zamanında sağlanması ihtiyacı ile bilginin güvenilir olmasını sağlamanın önemini dengelemelidir. Testler: Rapordaki bilgiler raporlama dönemine göre henüz yeniyken bildirilmiştir. Kilit performans bilgilerinin toplanması ve yayınlanması sürdürülebilirlik raporlaması takvimiyle paralel hale getirilmiştir Rapordaki (çevrimiçi raporlar dâhil) bilgiler; ilgili oldukları süreyi, ne zaman güncelleneceklerini ve en son güncellemenin ne zaman yapıldığını açıkça belirtmektedir NETLİK İlke: Kuruluş, bilgileri raporu kullanan paydaşların anlayabileceği ve erişebileceği bir biçimde sunmalıdır. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Rapor; bilgileri anlaşılabilir, erişilebilir ve kuruluşun bütün paydaşları tarafından (ister basılı olsun ister başka kanallardan yararlanılsın) kullanılabilir bir biçimde sunmalıdır. Bir paydaş makul olmayan bir çaba göstermek zorunda kalmadan istediği bilgileri bulabilmelidir. Bilgiler kuruluş ve faaliyetlerine ilişkin makul derecede bir anlayışa sahip olan paydaşların anlayabileceği bir biçimde sunulmalıdır. Grafikler ve birleşik veri tabloları rapordaki bilgilerin erişilebilir ve anlaşılabilir olmasını sağlamaya yardımcı olabilir. Bilgi birikimi seviyesi de paydaşların beklediğinden belirgin ölçüde daha çok veya daha az ayrıntılı olması durumunda raporun netliğini etkileyebilir. 16 BÖLÜM 3 Testler: Rapor paydaşların ihtiyaç duyduğu bilgi seviyesini içermektedir, fakat aşırı ve gereksiz detaydan kaçınmaktadır Paydaşlar içindekiler kısmı, haritalar, bağlantılar veya başka yardımcı elemanlar sayesinde makul olmayan bir çaba göstermek zorunda kalmadan istedikleri bilgiye ulaşabilmektedir Rapor teknik terimlerden, kısaltmalardan, jargondan ve paydaşların aşina olmamasının olası olduğu başka içeriklerden kaçınmaktadır ve (ve gerekli olduğu durumlarda) ilgili kısımda veya terimler listesinde açıklamalar içermektedir. Rapordaki veriler ve bilgiler (farklı yetenekler, diller veya teknoloji gibi) belirli erişilebilirlik ihtiyaçlarına sahip olanlar da dâhil olmak üzere paydaşların erişimine açıktır GÜVENİLİRLİK İlke: Kuruluş bir raporun hazırlanmasında kullanılan bilgi ve süreçleri incelemeye tabi tutulabilecekleri ve bilginin kalitesinin ve önceliklendirme durumunun belirlenebilmesini sağlayacak bir şekilde toplamalı, kaydetmeli, derlemeli, analiz etmeli ve bildirmelidir. REHBERLİK İlkenin Uygulanması: Paydaşlar bir raporun, içeriğinin doğruluğu ve Raporlama Kılavuzlarını ne derece uygun bir şekilde uyguladığı bakımından kontrol edilebileceği yönünde güvenceye sahip olmalıdır. Bir raporda bulunan bilgiler ve veriler raporu hazırlayanlar dışındaki bireyler tarafından gözden geçirilebilecek dâhili kontroller veya belgelerle desteklenmelidir. Performans hakkındaki kanıtla desteklenmeyen açıklamalar öncelikli bilgileri temsil etmedikleri sürece ve rapor bu bilgilerle ilgili olası belirsizliklere ilişkin net açıklamalar sağlamadıkça bir sürdürülebilirlik raporunda yer almamalıdırlar. Bir raporun temelindeki karar verme süreçleri (rapor içeriğinin ve Unsur Çerçevelerinin veya paydaş katılımının belirlenmesine ilişkin süreçler gibi) kilit kararların temellerinin incelenebilmesine izin verecek bir biçimde belgelenmelidir. Bilgi sistemlerinin tasarlanmasında, kuruluşlar, sistemlerin dış denetim sürecinin bir parçası olarak incelenebileceğini göz önünde bulundurmalıdırlar. Testler: Dış denetimin kapsamı ve çerçevesi tanımlanmıştır Rapordaki bilgilerin orijinal kaynağı kuruluş tarafından belirlenebilmektedir Varsayımları veya karmaşık hesapları destekleyen güvenilir kanıtlar kuruluş tarafından tanımlanabilmektedir Orijinal veri veya bilgilerin sahipleri temsil sağlayabilmekte ve bunların doğruluğunu kabul edilebilir hata marjları dâhilinde teyit edebilmektedir SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 4 18 4 STANDART BİLDİRİMLER İki farklı Standart Bildirim türü mevcuttur: 4.1 GENEL STANDART BİLDİRİMLER Strateji ve Analiz Kurumsal Profil Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler Paydaş Katılımı Rapor Profili Yönetişim Etik ve Dürüstlük 4.2 ÖZEL STANDART BİLDİRİMLER Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler Yönetim Yaklaşımı Hakkında Göstergeler ve Unsura Özel Bildirimler Standart Bildirimler ve açıklanacak bilgilerin nasıl hazırlanacağına ve Kılavuzlardaki çeşitli kavramların nasıl yorumlanacağına dair açıklamalar aşağıdaki bölümlerde daha ayrıntılı olarak sunulmaktadır. 19 BÖLÜM 4 G4 GENEL STANDART BİLDİRİMLERE GENEL BAKIŞ STRATEJİ VE ANALİZ G4-1 G4-2 KURUMSAL PROFİL G4-3 G4-4 G4-14 G4-15 G4-5 G4-6 G4-7 G4-8 G4-9 G4-10 G4-11 UNGC OECD/UNGC G4-12 G4-13 G4-16 TANIMLANAN ÖNCELİKLİ UNSURLAR VE ÇERÇEVELER G4-17 G4-18 G4-19 G4-20 G4-21 G4-22 G4-26 G4-27 G4-29 G4-30 G4-34 G4-35 G4-45 G4-46 G4-23 G4-31 G4-32 G4-33 G4-36 G4-37 G4-38 G4-39 G4-40 G4-41 G4-42 G4-43 G4-44 G4-47 G4-48 G4-49 G4-50 G4-51 G4-52 G4-53 G4-54 G4-55 PAYDAŞ KATILIMI G4-24 G4-25 RAPOR PROFİLİ G4-28 YÖNETİŞİM ETİK VE DÜRÜSTLÜK G4-56 G4-57 G4-58 AÇIKLAMALAR Genel Standart Bildirimler Her iki ‘uyumluluk’ kriteri seçeneği için Gerekli Genel Standart Bildirimler OECD Çokuluslu Şirketler için OECD Rehberi’ne bağlantı UNGC BM Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ye bağlantı 20 BÖLÜM 4 G4 ÖZEL STANDART BİLDİRİMLERE GENEL BAKIŞ YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Unsurlara göre Göstergeler KATEGORİ: ÇEVRESEL G4-DMA OECD/UNGC Ürün ve Hizmetler G4-EN27 Unsurlara göre Göstergeler G4-EN28 Uyum KATEGORİ: EKONOMİK Ekonomik Performans G4-EC1 G4-EC2 OECD G4-EC3 Nakliye G4-EC4 G4-EN30 Piyasa Varlığı G4-EC5 Genel G4-EC6 G4-EN31 Dolaylı Ekonomik Etkiler G4-EC7 Tedarikçinin Çevresel Bakımdan Değerlendirilmesi G4-EC8 G4-EN32 Satın Alma Uygulamaları G4-EN33 Çevresel Şikâyet Mekanizmaları G4-EC9 KATEGORİ: ÇEVRESEL G4-EN34 OECD/UNGC Malzemeler G4-EN1 G4-EN29 KATEGORİ: SOSYAL İŞGÜCÜ UYGULAMALARI VE İNSANA YARAŞIR İŞ O ECD/UNGC G4-EN2 İstihdam Enerji G4-LA1 G4-EN3 G4-EN4 G4-EN5 G4-EN6 G4-LA2 G4-LA3 G4-EN7 İşgücü/Yönetim İlişkileri UNGC Su G4-LA4 G4-EN8 G4-EN9 G4-EN10 İş Sağlığı ve Güvenliği OECD Çeşitlilik G4-LA5 G4-EN11 G4-EN12 G4-EN13 G4-LA6 G4-LA7 G4-LA8 G4-EN14 Eğitim ve Öğretim OECD Emisyonlar G4-LA9 G4-EN15 G4-EN16 G4-EN17 G4-EN18 G4-LA10 G4-LA11 G4-EN19 Çeşitlilik ve Fırsat Eşitliği G4-EN20 G4-EN21 G4-LA12 Atık Sular ve Atıklar G4-EN22 G4-EN23 AÇIKLAMALAR Özel Standart Bildirimler Kadın ve Erkekler için Eşit Ücret G4-EN24 G4-EN25 G4-EN26 G4-LA13 OECD Çokuluslu Şirketler için OECD Rehberi’ne bağlantı UNGC BM Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ye bağlantı 21 BÖLÜM 4 G4 ÖZEL STANDART BİLDİRİMLERE GENEL BAKIŞ (devamı) Unsurlara göre Göstergeler Unsurlara göre Göstergeler İŞGÜCÜ UYGULAMALARI VE İNSANA YARAŞIR İŞ O ECD/UNGC TOPLUM Tedarikçinin İşgücü Uygulamaları Bakımından Değerlendirilmesi Yerel Toplumlar G4-SO1 G4-LA14 OECD/UNGC G4-SO2 G4-LA15 Yolsuzlukla Mücadele İşgücü Uygulamaları Şikâyet Mekanizmaları OECD/UNGC OECD G4-SO3 G4-SO4 G4-SO5 G4-LA16 Kamu Politikası İNSAN HAKLARI OECD/UNGC OECD/UNGC G4-SO6 Yatırım G4-HR1 Rekabete Aykırı Davranış G4-HR2 Ayrımcılığın Önlenmesi OECD/UNGC OECD G4-SO7 Uyum G4-HR3 Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı OECD/UNGC OECD G4-SO8 Tedarikçinin Toplum Üzerindeki Etkiler Bakımından Değerlendirilmesi G4-HR4 Çocuk İşçiler OECD OECD/UNGC G4-SO9 G4-HR5 G4-SO10 Toplum Üzerindeki Etkilere İlişkin Şikâyet Mekanizmaları OECD Zorla veya Cebren Çalıştırma OECD/UNGC G4-SO11 G4-HR6 Güvenlik Uygulamaları G4-HR7 OECD Müşteri Sağlık ve Güvenliği OECD G4-PR1 Yerli Halkların Hakları G4-PR3 Değerlendirme G4-PR6 Tedarikçilerin İnsan Hakları Bakımından Değerlendirilmesi İnsan Hakları Şikâyet Mekanizmaları G4-HR12 AÇIKLAMALAR Özel Standart Bildirimler G4-PR4 G4-PR5 Pazarlama İletişimi G4-HR9 G4-HR11 G4-PR2 Ürün ve Hizmet Etiketlemesi G4-HR8 G4-HR10 ÜRÜN SORUMLULUĞU G4-PR7 Müşteri Gizliliği G4-PR8 Uyum G4-PR9 OECD Çokuluslu Şirketler için OECD Rehberi’ne bağlantı UNGC BM Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ye bağlantı BÖLÜM 4 4.1 GENEL STANDART BİLDİRİMLER Genel Standart Bildirimler sürdürülebilirlik raporları hazırlayan bütün kuruluşlar için geçerlidir. Kuruluşun ‘uyumluluk’ seçeneği tercihine (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler, s. 11-14) bağlı olarak, kuruluşun raporlanacak Genel Standart Bildirimleri tanımlaması gerekmektedir. Genel Standart Bildirimler yedi bölüme ayrılmıştır: Strateji ve Analiz, Kurumsal Profil, Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler, Paydaş Katılımı, Rapor Profili, Yönetişim ve Etik ve Dürüstlük. Bu bölüm Genel Standart Bildirimlerle ilgili Rehberlik sağlamaktadır. Burada Rehberlik unsurları içermeyenler de dâhil olmak üzere her bir Genel Standart Bildirim sunulmuştur. Aşağıdaki Genel Standart Bildirimler için Rehberlik sunulmuştur: GENEL STANDART BİLDİRİMLER Strateji ve Analiz: G4-1 Kurumsal Profil: G4-9, G4-10, G4-11, G4-12, G4-13, G4-14, G4-15 Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler: G4-18, G4-19, G4-20, G4-21 Paydaş Katılımı: G4-24, G4-25, G4-26 Rapor Profili: G4-33 Yönetişim: G4-38, G4-41, G4-50, G4-51, G4-54, G4-55 Etik ve Dürüstlük: G4-56, G4-57, G4-58 22 BÖLÜM 4 Strateji ve Analiz Bu Standart Bildirimler Kılavuzların diğer bölümleri karşısında müteakip ve daha ayrıntılı raporlama sağlanması amacıyla kuruluşun sürdürülebilirliğinin genel stratejik bir görünümünü sağlamaktadır. Strateji ve Analiz raporun diğer kısımlarında sağlanan bilgilerden yararlanabilir; bununla birlikte rapor içeriğinin basit bir şekilde özetlenmesi yerine stratejik konu başlıkları hakkında bir anlayış sağlanmasına yöneliktir. G4-1 a.Kuruluşun (CEO, Başkan veya eşdeğer üst düzey pozisyon gibi) en üst düzey karar merciinden sürdürülebilirliğin kuruluşla ilgisi ve kuruluşun sürdürülebilirlik konusundaki stratejisi hakkında bir beyan edininiz. Bu beyan özellikle de kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin ya da (tedarikçiler, yerel toplumlardaki kişi veya kuruluşlar gibi) başkalarıyla ilişkileri sonucunda ortaya çıkan faaliyetleriyle ilişkilendirilebilecek etkilerin yönetilmesiyle ilgili kısa vadeli, orta vadeli ve uzun vadeli genel vizyon ve stratejiyi yansıtmalıdır. Beyan aşağıdakileri içermelidir: Uluslararası kabul görmüş standartlara uyulması ve bu standartların uzun vadeli kuruluş stratejisi ve başarısıyla ne şekilde ilgili olduğu da dâhil olmak üzere sürdürülebilirlikle ilgili kısa ve orta vadeli stratejik öncelikler ve kilit konu başlıkları Kuruluşu etkileyen ve sürdürülebilirlik öncelikleri üzerinde etkisi bulunan (makroekonomik veya siyasi gibi) daha geniş eğilimler Raporlama dönemi zarfındaki kilit olaylar, kazanımlar ve başarısızlıklar Hedefler bakımından performansa ilişkin görüşler Kuruluşun bir sonraki yıla ilişkin temel zorluk ve hedeflerine ve sonraki 3-5 yıla ilişkin amaçlarına genel bakış Kuruluşun stratejik yaklaşımıyla ilgili başka konular REHBERLİK Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 23 BÖLÜM 4 G4-2 a. Kilit etkilerin, risklerin ve fırsatların bir tanımının sağlanması. Kuruluş kilit etkiler, riskler ve fırsatlar hakkında iki kısa açıklama bölümü sağlamalıdır. Birinci Bölüm kuruluşun sürdürülebilirlik üzerindeki kilit etkilerine ve ulusal kanunlar ve uluslararası kabul görmüş ilgili standartlar tarafından tanımlandıkları şekliyle haklar da dâhil olmak üzere paydaşlar üzerindeki etkilere odaklanmalıdır. Bunda kuruluşun paydaşlarının makul beklenti ve menfaatleri de dikkate alınmalıdır. Bu bölüm aşağıdakileri içermelidir: Kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin ve ilgili zorluk ve fırsatların bir tanımı. Buna paydaşların ulusal kanunlarla tanımlanan hakları ve uluslararası kabul görmüş standart ve normlardaki beklentiler üzerindeki etkiler de dâhildir Bu zorluk ve fırsatların önceliğinin belirlenmesine yönelik yaklaşım hakkında bir açıklama Raporlama dönemi zarfında bu konu başlıklarına yanıt verme konusundaki ilerlemeye ve ilgili performansa dair varılan kilit sonuçlar. Buna düşük performansın veya yüksek performansın nedenlerinin bir değerlendirmesi de dahildir Performans ve ilgili değişiklikler için getirilmiş temel süreçlerin bir tarifi İkinci Bölüm sürdürülebilirlik eğilimlerinin, risklerin ve fırsatların kuruluşun uzun vadeli beklentileri ve mali performansı üzerindeki etkilerine odaklanmalıdır. Bu, özellikle de mali paydaşlara veya gelecekte bu rolü oynayabileceklere ilişkin bilgilere odaklanmalıdır. İkinci Bölüm aşağıdakileri içermelidir: Kuruluşa yönelik, sürdürülebilirlik eğilimlerinden doğan en önemli risk ve fırsatların bir tarifi Kilit sürdürülebilirlik konularının uzun vadeli kurumsal stratejiyle, rekabet konumuyla, nitel ve (mümkünse) nicel mali değer yaratan etkenlerle ilişkileri bakımından risk ve fırsat olarak önceliğinin belirlenmesi Özetleyen tablo(lar): –– Hedefler, hedefler karşısındaki performans ve mevcut raporlama döneminde alınan dersler –– Bir sonraki raporlama dönemine ilişkin hedefler ve kilit risk ve fırsatlarla ilişkili orta vadeli (örneğin 3-5 yıllık) amaç ve hedefler Bu risk ve fırsatların yönetilmesi için özellikle getirilmiş yönetişim mekanizmalarının kısa tarifi ve ilişkili başka risk ve fırsatların tanımlanması 24 BÖLÜM 4 Kurumsal Profil Bu Standart Bildirimler Kılavuzların başka bölümleri karşısında müteakip bir daha detaylı bir raporlamaya bağlam sağlamak amacıyla kurumsal niteliklere genel bir bakış sağlamaktadır. G4-3 a. Kuruluşun adını bildiriniz. G4-4 a. Birincil markaları, ürünleri ve hizmetleri bildiriniz. G4-5 a. Kuruluşun genel merkezinin bulunduğu yeri bildiriniz. G4-6 a. Kuruluşun faaliyet gösterdiği ülke sayısını ve kuruluşun belirgin faaliyetlerinin olduğu ya da raporda anlatılan sürdürülebilirlik konu başlıklarıyla bilhassa ilgili olan ülkelerin adlarını bildiriniz. G4-7 a.Mülkiyetin ve kanuni yapının niteliğini bildiriniz. G4-8 a. Hizmet verilen pazarları bildiriniz (coğrafi dağılımlar, hizmet verilen sektörler ve müşteri ile lehtar türleri dahil). 25 26 BÖLÜM 4 G4-9 a. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere kuruluşun ölçeğini bildiriniz: Toplam çalışan sayısı Toplam işlem sayısı Net satış (özel sektör kuruluşları için) veya net gelir (kamu sektörü kuruluşları için) Borç ve özkaynak bakımından bölüştürülmüş toplam işletme sermayesi (özel sektör kuruluşları için) Sağlanan ürün veya hizmetlerin miktarı REHBERLİK Yukarıdakilere ek olarak kuruluşlar aşağıdakiler gibi ilgili ek bilgiler sağlamaya da teşvik edilmektedir: Mal varlığı toplamı Yararlanma hakkı (en büyük hissedarların kimliği ve hisse yüzdesi dahil) Aşağıdakilerin ülke veya bölgeye göre dağılımı: –– Ülke veya bölgelere göre, toplam gelirin %5’ini veya daha fazlasını oluşturan satış ve gelirler –– Ülke veya bölgelere göre, toplam giderlerin %5’ini veya daha fazlasını oluşturan giderler –– Çalışanlar G4-10 a. Toplam çalışan sayısını iş sözleşmesi ve cinsiyete göre bildiriniz. b. Toplam bordrolu çalışan sayısını istihdam türü ve cinsiyete göre bildiriniz. c. Toplam işgücünü çalışanlara ve gözetime tabi işçilere ve cinsiyetlere göre bildiriniz. d. Toplam işgücünü bölge ve cinsiyete göre bildiriniz. e. Kuruluşun işlerinin önemli bir kısmının kanunen serbest meslek sahibi olarak kabul edilen kişilerce mi yoksa çalışanlar veya gözetime tabi işçiler dışındaki, yüklenicilerin çalışanları ve gözetime tabi çalışanları dâhil bireylerce mi gerçekleştirildiğini bildiriniz. f. İstihdam rakamlarındaki (turizm veya tarım sektörlerindeki mevsimsel istihdam değişiklikleri gibi) her türlü belirgin değişikliği bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir işgücünün boyutu, işgücü sorunlarının neden olduğu etkilerin ölçeği hakkında fikir verir. İşgücünün istihdam türü, iş sözleşmesi ve bölgeye (bölge ‘ülke’ veya ‘coğrafi alan’ anlamına gelmektedir) göre dağılımı kuruluşun genel stratejisini uygulamak için insan kaynaklarını nasıl yapılandırdığını göstermektedir. Ayrıca kuruluşun ticari modeline ilişkin fikir vermekte ve istihdam tutarlılığı ile kuruluşun sunduğu yan hakların seviyesi hakkında bir gösterge görevi görmektedir. Bu verilerin cinsiyete göre dağıtılması bir kuruluş içinde cinsiyetlerin temsil oranının ve işgücünün ve yeteneğin optimal kullanımının anlaşılmasını sağlamaktadır. Bir dizi Göstergede hesaplamaların bir temeli olarak işgücünün boyutu birçok diğer Gösterge için standart bir normalleştirme faktörüdür. Net istihdamdaki, üç veya daha fazla yıl içinde bildirilen verilerin işaret ettiği bir artış veya azalış kuruluşun genel ekonomik kalkınmaya olan katkısının ve işgücünün sürdürülebilirliğinin önemli bir unsurudur. Veri Derleme Raporlama döneminin sonunda kuruluş için çalışan toplam işgücünü (çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) cinsiyete göre 27 BÖLÜM 4 G4-10 DEVAMI tanımlayınız. Tedarik zinciri işçileri bu Standart Bildirime dâhil değildir. Çalışanların sözleşme türünü ve tam zamanlılık ve yarı zamanlılık durumunu bulundukları ülkenin ulusal kanunlarındaki tanımlar temelinde belirtiniz. Küresel istatistiği hesaplamak için ülke istatistiklerini birleştiriniz ve yasal tanımlardaki farklılıkları göz ardı ediniz. Her ne kadar sözleşme türlerinin ve tam zamanlı ve yarı zamanlı istihdam ilişkisinin ne olduğuna dair tanımlar ülkeler arasında değişiklik gösterse de küresel rakam kanun kapsamındaki ilişkiyi yansıtacaktır. İş sözleşmesi İşçi Toplam işgücü Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları ulusal seviyede veya işyeri seviyesinde mevcut bulunan bordro ve insan kaynakları bilgilerini de içermektedir. Raporlama dönemi zarfında önemli bir değişikliğin meydana geldiği durumlar haricinde raporlama döneminin sonundaki rakamlar kullanılır. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İşgücü Piyasaları Temel Göstergeleri (KILM), http://kilm.ilo.org/kilmnet, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), LABORSTA İnternet, http://laborsta.ilo.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘Uluslararası İşteki Durum Sınıflaması (ICSE) Hakkında Karar’, 1993 Birleşmiş Milletler (BM), Makro-coğrafi (kıta bazında) bölgeler, coğrafi alt bölgeler ve seçilmiş ekonomik ve diğer grupların bileşimi, http://unstats.un.org/unsd/methods/ m49/m49regin.htm, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Gözetime tabi işçi İstihdam türleri Bağlantılar Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Standart Bildirim Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 6. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Çalışan sayıları, kişi sayısı veya Tam Zamanlı Eşdeğeri (FTE) şeklinde ifade edilebilir. Yaklaşım, dönem zarfında veya dönemler arasında tutarlı olarak bildirilip uygulanır. 28 BÖLÜM 4 G4-11 a. Toplu iş sözleşmeleri kapsamındaki çalışanların toplam çalışan sayısına göre yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Örgütlenme hakkı uluslararası bildirge ve sözleşmelerle, özellikle de ILO Sözleşmeleri 87 ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması’ ve 98 ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’ ile tanımlanmış bir insan hakkıdır. Toplu sözleşme önemli bir paydaş katılımı biçimi olup raporlama kılavuzları için bilhassa önemlidir. Kurumsal çerçevelerin oluşturulmasına yardımcı olan ve birçokları tarafından dengeli bir topluma katkıda bulunduğu kabul edilen bir paydaş katılımı biçimidir. Kurumsal yönetişimle birlikte toplu sözleşme sorumlu yönetime katkıda bulunan genel bir çerçevenin bir parçasını teşkil etmektedir. Taraflarca bir kuruluşun olumlu sosyal etkilerinin iyileştirilmesine yönelik işbirliği çalışmalarını kolaylaştırmada kullanılan bir araçtır. Toplu sözleşmeler kapsamındaki çalışanların yüzdesi bir kuruluşun örgütlenme hakkı bağlamındaki uygulamalarının gösterilmesinin en dolaysız yoludur. Veri Derleme Bu Standart Bildirim ile ilgili olarak yüzdelerin hesaplanmasına yönelik bir temel teşkil etmeleri için G4-10’daki verileri kullanınız. Toplu iş sözleşmeleri kapsamındaki çalışanların toplam sayısını bildiriniz. Bu veriyi yüzdeyi hesaplamada kullanınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı, s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Toplu iş sözleşmeleri Belge kaynakları Bağımsız sendikalarla yapılan resmi tanıma sözleşmelerine ve imzalanmış toplu sözleşmelere ilişkin kayıtlar genelde kuruluşun insan kaynakları veya personel departmanı tarafından saklanır. Kaynaklar IUluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 135, ‘İşçi Temsilcileri Sözleşmesi’, 1971. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 154, ‘Toplu Pazarlık Sözleşmesi’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Bildirgesi, ‘İşyerinde Temel İlkeler ve Haklar Hakkında Beyanname’, 1998. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 91, ‘Toplu Anlaşma Tavsiye Kararı’, 1951. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 163, ‘Toplu Pazarlık Tavsiye Kararı’, 1981. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Standart Bildirim Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler, OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, 2011 Bölüm V.’in uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Standart Bildirim Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 3. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 29 BÖLÜM 4 G4-12 a.Kuruluşun tedarik zincirini tarif ediniz. REHBERLİK Veri Derleme Tedarik zincirinin ana unsurlarını kuruluşun birincil faaliyetleri, ürünleri ve hizmetleri bakımından tarif ediniz. Tedarikçilerin ülke veya bölgelere göre konumları Tedarikçi türleri (yükleniciler, aracılar, toptancılar, lisans sahipleri gibi). Tedarikçilere örnekler için tedarikçi tanımına bakınız Tedarikçilere yapılan ödemelerin tahmini parasal değeri Tedarik zincirinin sektöre özel nitelikleri (emek yoğunluğu gibi) Bir kuruluşun tedarik zincirinin yapısını ve niteliklerini belirleyen unsurlara aşağıdaki örnekler dâhildir: Kuruluşa ürün ve hizmet sağlayan faaliyetler ya da taraflar dizisi Kuruluş tarafından kullanılan tedarikçilerin toplam sayısı ve tedarik zincirindeki tedarikçilerin tahmini sayısı Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Hizmet Tedarik zinciri Tedarikçi Ürün İlgililik Bu Standart Bildirim bir kuruluşun tedarik zincirinin anlaşılmasına yönelik genel bağlamı oluşturmaktadır. G4-13 a. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere kuruluşun boyutu, yapısı, mülkiyeti veya tedarik zinciriyle ilgili, raporlama dönemi zarfında görülen her türlü belirgin değişikliği bildiriniz: Tesis açılışları, kapanışları ve genişletmeleri de dâhil olmak üzere faaliyetlerin yerlerindeki veya faaliyetlerdeki değişiklikler Sermaye yapısındaki değişiklikler ve diğer sermaye oluşturma, koruma ve değiştirme faaliyetleri (özel sektör kuruluşları için) Tedarikçilerin konumlarındaki, tedarik zincirinin yapısındaki veya seçim ve fesih de dâhil olmak üzere tedarikçilerle ilişkilerdeki değişiklikler REHBERLİK Veri Derleme Sadece tedarik zinciri bakımından belirgin etkileri olan değişiklikleri tanımlayınız. Tedarik zinciri üzerinde belirgin etkileri olan değişikliklere örnekler: Tedarik zincirinin kısımlarının bir ülkeden diğerine taşınması Tedarik zincirinin yapısının değiştirilmesine yönelik stratejik kararlar (kuruluşun faaliyetlerinin belirgin bir kısmının dışarıdan alımı yönünde bir karar gibi) 30 BÖLÜM 4 KURULUŞ DIŞI İNİSİYATİFLERE KARŞI TAAHHÜTLER G4-14 a. Kuruluşun ihtiyati yaklaşımının bulunup bulunmadığını veya ihtiyatlılık ilkesini ne şekilde ele aldığını bildiriniz. REHBERLİK ‘Çevre ve Kalkınma Hakkında Rio Bildirgesinin 15. İlkesi ihtiyati yaklaşım kavramını getirmiştir. Bu Standart Bildirime verilecek bir yanıt, kuruluşun operasyonel planlamada risk yönetimine olan yaklaşımıyla veya yeni ürünlerin geliştirilmesi ve sunulmasıyla ilgili olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız İhtiyatlılık İlkesi Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Çevre ve Kalkınma Hakkında Rio Bildirgesi’, 1992. G4-15 a. Kuruluşun imzaladığı veya desteklediği kuruluş dışında geliştirilmiş ekonomik, çevresel ve sosyal sözleşmelerin, ilkelerin ve diğer inisiyatiflerin bir listesini sağlayınız. REHBERLİK Veri Derleme Bu inisiyatiflerin benimsenme tarihini, uygulandıkları ülke veya faaliyetleri ve geliştirilmelerine ve yönetişimlerine katılan paydaş dizisini (çoklu paydaş gibi) dâhil ediniz. Bağlayıcı olmayan gönüllü inisiyatifler ve kuruluşun uyma yükümlülüğünün bulunduğu inisiyatifler arasında ayrım yapınız. G4-16 a. Kuruluşun üyesi olduğu ve aşağıdaki rolleri aldığı derneklerin (örneğin sanayi derneklerinin) ve ulusal ya da uluslararası destek örgütlerinin bir listesini sağlayınız: Yönetişim organında görev aldığı Projelere veya komitelere katıldığı Rutin üyelik aidatları haricinde önemli miktarda fon sağladığı Üyeliği stratejik olarak değerlendirdiği Bu, öncelikli olarak kurumsal seviyedeki üyeliklerle ilgilidir. 31 BÖLÜM 4 Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler Bu Standart Bildirimler kuruluşun Rapor İçeriğini, tanımlanan öncelikli Unsurları ve bunların Çerçevelerini ve yeniden düzenlenen beyanları tanımlamakta izlediği sürece genel bir bakış sağlamaktadır. G4-17 a. Kuruluşun konsolide bilançolarına veya eşdeğer belgelerine dahil edilmiş bütün kuruluşların bir listesini sağlayınız. b. Kuruluşun konsolide bilançosuna veya eşdeğer belgesine dâhil edilmiş herhangi bir kuruluşun rapor kapsamı dışında tutulmuş olup olmadığını bildiriniz. Kuruluş bu Standart Bildirimi bilgilerle ilgili olarak kamuoyunun erişimine açık konsolide bilançolara veya eşdeğer belgelere atıfta bulunmak suretiyle raporlayabilir. G4-18 a. Rapor içeriğini ve Unsur Çerçevelerini tanımlamaya yönelik süreci açıklayınız. b. Kuruluşun Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin Raporlama İlkelerini ne şekilde uyguladığını açıklayınız. REHBERLİK Giriş Bir rapor içeriğinin belirlenmesi sürecine başlamak için kuruluşun öncelikli Unsurları seçmesi gerekmektedirIII. Bu bölüm öncelikli Unsurların ve önemli etkilerinin tanımlanması için kuruluşun Rapor İçeriğinin Belirlenmesine Yönelik Raporlama İlkelerini kullanarak izleyebileceği adımları tarif etmektedir. Bu tanımlamadan sonra kuruluş raporlanacak Göstergeleri ve Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler (DMA) tanımlayabilecektir. Önemli ilk tanımlar Kılavuzlarda: Bir raporun kapsadığı Unsurlar dizisine ‘Kapsam’ adı verilmektedir Her bir öncelikli Unsurla ilgili olarak etkilerin nerede gerçekleştiğinin tanımına ‘Unsur Çerçevesi’ adı verilmektedir III Kılavuzların kapsadığı Unsurların bir listesi için bkz. Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s.9 ve s. 44 ile Uygulama El Kitabı s. 62. ‘Konu başlığı’ olası her tür sürdürülebilirlik konusunu anlatmaktadır. ‘Unsur’ kelimesi Kılavuzlarda, Kılavuzların kapsadığı ve bunlar için GRI Göstergelerinin ve DMA’nın geliştirildiği konu listesini anlatmakta kullanılmaktadır Önemli ilk açıklamalar Kuruluşun metodolojileri, varsayımları ve alınan kararları da dahil olmak üzere, rapor içeriğinin belirlenmesine yönelik sürecin belgelenmesi son derece önemlidir. Doğru kayıtlar analizi ve güvenceyi kolaylaştırır, ‘Tanımlanan Öncelikli Unsurlar ve Çerçeveler’ (Uygulama El Kitabı s. 31-42) bölümündeki Genel Standart Bildirimlerin karşılanmasına yardımcı olur ve kuruluşun seçili yaklaşımı açıklayabilmesini sağlar Rapor içeriğinin belirlenmesine yönelik süreç kaçınılmaz olarak öznel yargılar gerektirmektedir. Kuruluştan yargıları hakkında şeffaf olması beklenmektedir. Bu, dâhili ve harici paydaşların rapor içeriğinin belirlenmesine ilişkin süreci anlayabilmelerini sağlamaktadır. Kuruluşun üst düzey karar mercilerinden rapor içeriğinin belirlenmesi sürecine aktif olarak katılmaları ve ilgili her tür stratejik kararı onaylamaları beklenmektedir 32 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI ÖNCELİKLİ UNSURLAR VE ÇERÇEVELERİN BELİRLENMESİ: SÜREÇ Süreç adımlarında uygulanan metodoloji her kuruluşa göre farklılık göstermektedir. İş modeli, sektör, coğrafi, kültürel ve yasal operasyonel bağlam, mülkiyet yapısı ve etkilerin boyutu ve niteliği gibi belirli durumlar kuruluşun raporlanacak öncelikli Unsurları ve diğer öncelikli konu başlıklarını tanımlama biçimini etkilemektedir. Kuruluşun özellikleri göz önünde bulundurularak, rapor içeriğinin belirlenmesine ilişkin adımların sistematik, belgelenebilir ve tekrar edilebilir olması ve her bir raporlama döneminde tutarlı olarak kullanılması beklenmektedir. Değerlendirme yaklaşımındaki değişikliklerin ve bunların olası sonuçlarının belgelenmesi beklenmektedir. Bu bölüm rapor içeriğinin tanımlanması için kuruluşun ilerleyebileceği adımları tarif etmektedir. Burada tarif edilen adımlar Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlkelerin nasıl uygulanacağı hakkında Rehberlik sağlamak üzere tasarlanmıştır. Her ne kadar bu adımların izlenmesi Kılavuzlarla ‘uyumlu olarak’ hareket etmenin bir koşulu değilse de, Raporlama İlkelerinin uygulanması bir gerekliliktir. Raporlama Kılavuzları sürdürülebilirlik raporlamasında şeffaflık elde edilmesi için temel öneme sahiptir ve bu nedenle bir sürdürülebilirlik raporunun hazırlanması sırasında bütün kuruluşlar tarafından uygulanmalıdır. 1. ADIM: TANIMLAMA – GENEL BAKIŞ Süreç, haklarında raporlama yapılması düşünülebilecek Unsurların ve her tür diğer ilgili konu başlıklarının ve bunların Çerçevelerinin Tanımlanmasıyla başlamaktadır. Bu tanımlama Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkeleri temeline dayanmaktadır. Potansiyel olarak ilgili konu başlıkları yelpazesini değerlendirirken kuruluş bu iki İlkenin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. Kuruluş, Unsurları ve diğer ilgili konu başlıklarını bütün faaliyetleriyle, ürünleriyle, hizmetleriyle ve ilişkileriyle ilgili etkiler temelinde, bu etkilerin kuruluş içinde mi yoksa dışında mı gerçekleştiğine bakmaksızın tanımlamalıdırIV. Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler kuruluşun faaliyetlerini, etkilerini ve paydaşlarının temel beklenti ve menfaatlerini göz önüne almak suretiyle açıklanacak bilgilerin belirlenmesinde uygulanacaktır. Dört adet Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin İlke mevcuttur: Önceliklendirme, Paydaş Kapsayıcılığı, Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Eksiksizlik (bkz. Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 16-17 ve Uygulama El Kitabı s. 9-13). Her bir Raporlama İlkesi iki bileşene sahiptir: Bir tanım ve İlkenin nasıl ve neden uygulanacağına dair bir açıklama. Her iki bileşen de kuruluş tarafından göz önüne alınmalıdır. IV Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. Şekil 2 farklı süreç adımlarında bu Raporlama İlkelerinden hangisinin uygulanabilir olduğunu göstermektedir. Paydaş Kapsayıcılığı, farklı düzeylerde olmak kaydıyla tüm süreçlerle ilgilidir. ŞEKİL 2 Konu Başlıkları Öncelikli Unsurların ve Çerçevelerin Belirlenmesi – sürece genel bakış Unsurlar 1. ADIM TANIMLAMA Sürdürülebilirlik Bağlamı Yönetim Yaklaşımı ve Göstergeler Hakkında Bildirimler 2. ADIM 3. ADIM DOĞRULAMA ÖNCELİK BELİRLEME Önceliklendirme Eksiksizlik Paydaş Kapsayıcılığı 4. ADIM İNCELEME Sürdürülebilirlik Bağlamı Paydaş Kapsayıcılığı RAPOR 33 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI Sürdürülebilirlik raporlamasıyla yeni tanışmış kuruluşların kuruluş içinde gerçekleşen etkilere odaklanması olasıyken, kuruluş dışındaki etkilerin daha geniş bir biçimde göz önünde tutulması raporlama uygulaması olgunlaştıkça elverişli hale gelecektir. 2. ADIM: ÖNCELİK BELİRLEME – GENEL BAKIŞ Rapor içeriğinin belirlenmesindeki bir sonraki adım 1. Adımdaki Unsurların ve diğer ilgili konu başlıklarının, öncelikli olan ve dolayısıyla raporlamaya tabi olması gerekenlerin belirlenmesi Önceliğinin Belirlenmesidir. Öncelik Belirleme; Önceliklendirme ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkeleri temelinde olmalıdır. Öncelik seviyesini değerlendirirken, kuruluş bu iki İlkenin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. 3. ADIM: DOĞRULAMA – GENEL BAKIŞ Bu adımı, rapor içeriğinin tanımlanmasının sonlandırılması için Eksiksizlik ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkelerinin uygulandığı Doğrulama izlemektedir. Tanımlanan öncelikli Unsurları (veya diğer öncelikli konu başlıklarını) değerlendirirken kuruluş bu iki İlkenin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. Bu ilk üç adımın sonucu bir öncelikli Unsurlar (ve diğer öncelikli konu başlıkları) ve Çerçeveleri listesidir. Öncelikli Unsurlar (ve diğer öncelikli konu başlıkları) nihai listesi kuruluşu bunlarla ilgili, raporunda bildirilmesi gereken bir Özel Standart Bildirimler listesi belirlemeye yöneltecektir. 4. ADIM: İNCELEME – GENEL BAKIŞ Son olarak, rapor yayınlandıktan sonra kuruluşun raporunu gözden geçirmesi önemlidir – 4. Adım. Bu inceleme kuruluş bir sonraki raporlama döngüsüne hazırlanırken gerçekleştirilir. Bir inceleme sadece bir önceki raporlama döneminde öncelikli olan Unsurlara odaklanmakla kalmayabilir, aynı zamanda Paydaş Kapsayıcılığı ve Sürdürülebilirlik Bağlamı İlkelerini de tekrar göz önüne alabilir. Bulgular bir sonraki raporlama döngüsüne ilişkin Tanımlama Adımına bilgi ve katkı sağlar. Bu rehberlik metninin sonunda her bir Adımda gerçekleştirilecek eylemlerin bir özeti yer almaktadır. 1. ADIM Tanımlama 1.1 İLGİLİ KONU BAŞLIKLARININ TANIMLANMASI Kuruluşlara, öncelikli Unsurların veya diğer öncelikli konu başlıklarının listesini belirlemeden önce rapora alınmayı hak eden konu başlıklarının geniş bir ilk listesini göz önünde bulundurmaları önerilmektedir. Bunlar ‘ilgili konu başlıkları’ dır. ‘İlgili konu başlıkları’ kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtmaları veya paydaşların değerlendirme ve kararlarını etkilemeleri bakımından makul olarak önemli kabul edilebilecek konulardır. Bu tür bütün konu başlıkları potansiyel olarak bir sürdürülebilirlik raporuna alınma bakımından göz önünde tutulmayı hak etmektedir. Kılavuzlardaki ve GRI Sektör Açıklamalarındaki her bir Kategori altında bulunan bütün GRI Unsurları ve ilgili Standart Bildirimler bu aşamada bu adıma ilişkin ilk konu başlığı listesi olarak düşünülebilir. Bütün GRI Unsurlarına genel bir bakış için bkz. Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 9 veya s. 44’teki Tablo 1 veya 5 ve Uygulama El Kitabı s. 62’deki Tablo 1. GRI Sektör Açıklamaları www.globalreporting.org/reporting/ sector-guidance adresinde bulunabilir İlgili konu başlıklarının belirlenmesi, bu etkilerin kuruluş içinde mi yoksa dışında mı gerçekleştiğine bakılmaksızın kuruluşun bütün faaliyetleriyle, ürünleriyle, hizmetleriyle ve ilişkileriyle ilgili etkilerin göz önüne alınmasını gerektirmektedir. Belirlenmiş her bir ilgili konu başlığı için kuruluşun bununla ilgili etkileri değerlendirmesi ve Çerçeveyi belirlemesi gerekmektedir. Bir konu başlığının Çerçevesi etkinin nerede gerçekleştiğini belirler: kuruluşun içinde mi yoksa dışında mı. Çerçeveler aşağıdakilerin belirlenmesi için yeterli detaya sahip olacak şekilde tarif edilmelidir: Etkiler kuruluş içinde tam olarak nerede gerçekleşmektedir Etkiler kuruluş dışında nerede gerçekleşmektedir Kuruluşun ilgili konu başlıklarını tanımlayışı sistematik olmalıdır ve ihtiyatlılık ilkesini dikkate alabilirV. Buna ek olarak, uygulanabilir olduğu durumlarda kuruluşlara ölçümle ilgili olarak bilimsel ve uluslararası çapta doğrulanmış bir yaklaşım uygulamaları ve kendini kanıtlamış uzmanlığa ve güvenilir araştırmaya dayanmaları önerilmektedir. Potansiyel olarak ilgili konu başlığı yelpazesini değerlendirirken kuruluş Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkelerinin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. V Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Çevre ve Kalkınma Hakkında Rio Bildirgesi’, 1992. 34 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI 1.2 İLGİLİ KONU BAŞLIKLARININ ÇERÇEVELERİNİN BELİRLENMESİ Bu bölüm ilgili konu başlıklarının ve öncelikli unsurların Çerçevelerinin belirlenmesine yardımcı olacak kavramları açıklamaktadır. Bir konu başlığını ilgili kılan etkiler kuruluşun içinde veya dışında ya da hem içinde hem de dışında gerçekleşebilir. ‘Çerçeve’ her bir ilgili konu başlığına ilişkin etkilerin gerçekleştiği yerlerin tanımını anlatmaktadır (olası öncelikli Unsur). Çerçevelerin belirlenmesinde bir kuruluş, kuruluş içindeki ve dışındaki etkileri göz önüne almalıdır. Konu başlığı Çerçeveleri farklılık göstermektedir. a. Kuruluş içinde Bir konu başlığını ilgili kılan etkiler kuruluş içinde gerçekleşebilir. Kılavuzlarda ‘kuruluş içinde’ terimi G4-17’de raporlanan kuruluşlar grubunu anlatmaktadır. Bu etkiler her zaman bütün kuruluş genelinde gerçekleşmemektedir. Bu adımda kuruluşun etkilerin kuruluş içindeki hangi kuruluşlarda gerçekleştiğini değerlendirmesi gerekmektedir. Genel Standart Bildirim G4-20’ye başvurunuz. ŞEKİL 3 Yolsuzlukla mücadele konu başlığının sadece kuruluş içindeki bazı tüzel kişiliklerle ilgili olduğu bir duruma örnek b. Kuruluş dışında Bir konu başlığını ilgili kılan etkiler kuruluş dışında gerçekleşebilir. Bu süreçte göz önüne alınması gereken kapsamlı bir dış taraflar listesi bulunmamaktadır. Bunun yerine kuruluş ilgili bir etkinin gerçekleştiği vakaları yakalamaya teşebbüs edebilir. Bu önemli etkiler bazı konularla için doğrudan veya dolaylı olarak, başka konu başlıkları için ise kuruluşun neden olduğu, katkıda bulunduğu veya kuruluşla bağlantılı şeklinde tanımlanabilirVI. Değerlendirme amacıyla, konu başlığını kuruluş dışında ilgili kılan etkiler coğrafi konumları veya kuruluşun bunlarla olan ilişkisinin niteliği (X ülkesindeki tedarikçiler, gibi) bakımından gruplandırılabilir. Genel Standart Bildirim G4-21’ye başvurunuz. VI Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. ŞEKİL 4 Çocuk işçilere ilişkin konu başlığının sadece kuruluş dışındaki bazı tüzel kişiliklerle ilgili olduğu bir duruma örnek YOLSUZLUKLA MÜCADELE KURU ÇOCUK İŞÇİLER LUŞ DIŞINDA KURU TEDARİKÇİ 2 TEDARİKÇİ 2 KURULUŞ KURULUŞ TÜKETİCİ 2 TEDARİKÇİ 1 ORTAK GİRİŞİM 2 TÜKETİCİ 2 TEDARİKÇİ 1 ORTAK GİRİŞİM 2 İŞTİRAK 1 ANA ORTAK GİRİŞİM 1 LUŞ DIŞINDA İŞTİRAK 1 ANA ORTAK GİRİŞİM 1 İŞTİRAK 2 TÜKETİCİ 1 TEDARİKÇİ 3 DİSTRİBÜTÖR 1 İŞTİRAK 2 TÜKETİCİ 1 TEDARİKÇİ 3 DİSTRİBÜTÖR 1 35 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI c. Kuruluş içinde ve dışında Bir konu başlığını ilgili kılan etkiler kuruluş içinde ve dışında gerçekleşebilirler. Bu tür konu başlıkları ile ilgili Çerçeveleri tarif ederken kuruluşlar daha önce de açıklandığı üzere kuruluş içindeki Çerçevelerin belirlenmesine ilişkin hususları kuruluş dışındaki Çerçevelerin belirlenmesine ilişkin hususlarla birleştirmelidirler. 1. Adımın sonunda kuruluş bir ilgili konu başlıkları listesini Çerçeveleri ile birlikte belirlemiş olacaktır. Bir sonraki adımda bu liste önceliklendirme, raporlama önceliği ve rapordaki kapsanma seviyesi bakımından değerlendirilmektedir. ŞEKİL 5 Emisyonlar konu başlığının kuruluş içinde ve dışında ilgili olduğu bir duruma örnek EMİSYONLAR KURU LUŞ DIŞINDA TEDARİKÇİ 2 KURULUŞ TÜKETİCİ 2 TEDARİKÇİ 1 ORTAK GİRİŞİM 2 İŞTİRAK 1 ANA ORTAK GİRİŞİM 1 İŞTİRAK 2 TÜKETİCİ 1 TEDARİKÇİ 3 DİSTRİBÜTÖR 1 2. ADIM Öncelik Belirleme 2.1 NELER ANALİZ EDİLMELİDİR? Rapor kapsamına alınabilecek ilgili konu başlıklarının bir listesinin göz önüne alınmasından sonra (bu muhtemelen, gerekiyorsa başka konu başlıkları ile tamamlanmış bir GRI Unsurları ve GRI Sektör Açıklamaları seçkisi içeren bir liste olacaktır) kuruluşun bunlardan öncelikli olanları belirlemesi gerekecektir. Bu, ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin veya paydaşların değerlendirme ve kararları üzerindeki temel etkilerin öneminin göz önüne alınmasını gerektirmektedir. 1. Adımda tanımlanan ‘ilgili konu başlıkları kolaylık sağlamak amacıyla aşağıda ‘Unsurlar’ adıyla anılacaktır. Önceliklendirme İlkesinin tanımı aşağıdaki açıklamayı içermektedir: “Rapor aşağıdaki Unsurları kapsamalıdır: Kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtanlar veya Paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli ölçüde etkileyenler” Bunun sonucu olarak, bir Unsurun öncelikli olup olmadığının belirlenmesi için nitel analiz, nicel değerlendirme ve tartışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Kuruluşun stratejisi ve faaliyetlerinin bağlamı bu analiz ve tartışmanın önemli parçalarını teşkil etmektedir. Bir konu başlığının nicelendirilmesinin zor olması konu başlığının önceliklendirilmemiş olduğu anlamına gelmemektedir. Tanımlanan bir öncelikli Unsur için neyin raporlanmasının mümkün olduğuna dair karar daha sonra düşünülecektir. Şimdi yukarıdaki hususlara ilişkin analize yoğunlaşılmalıdır. Öncelik Belirleme; Önceliklendirme ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkeleri temelinde olmalıdır. Öncelik seviyesini değerlendirirken kuruluş bu iki İlkenin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. 36 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI 2.2 ‘PAYDAŞ DEĞERLENDİRMELERİ VE KARARLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLER’ VE ‘KURULUŞUN EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİLERİNİN ÖNEMİ’ KONULARININ ANALİZİ Önceliklendirme İlkesinin uygulanması için her bir Unsur ‘Paydaş değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etkileri’ ve ‘Kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin önemi’ bakımından değerlendirilmelidir. Bu bakış açıları dâhili paydaşlar bakımından bir ölçüde kesişebilecektir. Kuruluşun başarısında bilhassa katkısı olan (işçiler, hissedarlar ve tedarikçiler gibi) paydaşların menfaat ve beklentileri her iki bakış açısının analizine bilgi sağlamaktadır. a. Paydaş değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etki Bu bakış açısının analizi paydaşlar tarafından raporlama dönemi öncesinde ve sonrasında ifade edilen görüşlerin değerlendirmesini içermektedir. Kuruluş, Paydaş Kapsayıcılığı İlkesini uygulamak suretiyle kilit paydaşlarını, bu kişilerin ilgili görüş ve menfaatlerini ve görüşlerinin rapor içeriğine ilişkin kararları ne şekilde etkileyebileceğini tanımlayıp göz önüne alabilecektir. Analiz, kuruluşun, farklı paydaşların çeşitli görüşlerini, raporuna dahil edeceklerine ve raporundan hariç tutacaklarına dair bir dizi karara dönüştürmesini gerektirmektedir. Kılavuzlar, G4-24 ila G4-27 kapsamında paydaş katılımı hakkında bildirim yapılmasını gerektirmektedir (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 29-30 ve Uygulama El Kitabı s. 43-44). Kuruluşun paydaşların nasıl tanımlanıp önceliğinin belirlendiğini, geri bildirimlerinin nasıl kullanıldığını veya kullanılmadığını ve farklı beklenti ve menfaatlerin nasıl değerlendirildiğini ve bunların yanı sıra kuruluşun seçilen yaklaşımın ardında yatan gerekçesini tarif etmesi gerekmektedir. Paydaş görüşleri, mevcut olan veya devam etmekte olan mekanizmaların yanı sıra bilhassa sürdürülebilirlik raporu içeriğinin belirlenmesi için başlatılmış paydaş katılımından da alınabilir. Katılım süreci boyunca Paydaş Kapsayıcılığı İlkesi ayrıntılı olarak uygulanır. Paydaş katılımı sürecinin paydaş grubuna uygun olması gerekir. Paydaş katılımı ayrıca görüşlerini bildiremeyen (sonraki nesiller, fauna, ekosistemler gibi) paydaşların menfaatlerini de tanımlamaktadır. Kuruluş önceliklendirme durumunun belirlenmesinde, sürekli veya açık bir diyalog içinde olmayabileceği paydaşların menfaatleri de dâhil olmak üzere bu tür görüşlerin dikkate alınması için bir süreç belirlemelidir. Düzgün paydaş katılımı süreci iki yönlü bir niteliğe sahip olup sistematik ve nesneldir. İşçiler ve toplumlar gibi belirli paydaş gruplarını ilgilendiren bazı katılım süreçlerinin yönetimden bağımsız olması ve paydaşların konumla ilgili kolektif görüşlerini ifade etmelerini sağlayacak mekanizmalar içermesi beklenmektedir. Paydaşlar tarafından tanımlanan Unsurların analizi aşağıdakileri içerebilir: Her bir paydaş grubunun, kuruluşun o paydaş grubu üzerindeki etkisine ilişkin algısı Her bir paydaş grubunun, grubun kuruluşa olan bağımlılığına ilişkin algısı Paydaşların coğrafi konumu ve Unsurun paydaşların bölgeleri üzerindeki önemi İlgi gösteren ve/veya etkilenen paydaşların çeşitliliği ve genişliği Paydaşların bir Unsur karşısındaki eylem ve yanıtla ilgili beklentileri Paydaşların belirli bir Unsura ilişkin şeffaflıkla ilgili beklentileri Buna ek olarak, paydaşların önceliğinin belirlenmesi paydaşların kuruluşla ve göz önüne alınan Unsurla ilişkilerinin bir analizini gerektirmektedir. Bu süreç paydaşların ne ölçüde: Bir kuruluşun faaliyetleriyle, ürünleriyle, hizmetleriyle ve ilişkileriyle ilgilendiklerini, bunlardan etkilendiklerini veya etkilenme potansiyellerinin olduğunu Kuruluş içindeki sonuçlar üzerinde etkide bulunma yeteneğine sahip olduklarını Kuruluşun başarısında/başarısızlığında katkılarının olduğunu kapsayabilir Burada tarif edilen paydaş katılımı sürecinin hedefi kilit paydaşlar için önemli olan Unsurların belirlenmesi ve kuruluşun ve paydaşların algıları arasındaki boşlukların fark edilmesidir. Kilit paydaşlar için büyük öneme sahip olan, özellikle de paydaşların kendi menfaatleriyle ilgili olan Unsurlar öncelikli kabul edilmelidir. Bir kuruluşun faaliyetleri, ürünleri, hizmetleri ve ilişkileri ekonomik, çevresel ve sosyal etkilere yol açmaktadır. Bu sürdürülebilirlik etkilerinin bazıları bunlarla doğrudan ilgilenen paydaşlarca görülebilmektedir. Bununla birlikte bütün sürdürülebilirlik etkileri paydaşlar tarafından tanınmamaktadır. Bazı etkiler yavaş ve birikmeli olabilmektedir. Bazı diğer etkiler de paydaşlardan uzakta gerçekleşebilmekte ve böylece nedensel bağlantıları muğlâklaştırabilmektedir. Kuruluşun etkisinin niteliği ve Unsur Çerçevesi, katılımın coğrafi odağının tanımlanması sırasında göz önüne alınır. b. Kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin önemi Bu analizin amacı, kuruluşun vizyon ve stratejisine uygun 37 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI Unsurların raporlama için önceliğinin belirlenmesinde kuruluşun değerlendirmesi diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki unsurları içermektedir: Bir etkinin gerçekleşme olasılığı Bir etkinin şiddeti Bir Unsurdan risklerin veya fırsatların doğması olasılığı Etkinin kuruluşun uzun vadeli performansı için ne derece kritik olduğu Kuruluşun etki sonucunda büyüme veya avantaj elde etme fırsatı Bu bilgilerin unsurları, (strateji, KPI’ler, risk değerlendirmeleri ve mali raporlar gibi) belirlenmiş dâhili politikalar, uygulamalar ve prosedürlerin yanı sıra yasal yükümlülükten doğan bildirimler kanalıyla mevcut hale gelebilir. Analiz, olası başka unsurların yanı sıra, aşağıdakileri de içerebilir: Mevcut ve gelecekteki mali veya mali olmayan sonuçlar Kuruluşun stratejileri, politikaları, süreçleri, ilişkileri ve taahhütleri üzerindeki etkiler Rekabet avantajı/yönetim mükemmeliyeti üzerindeki etkiler 2.3 ÖNCELİKLİ UNSURLARIN BELİRLENMESİ a. Eşikler ‘Paydaş değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etki’ ve ‘Kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin önemi’ analizini tamamladıktan sonra kuruluş Unsurları bu iki bakış açısı ile ilgili olarak tanımlayabilecektir. Kuruluş şimdi bir Unsurun öncelikli olmasını sağlayan eşikleri (kriterleri) tanımlar. İki bakış açısının analizi bu eşiklere yansıtılmalıdır. Eşiklerin kuruluş tarafından tanımlanmasının rapor üzerinde belirgin bir etkisi bulunmaktadır. Eşiklerin ve temel kriterlerin kuruluş tarafından net bir şekilde tanımlanması, belgelenmesi ve iletilmesi önemlidir. Bu belirleme Unsurun ne derece önemli olduğunun anlaşılması için tartışmayı, nitel analizi ve nicel değerlendirmeyi kapsamaktadır. Bir konu başlığının nicelendirilmesinin zor olması konu başlığının önceliklendirilmemiş anlamına gelmemektedir. Tanımlanan öncelikli Unsurlar için neyin raporlanmasının mümkün olduğuna dair karar daha sonra düşünülecektir. Eşiklerin tanımlanmasında kuruluşun, bir bakış açısından diğerinden olduğuna nazaran daha önemli olan Unsurlara nasıl yanıt vereceği konusunda bir karar vermesi gerekmektedir. Bir Unsurun raporlamada öncelikli kabul edilebilmesi için her iki bakış açısından da son derece önemli olması gerekmez. Ortaya çıkan sorunlar, örneğin zaman içinde ilgili hale gelebilecek Unsurlar. Bir bakış açısına göre önemlilik, farklı bakış açılarının bir araya gelmesinden daha önemlidir ve en küçük ortak paydanın belirlenmesinden kaçınılmalıdır. Buna ek olarak, daha önce de belirtildiği üzere, kilit paydaşlar için kendi menfaatleri bakımından daha büyük öneme sahip Unsurların raporlama için öncelikli kabul edilmesi beklenmektedir. Bu tanımlamanın görsel bir temsili için Şekil 6’da iki eksen arasındaki alan Tanımlama Adımı sırasında tanımlanan Unsurları içermektedir. Burada Unsurlar ‘Paydaş değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etkiler’ ve ‘Kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin önemi’ bakımından yerleştirilmiştir. Grafikteki bütün Unsurlar Öncelik Belirleme Adımı kapsamında kabul edilmelidir. ŞEKİL 6 Unsurların önceliğinin belirlenmesine ilişkin görsel temsil PAYDAŞ DEĞERLENDIRMELERI VE KARARLARI ÜZERINDEKI ETKISI hareket etme yeteneğini olumlu veya olumsuz etkileyebilecek Unsurların önceliğinin belirlenmesidir. EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİLERİN ÖNEMİ 38 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI b. Kapsama seviyesi Kapsama seviyesi öncelikli bir Unsurla ilgili olarak kuruluş tarafından bildirilen önemi, veri miktarını ve açıklamayı ifade etmektedir. DMA, Göstergeler veya bu ikisinin bir kombinasyonu farklı kapsama seviyelerini temsil etmektedir. Kuruluş, ilgili raporlama önceliği bakımından kapsama seviyelerine ne şekilde yaklaşacağına örnek olarak aşağıdakileri inceleyebilir: Düşük raporlama önceliğine sahip Unsurlar zorunlu veya diğer raporlama gereklerinin yerine getirilmesi için raporlanan Unsurlar olabilir. Önceliklendirilmiş olmamaları durumunda bunların rapora dâhil edilmemesine karar verilebilir. Orta raporlama önceliğine sahip Unsurlar rapora dâhil edilme bakımından göz önüne alınmalıdır. Önceliklendirilmiş olmamaları durumunda bunların rapora dâhil edilmemesine karar verilebilir. Yüksek raporlama önceliğine sahip Unsurlar detaylı olarak raporlanmalıdır. DMA kuruluşun öncelikli Unsur için bir yönetim yaklaşımına sahip olmadığı zorlukların ve ikilemlerin tartışılmasına izin vermektedir (bkz. Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 45). Buna ek olarak Göstergeler, bunlarla ilgili etkilerin kuruluş içinde gerçekleştiği öncelikli Unsurlara ilişkin DMA’yla birlikte raporlanmalıdır. Etkilerin kuruluş dışında gerçekleştiği öncelikli Unsurlarla ilgili olarak, veri kalitesinin ve mevcudiyetinin izin verdiği durumlarda Göstergelerin raporlanması beklenmektedir. Öncelik Belirleme Adımının sonunda kuruluş rapora dâhil edilecek bütün öncelikli Unsurların bir listesini, Çerçeveleri ve kapsam seviyeleri ile birlikte belirlemiş olacaktır. Kuruluş bir DMA veya Gösterge için sunulan bilgilerin öncelikli Unsur için Genel Standart Bildirimler G4-20 ve G4-21’de tanımlanan Çerçeveyi kapsamadığı durumlarda raporlama yapmamalıdır (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 29 ve Uygulama El Kitabı s. 41). 3. ADIM Doğrulama Doğrulama Adımı, tanımlanan bütün öncelikli Unsurları raporlanacak bilgilerin toplanmasından önce ‘Eksiksizlik’ İlkesi karşısında değerlendirir (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 17 ve Uygulama El Kitabı s. 12-13). Doğrulama Adımı öncelikli Unsurların aşağıdakiler karşısında değerlendirilmesini içermektedir: 1. Kapsam - Bir raporun kapsadığı Unsurlar dizisi 2. Unsur Çerçevesi - her bir öncelikli Unsura ilişkin etkilerin gerçekleştiği yerlerin tanımı 3. Zaman – seçilen bilgilerin raporlama dönemi bakımından eksiksizliği Doğrulama bir raporun, hem olumlu hem de olumsuz etkilerini içerecek şekilde kuruluşun sürdürülebilirlik performansının makul ve dengeli bir sunumunu sağladığından emin olma hedefiyle gerçekleştirilmektedir. Eksiksizlik ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkeleri bu noktada rapor içeriğinin tanım(lanmas)ına nihai şeklini vermek için uygulanmaktadır. Tanımlanan öncelikli Unsurları (veya diğer öncelikli konu başlıklarını) değerlendirirken kuruluş bu iki İlkenin temelini oluşturan testleri kullanmalıdır. Rapora dâhil edilmek üzere tanımlanan öncelikli Unsurların listesinin kuruluşun ilgili dâhili üst düzey karar mercilerince onaylanmış olması kritik önem taşımaktadır. Bazı kuruluşlar bu yetkilendirmeye kuruluş dışı paydaşları katmayı tercih edebilirler. Doğrulama süreci belgelenmelidir. Tanımlanan öncelikli Unsurlar listesi onaylandıktan sonra tanımlanan öncelikli Unsurların, bunlar baz alınarak raporlama yapılabilmesi için, Standart Bildirimlere (DMA ve Göstergeler) dönüştürülmesi gerekmektedir. Doğrulama Adımından sonra kuruluş her bir öncelikli Unsur için raporlanacak bilgileri toplar ve nihai raporu meydana getirir. Bilginin toplanması sırasında Rapor Kalitesinin Belirlenmesine İlişkin İlkeler uygulanacaktır (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 17-18 ve Uygulama El Kitabı s. 13-16). Kuruluş, hâlihazırda hakkında yönetim ve performans bilgileri mevcut olan ve halen yönetim yaklaşımları ve performans ölçümü sistemleri oluşturulması gereken Unsurları belirler.VII VII Bir Unsurun öncelikli olarak tanımlanmış olması ve kuruluşun hakkında raporlama yapmak için yeterli bilgiye sahip olmaması durumunda sürdürülebilirlik raporu bu boşluğun doldurulması için gerçekleştirilecek eylemi ve bunun takvimini belirtmelidir. 39 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI Kuruluş, Kılavuzlarda Unsurlar listesi ve Göstergeler tarafından ya da GRI Sektör Açıklamaları tarafından kapsanmayan öncelikli konu başlıklarını tanımlayabilir. Bu konu başlıklarına yanıt vermede kuruluş Genel DMA’yı uygulayabilir. Kuruluş ayrıca (Genel DMA’yı tamamlayacak şekilde) alternatif göstergeler ve ayrıca sektöre özgü göstergeler kullanabilir ya da kendi göstergelerini geliştirebilir. Rapora dâhil edilen kuruluşa özgü göstergeler aynı Raporlama İlkelerine tabi olmalıdır ve GRI’nin Standart Bildirimleri ile aynı teknik hassasiyete sahip olmalıdır. Kuruluş ayrıca Doğrulama Adımı sırasında Göstergelerin önceliklendirme bakımından değerlendirilmesi yaklaşımını da benimseyebilir. Bir Göstergenin öncelikli kabul edilmesi, fakat ait olduğu Unsurun öncelikli olarak tanımlanmamış olması durumunda, Unsur öncelikli kabul edilmelidir. 4. ADIM İnceleme Raporun yayınlanmasından sonra bir inceleme gerçekleştirilir ve kuruluş bir sonraki raporlama döngüsüne hazırlanır. İnceleme, önceki raporlama döneminde öncelikli olan Unsurlara yoğunlaşır ve ayrıca paydaş geribildirimini göz önüne alır. Bulgular bir sonraki raporlama döngüsüne ilişkin Tanımlama Adımına bilgi ve katkı sağlar. Paydaş Kapsayıcılığı ve Sürdürülebilirlik Bağlamı İlkeleri ve bunların Kılavuzlardaki testleri, bir raporun incelenmesine ilişkin bilgi sağlar. Rapor içeriğinin sunumu ve değerlendirilmesiyle ilgili kontrol mekanizmaları görevi görmenin yanı sıra bir bütün olarak raporlama süreci için de kontrol sağlarlar. Kuruluş, rapor içeriğinin kuruluşun etkilerine ve sürdürülebilirlik performansına ilişkin makul ve dengeli bir tablosunu sunup sunmadığını ve rapor içeriğinin oluşturulduğu sürecin Raporlama İlkelerinin amacını yansıtıp yansıtmadığını kontrol etmeleri için dahili ve harici paydaşların katılımını sağlamayı tercih edebilir. 40 BÖLÜM 4 G4-18 DEVAMI RAPOR İÇERİĞİNİN TANIMLANMASINA YÖNELİK SÜREÇ – ÖZET 1. ADIM 3. ADIM Tanımlama Doğrulama GRI Unsur listesini ve ilgili diğer konu başlıklarını göz önünde bulundurunuz Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkelerini Uygulayınız: Unsurları (ve ilgili diğer konu başlıklarını) kuruluşun bütün faaliyetleriyle, ürünleriyle, hizmetleriyle ve ilişkileriyle ilgili ekonomik, çevresel ve sosyal etkiler ya da bunların paydaşların değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etkileri temelinde belirleyiniz Etkilerin hangi noktalarda gerçekleştiğini belirleyiniz: kuruluş içinde mi yoksa dışında mı İlgili kabul edilen Unsurları ve diğer konu başlıklarını ve ayrıca bunların Çerçevelerini listeleyiniz 2. ADIM Öncelik Belirleme Önceliklendirme ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkelerini Uygulayınız: Aşağıdakilerle ilgili kabul edilen her bir Unsuru ve diğer konu başlığını değerlendiriniz: –– kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin önemi –– paydaş değerlendirmeleri ve kararları üzerindeki etki Değerlendirmeleri birleştirmek suretiyle öncelikli Unsurları belirleyiniz Bir Unsurun öncelikli olmasını sağlayan eşikleri (kriterleri) belirleyip belgelendiriniz Tanımlanan her bir öncelikli Unsurla ilgili olarak kapsama seviyesine ve bildirilecek veri ve anlatı miktarına karar veriniz Rapora dahil edilecek öncelikli Unsurları Çerçeveleri ve kapsama seviyesiyle birlikte listeleyiniz Eksiksizlik ve Paydaş Kapsayıcılığı İlkelerini Uygulayınız: Raporun kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerinin makul ve dengeli bir temsilini sunduğundan ve paydaşların kuruluşun performansını değerlendirebilmesini sağladığından emin olunması için öncelikli Unsurlar listesini Kapsam, Unsur Çerçeveleri ve Zaman karşısında değerlendiriniz Tanımlanan öncelikli Unsurların listesini ilgili dahili üst düzey karar merciine onaylatınız Bildirilmesi gereken bilgileri toplamak için sistemler ve süreçler hazırlayınız Tanımlanan öncelikli Unsurları raporlama yapabilmek için Standart Bildirimlere – DMA ve Göstergeler – dönüştürünüz. Hangi bilgilerin mevcut olduğunu belirleyiniz ve bunların yönetim yaklaşımları ve ölçüm sistemleri kullanmayı gerektirenlerini açıklayınız 4. ADIM İnceleme Sürdürülebilirlik Bağlamı ve Paydaş Katılımı İlkelerini Uygulayınız: Önceki raporlama döneminde öncelikli olan Unsurları inceleyiniz İncelemenin sonucunu bir sonraki raporlama döngüsünde 1. Adıma (Tanımlama) bilgi sağlamak için kullanınız Ayrıca bkz. ‘Anahtar Terimlerin Tanımları’: Unsur, Unsur Çerçevesi, Kapsam, Konu Başlığı (Bkz. Terimler Listesi, Uygulama El Kitabı, s. 244) ŞEKİL 7 Konu Başlıkları Öncelikli Unsurların ve Çerçevelerin Belirlenmesi – sürece genel bakış Unsurlar 2. ADIM ÖNCELİK BELİRLEME 1. ADIM TANIMLAMA Sürdürülebilirlik Bağlamı Yönetim Yaklaşımı ve Göstergeler Hakkında Bildirimler 3. ADIM DOĞRULAMA Önceliklendirme Eksiksizlik Paydaş Kapsayıcılığı 4. ADIM İNCELEME Sürdürülebilirlik Bağlamı Paydaş Kapsayıcılığı RAPOR BÖLÜM 4 G4-19 a. Rapor içeriğinin belirlenmesi sürecinde tanımlanan bütün öncelikli Unsurların bir listesini sağlayınız. REHBERLİK Bkz. G4-18 için Rehberlik, Uygulama El Kitabı s. 31-40. G4-20 a. Her bir öncelikli Unsur için kuruluş içindeki Unsur Çerçevesini aşağıdaki gibi bildiriniz: Unsurun kuruluş içinde öncelikli olup olmadığını bildiriniz Unsur kuruluş içindeki bütün kuruluşlar için (G4-17’de tarif edildiği üzere) öncelikli değilse aşağıdaki iki yaklaşımdan birini seçiniz ve herhangi birini bildiriniz: –– G4-17’ye dahil edilen ve Unsurun öncelik teşkil etmediği kuruluşların veya kuruluş gruplarının listesi veya –– G4-17’ye dahil edilen ve Unsurun öncelik teşkil ettiği kuruluşların veya kuruluş gruplarının listesi Kuruluş içindeki Unsur Çerçevesi ile ilgili her tür özel sınırlandırmayı bildiriniz REHBERLİK Bkz. G4-18 için Rehberlik, Uygulama El Kitabı s. 31-40. G4-21 a. Her bir öncelikli Unsur için kuruluş dışındaki Unsur Çerçevesini aşağıdaki gibi bildiriniz: Unsurun kuruluş dışında öncelikli olup olmadığını bildiriniz Unsurun kuruluş dışında önceliklendirilmesi durumunda Unsurun öncelik teşkil ettiği bu kuruluşları, kuruluş gruplarını veya bileşenleri tanımlayınız. Buna ek olarak Unsurun tanımlanan bu kuruluşlar için öncelikli olduğu coğrafi konumu tarif ediniz Kuruluş dışındaki Unsur Çerçevesi ile ilgili her tür özel sınırlandırmayı bildiriniz REHBERLİK Bkz. G4-18 için Rehberlik, Uygulama El Kitabı s. 31-40 41 BÖLÜM 4 G4-22 a.Yayın başlıklarının resmi çevirisi varsa çevirisi kullanılmıştır; resmi çevirisi yoksa İngilizce bırakılmıştır. REHBERLİK Tekrar beyanlar aşağıdakilerden kaynaklanabilir: Birleşmeler veya Şirket Satın Alımları Baz yıllardaki veya dönemlerdeki değişiklikler İşin niteliği Ölçüm yöntemleri G4-23 a. Kapsam ve Unsur Çerçevelerinde önceki raporlama dönemlerine göre belirgin değişiklikleri bildiriniz. 42 BÖLÜM 4 Paydaş Katılımı Bu Standart Bildirimler kuruluşun raporlama dönemi zarfındaki paydaş katılımına genel bir bakış sağlamaktadır. Bu Standart Bildirimler raporun hazırlanması için gerçekleştirilen katılımla sınırlı olmak zorunda değildir. G4-24 a.Kuruluşun temas kurduğu paydaş gruplarının bir listesini sağlayınız. REHBERLİK Aşağıda paydaş gruplarına örnekler verilmiştir: Sivil toplum Müşteriler Çalışanlar, diğer işçiler ve sendikaları Yerel toplumlar Hissedarlar ve sermayedarlar Tedarikçiler G4-25 a. Temas kurulacak paydaşların belirlenmesinin ve seçiminin esasını bildiriniz. REHBERLİK Veri Derleme Kuruluşun paydaş gruplarını tanımlamaya ve katılımını sağlayacağı veya sağlamayacağı grupları belirlemeye yönelik sürecini tarif ediniz. 43 BÖLÜM 4 G4-26 a.Türe ve paydaş grubuna göre temas sıklığını da kapsayacak şekilde kuruluşun paydaş temasını ve bu temaslardan herhangi birinin özellikle rapor hazırlama sürecinin bir parçası olarak kurulup kurulmadığına ilişkin bir göstergeyi bildiriniz. REHBERLİK Buna anketler (tedarikçi anketleri gibi), odak grupları, toplum panelleri, kurumsal danışma panelleri, yazılı iletişim, yönetim veya sendika yapıları ve diğer araçlar dahil olabilmektedir. G4-27 a.Paydaş katılımı kanalıyla ortaya konan kilit konu başlıklarını ve kaygıları ve kuruluşun, kendi raporlamasını da dahil ederek üzere bu kilit konu başlıklarına ve kaygılara ne şekilde yanıt verdiğini bildiriniz. Kilit konu başlıklarının ve kaygıların her birini ortaya koyan paydaş gruplarını bildiriniz. 44 BÖLÜM 4 Rapor Profili Bu Standart Bildirimler, rapor, GRI İçerik İndeksi ve dış denetim arayışına olan yaklaşım hakkındaki temel bilgiler üzerine genel bir bakış sağlamaktadır. G4-28 a. Sağlanan bilgiler için (mali yıl veya takvim yılı gibi) raporlama dönemi. G4-29 a.Sunulan en son (bundan bir önceki) raporun (varsa) tarihi. G4-30 a.Raporlama sıklığı (örneğin yıllık, iki yılda bir). G4-31 a. Rapor ve içeriği ile ilgili sorular için iletişim bilgileri sağlayınız. 45 46 BÖLÜM 4 GRI İÇERİK İNDEKSİ G4-32 a.Kuruluşun seçmiş olduğu ‘uyumluluk’ seçeneğini bildiriniz. b.Tercih edilen seçeneğe ilişkin GRI İçerik İndeksini bildiriniz (aşağıdaki tablolara bakınız). c.Rapor dış denetimden geçmiş ise atıfta bulunulan Dış Denetim Raporunun kaynağını bildiriniz. (GRI dış denetimin kullanılmasını önermektedir, fakat bu, Kılavuzlarla ‘uyumluluk’ bakımından zorunlu değildir.) ‘Uyumluluk’ için GRI İçerik İndeksi - Temel GENEL STANDART BİLDİRİMLER Genel Standart Bildirimler STRATEJİ VE ANALİZ G4-1 KURUMSAL PROFIL G4-3 G4-4 G4-5 G4-6 G4-7 G4-8 G4-9 G4-10 G4-11 G4-12 G4-13 G4-14 G4-15 G4-16 Sayfa Dış Denetim Standart Bildirim Maddesinin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. 47 BÖLÜM 4 G4-32 DEVAMI GENEL STANDART BİLDİRİMLER Genel Standart Bildirimler Sayfa Dış Denetim Standart Bildirim Maddesinin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. TANIMLANAN ÖNCELİKLİ UNSURLAR VE ÇERÇEVELER G4-17 G4-18 G4-19 G4-20 G4-21 G4-22 G4-23 PAYDAŞ KATILIMI G4-24 G4-25 G4-26 G4-27 RAPOR PROFİLİ G4-28 G4-29 G4-30 G4-31 G4-32 G4-33 YÖNETİŞİM G4-34 ETİK VE DÜRÜSTLÜK G4-56 ÖZEL STANDART BİLDİRİMLER Öncelikli Unsurlar (G4-19’daki gibi) Tanımlanan öncelikli Unsurların listesini sağlayınız. DMA ve Göstergeler Tanımlanan her bir öncelikli unsura ilişkin Özel Standart Bildirimlerin bir listesini sayfa numarasıyla (veya linkle) birlikte veriniz. Hariç Tutulanlar İstisnai durumlarda, gereken belirli bilgilerin bildirilmesi mümkün değilse, hariç tutma nedenini veriniz (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 13’te tanımlandığı şekliyle). Dış Denetim Standart Bildirimin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. 48 BÖLÜM 4 G4-32 DEVAMI ‘Uyumluluk’ için GRI İçerik İndeksi - Kapsamlı GENEL STANDART BİLDİRİMLER Genel Standart Bildirimler Sayfa Hariç Tutulanlar İstisnai durumlarda, gereken belirli bilgilerin bildirilmesi mümkün değilse, hariç tutma nedenini veriniz (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 13’te tanımlandığı şekliyle). STRATEJİ VE ANALİZ G4-1 Uygulanabilir değil G4-2 Uygulanabilir değil KURUMSAL PROFİL G4-3 Uygulanabilir değil G4-4 Uygulanabilir değil G4-5 Uygulanabilir değil G4-6 Uygulanabilir değil G4-7 Uygulanabilir değil G4-8 Uygulanabilir değil G4-9 Uygulanabilir değil G4-10 Uygulanabilir değil G4-11 Uygulanabilir değil G4-12 Uygulanabilir değil G4-13 Uygulanabilir değil G4-14 Uygulanabilir değil G4-15 Uygulanabilir değil G4-16 Uygulanabilir değil TANIMLANAN ÖNCELİKLİ UNSURLAR VE ÇERÇEVELER G4-17 Uygulanabilir değil G4-18 Uygulanabilir değil G4-19 Uygulanabilir değil G4-20 Uygulanabilir değil G4-21 Uygulanabilir değil G4-22 Uygulanabilir değil G4-23 Uygulanabilir değil PAYDAŞ KATILIMI G4-24 Uygulanabilir değil G4-25 Uygulanabilir değil G4-26 Uygulanabilir değil G4-27 Uygulanabilir değil Dış Denetim Standart Bildirim Maddesinin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. 49 BÖLÜM 4 G4-32 DEVAMI GENEL STANDART BİLDİRİMLER Genel Standart Bildirimler Sayfa Hariç Tutulanlar İstisnai durumlarda, gereken belirli bilgilerin bildirilmesi mümkün değilse, hariç tutma nedenini veriniz (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 13’te tanımlandığı şekliyle). RAPOR PROFİLİ G4-28 Uygulanabilir değil G4-29 Uygulanabilir değil G4-30 Uygulanabilir değil G4-31 Uygulanabilir değil G4-32 Uygulanabilir değil G4-33 Uygulanabilir değil YÖNETİŞİM G4-34 Uygulanabilir değil G4-35 G4-36 G4-37 G4-38 G4-39 G4-40 G4-41 G4-42 G4-43 G4-44 G4-45 G4-46 G4-47 G4-48 G4-49 G4-50 G4-51 G4-52 G4-53 G4-54 G4-55 ETİK VE DÜRÜSTLÜK G4-56 G4-57 G4-58 Uygulanabilir değil Dış Denetim Standart Bildirim Maddesinin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. 50 BÖLÜM 4 G4-32 DEVAMI ÖZEL STANDART BİLDİRİMLER Öncelikli Unsurlar (G4-19’daki gibi) Tanımlanan öncelikli Unsurların listesini sağlayınız. DMA ve Göstergeler Tanımlanan her bir öncelikli unsura ilişkin Özel Standart Bildirimlerin bir listesini sayfa numarasıyla (veya linkle) birlikte veriniz. Gerekli Standart Bildirimlerin Referans Kullanılarak Raporlanması ‘Uyumluluk’ seçenekleri bakımından gerekli olan Standart Bildirimlere ilişkin bilgiler, hissedarlara yıllık rapor veya diğer zorunlu veya gönüllü raporlar gibi kuruluş tarafından hazırlanan başka raporlara hâlihazırda dahil edilmiş olabilir. Bu durumlarda kuruluş bu bildirimleri sürdürülebilirlik raporunda tekrar etmemeyi ve bunun yerine ilgili bilgilerin bulunabileceği yerlere referans vermeyi tercih edebilir. Bu sunum, referansın açık olması (örneğin yıllık hissedar raporuna genel bir referans bölümün, tablolunun vb. adını içermediği sürece kabul edilebilir olmayacaktır) ve bilgilerin kamuya açık ve kolaylıkla erişilebilir olması kaydıyla kabul edilebilecektir. Bu, sürdürülebilirlik raporunun elektronik veya ağ tabanlı formatta sunulduğu ve diğer elektronik veya ağ tabanlı raporlara bağlantıların sunulduğu durumlarda olasıdır. RAPORLAMA ORTAMI Elektronik veya ağ tabanlı raporlama ve basılı raporlar, raporlama için uygun ortamlardır. Kuruluşlar bir ağ tabanlı rapor ve basılı rapor kombinasyonunu kullanmayı ya da sadece tek bir ortamdan yararlanmayı tercih edebilirler. Hariç Tutulanlar İstisnai durumlarda, gereken belirli bilgilerin bildirilmesi mümkün değilse, hariç tutma nedenini veriniz (Raporlama İlkeleri ve Standart Bildirimler s. 13’te tanımlandığı şekliyle). Dış Denetim Standart Bildirimin dış denetime tabi tutulup tutulmadığını belirtiniz. Tutulduysa, Dış Denetim Beyanının sayfa referansını rapora dahil ediniz. Örneğin kuruluşlar internet sitelerinde ayrıntılı bir rapor sunmayı ve stratejilerini, analizlerini ve performans bilgilerini içeren bir idari özeti kâğıt üzerinde sağlamayı tercih edebilirler. Tercih muhtemelen kuruluşun raporlama dönemi, içerik güncelleme planları, raporun muhtemel kullanıcıları ve dağıtım stratejisi gibi diğer pratik faktörler hakkındaki kararlarına bağlı olacaktır. En azından bir ortam (internet veya basılı) kullanıcılara raporlama dönemine ilişkin bütün bilgilere erişim imkanı sağlamalıdır. Kılavuzlarla ‘Uyumlu Olarak’ Hazırlanmayan Raporlara İlişkin Not Bir kuruluşun Kılavuzlardaki Standart Bildirimleri raporlaması fakat ‘uyumluluk’ seçeneklerinden herhangi birinin tüm gereklerini yerine getirmemesi durumunda rapor aşağıdaki beyanı içermelidir: “Bu rapor GRI Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzlarından Standart Bildirimler içermektedir”. Standart Bildirimlerin ve kuruluşun raporundaki konumlarının bir listesi bu beyanla birlikte sağlanmalıdır. 51 BÖLÜM 4 GÜVENCE G4-33 a. Kuruluşun rapor için dış denetim arayışıyla ilgili politikasını ve mevcut uygulamasını bildiriniz. b. Sürdürülebilirlik raporuna ekli denetim raporuna dahil edilmemişse, sağlanan her tür dış denetimin kapsamını ve esasını bildiriniz. c. Kuruluş ve güvence sağlayanlar arasındaki ilişkiyi bildiriniz. d. En yüksek yönetişim organının veya üst düzey yöneticilerin kuruluşun sürdürülebilirlik raporu için güvence arayışına katılıp katılmadıklarını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kuruluşlar raporlarının inandırıcılığını artırmak için çeşitli yaklaşımlardan yararlanırlar. GRI, sürdürülebilirlik raporları için her türlü dahili kaynağa ek olarak dış denetimin kullanımını önermekle birlikte bunu zorunlu tutmamaktadır. GRI raporun ve içindeki (ister nitel olsun ister nicel) bilgilerin kalitesi hakkında yayınlanmış sonuçlar sağlamaları amacıyla tasarlanmış faaliyetleri anlatmak için ‘dış denetim’ terimini kullanmaktadır. Dış denetim ayrıca sistemler veya süreçler hakkında yayınlanmış sonuçlar sağlamak üzere tasarlanmış faaliyetleri de anlatabilmektedir (Önceliklendirme İlkesinin veya paydaş katılımı sürecinin uygulanması da dahil olmak üzere rapor içeriğinin belirlenmesine yönelik süreçler gibi). Bu, bir kuruluşun kalitesinin veya performans seviyesinin değerlendirilmesi veya doğrulanması için tasarlanmış, performans onayları veya uyum değerlendirmeleri yayınlama gibi faaliyetlerden farklıdır. Rapor hazırlayıcılar, profesyonel güvence sağlayıcılar veya diğer kuruluş dışı grup veya bireyler de dahil olmak üzere dış denetim sağlamak için, çeşitli yaklaşımlardan hâlihazırda yararlanmaktadır. Ayrı ayrı yaklaşımlardan bağımsız olarak dış denetim, güvence için profesyonel standartları izleyen veya sistematik, belgeli ve kanıta dayalı süreçler uygulayan, kuruluş dışından yetkin gruplar veya bireyler (“güvence sağlayıcılar”) tarafından gerçekleştirilmelidir. Genel olarak, Kılavuzlardan yararlanılarak raporlara dış denetim sağlanmasında, güvence sağlayıcıların aşağıdaki özelliklere sahip olmaları önemlidir: Kuruluştan bağımsız olmaları ve böylelikle rapor hakkında nesnel ve tarafsız görüşlere veya sonuçlara varabilmeleri ve bunları yayınlayabilmeleri Hem konuyla ilgili olarak hem de güvence uygulamaları bakımından kanıtlanabilir şekilde yeterli olmaları Güvence faaliyetine kalite kontrol prosedürleri uygulamaları Faaliyeti sistematik, belgeli, kanıta dayalı ve tanımlanmış prosedürlerle nitelendirilen bir biçimde yürütmeleri Rapordaki verilerin doğruluğunun yanı sıra genel içerik seçimini de göz önünde bulundurarak raporun makul ve dengeli bir performans sunumu sağlayıp sağlamadığını değerlendirmeleri Rapor hazırlayıcısının, sonuçlarına ulaşma sürecinde Kılavuzlara ne ölçüde başvurduğunu değerlendirmeleri Bir görüşü veya bir sonuçlar dizisini, rapor hazırlayıcısının ve güvence sağlayıcının sorumluluklarının bir tanımını ve denetim raporunun sağladığı güvencenin niteliğini açıklamak üzere yapılan işin bir özetini içeren ve kamuya açık olan yazılı bir rapor tanzim etmeleri Bir kuruluş dâhili kontrol sistemlerine sahip olabilir ve bazı yetki bölgelerinde kurumsal yönetişim kuralları, müdürlerin kuruluşun dâhili kontrollerinin yeterliliğini araştırmalarını ve tatmin olmaları durumunda yıllık raporda teyit etmelerini zorunlu tutabilir. Kuruluşlar ayrıca risk yönetimi ve rapor bilgilerinin yönetimi süreçlerinin bir parçası olarak dâhili bir denetim işlevi oluşturabilir ve sürdürebilirler. Bu dâhili sistemler bir raporun genel bütünlüğü ve inandırıcılığı bakımından da önemlidirler. Bir kuruluş sürdürülebilirlik raporlamasına olan genel yaklaşımını gözden geçirmek veya sürdürülebilirlik raporunun içeriği hakkında görüş bildirmek üzere bir paydaş paneli de oluşturabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız En yüksek yönetişim organı Üst düzey yönetici BÖLÜM 4 Yönetişim Bu Standart Bildirimler aşağıdakilere genel bir bakış sağlamaktadır: Yönetişim yapısı ve bileşimi En yüksek yönetişim organının kuruluşun amacının, değerlerinin ve stratejisinin belirlenmesindeki rolü En yüksek yönetişim organının yetkinlikleri ve performanslarının değerlendirilmesi En yüksek yönetişim organının risk yönetimindeki rolü En yüksek yönetişim organının sürdürülebilirlik raporlamasındaki rolü En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal performansın belirlenmesindeki rolü Ücretler ve teşvikler Kaynaklar Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi LEAD, Yönetim Kurulu için Yeni bir Gündem: Kurumsal Sürdürülebilirliğin Benimsenmesi ve Gözetimi, 2012. Tanımlar Yönetişim bölümü kapsamındaki bütün Standart Bildirimler için lütfen aşağıdaki tanımları gözden geçiriniz: En yüksek yönetişim organı İki kademeli kurul sistemi Üst düzey yönetici Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız YÖNETİŞİM YAPISI VE BİLEŞİMİ Kuruluşun yönetişim yapısındaki ve bileşimindeki şeffaflık, ilgili organ ve bireylerin hesap verebilirliğinin sağlanması bakımından önemlidir. Bu Standart Bildirimler en yüksek yönetişim organının kuruluşun amacını desteklemek için ne şekilde kurulduğunu ve yapılandırıldığını ve bu amacın ekonomik, çevresel ve sosyal boyutlarla nasıl bir ilişki içinde olduğunu tarif etmektedir. G4-34 a. En yüksek yönetişim organının komiteleri de dâhil olmak üzere kuruluşun yönetişim yapısını bildiriniz. Ekonomik, çevresel ve sosyal etkiler konusunda karar vermekten sorumlu her türlü komiteyi belirtiniz. G4-35 a.En yüksek yönetişim organının üst düzey yöneticilere ve diğer çalışanlara ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıkları ile ilgili yetki devri sürecini bildiriniz. G4-36 a.Kuruluşun; ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıkları ile ilgili sorumluluğa sahip en yüksek idari düzeydeki bir mevkii veya mevkileri tayin edip etmediğini ve mevki sahiplerinin doğrudan en yüksek yönetişim organına karşı sorumlu olup olmadıklarını bildiriniz. 52 BÖLÜM 4 G4-37 a. Ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıkları ile ilgili olarak paydaşlar ile en yüksek yönetişim organı arasındaki iletişime yönelik süreçleri bildiriniz. İletişim devredilmişse kime devredildiğini ve en yüksek yönetişim organına her geribildirim sürecini bildiriniz. G4-38 a. En yüksek yönetişim organının ve komitelerinin bileşimlerini aşağıdakilere göre bildiriniz: İcrada görevli olma veya olmama Bağımsızlık Yönetişim organındaki görev süresi Her bir bireyin başka belirgin konum ve taahhütlerinin sayısı ve taahhütlerin niteliği Toplumsal cinsiyet Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal gruplara üye olma Ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerle ilgili yetkiler Paydaş temsili REHBERLİK Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal grup G4-39 a. En yüksek yönetişim organının Başkanının aynı zamanda bir icra müdürü olup olmadığını (ve öyleyse bu kişinin kuruluşun yönetimindeki işlevini ve bu ayarlamanın gerekçelerini) bildiriniz. G4-40 a. En yüksek yönetişim organı ve komiteleri için aday belirleme ve seçim süreçlerini ve aşağıdakiler de dâhil olmak üzere en yüksek yönetişim organı üyelerinin belirlenmesinde ve seçiminde kullanılan kriterleri bildiriniz: Çeşitliliğin gözetilip gözetilmediği ve ne şekilde gözetildiği Bağımsızlığın gözetilip gözetilmediği ve ne şekilde gözetildiği Ekonomik, çevresel ve sosyal konularla ile ilgili uzmanlık ve tecrübenin gözetilip gözetilmediği ve ne şekilde gözetildiği Paydaşların (hissedarlar dâhil) katılıp katılmadığı ve ne şekilde katıldığı 53 54 BÖLÜM 4 G4-41 a. Menfaat çatışmalarından kaçınılmasını ve bunların yönetilebilmesini sağlayan, en yüksek yönetişim organıyla ilgili süreçleri bildiriniz. Menfaat çatışmalarının asgari olarak aşağıdakiler de dâhil olmak üzere paydaşlara açıklanıp açıklanmadığını bildiriniz: Kurullar arası üyelik Tedarikçilerle ve diğer paydaşlarla karşılıklı hissedarlık Hakim hissedarının mevcut bulunup bulunmadığı İlgili tarafların bildirimleri REHBERLİK Hakim hissedar tanımını kuruluşun konsolide bilançoları veya eşdeğer belgeleri ile ilgili olarak kullanılan tanımla paralel hale getiriniz. Kaynaklar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İlkeleri, ‘Kurumsal Yönetişim İlkeleri’, 2004. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Menfaat çatışması EN YÜKSEK YÖNETİŞİM ORGANININ AMAÇ, DEĞER VE STRATEJİ BELİRLEMEDEKİ ROLÜ En yüksek yönetişim organı kuruluşun gidişatını belirler ve kuruluşun amacını, değerlerini ve stratejisini tanımlama konusunda önemli bir role sahiptir. G4-42 a. En yüksek yönetişim organının ve üst düzey yöneticilerin kuruluşun amaç, değer veya misyon beyanlarının, stratejilerinin, politikalarının ve ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerle ilgili hedeflerinin geliştirilmesi, onaylanması ve güncellenmesindeki rollerini bildiriniz. EN YÜKSEK YÖNETİŞİM ORGANININ YETKİNLİK VE PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ Bu Standart Bildirimler en yüksek yönetişim organının üst düzey yöneticilerin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri anlama, tartışma ve bunlara etkili bir biçimde yanıt verme isteğini ve yeteneğini tanımlamakta ve en yüksek yönetişim organının etkililiğinin devamının sağlanması için dahili veya harici bir sürecin yürürlükte olup olmadığını göstermektedir. G4-43 a. En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıklarındaki kolektif bilgisinin geliştirilmesi ve artırılması için alınan önlemleri bildiriniz. BÖLÜM 4 G4-44 a. En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıklarının yönetişimine ilişkin performansının değerlendirilmesine ilişkin süreçleri bildiriniz. Bu değerlendirmenin bağımsız olup olmadığı ve sıklığını bildiriniz. Bu değerlendirmenin bir özdeğerlendirme olup olmadığını bildiriniz. b. En yüksek yönetişim organının asgari olarak üyelik ve kurumsal uygulamalarda değişiklikler de dahil olmak üzere ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıklarının yönetişimi açısından performansının değerlendirilmesine karşılık olarak gerçekleştirilen eylemleri bildiriniz. EN YÜKSEK YÖNETİŞİM ORGANININ RİSK YÖNETİMİNDEKİ ROLÜ Bu Standart Bildirimler en yüksek yönetişim organının risk yönetimi süreçlerinden ve bunların genel etkililiğinden sorumlu olup olmadığını tanımlamaktadır. En yüksek yönetişim organının ve üst düzey yöneticilerin uzun vadeli ve daha geniş etkili risk unsurlarına ve bunların stratejik planlamaya katılmalarına olan ilgileri önemli yönetişim bildirimleridir. Kaynaklar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İlkeleri, ‘Kurumsal Yönetişim İlkeleri’, 2004. Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, John Ruggie, 2011. G4-45 a.En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin, risklerin ve fırsatların tanımlanması ve yönetimindeki rolünü bildiriniz. En yüksek yönetişim organının durum tespiti sürecinin uygulanmasındaki rolünü de dahil ediniz. b.En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri, riskleri ve fırsatları tanımlamasını ve yönetmesini desteklemek için paydaş görüşlerinden yararlanılıp yararlanılmadığını bildiriniz. G4-46 a. En yüksek yönetişim organının kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıklarına ilişkin risk yönetimi süreçlerinin etkililiğinin gözden geçirilmesindeki rolünü bildiriniz. G4-47 a. En yüksek yönetişim organının ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri, riskleri ve fırsatları gözden geçirme sıklığını bildiriniz. 55 BÖLÜM 4 EN YÜKSEK YÖNETİŞİM ORGANININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASINDAKİ ROLÜ Bu Standart Bildirimler en yüksek yönetişim organının kuruluşun sürdürülebilirlik bildirimlerinin geliştirilmesi ve onaylanmasına katılım seviyesini ve bunun mali raporlamayla ilişkili süreçlerle ne derecede paralel hale getirilebileceğini göstermektedir. G4-48 a.Kuruluşun sürdürülebilirlik raporunu resmen gözden geçiren ve onaylayan ve bütün öncelikli Unsurların dahil edilmiş olmasını sağlayan en kıdemli komiteyi veya mevkii bildiriniz. EN YÜKSEK YÖNETİŞİM ORGANININ EKONOMİK, ÇEVRESEL VE SOSYAL PERFORMANSIN DEĞERLENDİRİLMESİNDEKİ ROLÜ Bu Standart Bildirimler en yüksek yönetişim organının kuruluşun ekonomik, çevresel ve sosyal konu başlıklarına ilişkin performansının takibine ve buna tepki verilmesine ne şekilde katıldığını göstermektedir. Ekonomik, çevresel ve sosyal performans; en yüksek yönetişim organının gerekli durumlarda takip edilmesini ve yanıt verilmesini sağladığı önemli riskler ve fırsatlar ortaya koymaktadır. Bu Standart Bildirimler ayrıca kuruluşun kritik konuları en yüksek yönetişim organına iletme süreçlerini de konu almaktadır. G4-49 a. Kritik konuların en yüksek yönetişim organına iletilmesine ilişkin süreci bildiriniz. G4-50 a.En yüksek yönetişim organına iletilen kritik konuların niteliğini ve sayısını ve bunların göz önüne alınması ve çözümlenmesinde kullanılan mekanizmayı/mekanizmaları bildiriniz. REHBERLİK Kaygıların niteliğinin düzenleyici veya yasal kısıtlamalar nedeniyle hassas olduğu durumlarda bu Standart Bildirime yanıtlar kuruluşun gizliliği tehlikeye atmadan sağlayabileceği bilgilerle sınırlandırılmalıdır. 56 57 BÖLÜM 4 ÜCRETLER VE TEŞVİKLER Bu Standart Bildirimler; ücret düzenlemeleri kuruluşun stratejik hedeflerini destekleyecek, paydaşların menfaatleriyle uyumlu olacak ve en yüksek yönetişim organı üyelerinin, üst düzey yöneticilerin ve çalışanların istihdam edilmesini, motive edilmesini ve elde tutulmasını sağlayacak şekilde oluşturulan ücret politikalarına odaklanmaktadır. Kaynaklar Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi LEAD ve Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI), Integrating ESG issues into Executive Pay, 2012. G4-51 a.En yüksek yönetişim organına ve üst düzey yöneticilere ilişkin ücret politikalarını aşağıdaki ücret türleri bağlamında bildiriniz: Sabit ücret ve değişken ücret: –– Performansa dayalı ücret –– Hisse senedine dayalı ücret –– İkramiyeler –– Ertelenmiş veya kazanılmış hisseler İşe başlama ikramiyeleri veya istihdam teşvik ödemeleri Fesih tazminatları Geri Almalar En yüksek yönetişim organı, üst düzey yöneticiler ve bütün diğer çalışanlar için yardım planları ve katkı payı oranları arasındaki fark da dahil olmak üzere emeklilik tazminatı b.Ücret politikasındaki performans kriterlerinin en yüksek yönetişim organının ve üst düzey yöneticilerin ekonomik, çevresel ve sosyal hedefleriyle olan ilişkisini bildiriniz. REHBERLİK Veri Derleme Performansa bağlı ödemenin uygulandığı durumlarda, ücret politikalarındaki performans kriterinin en yüksek yönetişim organının ve üst düzey yöneticilerin raporlama dönemine ve sonraki döneme ilişkin ekonomik, çevresel ve sosyal hedefleriyle nasıl bir ilişki içinde olduğunu tarif ediniz. Performansa bağlı ödemenin uygulanması durumunda üst düzey yöneticilere yönelik ücretin ve teşvike dayalı ödemenin daha uzun vadeli performansı ödüllendirmek üzere nasıl tasarlandığını tarif ediniz. Fesih tazminatından yararlanılıyor olması halinde aşağıdakilerin geçerli olup olmadığını açıklayınız: Yönetişim organı üyelerine ve üst düzey yöneticilere yönelik ihbar süreleri diğer çalışanlar için olanlardan farklıdır Yönetişim organı üyelerine ve üst düzey yöneticilere yönelik fesih tazminatları diğer çalışanlar için olanlardan farklıdır İşten ayrılan yönetişim organı üyelerine ve üst düzey yöneticilere ihbar süresiyle ilgili olanlar dışındaki her tür ödeme yapılmaktadır Fesih düzenlemelerine dahil edilen her tür hafifletici madde Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Fesih tazminatı Geri Alma 58 BÖLÜM 4 G4-52 a. Ücretin belirlenmesine ilişkin süreci bildiriniz. Ücretin belirlenmesine ücretlendirme danışmanlarının katılıp katılmadığını ve bu kişilerin yönetimden bağımsız olup olmadıklarını bildiriniz. Ücretlendirme danışmanlarının kuruluşla olan başka her türlü ilişkisini bildiriniz. G4-53 a. Uygulanabilir olması halinde ücret politikaları ve teklifleri ile ilgili oylamaların sonuçları da dahil olmak üzere ücretlerle ilgili olarak paydaşların görüşlerinin ne şekilde istendiğini ve dikkate alındığını bildiriniz. G4-54 a. Kuruluşun belirgin faaliyetlerinin bulunduğu her bir ülkedeki en yüksek ücret veya maaş alan bireyine ilişkin yıllık toplam çalışma ücretini aynı ülkedeki bütün çalışanlara yönelik yıllık toplam ücretinin medyanıyla (en yüksek ödeme alan bireyi hariç tutarak) orantılayınız ve bu oranı bildiriniz. REHBERLİK Veri Derleme Belirgin faaliyetlerin gerçekleştirildiği her bir ülke için: Raporlama yılında toplam ücret ile tanımlanan en yüksek ücret veya maaşı almış bireyi tanımlayınız. En yüksek ücret veya maaşı alan bireyin yıllık toplam ücretinin bileşimini tanımlayıp bildiriniz En yüksek ücret veya maaşı alan birey haricindeki bütün çalışanların yıllık toplam ücretinin medyanını hesaplayınız. Bütün çalışanlara ilişkin yıllık toplam ücretin bileşimini aşağıdaki gibi tanımlayıp bildiriniz: –– Hesaplamaya dahil edilen ücret türlerinin bir listesini çıkarınız –– Bu hesaplamaya tam zamanlı, yarı zamanlı ve sözleşmeli çalışanların dahil edilip edilmediğini belirtiniz. Her bir yarı zamanlı çalışan için tam zamanlı eşdeğeri ödeme oranları kullanılıyorsa, bunu belirtiniz –– Bir kuruluşun bu oranı bütün kuruluş için birleştirmemeyi tercih etmesi durumunda hangi faaliyetlerin veya ülkelerin dahil edildiğini açıkça belirtiniz En yüksek ücret veya maaşı alan bireyin yıllık toplam ücretinin bütün çalışanların yıllık toplam ücretinin medyanına orantısını hesaplayınız Kuruluşun ücret politikasına ve verilerin mevcut bulunmasına bağlı olarak, aşağıdaki bileşenler hesaplamada göz önünde bulundurulabilir: Taban maaş: Garanti edilmiş, kısa vadeli, değişken olmayan nakit ödeme Nakit ödeme: Taban maaş + nakit tahsisatlar + ikramiyeler + komisyonlar + nakit kar payı + diğer değişken nakit ödeme biçimleri Doğrudan ödeme: Toplam nakit ödeme + bütün yıllık uzun vadeli teşviklerin toplam makul değeri (hisse senedi opsiyonu ödülleri, kısıtlı hisse senetleri veya birimleri, performans hisse senetleri veya birimleri, gizli hisse senetleri, hisse senedi değerlendirme opsiyonları ve uzun vadeli nakit ödülleri) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yıllık toplam ücret 59 BÖLÜM 4 G4-55 a. Kuruluşun belirgin faaliyet dallarında her bir ülkedeki en yüksek ücret veya maaş alan bireyine ilişkin yıllık toplam ücretteki yüzde artışı aynı ülkedeki bütün çalışanlara yönelik yıllık toplam ücretteki medyan yüzde artışla (en yüksek ödeme alan birey hariç) orantılayınız ve bu oranı bildiriniz. REHBERLİK Veri Derleme Belirgin faaliyetlerin gerçekleştirildiği her bir ülke için: Raporlama yılında toplam ödemeyle tanımlanan en yüksek ücreti almış bireyi tanımlayınız En yüksek ücret alan bireylerin ödemesindeki, raporlama yılından önceki yıla göre artış yüzdesini hesaplayınız En yüksek ücreti alan birey haricindeki bütün çalışanların yıllık toplam ücretinin medyanını hesaplayınız En yüksek ücreti alan bireye ve bütün çalışanlara ilişkin yıllık toplam ücretin bileşimini aşağıdaki gibi tanımlayıp bildiriniz: –– Hesaplamaya dahil edilen ödeme türlerinin bir listesini çıkarınız –– Bu hesaplamaya tam zamanlı, yarı zamanlı ve sözleşmeli çalışanların dahil edilip edilmediğini belirtiniz. Her bir yarı zamanlı çalışan için tam zamanlı eşdeğeri ödeme oranları kullanılıyorsa, bunu belirtiniz –– Bir kuruluşun bu oranı bütün kuruluş için birleştirmemeyi tercih etmesi durumunda hangi faaliyetlerin veya ülkelerin dahil edildiğini açıkça belirtiniz Toplam yıllık ödeme medyanının raporlama yılından önceki yıla göre artış yüzdesini hesaplayınız En yüksek ücreti alan bireyin yıllık toplam ödemesinin bütün çalışanların yıllık toplam ücretinin medyanına göre artışının orantısını hesaplayınız Kuruluşun ücret politikasına ve verilerin mevcut bulunmasına bağlı olarak, aşağıdaki bileşenler hesaplamada göz önünde bulundurulabilir: Taban maaş: garanti edilmiş, kısa vadeli, değişken olmayan nakit ödeme Nakit ödeme: Taban maaş + nakit tahsisatlar + ikramiyeler + komisyonlar + nakit kar payı + diğer değişken nakit ödeme biçimleri Doğrudan ödeme: Toplam nakit ödeme + bütün yıllık uzun vadeli teşviklerin toplam makul değeri (hisse senedi opsiyonu ödülleri, kısıtlı hisse senetleri veya birimleri, performans hisse senetleri veya birimleri, gizli hisse senetleri, hisse senedi değerlendirme opsiyonları ve uzun vadeli nakit ödülleri) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yıllık toplam ücret 60 BÖLÜM 4 Etik ve Dürüstlük Bu Standart Bildirimler aşağıdakilere genel bir bakış sağlamaktadır: Kuruluşun değerleri, ilkeleri, standartları ve normları Etik ve yasal davranış hakkında öneri almaya yönelik dahili ve harici mekanizmaları Etik olmayan veya yasadışı davranışlar hakkındaki kaygıların ve dürüstlükle ilgili konuların raporlanmasına ilişkin mekanizmaları G4-56 a. Kuruluşun davranış kuralları ve etik kuralları gibi değerlerini, ilkelerini, standartlarını ve davranış normlarını tanımlayınız. REHBERLİK Veri Derleme Aşağıdakiler de dahil olmak üzere kuruluşun değerlerinin, ilkelerinin, standartlarının ve davranış normlarının (davranış kuralları, etik kuralları gibi) nasıl geliştirildiğini, onaylandığını ve uygulandığını belirtiniz: Bu konularda eğitimin bütün (ve yeni) yönetişim organı üyelerine, çalışanlara ve iş ortaklarına sağlanıp sağlanmadığı Bunların bütün (ve yeni) yönetişim organı üyeleri, çalışanlar ve iş ortakları tarafından düzenli olarak okunup imzalanmasının gerekli olup olmadığı Kuruluşun bu konularda sorumluluğa sahip idari sevideki bir mevkii veya mevkileri tayin edip etmediği Uygulanabilir olması durumunda bunların bütün yönetişim kuruluşu üyelerine, çalışanlara, iş ortaklarına ve diğer paydaşlara ulaşmak üzere farklı dillerde mevcut bulunup bulunmadığı En yüksek yönetişim organının ve üst düzey yöneticilerin kuruluşun değer beyanlarının geliştirilmesindeki, onaylanmasındaki ve güncellenmesindeki rolleri G4-42 kapsamında ele alınmıştır. G4-57 a. Etik ve yasal davranışla ve kurumsal dürüstlükle ilgili konular hakkında öneri alınmasına yönelik yardım hatları veya danışma hatları gibi dahili ve harici mekanizmaları bildiriniz. REHBERLİK Etik ve yasal davranış ile dürüstlülüğe ilişkin konular hakkında görüş alınmasına yönelik dahili ve harici mekanizmaların tanımı aşağıdakileri içerebilir: Görüş alma mekanizmalarına ilişkin genel sorumluluk kime verilmiştir Kuruluştan bağımsız görüş alma mekanizmalarının mevcut olup olmadığı Çalışanların, iş ortaklarının ve diğer paydaşların görüş alma mekanizmaları konusunda bilgilendirilip bilgilendirilmediği ve bunun nasıl sağlandığı Görüş alma mekanizmalarının varlığı ve çalışanlar ile iş ortakları tarafından erişilebilirliği (günde toplam saat sayısı, haftada gün, yerel dillerde erişilebilirlik gibi) Görüş taleplerinin gizliliğe uygun olarak ele alınıp alınmadığı Görüş alma mekanizmalarının anonim görüş taleplerine izin verip vermediği Raporlama dönemi zarfında yanıtlanan taleplerin yüzdesi de dahil olmak üzere kuruluşun görüş alma mekanizmaları kanalıyla raporlama dönemi zarfında alınan görüş taleplerinin toplam sayısı ve alınan görüş türlerinin bir tanımı Görüş almak için mekanizmaları kullananların memnuniyet seviyesi 61 BÖLÜM 4 G4-58 a. Etik olmayan ve yasadışı davranışlar hakkındaki kaygıların ve kurumsal dürüstlükle ilgili konuların bildirilmesine yönelik; hat yönetimi kanalıyla uyarı, bildirim mekanizmaları ve yardım hatları gibi dahili ve harici mekanizmaları bildiriniz. REHBERLİK Etik ve yasal olmayan davranış ile dürüstlülüğe ilişkin kaygıların bildirilmesine yönelik dahili ve harici mekanizmaların tanımı aşağıdakileri içerebilir: Bildirim mekanizmalarının genel sorumluluğunun kime verildiği Kuruluştan bağımsız bildirim mekanizmalarının mevcut olup olmadığı Bildirim mekanizmalarının varlığı ve çalışanlar ile iş ortakları tarafından erişilebilirliği (günde toplam saat sayısı, haftada gün, yerel dillerde erişilebilirlik gibi) Çalışanların, iş ortaklarının ve diğer paydaşların bildirim mekanizmaları konusunda bilgilendirilip bilgilendirilmediği ve bunun nasıl sağlandığı Çalışanlara ve iş ortaklarına bildirim mekanizmaları hakkında eğitim verilip verilmediği Kaygıların gizliliğe uygun şekilde ele alınıp alınmadığı Yasaların izin vermesi durumunda mekanizmaların kaygıların anonim bir şekilde bildirilmesine izin verip vermedikleri Kuruluşun bir misilleme önleme politikasının mevcut bulunup bulunmadığı Kaygıların soruşturulduğu süreç Raporlama süresi zarfında yanıtlanan, çözümlenen ve temelsiz oldukları görülen yüzde de dahil olmak üzere raporlama dönemi zarfında bildirilen toplam kaygı sayısı ve bildirilen suistimal türleri Bildirim mekanizmalarını kullananların memnuniyet seviyesi Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Etik olmayan veya yasadışı davranışlar hakkındaki kaygıların ve dürüstlükle ilgili konuların raporlanmasına ilişkin mekanizmalar 62 BÖLÜM 4 4.2 ÖZEL STANDART BİLDİRİMLER Kılavuzlar Özel Standart Bildirimleri üç Kategoriye ayırmaktadır: Ekonomik, Çevresel ve Sosyal. Sosyal Kategorisi de dört alt Kategoriye ayrılmıştır ve bunlar İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yaraşır İş, İnsan Hakları, Toplum ve Ürün Sorumluluğudur. GRI Unsurları her bir Kategori dahilinde düzenlenmiştir. Aşağıdaki Tablo 1 Kategorilere ve Unsurlara genel bir bakış sunmaktadır. Kuruluşun sürdürülebilirlik raporu öncelikli Unsurlarla, kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtanlarla veya paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli derecede etkileyenlerle ilgili bilgiler sunar. Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin Raporlama İlkeleri kuruluşlara öncelikli Unsurları ve bunların Çerçevelerini belirlemede yardımcı olmak ve bunların etkilerinin öncelikli olarak tanımlanabileceği durumları göstermek üzere tasarlanmıştır. (Bu İlkelerin tanımı ve bunların uygulanmasına ilişkin Rehberlik Uygulama El Kitabının 9-13 ve 31-40. sayfalarında bulunabilir.) Her bir tanımlanan öncelikli Unsur için raporlanan bilgi DMA ve Gösterge(ler) olarak bildirilebilir. Sürdürülebilirliğin ekonomik boyutu kuruluşun paydaşlarının ekonomik durumları ve yerel, ulusal ve küresel seviyedeki ekonomik sistemler üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Kuruluşun mali durumuna odaklanmamaktadır. TABLO 1: KILAVUZLARDAKİ KATEGORİLER VE UNSURLAR Kategori Ekonomik Çevresel UnsurlarVIII Ekonomik Performans Piyasa Varlığı Dolaylı Ekonomik Etkiler Satın Alma Uygulamaları Malzemeler Enerji Su Biyolojik Çeşitlilik Emisyonlar Atık Sular ve Atıklar Ürün ve Hizmetler Uyum Nakliye Genel Tedarikçinin Çevresel Bakımdan Değerlendirilmesi Çevresel Şikâyet Mekanizmaları Kategori Sosyal Alt Kategoriler İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yaraşır İş Unsurlar VIII İstihdam İşgücü/Yönetim İlişkileri İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim ve Öğretim Çeşitlilik ve Fırsat Eşitliği Kadın ve Erkekler için Eşit Ücret Tedarikçinin İşgücü Uygulamaları Bakımından Değerlendirilmesi İşgücü Uygulamaları Şikâyet Mekanizmaları İnsan Hakları Toplum Ürün Sorumluluğu Yatırım Ayrımcılığın Önlenmesi Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Çocuk İşçiler Zorla veya Cebren Çalıştırma Güvenlik Uygulamaları Yerli Halkların Hakları Değerlendirme Tedarikçilerin İnsan Hakları Bakımından Değerlendirilmesi İnsan Hakları Şikâyet Mekanizmaları Yerel Toplumlar Yolsuzlukla Mücadele Kamu Politikası Rekabete Aykırı Davranış Uyum Tedarikçinin Toplum Üzerindeki Etkiler Bakımından Değerlendirilmesi Toplum Üzerindeki Etkilere İlişkin Şikâyet Mekanizmaları Müşteri Sağlık ve Güvenliği Ürün ve Hizmet Etiketlemesi Pazarlama İletişimi Müşteri Gizliliği Uyum VIII Konu başlığı ifadesi, Kılavuzlarda sürdürülebilirliğe ilişkin tüm olası konuları anlatmakta kullanılmaktadır. Kılavuzlarda Unsur kelimesi, söz konusu Kılavuzların kapsadığı konuların listesine atfen kullanılmaktadır. 63 BÖLÜM 4 Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler (DMA) Rehberi Giriş DMA’nın amacı kuruluşa öncelikli Unsurlarla ilgili ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerin nasıl yönetildiğini açıklama fırsatı verilmesidir. Öncelikli Unsurlar kuruluş tarafından Rapor İçeriğinin Belirlenmesine İlişkin Raporlama İlkelerinin (G4-18 için Uygulama El Kitabı s. 31-40’ta Rehberlik’e bakınız) kullanılmasıyla belirlenir. Öncelikli Unsurlar kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtan veya paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli oranda etkileyen unsurlardır. DMA bir kuruluşun mevcut ve olası öncelikli ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini ne şekilde belirlediği, analiz ettiği ve bunlara nasıl yanıt verdiği hakkında açıklayıcı bilgi verir. DMA ayrıca Göstergeler tarafından bildirilen performansa ilişkin bağlamı sağlar. Bilginin düzenlenmesi DMA normalde GRI Unsurları için, özel yönetim uygulamalarının bildirilmesi amacıyla sağlanmıştır. Kuruluşun yönetim yaklaşımı veya bunun (politikalar ve belirli eylemler gibi) bileşenleri genel olarak birden fazla GRI Unsuruyla ilgiliyse bu DMA raporda bir defa verilebilir ve her bir GRI Kategorisi, Unsur veya Gösterge için rapor boyunca sürekli tekrarlanması gerekmez. DMA bir Unsurlar grubu için birleştirildiğinde, rapor her bir bildirimde hangi Unsurların kapsandığını açıkça bildirir. Yönetim Yaklaşımı Hakkında Farklı Bildirim Türleri DMA’ya ilişkin Rehberlik iki türe ayrılmaktadır: Genel ve Unsura Özel Rehberlik. Genel DMA her tür Unsurla kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Unsura özel DMA Rehberi Unsurla ilgili raporlama yapmak için bilgi hakkında ek detaylar vermek üzere tasarlanmıştır. Yönetim yaklaşımının raporlanmasında kuruluşlar işe Genel DMA Rehberine yanıt vermekle başlarlar. Unsura özel Rehber mevcutsa kuruluşlar bunu o Unsurla ilgili yönetim yaklaşımlarını daha detaylı olarak bildirmekte kullanırlar. Unsura özel DMA Rehberi aşağıdaki Unsurlar için sağlanmıştır: Dolaylı Ekonomik Etkiler Satın Alma Uygulamaları Enerji Biyolojik Çeşitlilik Emisyonlar Tedarikçinin Çevresel Bakımdan Değerlendirilmesi Çevresel Şikâyet Mekanizmaları İstihdam İş Sağlığı ve Güvenliği Kadın ve Erkekler için Eşit Ücret Tedarikçinin İşgücü Uygulamaları Bakımından Değerlendirilmesi İşgücü Uygulamaları Şikâyet Mekanizmaları Yatırım Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Tedarikçilerin İnsan Hakları Bakımından Değerlendirilmesi İnsan Hakları Şikâyet Mekanizmaları Yerel Toplumlar Yolsuzlukla Mücadele Kamu Politikası Tedarikçinin Toplum Üzerindeki Etkiler Bakımından Değerlendirilmesi Toplum Üzerindeki Etkilere İlişkin Şikâyet Mekanizmaları Müşteri Sağlık ve Güvenliği Ürün ve Hizmet Etiketlemesi Her tür öncelikli Unsura uygulanabilen, Genel DMA ve belirli bir Unsur hakkında bildirilecek ek detaylar vermek üzere tasarlanmış Unsura özel DMA hakkında rehberlik için bkz. Uygulama El Kitabı s. 64 ve s. 66. Yönetim Yaklaşımı Hakkında Genel Bildirimler DMA bir kuruluşun öncelikli Unsurlara yanıtının açıklanması için yeterli bilgi içermelidir. Öncelikli Unsurların seçimine yönelik süreç G4-18 Rehberi, Uygulama El Kitabı s. 31-40’ta tarif edilmiştir. Kuruluş bir DMA için sunulan bilgilerin öncelikli Unsur için Genel Standart Bildirimler G4-20 ve G4-21’de tanımlanan Çerçeveyi kapsamaması durumunda bunu bildirmelidir. DMA aşağıdaki Standart Bildirimleri içermektedir: Yayınlanma zamanında Rehberin her bir Unsuru için henüz Unsura özel DMA Rehberi geliştirilmemiştir. 64 BÖLÜM 4 G4-DMA a.Unsurun neden öncelikli olduğunu bildiriniz. Bu Unsurun öncelikli olmasını sağlayan etkileri bildiriniz. b.Kuruluşun öncelikli Unsuru veya etkilerini ne şekilde yönettiğini bildiriniz. c.Aşağıdakiler de dahil olmak üzere yönetim yaklaşımının değerlendirmesini bildiriniz: Yönetim yaklaşımının etkililiğinin değerlendirilmesine yönelik mekanizmalar Yönetim yaklaşımının değerlendirilmesinin sonuçları Yönetim yaklaşımında yapılan ilgili her tür ayarlama REHBERLİK G4-DMA-a Rehberi Unsurun neden öncelikli olduğunu anlatınız. Buna asgari olarak kuruluşun o Unsurla ilgili olumlu veya olumsuz etkileri dahildir. Öncelikli Unsurların belirlenmesi hakkında daha fazla Rehberlik için bkz. G4-18 Rehberi (Uygulama El Kitabı s. 31-40). Kuruluşun mevcut veya olası etkilerini tanımlamakta kullandığı durum tespiti gibi her tür süreci tarif ediniz. G4-DMA-b Rehberi Rapor kullanıcılarının kuruluşun öncelikli Unsurları ve etkilerini yönetmekte kullandığı yaklaşımı anlayabilmesi için yeterli bilgi sağlayınız. Yönetim yaklaşımının olumsuz etkilerden kaçınmaya, bunları hafifletmeye veya düzeltmeye yönelik olup olmadığını veya olumlu etkileri geliştirmeyi hedefleyip hedeflemediğini açıklayınız. Kuruluşun kendisiyle ilgili bir yönetim yaklaşımına sahip olmadığı öncelikli Unsurların mevcut bulunması durumunda bir yönetim yaklaşımının uygulanmasına yönelik her tür planı veya bunun mevcut olmamasının nedenlerini belirtiniz. Yönetim yaklaşımının bileşenlerini tarif ediniz. Her ne kadar aşağıdaki Rehber kapsamlı veya mutlak olmasa da, yönetim yaklaşımı aşağıdakileri içerebilmektedir (sıralama belirli bir düzene göre değildir): Politikalar Taahhütler Amaçlar ve hedefler Sorumluluklar Kaynaklar Özel eylemler Politikalar Kuruluşun öncelikli Unsurun yönetilmesine olan yaklaşımına rehberlik etmesi için kullanılan politikalar hakkında bilgi sağlayınız. Buna öncelikli Unsurla ilgili kamuya açık politikaların bir özeti veya bağlantısı dahil olabilmektedir. Bu politikalar hakkında aşağıdaki bilgileri sağlayınız: Politikaların kapsadığı kuruluşlar dizisi ve bunların konumu Politikaların onaylanmasından sorumlu kişinin veya komitenin belirlenmesi Uluslararası standartlara ve geniş kabul görmüş inisiyatiflere referanslar Tanzim tarihi ve son gözden geçirme tarihi Taahhütler Öncelikli Unsurun etkilerinin yönetilmesine ilişkin bir niyet beyanı sağlayınız. Bu şekildeki bir beyanın mevcut bulunmaması halinde aşağıdakileri tarif ediniz: Kuruluşun öncelikli Unsur karşısındaki duruşu Öncelikli Unsurun yönetilmesine ilişkin taahhüdün yasalara uyuma mı dayandığı yoksa bunun ötesine mi geçtiği Bu Unsurla ilgili uluslararası standartlara ve geniş kabul görmüş inisiyatiflere uyum Amaçlar ve hedefler Aşağıdakileri tarif ediniz: Amaç ve hedeflerin esası ve bağlamı Amaç ve hedeflere dahil edilmiş kuruluşlar dizisi ve bunların konumu Beklenen sonuç (nicel veya nitel) Her bir amaç ve hedefe ulaşılmasına dair tahmini takvim Amaç ve hedeflerin zorunlu mu (mevzuata dayalı) yoksa gönüllü mü olduğu; zorunlu olmaları halinde ilgili mevzuatı belirtiniz Sorumluluklar Aşağıdakileri açıklayınız: Öncelikli Unsurun yönetim sorumluluğunun kime verildiği Sorumluluğun performans değerlendirmeleriyle veya teşvik mekanizmalarıyla bağlantılı olup olmadığı 65 BÖLÜM 4 G4-DMA DEVAMI En yüksek yönetişim organının sorumluluklarının bildirilmesi hakkında Rehberlik için bkz. Uygulama El Kitabının ‘4.1 Genel Standart Bildirimler’ altındaki ‘Yönetişim’ bölümü (s. 52-59). Kaynaklar Öncelikli Unsurun yönetilmesi için tahsis edilen mali kaynaklar, insan kaynakları veya teknolojik kaynaklar gibi kaynakları tanımlayınız ve tahsisin gerekçesini açıklayınız. Özel eylemler Öncelikli Unsurla ilgili özel eylemleri tanımlayınız ve amaçlara ve hedeflere ulaşmak için gerçekleştirilen eylemleri açıklayınız. Özel eylemlere aşağıdakiler dahil olabilir: Süreçler Projeler Programlar İnisiyatifler Tanımlanan özel eylemlerin her biri için kuruluş aşağıdakileri açıklamayı göz önüne alabilir: Eylemlerin kapsadığı kuruluşlar dizisi ve konumları Eylemlerin vakaya özel mi yoksa sistemik mi olduğu Eylemlerin kısa vadeli mi, orta vadeli mi yoksa uzun vadeli mi olduğu Eylemlerin önceliğinin nasıl belirlendiği Özel eylemlerin bir durum tespiti sürecinin bir parçası olup olmadıkları ve öncelikli Unsurun olumsuz etkilerinden kaçınmayı, bunları hafifletmeyi veya düzeltmeyi amaçlayıp amaçlamadıkları Eylemleri (OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, BM Projesi, Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler Çerçevesi ve BM ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler’ gibi) uluslararası norm veya standartların yönlendirip yönlendirmediği. G4-DMA-c Rehberi Yönetim yaklaşımının değerlendirmesini bildirirken bir kuruluş açıklamasını üç maddeye odaklayabilir: Yönetim yaklaşımının etkililiğinin izlenmesine yönelik mekanizmalar. Buna aşağıdakiler dahil olabilir: –– Dahili veya harici denetim veya doğrulama (tür, sistem, kapsam) –– Ölçüm sistemleri –– Kuruluş dışı performans derecelendirmesi –– Kıyaslama –– Paydaş geribildirimi Sonuçlar: –– Sonuçların raporlanmasında kullanılan GRI Göstergeleri veya kuruluşa özel göstergeler –– Amaçlar ve hedefler karşısında performans – kilit başarılar ve eksikler –– Sonuçların ne şekilde iletildiği –– Yönetim yaklaşımındaki zorluklar ve eksikler –– Karşılaşılan her tür engel, başarısız çabalar ve bu süreçte alınan her tür ders –– Yönetim yaklaşımının uygulanmasında gelişim Sonuç olarak kuruluş neyi farklı yapmaktadır? –– Kaynakların dağılımı, amaç ve hedeflerde değişiklikler ve performansın iyileştirilmesini hedefleyen özel eylemler –– Yönetim yaklaşımındaki diğer değişiklikler Kaynaklar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, 2011 Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 66 BÖLÜM 4 Yönetim Yaklaşımı Hakkında Göstergeler ve Unsura Özel Bildirimler İçin Rehberlik Göstergeler bir kuruluşun öncelikli Unsurlarıyla ilgili ekonomik, çevresel ve sosyal performansı veya etkileri hakkında bilgi verir. Öncelikli Unsurlar kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtan veya paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli oranda etkileyen unsurlardır. Uygulama El Kitabı s. 62’deki Tablo 1’de tarif edildiği üzere her bir Unsur için Göstergeler ve ilgili Rehber verilmiştir. Bu bölüm her bir Kategori ve Unsurdaki her bir Gösterge için Rehberlik içermektedir. Bu Rehber ayrıca Unsura özel DMA Rehberliğini de içermektedir. Yayınlanma zamanında, Rehberin her bir Unsuru için henüz Unsura özel DMA Rehberi geliştirilmemiştir. Kuruluş bir Gösterge veya Unsura özel DMA için sunulan bilgilerin öncelikli Unsur için Genel Standart Bildirimler G4-20 ve G4-21’de tanımlanan Çerçeveyi kapsamaması durumunda bunu bildirmelidir. İçerik aşağıdaki şekilde sunulmaktadır: Her bir Kategori (veya alt Kategori) için: Giriş Uygulanabilir olması durumunda bağlantılar –– OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi –– Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Uygulanabilir olması durumunda (Kategoriye) referanslar Her bir Unsur için: Standart Bildirimlere genel bakış Uygulanabilir olması durumunda Unsura özel DMA Rehberi Göstergeler (şu alt maddelerin tamamını veya bir kısmını içeren: Standart Bildirim, İlgililik, Veri Derleme, Tanımlar, Belgeleme, Kaynaklar) Uygulanabilir olması durumunda bağlantılar –– OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi –– Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Uygulanabilir olması durumunda (Unsura) referanslar 67 BÖLÜM 4 KATEGORİ: EKONOMİK Giriş Sürdürülebilirliğin ekonomik boyutu kuruluşun paydaşlarının ekonomik durumları ve yerel, ulusal ve küresel seviyedeki ekonomik sistemler üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Ekonomik Kategori sermayenin farklı paydaşlar arasındaki akışını ve kuruluşun toplum genelindeki temel ekonomik etkilerini göstermektedir. Ekonomik Göstergelere yanıtların hazırlanmasında, mümkün olduğu durumlarda, bilgilerin kuruluşun denetime tabi bilançolarındaki veya dahili denetime tabi yönetim hesaplarındaki rakamlardan derlenmesi yararlı olabilir. Her durumda verileri aşağıdakilerden birinden yararlanarak derleyiniz: Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından yayınlanan ilgili Uluslararası Mali Raporlama Standartları (IFRS) ve Standartların Yorumları (bazı Göstergelere ilişkin Rehberlik, danışma gerektirecek şekilde belirli IFRS’lere atıfta bulunmaktadır) Mali raporlama için uluslararası kabul görmüş ulusal veya bölgesel standartlar 68 BÖLÜM 4 Unsur: Ekonomik Performans Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-EC1 G4-EC2 G4-EC3 G4-EC4 Üretilen ve dağıtılan doğrudan ekonomik değer Rehberlik s. 69-70 İklim değişikliğinin kuruluşun faaliyetine finansal etkileri ve iklim değişikliği kaynaklı diğer risk ve fırsatlar Rehberlik s. 71-72 Kuruluşun belirlenmiş tazminat planı yükümlülüklerinin kapsamı Rehberlik s. 73 Devletten alınan mali yardım Rehberlik s. 74 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in İstihdam ve Sınaî İlişkiler başlıklı V. Bölümün ve Vergilendirme başlıklı XI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 69 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EC1 ÜRETİLEN VE DAĞITILAN DOĞRUDAN EKONOMİK DEĞER a. Üretilen ve dağıtılan doğrudan ekonomik değeri (EVG&D), kuruluşun küresel faaliyetlerine ilişkin aşağıda belirtilen temel bileşenler de dahil olmak üzere tahakkuk temelinde bildiriniz. Veriler nakit temelinde sunuluyorsa bu kararın gerekçesini bildiriniz ve temel bileşenleri aşağıda belirtildiği şekilde bildiriniz: Üretilen doğrudan ekonomik değer: –– Gelirler Dağıtılan ekonomik değer –– İşletme giderleri –– Çalışan ücretleri ve yan haklar –– Sermaye sağlayıcılara ödemeler –– Devletlere yapılan ödemeler (ülke bazında – Aşağıdaki Rehbere bakınız) –– Toplumsal yatırımlar Elde tutulan ekonomik değer (‘Üretilen doğrudan ekonomik değer’ eksi ‘Dağıtılan ekonomik değer’ şeklinde hesaplanmaktadır) b. Yerel ekonomik etkilerin daha iyi değerlendirilmesi için önemli olduğu durumlarda EVG&D’yi ülke, bölge veya piyasa seviyelerinde ayrı ayrı bildiriniz. Öneminin belirlenmesinde kullanılan kriterleri bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ekonomik değerin üretilmesi ve dağıtımı hakkındaki bilgi kuruluşun paydaşlar için nasıl zenginlik oluşturduğu konusunda temel bir gösterge sağlar. Üretilen ve dağıtılan ekonomik değerin (EVG&D) bir dizi bileşeni de kuruluşun diğer performans rakamlarının normalleştirilmesinde yararlı olabilecek ekonomik bir profilini ortaya koyar. Ülke seviyesinde detaylılığa sahip olacak şekilde sunulması durumunda EVG&D yerel ekonomilere katkıda bulunulan doğrudan parasal değerin yararlı bir tablosunu sağlayabilir. Veri Derleme Mümkün olduğu durumlarda EVG&D verilerini kuruluşun denetlenmiş mali veya kar ve zarar (P&L) beyanındaki verilerden ya da dahili olarak denetlenmiş yönetim hesaplarından derleyiniz. Gelirler Net satışlar, brüt ürün ve hizmet satışlarından iade, indirim ve tahsisatların çıkarılmasına eşittir. Mali yatırımlardan elde edilen gelirlere mali kredilerin faizi, hisselerden gelen temettü, imtiyaz ücretleri ve mal varlıklarından elde edilen (mülk kirası gibi) doğrudan gelir olarak alınmış nakit dahildir. Mal varlıklarının satışından elde edilen gelirlere fiziksel varlıklar (mülk, altyapı ve ekipman gibi) ve maddi olmayan varlıklar (fikri mülkiyet hakları, tasarımlar ve marka isimleri gibi) dahildir İşletme giderleri Kuruluş dışında malzemeler, ürün bileşenleri, tesisler ve alınan hizmetler için yapılan nakit ödemeleri. Buna mülk kirası, lisans ücretleri, kolaylaştırma ödemeleri (çünkü bunların net bir ticari amacı mevcuttur), imtiyaz ücretleri, taşeron işçilere ödemeler, (dışarıdan eğitmenlerin kullanıldığı durumlarda) çalışan eğitimi giderleri veya çalışanı koruyucu kıyafetler dahildir Çalışan ücretleri ve yan haklar Toplam bordro, çalışanlar adına devlet kuruluşlarına ödenen (çalışan vergileri, harçlar ve işsizlik fonları gibi) meblağlar da dâhil olacak şekilde çalışan ücretlerini kapsamaktadır. Operasyonel bir rolde görev alan, fakat çalışan olmayan kişiler normalde buraya dahil edilmemekte, bunun yerine satın alınan bir hizmet olarak işletme giderleri kapsamına alınmaktadır Toplam yan haklar, (emekli maaşları, sigorta, şirket araçları, özel sağlık gibi) düzenli katkıları ve bunların yanı sıra 70 BÖLÜM 4 G4-EC1 DEVAMI konut, faizsiz kredi, toplu taşıma yardımı, eğitim bursları ve işten çıkarma ödemeleri gibi diğer çalışan desteklerini içermektedir. Bunlar eğitimi, koruyucu ekipman giderlerini veya doğrudan çalışanın mesleki işleviyle ilgili diğer giderleri içermemektedir Sermaye sağlayıcılara ödemeler Bütün hissedarlara dağıtılan temettüler Kredi sağlayıcılara yapılan faiz ödemeleri. Buna (sadece uzun vadeli borçlar olmamak üzere) bütün borç ve ödünç alma biçimlerine ilişkin faizler ve ayrıca öncelikli hissedarlara ödenecek temettü bakiyeleri dâhildir Devletlere yapılan ödemeler Uluslararası, ulusal ve yerel seviyelerde ödenen (kuruluşlar vergisi, gelir vergisi ve emlak vergisi gibi) bütün kuruluş vergileri ve ilgili cezalar. Bu rakama ödenmeyebilecekleri için ertelenmiş vergiler dâhil değildir. Birden fazla ülkede faaliyet gösteren kuruluşlarda ödenmiş vergileri ülkeye göre bildiriniz. Kullanılan bölümlendirmenin tanımını bildiriniz Toplumsal yatırımlar Hedef lehtarların kuruluş dışında olduğu, toplum geneline gönüllü bağışlar ve fon yatırımları. Bunlara hayır kuruluşlarına, STK’lara ve (kuruluşun ticari Ar-Ge’siyle ilgili olmayan) araştırma kuruluşlarına yapılan bağışlar, (dinlenme tesisleri gibi) toplum altyapısının desteklenmesine yönelik fonlar ve (sanat ve eğitim etkinlikleri de dâhil olmak üzere) sosyal programların doğrudan giderleri. Meblağ raporlama dönemi zarfındaki taahhütlere değil fiili harcamalara ait hesapları içermelidir. Altyapı yatırımlarında toplam yatırımın hesaplanmasının sermaye giderlerine ek olarak mal ve işçilik giderlerini de kapsaması gerekmektedir. Devam etmekte olan tesis veya programların desteklenmesinde (bir kamu tesisinin günlük işletimine fon sağlayan bir kuruluşla ilgili durumlar gibi), raporlanan yatırım işletme giderlerini de kapsamaktadır. Buna hukuki ve ticari faaliyetler veya yatırımın amacının tamamen ticari olduğu durumlar dâhil değildir. Siyasi partilere yapılan bağışlar dâhil olmakla birlikte, bunlar daha ayrıntılı olarak G4-SO6’da ayrıca ele alınmaktadır. Öncelikli olarak temel ticari ihtiyaçlarca güdülenen veya kuruluşun ticari faaliyetlerini kolaylaştırmaya yönelik her tür altyapı yatırımı (bir madene veya fabrikaya giden bir yolun inşa edilmesi gibi) hariçtir. Yatırımın hesabı kuruluşun ana ticari faaliyetleri haricinde inşa edilmiş, çalışanlar ve ailelerine yönelik bir okul veya hastane gibi altyapıyı içerebilecektir Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun finans, hazine veya muhasebe departmanlarını içermektedir. Kaynaklar Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 12 Gelir Vergileri, 2001. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 18 Gelirler, 2001. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 19 Çalışan Yan Hakları, 2001. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IFRS 8 İşletme Bölümleri, 2006. 71 BÖLÜM 4 G4-EC2 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KURULUŞUN FAALİYETİNE ETKİLERİ VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAYNAKLI DİĞER RİSK VE FIRSATLAR a. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere faaliyetlerde, gelirlerde veya harcamalarda önemli değişikliklere neden olma potansiyeline sahip, iklim değişikliğinden kaynaklanan risk ve fırsatları bildiriniz: Risk veya fırsatın bir tanımı ve fiziksel, yasal veya başka şekildeki sınıflandırması Risk veya fırsatla ilişkili etkinin bir tanımı Risk veya fırsatın eyleme geçilmeden önceki mali sonuçları Riskin veya fırsatın yönetilmesinde kullanılan yöntemler Riskin veya fırsatın yönetilmesi için alınan önlemlerin maliyetleri REHBERLİK İlgililik İklim değişikliği kuruluşlara, yatırımcılarına ve paydaşlarına riskler ve fırsatlar getirmektedir. Kuruluşlar iklim sistemindeki ve hava durumu modellerindeki değişikliklerden dolayı fiziksel riskler ve fırsatlarla karşı karşıya kalabilirler. Bunlara aşağıdakiler dâhildir: Sıklaşan ve yoğunlaşan fırtınaların etkisi Deniz seviyesindeki, ortam sıcaklığındaki ve su bulunurluğundaki değişiklikler İşgücü üzerindeki etkiler, örneğin sağlık etkileri (sıcaklıkla ilişkili rahatsızlık veya hastalıklar) veya operasyon yerlerinin değiştirilmesi gerekliliği Devletler iklim değişikliğine sebep olan faaliyetleri düzenlemek amacıyla hareket ederken emisyonlardan doğrudan veya dolaylı olarak sorumlu olan kuruluşlar yasal riskler veya fırsatlarla karşı karşıya kalmaktadır. Risklere maliyet artışları ve rekabeti etkileyen diğer faktörler dâhil olabilir. Bununla birlikte sera gazı (GHG) emisyonları sınırlandırmaları yeni teknolojilerin ve pazarların yaratılması nedeniyle kuruluşlara fırsatlar da sağlayabilmektedir. Bu durum enerjiyi ve enerjiyi verimli kullanan ürünleri daha etkili bir biçimde kullanan veya üreten kuruluşlar için bilhassa geçerlidir. Veri Derleme Kuruluş için faaliyetlerde, gelirlerde veya harcamalarda önemli değişikliklere neden olma potansiyeline sahip, iklim değişikliğinden kaynaklanan risk ve fırsatları tanımlayınız. Tanımlanmış risk ve fırsatlarla ilgili olarak aşağıdaki nitelikleri bildiriniz: Risk veya fırsat etmenleri – riski veya fırsatı sınıflandırınız: –– Fiziksel –– Yasal –– Diğer Risk veya fırsat etmeninin tanımı - belirli bir mevzuat bölümünü veya su kıtlığı gibi fiziksel bir etmeni tanımlayınız Olası etki – asgari olarak aşağıdakileri içerecek şekilde olası etkileri genel olarak tarif ediniz: –– Artan veya azalan sermaye ve işletme gideri –– Artan veya azalan ürün ve hizmet talebi –– Sermaye mevcudiyeti ve yatırım fırsatlarında artış veya azalış Risk veya fırsatın önemli mali etkilerinin olmasının beklendiği tahmini zaman aralığı Doğrudan ve dolaylı etkiler – etkinin kuruluşu doğrudan mı yoksa değer zinciri yoluyla dolaylı olarak mı etkileyeceği Olasılık – kuruluş üzerindeki etkinin olasılığı Etkinin büyüklüğü – gerçekleşmesi durumunda etkinin kuruluşu mali olarak etkileme boyutu Risk veya fırsatın eyleme geçilmeden önceki mali sonuçları Riski veya fırsatı yönetmede kullanılan yöntemler (karbon yakalama ve saklama, yakıt değiştirme, yenilenebilir ve düşük karbon ayak izli enerjinin kullanımı, enerji verimliliğinin artırılması, baca alevi, gaz tahliye ve kaçak emisyon azaltma, yenilenebilir enerji sertifikaları ve karbon dengelemesinden yararlanılması gibi) Bu eylemlerle ilişkili giderler Kuruluşların mali sonuçları veya giderleri hesaplamaya veya gelir tahminlerinde bulunmaya yönelik sistemlerinin mevcut olmadığı durumlarda buna ilişkin gerekli sistemlerin geliştirilmesine yönelik planları ve takvimi tanımlayınız. Riskler ve fırsatlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir: Fiziksel – İklim değişikliğiyle ilgili fiziksel değişikliklerden kaynaklananlar (seller, kuraklık ve sıcakla ilişkili rahatsızlıklar gibi) Yasal – Yasal durumdaki değişikliklerden kaynaklananlar 72 BÖLÜM 4 G4-EC2 DEVAMI Diğer – iklim değişikliğinin veya müşteri davranışındaki değişikliklerin getirdiği zorluklara yanıt vermeye yönelik yeni teknolojilerin, ürünlerin veya hizmetlerin varlığı Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına çevre komiteleri de dâhil olmak üzere, kuruluşun yönetişim organlarının kayıt veya tutanakları ve çevresel kar ve zarar hesapları dâhildir. İklim değişikliğinin fiziksel etkileri hakkında bilgi, tesisin departmanlarında tutulabilir veya sigorta sözleşmelerinde ifade edilebilir. Kaynaklar Yıllık olarak güncellenen, Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebine yanıt veren şirketler için rehberlik. İklim Bildirimi Standartları Kurulu (CDBS), İklim Değişikliği Raporlama Çerçevesi – Sürüm 1.0, 2010 ve İklim Değişikliği Raporlama Çerçevesi Sınır Güncellemesi, Haziran 2012. 73 BÖLÜM 4 G4-EC3 KURULUŞUN BELİRLENMİŞ TAZMİNAT PLANI YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN KAPSAMI a. Plana ilişkin borçların kuruluşun genel kaynaklarınca karşılandığı durumlarda bu borçların tahmini değerini bildiriniz. b. Planın emeklilik borçlarının ödenmesi için ayrı bir fonun mevcut bulunduğu durumlarda aşağıdakileri bildiriniz: Planın borçlarının bunları karşılamak için ayrılmış mal varlıklarınca ne ölçüde kapsanacağı yönündeki tahmin Bu tahmine ulaşırken neyin baz alındığı Tahminin ne zaman yapıldığı c. Planın emeklilik borçlarının ödenmesine yönelik bir fonun henüz tam kapsama alınmamış olması durumunda varsa işveren tarafından tam sigorta sağlamak için getirilen stratejiyi ve işverenin tam sigorta elde etmeyi tasarladığı takvimi açıklayınız. d. Çalışan veya işveren tarafından katkıda bulunulan maaş yüzdesini bildiriniz. e. Emeklilik planlarına katılım seviyesini bildiriniz (zorunlu veya gönüllü planlara, bölgesel veya ülke bazlı planlara veya mali etkileri olan planlara katılım gibi). REHBERLİK İlgililik Bir kuruluş işgücü için bir emeklilik planı sağladığında bu tazminat program kapsamındakilerin uzun vadeli ekonomik refahları için plan yaptıkları taahhütler haline gelebilir. Belirlenmiş tazminat planları, yerine getirilmesi gereken yükümlülükler bakımından işverenlere yönelik potansiyel yansımalara sahiptir. Belirlenmiş katkı gibi başka plan türleri, bir emeklilik planına erişimi veya yardımların kalitesini garanti etmemektedir. Seçilen planın türünün hem çalışanlar hem de işverenler için sonuçları olmaktadır. Bunun tersine, doğru şekilde fon sağlanan bir emeklilik planı dengeli bir işgücünün çekilmesine ve korunmasına yardımcı olabilir ve işveren açısından uzun vadeli bir mali ve stratejik planlamayı destekleyebilir. Veri Derleme Çalışanlara sunulan emeklilik planlarının yapısının aşağıdakilere dayanıp dayanmadığını belirtiniz: Belirlenmiş tazminat planları Belirlenmiş katkı planları Diğer emeklilik tazminatı türleri Belirlenmiş tazminat planları durumunda işverenin plan kapsamında emeklilik ödemeleri yapma yükümlülüklerinin doğrudan kuruluşun genel kaynaklarından mı yoksa kuruluşun kaynaklarından ayrı tutulan ve korunan bir fon kanalıyla mı karşılandığını belirtiniz. Farklı yetki bölgeleri (ülkeler gibi), plan kapsamının belirlenmesinde kullanılan hesaplamalarla ilgili olarak farklı yorumlara ve rehberlere sahiptir. İlgili yetki bölgelerine ilişkin yönetmelik ve yöntemlere uygun olarak hesaplama yapınız ve birleşik toplamları bildiriniz. Birleştirme teknikleri kuruluşun mali hesaplarının hazırlanmasında uygulananlarla aynı olmalıdır. Emeklilik tazminat planlarının IASB IAS 19 Çalışan Yan Haklarının 16 bir parçasını teşkil ettiğine, bununla birlikte IAS 19’un daha fazla konuyu kapsadığına dikkatinizi çekeriz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Belirlenmiş katkı planları Belirlenmiş tazminat planları Tam kapsam Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun finans veya muhasebe departmanlarını içermektedir. Kaynaklar Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 19 Çalışan Yan Hakları, 2001. 74 BÖLÜM 4 G4-EC4 DEVLETTEN ALINAN MALİ YARDIM a. Asgari olarak aşağıdakiler de dâhil olmak üzere raporlama dönemi sırasında kuruluş tarafından devletlerden alınan mali yardımın toplam parasal değerini bildiriniz: Vergi indirimi/kredileri Teşvikler Yatırım hibeleri, araştırma ve geliştirme hibeleri ve ilgili diğer hibe türleri Ödüller Telif hakkı ertelemeleri İhracat Kredisi Ajanslarından (ECA) alınan mali yardımlar Mali teşvikler Herhangi bir faaliyet için herhangi bir devletten alınmış ya da alınabilecek olan diğer mali yardımlar b. Yukarıdaki bilgiyi her ülke için bildiriniz. c. Devletin ortaklık yapısına dâhil olup olmadığını ve bunun derecesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge ev sahibi devletlerin kuruluşa katkılarının ölçümünü sağlamaktadır. Ödenen vergilere kıyasla bir devletten alınan önemli mali yardım, kuruluş ve devlet arasındaki işlemlerin dengeli bir tablosunun geliştirilmesinde yararlı olabilir. Veri Derleme Belirtilen kategorilerin her biri için devlet tarafından sağlanan yardımın parasal değerini belirtiniz. Bunu genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinin tutarlı bir şekilde uygulanmasıyla belirleyiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Mali yardım Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun hukuk departmanı veya finans, hazine veya muhasebe departmanları dâhildir. Kaynaklar Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 20 Devlet Yardımlarının Muhasebesi ve Devlet Yardımının Açıklanması, 2001. 75 BÖLÜM 4 Unsur: Piyasa Varlığı Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-EC5 Belirgin operasyon yerlerinde cinsiyet bazında standart başlangıç seviyesi ücretlerinin yerel asgari ücrete göre oranı Rehberlik s. 76 G4-EC6 Belirgin operasyon yerlerinde üst yönetimin yerel toplumdan istihdam edilme oranı Rehberlik s. 77 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Hakkında Sözleşme (CEDAW)’, 1979. 76 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EC5 BELİRGİN OPERASYON YERLERİNDE CİNSİYET BAZINDA STANDART BAŞLANGIÇ SEVİYESİ ÜCRETLERİNİN YEREL ASGARİ ÜCRETE GÖRE ORANI a. İşgücünün önemli bir bölümünün asgari ücret kurallarına tabi ücretler temelinde ödeme aldıkları durumlarda belirgin operasyon yerlerinde cinsiyet bazında başlangıç seviyesi ücretlerinin asgari ücrete oranını bildiriniz. b. Belirgin operasyon yerlerinde cinziyet bazında yerel bir asgari ücretin bulunup bulunmadığını veya değişken olup olmadığını bildiriniz. Farklı asgari ücretlerin referans olarak kullanılabileceği durumlarda hangi asgari ücretin kullanıldığını bildiriniz. c. ”Belirgin operasyon yerleri” için kullanılan tanımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ekonomik refah bir kuruluşun çalışanlarına yatırım yapma biçimlerinden biridir. Bu Gösterge bir kuruluşun belirgin operasyon yerlerinde çalışanlarının ekonomik refahına ne şekilde katkıda bulunduğunun gösterilmesine yardımcı olmaktadır. Bu Gösterge ayrıca, ücretlerin yerel işgücü piyasası üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesine dair bilgi ve kuruluşun ücretlerinin rekabet gücüne dair bir gösterge sağlamaktadır. Asgari düzeyin üzerinde ücret sunmak güçlü toplum ilişkilerinin ve çalışan sadakatinin oluşturulmasında ve kuruluşun faaliyetlerinin toplumsal onay almasının güçlendirilmesinde bir faktördür. Bu Gösterge işgücünün önemli bir bölümünün asgari ücrete ilişkin kanun veya yönetmeliklere sıkıca bağlı bir biçimde veya ölçüde ödeme aldığı kuruluşlar için bilhassa önemlidir. Veri Derleme Bütün belirgin operasyon yerleriyle ilgili olarak yerel asgari ücret ile kuruluşun başlangıç seviyesi ücretini (yüzde olarak) cinsiyet bazında karşılaştırınız. Sadece maaşlı istihdam sunan kuruluşlarda maaşı tahmini saatlik ücrete çeviriniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Başlangıç seviyesi ücreti Yerel asgari ücret Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun ücret ödeme departmanı ya da finans, hazine veya muhasebe departmanlarıdır. Faaliyetlerin yapıldığı her ülke/bölgedeki ilgili mevzuatlar da bu Gösterge için bilgi sağlayabilir. 77 BÖLÜM 4 G4-EC6 BELİRGİN OPERASYON YERLERİNDE ÜST YÖNETİMİN YEREL TOPLUMDAN İSTİHDAM EDİLME ORANI a. Belirgin operasyon yerlerinde üst yönetimin yerel halktan istihdam edilme yüzdesini bildiriniz. b. Kullanılan ‘üst düzey yönetim’ tanımını bildiriniz. c. Kuruluşun coğrafi ‘yerel’ tanımını bildiriniz. d. ‘Belirgin operasyon yerleri’ için kullanılan tanımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Üst yönetimin yerel toplumdan alınmasının sağlanması yerel topluma yarar sağlayabilir. Bir yönetim ekibi içindeki çeşitlilik ve yerel toplum üyelerinin katılımı insan sermayesini, yerel topluma olan ekonomik yararları ve kuruluşun yerel ihtiyaçları anlama yeteneğini geliştirebilir. Veri Derleme Bu yüzdeyi tam zamanlı çalışanlar hakkındaki verilerden yararlanarak hesaplayınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yerel çalışan Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları personel veya insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 78 BÖLÜM 4 Unsur: Dolaylı Ekonomik Etkiler Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 78 GÖSTERGELER G4-EC7 G4-EC8 Altyapı yatırımlarının ve desteklenen hizmetlerin gelişimi ve etkisi Rehberlik s. 79 Etkilerin boyutu da dahil olmak üzere belirgin dolaylı ekonomik etkiler Rehberlik s. 80-81 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-a için Unsura özel Rehberlik. Dolaylı ekonomik etkileri ulusal, bölgesel veya yerel seviyede anlamak için gerçekleştirilen çalışmaları tarif ediniz. Dolaylı ekonomik etkilerin ulusal ve uluslararası standartlar, protokoller ve politikalara yönelik gündemler gibi kuruluş dışı referans noktaları ve paydaş öncelikleri bağlamındaki önemini açıklayınız. G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun, altyapı ve diğer hizmetlere olan ihtiyacı belirlemek için bir toplum ihtiyaçları değerlendirmesi gerçekleştirip gerçekleştirmediğini açıklayınız. Gerçekleştirmişse bu değerlendirmenin sonuçlarını tarif ediniz. 79 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EC7 ALTYAPI YATIRIMLARININ VE DESTEKLENEN HİZMETLERİN GELİŞİMİ VE ETKİSİ a. Belirgin altyapı yatırımlarının ve desteklenen hizmetlerin gelişim boyutunu bildiriniz. b. Toplumlar ve yerel ekonomiler üzerindeki mevcut veya beklenen etkileri bildiriniz. İlgili oldukları durumlarda olumlu ve olumsuz etkileri bildiriniz. c. Bu yatırımların ve hizmetlerin ticari mi, ayni mi ya da hayır amaçlı girişimler mi olduğunu bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ekonomik değer üretme ve dağıtmanın yanı sıra bir kuruluş bir ekonomiyi altyapı yatırımları yoluyla da etkileyebilir. Altyapı yatırımlarının etkileri kuruluşun kendi faaliyetlerinin kapsamı ötesine uzanabilir ve daha uzun vadeli olabilir. Buna ulaşım bağlantıları, kamu hizmetleri, toplum sosyal tesisleri, spor merkezleri veya sağlık ve bakım merkezleri dâhil olabilir. Kendi faaliyetlerine yaptığı yatırımlarla birlikte, bu da bir kuruluşun ekonomiye olan sermaye katkısının bir ölçütüdür. Veri Derleme Uygulanmış desteklenen her bir belirgin altyapı yatırımının veya hizmetinin boyutunu, maliyetini ve süresini belirtiniz. Desteklenen her bir altyapı yatırımının veya hizmetin mevcut ve beklenen etkilerini tanımlayınız. Toplum veya yerel ekonomiler üzerindeki hem olumlu hem de olumsuz etkiler hakkında bilgi toplayınız. Farklı toplumların veya yerel ekonomilerin kuruluşun faaliyetlerinden etkileniyor olması halinde bu bilgileri toplayınız. Desteklenen her bir altyapı yatırımı veya hizmetle ilişkili mali düzenlemeleri tanımlayınız. Bunları ticari, ayni veya karşılıksız hizmet şeklinde üç kategoriye ayırınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Altyapı Desteklenen hizmetler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun finans, hazine veya muhasebe departmanlarını içermektedir. 80 BÖLÜM 4 G4-EC8 ETKİLERİN BOYUTU DA DÂHİL OLMAK ÜZERE BELİRGİN DOLAYLI EKONOMİK ETKİLER a. Kuruluşun belirgin olarak tanımlanmış olumlu veya olumsuz dolaylı ekonomik etkilerine örnekler veriniz. Bunlara aşağıdakiler dâhil olabilir: Kuruluşların, sektörlerin veya ekonominin tamamının üretkenliğini değiştirmek Yoksulluğun yoğun olduğu bölgelerde ekonomik kalkınma Sosyal veya çevresel şartların iyileştirilmesinin veya bozulmasının ekonomik etkisi Ürün ve hizmetlerin düşük gelirlilerce erişilebilirliği Profesyonel bir topluluk veya coğrafi bir bölge dâhilinde yetenek ve bilginin geliştirilmesi Tedarik zincirinde veya dağıtım zincirinde yaratılan istihdam Doğrudan yabancı yatırımları teşvik etmek, mümkün kılmak ya da sınırlandırmak Operasyon veya faaliyet yerindeki değişikliğin ekonomik etkileri Ürün ve hizmetlerin kullanımının ekonomik etkileri b. Ekonomik etkilerin ulusal ve uluslararası standartlar, protokoller ve politikalara yönelik gündemler gibi kuruluş dışı referans noktaları ve paydaş öncelikleri bağlamındaki önemini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Dolaylı ekonomik etkiler sürdürülebilir kalkınma bağlamında bir kuruluşun ekonomik etkilerinin önemli bir kısmını oluşturur. Doğrudan ekonomik etkiler ve piyasa üzerindeki etki nakit akışlarının paydaşlar üzerindeki doğrudan sonuçlarına odaklanırken, dolaylı ekonomik etkiler paranın ekonominin içinde el değiştirmesiyle meydana gelen ek etkileri içermektedir. Doğrudan ekonomik etkiler genellikle kuruluş ve paydaşları arasındaki işlemlerin değeriyle ölçülür; oysa dolaylı ekonomik etkiler işlemlerin (bazen parasal olmayan) sonuçlarıdır. Dolaylı etkiler özellikle de gelişmekte olan ekonomilerde bir kuruluşun bir katılımcı veya temsilci olarak sosyoekonomik değişimdeki rolünün önemli bir yönünü teşkil etmektedir. Yerel toplumlar ve bölgesel ekonomilerle ilgili olarak dolaylı etkilerin değerlendirilmesi ve bildirilmesi bilhassa önemlidir. Yönetim hedefleri bakımından dolaylı ekonomik etkiler itibara yönelik risklerin nerelerde oluşabileceğinin ya da piyasa erişiminin artırılmasına veya faaliyetler için toplumsal onay almaya yönelik fırsatların nerelerde ortaya çıkabileceğinin önemli bir göstergesidir. Veri Derleme Hem olumlu hem de olumsuz belirgin dolaylı ekonomik etkilere örnekler veriniz. Bunlara aşağıdakiler dâhil olabilir: Kuruluşların, sektörlerin veya ekonominin tamamının üretkenliğinin değiştirilmesi (örneğin bilgi teknolojilerinin daha fazla kullanılması veya dağıtılması yoluyla) Yoksulluğun yoğun olduğu bölgelerde ekonomik kalkınma (örneğin tek bir kişinin geliriyle bakmak zorunda olduğu kişi sayısı ) Toplumsal ya da çevresel koşulları iyileştirmenin ya da bozmanın ekonomik etkileri (örneğin küçük aile çiftliklerinden geniş plantasyonlara dönüştürülmüş bölgelerdeki değişen istihdam piyasası veya kirliliğin ekonomik etkileri) Dar gelirlilerin ürün ve hizmetlere erişimi (örneğin tıbbi ürünlerin fiyatlarında indirimler ekonomiye daha fazla katılım sağlayabilecek daha sağlıklı bir nüfusun oluşmasına katkıda bulunmaktadır; dar gelirlilerin ekonomik kapasitesini aşan fiyatlandırma yapıları) Profesyonel bir topluluk veya coğrafi bir bölgede yeteneklerin ve bilginin geliştirilmesi (örneğin tedarikçilere duyulan ihtiyaç vasıflı çalışanlara sahip kuruluşları cazip hale getirir ve bu da yeni öğrenim kuruluşlarının ortaya çıkmasını sağlar) Tedarik ya da dağıtım zincirinde yaratılan istihdam (kuruluşun büyümesinin veya küçülmesinin tedarikçileri üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi gibi) Doğrudan yabancı yatırımı teşvik etmek mümkün kılmak veya sınırlamak (örneğin gelişmekte olan bir ülkede bir altyapı hizmetinin genişletilmesi veya durdurulması doğrudan yabancı yatırımlarının artmasına veya azalmasına yol açabilir) BÖLÜM 4 G4-EC8 DEVAMI Operasyon veya faaliyetlerin yerinin değiştirilmesinin ekonomik etkileri (örneğin işlerin yurtdışındaki kaynaklardan sağlanması) Ürün ve hizmetlerin kullanımının ekonomik etkileri (örneğin ekonomik büyüme modelleri ve belirli ürün ve hizmetlerin kullanılması arasındaki ilişki) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Dolaylı ekonomik etki Ekonomik etki 81 82 BÖLÜM 4 Unsur: Satın Alma Uygulamaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 82 GÖSTERGELER G4-EC9 Belirgin operasyon yerlerinde yerel tedarikçilere yapılan harcamaların oranı Rehberlik s. 83 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere kuruluşun tedarik zinciri üzerinde olumsuz etkilere neden olan veya katkıda bulunan satın alma uygulamalarının tanımlanması ve düzenlenmesi için gerçekleştirilen eylemleri tarif ediniz: Tedarikçilerle diyaloğun kuruluşun tedarik zinciri üzerinde olumsuz etkilere neden olan veya katkıda bulunan satın alma uygulamalarını tanımlamakta nasıl kullanıldığı Ödeme politikalarının ve prosedürlerinin düzenlenmesi için gerçekleştirilen eylemler Gerek kuruluş genelinde gerek belirli konumlar için yerel tedarikçilerin seçiminde kullanılan politika ve uygulamaları tarif ediniz. Tedarik zinciri üzerinde olumsuz etkilere yol açan veya katkıda bulunan satın alma uygulamaları aşağıdakileri içerebilir: Tedarikçilerle ilişkilerin istikrarı veya uzun süreliliği Teslim süreleri Sipariş ve ödeme rutinleri Satın alma fiyatları Siparişlerin değiştirilmesi veya iptal edilmesi Ekonomik katılım biçimleri aşağıdakileri içerebilir: Kadınlara ait tedarikçiler Hassas, ötekileştirilmiş veya yeterli şekilde temsil edilmeyen sosyal grupların üyelerinin sahip olduğu veya çalıştığı tedarikçiler Küçük ve orta ölçekli tedarikçiler Uygulanabilir olması durumunda satın alınan hammaddelerin ve üretim girdilerinin kaynağının, menşeinin veya üretim şartlarının takibine ilişkin gerekçeyi ve metodolojiyi açıklayınız. Tedarikçilerin seçiminde ekonomik katılımı teşvik etmekte kullanılan politika ve uygulamaları tarif ediniz. 83 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EC9 BELİRGİN OPERASYON YERLERİNDE YEREL TEDARİKÇİLERE YAPILAN HARCAMALARIN ORANI a. Belirgin operasyon yerlerinde o faaliyet bölgesindeki yerel tedarikçiler için kullanılan satın alma bütçesinin yüzdesini bildiriniz (örneğin yerel olarak satın alınan ürün ve hizmetlerin yüzdesi) b. Kuruluşun coğrafi ‘yerel’ tanımını bildiriniz. c. ‘Belirgin operasyon yerleri’ için kullanılan tanımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun yerel bir ekonomi üzerinde sahip olabileceği etki, doğrudan istihdamın ve ücret ve vergilerin ödenmesinin ötesine geçmektedir. Tedarik zincirinde olan yerel kuruluşların desteklenmesiyle bir kuruluş yerel ekonomiye dolaylı olarak ek yatırım getirebilir. Kuruluşlar olumlu yerel ekonomik etkiler sergileyerek faaliyetleri için toplumsal meşruiyet elde edebilir ya da var olanı muhafaza edebilirler. Yerel kaynak kullanımı tedariğin sağlanmasına yardımcı olmaya ve dengeli bir yerel ekonomiyi desteklemeye yönelik bir strateji olabilir ve bu uzak bölgelerde daha da verimli olabilir. Yerel harcama oranı da yerel ekonomiye katkıda bulunulmasına ve toplum ilişkilerinin korunmasına ilişkin önemli bir faktör olabilir. Bununla birlikte yerel kaynak kullanımının genel etkisi tedarikçinin uzun vadedeki sürdürülebilirliğine de bağlı olacaktır. Veri Derleme Yüzdeleri, raporlama dönemi zarfında tanzim edilen faturalar veya yapılan taahhütler temelinde (örneğin tahakkuk muhasebesinden yararlanarak) hesaplayınız. Yerel satın almalar operasyon yerinde yönetilen bir bütçeyle veya kuruluşun merkezinden yapılabilmektedir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yerel tedarikçi 84 BÖLÜM 4 KATEGORİ: ÇEVRESEL Giriş Sürdürülebilirliğin çevresel boyutu kuruluşun kara, hava, su ve ekosistemler de dahil olmak üzere yaşayan ve yaşamayan doğal sistemler üzerindeki etkisiyle ilgilidir. Çevre(sel) Kategorisi (enerji ve su gibi) girdilerle ve (emisyonlar, atık sular ve atıklar gibi) çıktılarla ilgili etkileri kapsamaktadır. Buna ek olarak biyolojik çeşitlilik, nakliye ve ürün ve hizmetle ilgili etkilerle beraber çevresel uyumu ve harcamaları kapsamaktadır. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler; Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Çevre başlıklı VI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 7, 8 ve 9. İlkelerinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Çevre ve Kalkınma Hakkında Rio Bildirgesi’, 1992. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Bin Yıl Beyannamesi’, 2000 85 BÖLÜM 4 Unsur: Malzemeler Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-EN1 G4-EN2 Ağırlık veya hacim bakımından kullanılan malzemeler Rehberlik s. 86 Girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin yüzdesi Rehberlik s. 87 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. 86 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN1 AĞIRLIK VEYA HACİM BAKIMINDAN KULLANILAN MALZEMELER a. Raporlama dönemi zarfında kuruluşun birincil ürün ve hizmetlerini üretmek ve ambalajlamakta kullanılan malzemelerin toplam ağırlığını veya hacmini aşağıdakilere göre bildiriniz: Kullanılan yenilenemeyen malzemeler Kullanılan yenilenebilir malzemeler REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge kuruluşun küresel kaynaklarının korunmasına olan katkısını ve malzeme yoğunluğunu azaltıp ekonominin verimliliğini artırmaya yönelik çabalarını ifade etmektedir. Bunlar Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Konseyi’nin ve çeşitli ulusal sürdürülebilirlik stratejilerinin beyan edilmiş hedefleridir. Yöneticiler ve kuruluşun mali durumuyla ilgilenenler için malzeme tüketimi genel faaliyet giderleriyle doğrudan bağlantılıdır. Ürünlere ya da ürün kategorlerilerine göre bu tüketimi kuruluş içinde takip etmek, malzeme verimliliğini ve malzeme akışlarının maliyet takibini kolaylaştırmaktadır. Veri Derleme Kuruluşun birincil ürün ve hizmetlerini belirtiniz. Kullanılan toplam malzemeleri belirtiniz. Bu, asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Hammaddeler (örneğin maden cevherleri, mineraller, ahşap gibi, ürün veya hizmetlere dönüştürülmekte kullanılan doğal kaynaklar) Yan süreç malzemeleri (örneğin üretim sürecinde ihtiyaç duyulan fakat nihai ürünün bir parçasını teşkil etmeyen, imalat makinelerine yönelik yağlar gibi malzemeler) Hammadde olmayıp nihai ürünün bir parçasını teşkil eden her tür malzeme ve bileşen de dâhil olmak üzere yarı işlenmiş ürünler veya parçalar Kağıt, karton ve plastik de dâhil olmak üzere ambalajlamaya yönelik malzemeler Her bir malzeme türünün kuruluş dışı tedarikçilerden mi satın alındığını yoksa (kendi kendine üretme ve çıkartma faaliyetleri gibi yollarla) dâhili olarak mı elde edildiğini bildiriniz. Her bir malzeme türünün yenilenemeyen kaynaklardan mı yoksa yenilenebilir kaynaklardan mı elde edildiğini bildiriniz. Bu verilerin tahmini mi olduğunu yoksa doğrudan ölçümlerle mi elde edildiğini belirtiniz. Tahmin yapılmasının gerekmesi durumunda kullanılan yöntemleri bildiriniz. Kullanım verileri daha fazla işleme tabi tutulmadan, ‘kuru madde/ağırlık’ yerine ‘olduğu gibi’ sunulmalıdır. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yenilenebilir malzemeler Yenilenemeyen malzemeler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun faturalama ve muhasebe sistemleri ve satın alma veya tedarik yönetimi departmanı dâhildir. 87 BÖLÜM 4 G4-EN2 GİRDİ OLARAK KULLANILAN GERİ DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ MALZEMELERİN YÜZDESİ a. Kuruluşun birincil ürün ve hizmetlerinin üretiminde girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge kuruluşun geri dönüştürülmüş girdi malzemeleri kullanma kapasitesini belirleme amaçlıdır. Bu malzemelerin kullanılması işlenmemiş malzemelere olan talebin azaltılmasına ve küresel kaynakların korunmasına katkıda bulunulmasına yardımcı olmaktadır. Dâhili yöneticiler ve kuruluşun mali performansıyla ilgilenenenler için, geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanılması toplam faaliyet giderlerini düşürmeye katkı sağlayabilir. Bu Göstergenin ortaya koyduğu eğilimler, yönetimin kuruluşun doğal kaynaklara olan bağımlılığını azaltma konusundaki ilerlemesini göstermektedir. Veri Derleme G4-EN1 kapsamında raporlandığı şekilde kullanılan malzemelerin toplam ağırlığını veya hacmini belirtiniz. Bu malzemelerin geri dönüştürülmüş girdi malzemelerinden oluşan kısmının toplam ağırlığını veya hacmini belirtiniz. Tahmin yapılmasının gerekmesi durumunda kullanılan tahmin yöntemlerini bildiriniz. Aşağıdaki formülden yararlanarak, girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin yüzdesini hesaplayınız: Girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin yüzdesi = Girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş malzemelerin toplamı ______________________________________ x 100 Kullanılan girdi malzemeleri toplamı Malzeme ağırlığı ve hacmi ölçümlerinin farklı birimlerle ifade edilmiş olması durumunda bu birimlerin standartlaştırılması için dönüştürme hesaplamalarının gerçekleştirilmesi gerekli olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Geri dönüştürülmüş girdi malzemeleri Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına faturalama ve muhasebe sistemleri, satın alma veya tedarik yönetimi departmanı ve dâhili üretim ve atık bertarafı kayıtları dâhildir. 88 BÖLÜM 4 Unsur: Enerji Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 88 GÖSTERGELER G4-EN3 G4-EN4 G4-EN5 G4-EN6 G4-EN7 Kuruluş içindeki enerji tüketimi Rehberlik s. 89-90 Kuruluş dışındaki enerji tüketimi Rehberlik s. 91-92 Enerji yoğunluğu Rehberlik s. 93 Enerji tüketiminin azaltılması Rehberlik s. 94 Ürün ve hizmetlerin enerji ihtiyaçlarında azaltımlar Rehberlik s. 95 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun enerjiyle ilgili herhangi bir ülke, bölge veya sanayi düzenlemesine veya politikasına tabi olup olmadığını belirtiniz. Bu düzenleme ve politikalara örnekler veriniz. 89 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN3 KURULUŞ İÇİNDEKİ ENERJİ TÜKETİMİ a. Yenilenemeyen kaynaklardan toplam yakıt tüketimini joule veya katları şeklinde, kullanılan yakıt türleri de dâhil olmak üzere bildiriniz. b. Yenilenebilir yakıt kaynaklarından toplam yakıt tüketimini joule veya katları şeklinde, kullanılan yakıt türleri de dâhil olmak üzere bildiriniz. c. oule, watt-saat veya bunların katları olarak toplam: Elektrik tüketimini Isıtma tüketimini Soğutma tüketimini Buhar tüketimini bildiriniz d. Joule, watt-saat veya bunların katları olarak toplam: Satılan elektriği Satılan ısıtmayı Satılan soğutmayı Satılan buharı bildiriniz e. Toplam enerji tüketimini joule veya katları şekilde bildiriniz. f. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. g. Kullanılan dönüştürme faktörlerinin kaynağını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Enerji tüketimi faaliyet giderlerini doğrudan etkilediği gibi enerji tedarikindeki ve fiyatlarındaki dalgalanmalara olan maruziyeti artırabilir. Bir kuruluşun çevresel ayak izini kısmen enerji kaynakları konusundaki tercihi şekillendirmektedir. Kullanılan bu kaynakların dengesindeki değişiklikler kuruluşun çevresel etkilerini asgariye indirme yönündeki çabalarına işaret edebilir. Bazı kuruluşlar için elektrik, tükettikleri tek önemli enerji biçimidir. Başka kuruluşlar için, bölgesel bir ısıtma tesisinden veya soğuk su tesisinden sağlanan buhar veya su gibi başka enerji kaynakları da önemli olabilir. Yenilenemeyen yakıtların tüketimi genellikle doğrudan (Kapsam 1) sera gazı (GHG) emisyonlarına katkıda bulunan temel unsurdur ve bu, Gösterge G4-EN15 kapsamında raporlanmaktadır. Satın alınan elektriğin, ısıtmanın, soğutmanın ve buharın tüketimi bir kuruluşun dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonuna katkıda bulunmaktadır ve bu da Gösterge G4-EN16 kapsamında raporlanmaktadır. Veri Derleme Kuruluş içinde tüketilen enerji türlerini (yakıt, elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar) tanımlayınız. Kuruluş içinde tüketilen enerji miktarını (yakıt, elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar) tanımlayınız. Kendi üretimleri olan enerjinin tüketimini raporlarken kuruluşlar yakıt tüketimini iki defa hesaba katmak zorunda değildirler. Örneğin bir kuruluş kömürden elektrik üretiyorsa ve sonra üretilen elektriği tüketiyorsa, enerji tüketimi bir defa, sadece yakıt tüketimi kapsamında hesaba katılır. Enerji kuruluş dışındaki kaynaklardan satın alınabilir veya kuruluşun kendisi tarafından üretilebilir (kendi üretimi). Sadece kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kuruluşlarca tüketilen enerjinin bu Gösterge kapsamında raporlanması beklenmektedir. Yakıt Yakıt tüketimini aşağıdaki gibi, yenilenemeyen ve yenilenebilir yakıt kaynakları şeklinde ayrı ayrı raporlayınız: 90 BÖLÜM 4 G4-EN3 DEVAMI Yenilenemeyen yakıt kaynakları, kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kazanlarda, fırınlarda, ısıtıcılarda, türbinlerde, yakıcılarda, yakma fırınlarında, jeneratörlerde ve taşıtlarda yakmaya yönelik kullandığı yakıtları içermektedir. Yenilenemeyen yakıt kaynakları, satın alınan yakıtların yanı sıra, çıkarılmış kömür ve petrol ve gaz çıkarma faaliyetlerinden elde edilen gaz gibi kuruluşun kendi faaliyetleri sonucunda elde ettiği yakıtları da içermektedir. Yenilenebilir yakıt kaynakları, biyo-yakıtlar (doğrudan kullanım için satın alınmış) ve biyo-kütleyi de içerecek şekilde kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kaynaklardır Elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar Tüketim için satın alınmış ve üretilmiş, belirtilen enerji türlerinden yararlanarak kuruluş içindeki toplam enerji tüketimini aşağıdaki formülü kullanarak joule veya katları olarak hesaplayınız: Kuruluş içindeki toplam enerji tüketimi = Tüketilen yenilenemeyen yakıt + Tüketilen yenilenebilir yakıt + Tüketim için satın alınan elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar + Kuruluşun kendisi tarafından üretilen elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar – Satılan elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar Kuruluşların enerji tüketiminin hesaplanmasında ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tanımlamalıdırlar. Kuruluşların dönüştürme faktörlerini Enerji Unsuru kapsamında raporlanan bütün veriler için tutarlı bir şekilde uygulamaları beklenmektedir. Mümkün olduğunda yakıtı joule veya katlarına dönüştürmekte kullanılan yerel dönüştürme faktörleri kullanılacaktır. Yerel dönüştürme faktörlerinin mevcut olmadığı durumlarda genel dönüştürme faktörleri kullanılabilir. Kuruluşların enerji tüketimi için tutarlı bir Çerçeve seçmeleri beklenmektedir. Mümkün olduğu zaman, Çerçeve, Gösterge G4-EN15 ve G4-EN16’da kullanılan Çerçeve ile tutarlı olmalıdır. Kuruluşlar bunun şeffaflığa veya zaman içinde karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda, enerji tüketimi verilerini daha da ileri düzeyde dağıtabileceklerdir. Örneğin verileri aşağıdakilere göre dağıtabileceklerdir: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü (yenilenemeyen ve yenilenebilir enerji kaynaklarının listesi için Tanımlara bakınız) Faaliyet türü Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yenilenebilir enerji kaynakları Yenilenemeyen enerji kaynakları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına faturalar, ölçümler veya hesaplamalar ya da tahminler dâhildir. Raporlanan birimler doğrudan faturalardan veya sayaçlardan alınabilir veya orijinal birimlerden raporlanan birimlere dönüştürülebilir. 91 BÖLÜM 4 G4-EN4 KURULUŞ DIŞINDAKİ ENERJİ TÜKETİMİ a. Kuruluş dışında tüketilen enerjiyi joule veya katları olarak bildiriniz. b. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. c. Kullanılan dönüştürme faktörlerinin kaynağını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Enerji tüketimi, satılan ürünlerin tüketici tarafından kullanılması ve satılan ürünlere tüketici tarafından kullanımın bitmesinden sonra uygulanan ömür sonu işlemleri de dâhil olmak üzere kuruluşun operasyonlarıyla ilişkili kaynak ve çıktı yönündeki faaliyetleri boyunca gerçekleşir. Kuruluş dışındaki enerji tüketiminin nicelendirilmesi, Gösterge G4-EN17 kapsamında ilgili diğer dolaylı (Kapsam 3) sera gazı emisyonlarının hesaplanmasına bir temel teşkil etmektedir. Kuruluş dışındaki enerji tüketiminin takibi ve azaltılması, ürün ve hizmetlerin genel kullanım süresi performansını iyileştirebilir ve kapsamlı bir tasarım programının bir parçası olabilir. Veri Derleme Kuruluş, faaliyetlerinden hangilerinin kuruluş dışındaki enerji tüketimine yol açtığını ve ilgili miktarları değerlendirebilir. Bu Göstergede, Gösterge G4-EN3’te raporlanan enerji tüketimini hariç tutunuz. Bu faaliyetlerin öneminin belirlenmesinde faaliyetin enerji tüketiminin aşağıdaki durumlara uygun olup olmadığını belirtiniz: Kuruluş dışındaki toplam tahmini enerji tüketimine belirgin ölçüde katkıda bulunmaktadır Kuruluş tarafından gerçekleştirilebilecek veya teşvik edilebilecek azaltımlar bakımından potansiyele sahiptir Kuruluşun mali, yasal, tedarik zinciri, ürün ve müşteri, dava ve itibar riskleri gibi iklim değişikliğiyle bağlantılı risklere olan risk maruziyetine katkıda bulunmaktadır Kilit paydaşlarca (örneğin müşteriler, tedarikçiler, yatırımcılar veya sivil toplum) öncelikli kabul edilmektedir. Daha önce kuruluş içinde gerçekleştirilen, fakat şimdi dış kaynaklardan alınan faaliyetlerden ya da aynı sektördeki başka kuruluşlarca genel olarak kuruluş içinde gerçekleştirilen faaliyetlerden kaynaklanmaktadır Sektöre özel rehberde önemli olarak tanımlanmıştır Kuruluş veya sektördeki kuruluşlar tarafından geliştirilmiş, önemin belirlenmesine yönelik ek kriterleri karşılamaktadır Aşağıdaki kategori ve faaliyetlerde kaynak veya çıktı yönündeki önemli enerji tüketimini tanımlayınız: Kaynak yönü 1. Satın alınan mal ve hizmetler 2. Sermaye malları 3. Yakıt ve enerjiyle ilgili faaliyetler (Gösterge G4-EN3’e dâhil olmayanlar) 4. Kaynak yönündeki nakliye ve dağıtım 5. Faaliyetlerde üretilen atık 6. İş seyahatleri 7. Çalışan servisleri 8. K aynak yönündeki kiralanmış mal varlıkları Kaynak yönündeki diğer faaliyetler Çıktı yönü 9. Çıktı yönündeki nakliye ve dağıtım 10. Satılan ürünlerin işlenmesi 11. Satılan ürünlerin kullanımı 12. Satılan ürünlerin ömür sonu işlemleri 13. Çıktı yönündeki kiralanmış mal varlıkları 14. Satış hakları 15. Yatırımlar Çıktı yönündeki diğer faaliyetler Numaraları da dâhil olmak üzere yukarıdaki kaynak/çıktı yönündeki kategori ve faaliyetler WRI ve WBCSD ‘Sera Gazı Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’nda belgelenen kategori ve faaliyetlere karşılık gelmektedir. G4 ve WRI ve WBCSD ‘Sera Gazı Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ arasında referans kolaylığının sağlanması için numaralarda tutarlılık sağlanmıştır. Yukarıdaki ilgili kategori ve faaliyetlerde tüketilen enerjinin miktarını hesaplayınız veya tahmin ediniz. 92 BÖLÜM 4 G4-EN4 DEVAMI Kuruluşlar enerji tüketimini yenilenemeyen ve yenilenebilir enerji kaynakları için ayrı ayrı bildirebilirler. Kuruluşların enerji tüketiminin hesaplanmasında ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yenilenebilir enerji kaynakları Yenilenemeyen enerji kaynakları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına tedarikçi bilgileri ve dâhili olarak ya da araştırma kuruluşları tarafından gerçekleştirilmiş yaşam döngüsü hesaplama veya tahminleri dâhildir. Kaynaklar Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. 93 BÖLÜM 4 G4-EN5 ENERJİ YOĞUNLUĞU a. Enerji yoğunluğu oranını bildiriniz. b. Oranın hesaplanması için seçilen kuruluşa özgü ölçüyü (oran paydası) bildiriniz. c. Yoğunluk oranına dâhil edilmiş enerji türlerini bildiriniz: yakıt, elektrik, ısıtma, soğutma, buhar veya hepsi. d. Oranın kuruluş içinde tüketilen enerjiyi mi, kuruluş dışında tüketilen enerjiyi mi yoksa her ikisini mi kullandığını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Yoğunluk oranı bir kuruluşun enerji tüketimini kuruluşa özel bir ölçü bağlamında tanımlamaktadır. Yoğunluk mutlak enerji tüketiminin (pay) kuruluşa özel bir ölçüye (payda) bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Enerji yoğunluğu faaliyet ve çıktı başına veya kuruluşa özel diğer ölçü birimi başına ihtiyaç duyulan enerjiyi ifade etmektedir. Yoğunluk oranları sıklıkla normalleştirilmiş çevresel etki verileri şeklinde belirtilmektedir. Yoğunluk oranları aşağıdakileri içerebilir: Ürün yoğunluğu (üretilen birim başına tüketilen enerji gibi) Hizmet yoğunluğu (işlev veya hizmet başına tüketilen enerji gibi) Satış yoğunluğu (parasal satış birimi başına tüketilen enerji gibi) Bir kuruluşun Gösterge G4-EN3 ve G4-EN4’te raporlanan toplam enerji tüketimiyle birlikte enerji yoğunluğu, kuruluşun veriminin başka kuruluşlarla kıyaslamayı da içerecek şekilde bir bağlama yerleştirilebilmesine yardımcı olmaktadır. Veri Derleme Birim başına çıktıyı, faaliyeti veya başka kuruluşa özel ölçüyü temsil etmesi için uygun bir oran paydası seçiniz. Buna aşağıdakiler dâhil olabilir: Üretim birimleri Üretim hacmi (metrik ton, litre, MWh) Boyut (m2 alan) Tam zamanlı çalışanların toplam sayısı Parasal birimler (gelir, satışlar) Kuruluşlar şeffaflığa veya karşılaştırılabilirliğe katkıda bulunacağı durumlarda birden fazla enerji yoğunluğu oranı raporlayabilirler. Örneğin ayrı oranları aşağıdakilere göre hesaplayabilirler: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü (yenilenemeyen ve yenilenebilir enerji kaynaklarının listesi için Tanımlara bakınız) Faaliyet türü Yoğunluk mutlak enerji tüketiminin (pay) kuruluşa özel ölçüye (payda) bölünmesiyle hesaplanmaktadır. Kuruluşlar kuruluş içinde veya dışında tüketilen enerjinin yoğunluğunu bildirebilirler. Oranın hem kuruluş içinde tüketilen enerji hem de kuruluş dışında tüketilen enerji için hesaplanması durumunda bu oranları ayrı ayrı sununuz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yenilenebilir enerji kaynakları Yenilenemeyen enerji kaynakları Belge kaynakları Paya ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına faturalar, ölçümler veya hesaplamalar ya da tahminler dâhildir. Raporlanan birimler doğrudan faturalardan veya sayaçlardan alınabilir veya orijinal birimlerden raporlanan birimlere dönüştürülebilir. Paydaya ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına enerji raporlaması hakkında sektör ve ülke seviyesinde rehberlik de dâhildir. Kaynaklar Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 94 BÖLÜM 4 G4-EN6 ENERJİ TÜKETİMİNİN AZALTILMASI a. Tasarruf ve verimlilik girişimlerinin doğrudan bir sonucu olarak elde edilen enerji tüketimi azaltım miktarını joule veya katları şeklinde bildiriniz. b. Azaltımlara dâhil edilmiş enerji türlerini bildiriniz: yakıt, elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar. c. Enerji tüketimindeki azaltımların hesaplanmasına ilişkin baz yıl veya referans noktası gibi bir esası ve bunun seçilmesinin gerekçesini bildiriniz. d. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun enerjiyi verimli bir şekilde kullanma becerisi enerji tüketiminde sağladığı azaltımlardan anlaşılabilmektedir. Enerji tüketimi, kuruluşun çevresel ayak izi, işletme giderleri ve enerji tedarikindeki ve fiyatlarındaki dalgalanmalara maruz kalma üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Veri Derleme Enerji kullanımının azaltılması ve enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik inisiyatiflerin sağladığı enerji tasarrufunu hesaplayınız veya tahmin ediniz. Azaltılmış üretim kapasitesinden veya dış kaynak kullanımından kaynaklanan enerji tüketimi azaltımları bu Göstergeye dâhil edilmemelidir. İnisiyatifler asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Sürecin tekrar tasarlanması Ekipmanın dönüştürülmesi veya iyileştirilmesi Çalışan davranışındaki değişiklikler Faaliyet değişiklikleri Enerji tasarruflarının tahmin mi edildiğini, modellendiğini mi yoksa doğrudan ölçümlerden mi elde edildiğini belirtiniz. Tahmin veya modellemenin kullanılmış olması durumunda kullanılan yöntemleri bildiriniz. Kuruluşlar aşağıdakileri tercih edebilirler: Enerji türlerini birleştirmek suretiyle enerji tüketimindeki azaltımları bildiriniz. Enerji tüketimindeki azaltımları yakıt, elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar için ayrı ayrı raporlayınız Kuruluşlar, inisiyatifler veya inisiyatif grupları tarafından dağıtılan azaltımları raporlamayı tercih edebilirler. Enerji tüketimini azaltmaya yönelik birçok inisiyatifi olan kuruluşlar, raporlama döneminde uygulanan ve enerji tüketiminin azaltımına belirgin ölçüde katkıda bulunma potansiyeline sahip olan girişimler hakkında raporlama yapma ile ilgili öncelik belirleyebilirler. Bu girişimler ve ilgili hedefleri Enerji Unsuruna ilişkin DMA’da tarif edilebilir. Kuruluşların, enerji tüketimi azaltımının hesaplanmasında ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Enerji azaltımı Referans noktası Tasarruf ve verimlilik girişimleri Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına dâhili enerji ölçümleri ve tedarikçi bilgileri dâhildir (yeni makinelerin enerjiyle ilgili özellikleri, enerji tasarruflu ampuller gibi). 95 BÖLÜM 4 G4-EN7 ÜRÜN VE HİZMETLERİN ENERJİ İHTİYAÇLARINDA AZALTIMLAR a. Raporlama dönemi zarfında elde edilen satılan ürün ve hizmetlerin enerji ihtiyaçlarındaki azaltımları joule veya katları şeklinde bildiriniz. b. Enerji tüketimindeki azaltımların hesaplanmasına ilişkin baz yıl veya referans noktası gibi bir esası ve bunun seçilmesinin gerekçesini bildiriniz. c. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Yenilenemeyen yakıtların yakılmasının sera gazları (GHG) üretmesi ve başka çevresel etkilere neden olması nedeniyle, enerji tüketiminin iklim değişikliğinde önemli bir payı bulunmaktadır. Enerjinin daha verimli kullanılması iklim değişikliğiyle mücadele bakımından son derece önemlidir. Enerjiyi verimli kullanan ürün ve hizmetlerin sağlanması ürün sorumluluğu inisiyatiflerinin önemli bir parçasını teşkil etmektedir. Veri Derleme Kullanıma yönelik rakamlara, örneğin bir otomobilin veya bir bilgisayarın enerji ihtiyacı dâhildir. Tüketim modellerine, örneğin kat edilen 100 km ya da zaman birimi (saat, ortalama çalışma günü) başına %10 daha az enerji kullanımı dâhildir. Bu bilgiyi elde etmek için, mevcut bulundukları durumlarda sınaî kullanım standartlarına başvurunuz (örneğin otomobillerin saatte 90 km hızla 100 km’deki yakıt tüketimi). Kuruluşların, enerji tüketimi azaltımının hesaplanmasında ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Enerji azaltımı Referans noktası Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına; dâhili ürün testleri veya ölçümleri, kullanım modelleri üzerine araştırmalar, yaşam döngüsü değerlendirmeleri ve sınaî standartlar dâhildir. 96 BÖLÜM 4 Unsur: Su Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-EN8 G4-EN9 G4-EN10 Kaynak bazında toplam su çekimi Rehberlik s. 97 Su çekiminden belirgin ölçüde etkilenen su kaynakları Rehberlik s. 98 Geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan suyun yüzdesi ve toplam hacmi Rehberlik s. 99 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Ceres, The Ceres Aqua Gauge: 21. Yüzyıl Su Risk Yönetimi için Çerçeve, 2011. 97 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN8 KAYNAK BAZINDA TOPLAM SU ÇEKİMİ a. Aşağıdaki kaynaklardan çekilen toplam su hacmini bildiriniz: Sulak alanlar, nehirler, göller ve okyanuslar da dâhil olmak üzere yüzey suları Yer altı suları Kuruluş tarafından doğrudan toplanan ve saklanan yağmur suları Başka bir kuruluşun atık suları Belediye su şebekesi veya diğer su dağıtım hatları b. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kaynak bazında çekilen suyun toplam hacminin raporlanması, kuruluşun su kullanımıyla ilgili olası etkilerin ve risklerin toplam ölçeğinin anlaşılabilmesine katkı sağlamaktadır. Çekilen toplam su hacmi, kuruluşun bir su kullanucısı olarak nispi boyutunun ve öneminin göstergelerinden biri olup verimlilik ve kullanımla ilgili başka hesaplamalar için bir referans noktası rakamı sunmaktadır. Suyun kuruluş içinde verimli kullanımını takip etmeye ve iyileştirmeye yönelik sistematik çaba, su tüketimi giderleriyle doğrudan bağlantılıdır. Ayrıca, toplam su kullanımı, su kaynaklarındaki kesilmelerin veya su fiyatlarındaki artışların ortaya koyduğu riskin seviyesini de gösterebilmektedir. Temiz tatlı su gittikçe azalmaya başlamıştır ve bu durum büyük hacimlerde suya dayanan üretim süreçlerini etkileyebilir. Su kaynaklarının büyük ölçüde kısıtlı olduğu bölgelerde, kuruluşun su tüketimi modelleri diğer paydaşlarla olan ilişkileri de etkileyebilir. Veri Derleme Herhangi bir su kaynağından çekilen suyun toplam hacmini belirtiniz. Buna soğutma suyunun ayrılması da dâhildir. Bu hesaplamaların tahmini mi, modellenmiş mi yoksa doğrudan ölçümlerden mi yapıldığını belirtiniz. Tahmin veya modellemenin gerekmesi durumunda kullanılan yöntemleri tanımlayınız. Bu Gösterge doğrudan kuruluş tarafından çekilmiş veya su şebekeleri gibi aracılar kanalıyla alınmış suyu içerebilmektedir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Toplam su çekimi Belge kaynakları Kurumsal su çekimi hakkındaki bilgiler su sayaçlarından, su faturalarından, mevcut başka su verilerinden türetilen hesaplamalardan veya (sayaçların, faturaların veya referans verilerinin mevcut olmaması halinde) kuruluşun kendi tahminlerinden elde edilmiş olabilir. 98 BÖLÜM 4 G4-EN9 SU ÇEKİMİNDEN BELİRGİN ÖLÇÜDE ETKİLENEN SU KAYNAKLARI a. Çekilmeden belirgin ölçüde etkilenen su kaynaklarının toplam sayısını türlere göre bildiriniz: Su kaynağının boyutu Kaynağın koruma altındaki bir bölge olarak belirlenip belirlenmediği (ulusal veya uluslararası olarak) Biyolojik çeşitlilik değeri (tür çeşitliliği ve endemizm, koruma altındaki canlı türlerinin toplam sayısı gibi) Su kaynağının yerel toplumlar veya yerli halklar için değeri veya önemi b. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir su sisteminden yapılan su çekimleri; yeraltı su düzeyinin azalmasına, kullanıma açık su hacminin azalmasına ya da bir ekosistemin işlevlerini yerine getirme kapasitesinin değişmesine yol açarak çevreyi etkileyebilir. Bu tür değişikliklerin, bölgedeki yaşam kalitesi üzerinde, ekonomik ve sosyal sonuçlar da dâhil olmak üzere daha geniş etkileri olmaktadır. Bu Gösterge kuruluşun su kullanımıyla ilişkili etkilerin hacmini ölçer. Aynı su kaynaklarının diğer kullanıcılarıyla olan ilişkiler açısından, bu Gösterge ayrıca kuruluşun kendi su kaynaklarının istikrarının yanı sıra, belirli risk veya iyileştirme alanlarının değerlendirilebilmesini mümkün kılar. Veri Derleme Kuruluş tarafından gerçekleştirilen su çekiminden belirgin ölçüde etkilenen su kaynaklarını belirtiniz. Belirgin çekimler aşağıdaki kriterlerden bir veya daha fazlasına sahip olanlardır: Belirli bir su kütlesinin yıllık ortalama hacminin ortalama %5’ine veya daha fazlasına karşılık gelen çekimler Nispi boyutları, işlevleri, nadir veya tükenme tehlikesi olan ya da tehlike altındaki sistemler olarak durumları veya tehlike altındaki belirli bitki veya hayvan türlerini desteklemeleri açısından uzmanlarca özellikle hassas kabul edilen su kütlelerinden yapılan çekimler Çekim oranına bakılmaksızın Ramsar Sözleşmesi78 kapsamındaki veya ulusal veya uluslararası ölçekte ilan edilmiş başka koruma altındaki bölgeler kapsamındaki sulak alanlardan yapılan çekimler Su kaynağının yüksek bir biyolojik çeşitlilik değerine (örneğin tür çeşitliliği ve endemizm, koruma altındaki türlerin toplam sayısı) sahip olduğunun belirtilmiş olması Su kaynağının yerel toplumlar ve yerli halklar için yüksek bir değere veya öneme sahip olduğunun belirtilmiş olması Suyun kamuya veya özel sektöre ait bir su tedarikçisi tarafından sağlanıyor olması durumunda, orijinal su kütlesi veya kaynağı tanımlanır ve raporlanır. Belge kaynakları Bir su kaynağının veya koruma altındaki bölgenin niteliklerine ilişkin potansiyel bilgi kaynakları, yerel veya ulusal su bakanlıkları veya devlet departmanlarından veya çevresel etki değerlendirmeleri gibi araştırmalardan elde edilebilir. Kaynaklar Doğanın Korunması için Uluslararası Birlik (IUCN), Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi, http://www.iucnredlist.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 99 BÖLÜM 4 G4-EN10 GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEN VE YENİDEN KULLANILAN SUYUN YÜZDESİ VE TOPLAM HACMİ a. Kuruluş tarafından geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan suyun toplam hacmini bildiriniz. b. Geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan suyun toplam hacmini Gösterge G4-EN8 kapsamında bildirilen toplam su çekiminin bir yüzdesi olarak bildiriniz. c. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge hem yeniden kullanımdan önce arıtılmış olan suları hem de arıtılmamış olan suları ölçmektedir. Gri su (örneğin toplanan yağmur suları ve bulaşık, çamaşır ve banyo gibi evsel süreçlerden kaynaklanan atık su) dâhildir. Veri Derleme Geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan su hacmini belirtiniz. Suyun yeniden kullanım ve geri dönüşüm oranı bir verimlilik ölçütüdür ve bir kuruluşun toplam su çekimlerini ve tahliyelerini azaltmadaki başarısını göstermektedir. Yeniden kullanımdaki ve geri dönüşümdeki artış, suyun tüketimi, arıtılması ve bertarafına ilişkin giderlerde bir azaltım sağlayabilir. Su tüketiminin yeniden kullanım ve geri dönüşüm yoluyla zaman içinde azaltılması da su kaynaklarının yönetimine yönelik yerel, ulusal veya bölgesel hedeflere katkıda bulunabilir. Örneğin; kuruluş döngü başına 20 metreküp suya ihtiyaç duyan bir üretim döngüsüne sahipse, bir üretim süreci döngüsü için 20 metreküp su çekmekte ve sonra bunu üç ek döngüde kullanmaktadır. Bu süreç için geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan suyun hacmi 60 metreküptür. Su veya debi sayaçlarının mevcut olmaması ve modelleme yoluyla tahminin gerekmesi durumunda bunu belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Suyun geri dönüşümü ve yeniden kullanımı Belge kaynakları Su veya debi sayaçlarından bilgi elde edilebilir. 100 BÖLÜM 4 Unsur: Biyolojik Çeşitlilik Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 100 GÖSTERGELER Koruma altındaki bölgelerde ve koruma altındaki bölgeler dışında biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan G4-EN11 alanlarda sahip olunan, kiralanan, yönetilen veya bu bölgelere komşu olan faaliyet sahaları Rehberlik s. 101 G4-EN12 G4-EN12 Faaliyetlerin, ürünlerin ve hizmetlerin koruma altındaki bölgeler ve koruma altındaki bölgeler dışında biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan alanlar üzerindeki belirgin etkilerinin tanımlanması Rehberlik s. 102 G4-EN13 G4-EN14 Koruma altındaki veya eski haline getirilen habitatlar Rehberlik s. 103 Habitatları faaliyetlerden etkilenen alanlarda bulunan IUCN kırmızı liste türlerinin ve ulusal koruma listesi türlerinin soy tükenmesi risk seviyesine göre toplam sayısı Rehberlik s. 104 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar BirdLife International, Önemli Kuş Alanları, http://www. birdlife.org/action/science/sites/index.html, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Doğanın Korunması İçin Uluslararası Birlik (IUCN), Koruma Altındaki Bölgelerin Yönetim Kategorilerinin Uygulanmasına Dair Yönerge, 2008. Doğanın Korunması için Uluslararası Birlik (IUCN), Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi, http://www.iucnredlist.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Ramsar Sözleşmesi, ‘Özellikle Su Kuşları Habitatı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme’, 1994. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Biyolojik Çeşitlilik Hakkında Sözleşme’, 1992. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Tükenme Tehlikesi Olan Yabani Flora ve Fauna Türleri Uluslararası Ticareti Hakkında Sözleşme (CITES)’, 1979. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Biyosfer Rezervleri, www.unesco.org/new/en/naturalsciences/environment/ ecological-sciences/biospherereserves/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Mirası Listesi, http://whc.unesco.org/en/list, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun biyolojik çeşitlilik yönetimi hakkındaki politikasını gerçekleştirme yönündeki stratejisini tarif ediniz. Buna bir örnek, biyolojik çeşitlilik konularının çevresel etki değerlendirmesi gibi analitik araçlarla bütünleştirilmesidir. 101 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN11 KORUMA ALTINDAKİ BÖLGELERDE VE KORUMA ALTINDAKİ BÖLGELER DIŞINDA BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK DEĞERİ YÜKSEK OLAN ALANLARDA SAHİP OLUNAN, KİRALANAN, YÖNETİLEN VEYA BU BÖLGELERE KOMŞU OLAN FAALİYET SAHALARI a. Koruma altındaki bölgelerde ve koruma altındaki bölgeler dışında biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan alanlarda sahip olunan, kiralanan, yönetilen veya bu bölge ve alanlara komşu olan her bir faaliyet sahası için aşağıdaki bilgileri bildiriniz: Coğrafi konum Kuruluşun sahip olabileceği, kiralayabileceği veya yönetebileceği yüzey altı veya yer altı arazisi Koruma altındaki bölgeye (bölge dâhilinde, bölgeye komşu veya koruma altındaki bölgenin kısımlarını içeriyor) veya koruma altındaki bölgeler dışında biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeye göre konum Faaliyet türü (ofis, imalat veya üretim ya da doğal madde çıkartma) Faaliyet sahasının km2 cinsinden boyutu Aşağıdakilerle nitelenen biyolojik çeşitlilik değeri: –– Koruma altındaki bölgenin ya da koruma altındaki bölgenin dışında kalan biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan alanın özelliği (karasal, tatlı su veya deniz ekosistemi) –– Korunma durumu listeleri (örneğin IUCN Koruma Altındaki Bölge Yönetim Kategorileri67, Ramsar Sözleşmesi78, ulusal mevzuat) REHBERLİK İlgililik Yasal koruma altındaki bölgeler ve koruma altındaki bölgeler dışında kalan fakat biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan olan alanlar dâhilinde bulunan, bu alanları içeren veya bunlara komşu olan alanlar hakkında raporlama yapmak suretiyle, bir kuruluş biyolojik çeşitlilikle ilgili belirli riskleri tanımlayıp anlayabilir. Hem koruma altındaki bölgelerde hem de koruma altındaki bölgeler dışında kalan fakat biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan olan bölgelerde gerçekleşen faaliyetlerin takibi, kuruluşun etki risklerini azaltabilmesini mümkün kılar. Ayrıca kuruluşun biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkileri yönetmesine veya yanlış yönetimi önlemesine de olanak sağlar. Bu etkilerin yeterince yönetilememesi itibar kaybına, planlama izni alınmasında gecikmelere ve faaliyet göstermek için gerekli sosyal meşruiyetin kaybedilmesine yol açabilir. Veri Derleme Koruma altındaki bölgeler veya koruma altındaki bölgeler dışında kalan fakat biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan olan bölgeler dâhilinde bulunan, bunlara komşu olan veya bunları içeren sahip olunan, kiralanan veya yönetilen faaliyet alanlarının konumunu ve boyutunu belirtiniz. Buna gelecekte çeşitli faaliyetlerin gerçekleştirileceği resmen ilan edilen sahalar hakkındaki bilgileri de dahil ediniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeler Koruma altındaki bölgeler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına satın alma sözleşmeleri, kira kontratları ya da yerel veya bölgesel tapu kaydı dâhildir. Ulusal seviyede, çevrenin korunmasından sorumlu kamu mercileri uluslararası ve ulusal koruma altındaki bölgeler ve biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeler hakkında bilgi bulundurabilirler. Buna ek olarak Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planları, sıklıkla koruma altındaki bölgeler ve biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeler hakkında bilgi ve kayıt tutabilmektedirler. 102 BÖLÜM 4 G4-EN12 FAALİYETLERİN, ÜRÜNLERİN VE HİZMETLERİN KORUMA ALTINDAKİ BÖLGELER VE KORUMA ALTINDAKİ BÖLGELER DIŞINDA BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK DEĞERİ YÜKSEK OLAN ALANLAR ÜZERİNDEKİ BELİRGİN ETKİLERİNİN TANIMLANMASI a. Biyolojik çeşitlilik üzerindeki belirgin doğrudan ve dolaylı etkilerin niteliğini aşağıdakilerden bir veya daha fazlasına referans vererek bildiriniz: İmalat tesislerinin, madenlerin ve nakliye altyapısının inşası veya kullanımı Kirlilik (habitatta noktasal veya noktasal olmayan kaynaklardan doğal olarak oluşmayan maddelerin girmesi) İstilacı türlerin, haşerelerin ve patojenlerin girmesi Canlı türlerinde azalma Habitatların dönüşümü Ekolojik süreçlerdeki, doğal değişim aralığı dışındaki değişiklikler (tuzluluk veya yer altı suyu seviyesindeki değişiklikler gibi) b. Belirgin doğrudan ve dolaylı olumlu ve olumsuz etkileri aşağıdakilere istinaden bildiriniz: Etkilenen türler Etkilenen alanların boyutu Etkilerin süresi Etkilerin geri çevrilebilir olup olmadığı REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge kuruluşun koruma altındaki bölgelerdeki ve koruma altındaki bölgelerin dışında kalan fakat biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgelerdeki biyolojik çeşitlilik üzerindeki belirgin doğrudan veya dolaylı etkileri hakkında bilgi sağlamaktadır. Ayrıca bu etkilerin hafifletilmesine yönelik kurumsal bir stratejinin anlaşılmasına (ve geliştirilmesine) yönelik bir zemin hazırlamaktadır. Yapılandırılmış ve nitel bilgilerin sunumu yoluyla, Gösterge etkilerin nispi boyutu, ölçeği ve niteliğinin zaman içinde ve kuruluşlar arasında karşılaştırılabilmesini sağlamaktadır. Veri Derleme Hem doğrudan etkileri hem de dolaylı etkileri (örneğin tedarik zinciri gibi) kapsayacak şekilde kuruluşun faaliyetlerinin, ürünlerinin ve hizmetlerinin biyolojik çeşitlilik üzerindeki belirgin olumlu ve olumsuz etkilerini tanımlayınız. Etki alanları, resmen koruma altındaki bölgelerle sınırlı kalmayıp, tampon bölgeler üzerindeki etkilerin yanı sıra özel öneme veya hassasiyete sahip olan resmen belirlenmiş alanları da kapsamaktadır. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Biyolojik çeşitlilik bakımından belirgin etki Biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun çevre yönetimi sistemi veya diğer dâhili belgeleri de dahildir. Bilgi ayrıca çevresel ve sosyal etki değerlendirmelerinden veya yaşam döngüsü değerlendirmelerinden ve tedarik zincirinin girdi ve çıktı yönündeki diğer kuruluşlardan da edinilebilir. 103 BÖLÜM 4 G4-EN13 KORUMA ALTINDAKİ VEYA ESKİ HALİNE GETİRİLEN HABİTATLAR a. Habitatın korunduğu veya eski haline getirildiği bütün alanların boyutunu ve konumunu ve ayrıca eski haline getirme önleminin başarı ölçütünün bağımsız kuruluş dışı profesyoneller tarafından onaylanıp onaylanmadığını bildiriniz. b. Kuruluşun eksi haline getirme veya koruma önlemlerini yönettiği veya uyguladığı yerlerden farklı, habitat alanlarının korunması veya eski haline getirilmesi için üçüncü taraflarla ortaklıkların mevcut olup olmadığını bildiriniz. c. Her bir alanın durumunu raporlama döneminin sonundaki durumlarını baz alarak bildiriniz. d. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Doğal habitatların bütünlüğünün sağlanması kuruluşun itibarını, etrafındaki doğal çevrenin ve kaynakların dengeliliğini ve çevresindeki toplumlarca kabulünü geliştirebilir. Bir biyolojik çeşitlilik stratejisi, kuruluşun faaliyetlerinin doğal habitatlar üzerinde neden olduğu zararın önlenmesi, yönetimi ve düzeltilmesiyle ilgili unsurların bir kombinasyonunu kapsamaktadır. Bu Gösterge kuruluşun faaliyetleriyle ilgili olumsuz etkilerinin önlenmesine veya düzeltilmesine yönelik belirli bir stratejinin uygulanmasını ölçmektedir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Eski haline getirilen bölgeler Korunan bölgeler Veri Derleme Bu Gösterge düzeltmenin tamamlandığı veya alanın etkin bir şekilde korunduğu alanları göstemektedir (Tanımlara bakınız). Faaliyetlerin devam ettiği alanlar, ‘eski haline getirilmiş’ veya ‘korunmuş’ tanımlarına uygun olmaları halinde bu Göstergeye dahil edilebilirler. Habitatların korunması veya eski haline getirilmesi yönünde yasal veya ruhsat zorunluluğunun mevcut bulunması durumunda bu Gösterge bu gereklerle paralellik gösterecektir. Arazinin eski haline getirilmesi (örneğin arazinin eski haline getirilmesine ilişkin gerekler) hakkında bilgi, arazinin kira veya satın alma kontratlarında veya çevresel ve sosyal etki değerlendirmelerinde ya da risk kayıtlarında bulunabilir. Belge kaynakları Koruma altındaki bögeler hakkında bilgi; kuruluşun çevre yönetimi sistemi, alan planları, çevresel ve sosyal etki değerlendirmeleri veya kuruluş politikaları belgelerinde bulunabilir. 104 BÖLÜM 4 G4-EN14 HABİTATLARI FAALİYETLERDEN ETKİLENEN ALANLARDA BULUNAN IUCN KIRMIZI LİSTE TÜRLERİNİN VE ULUSAL KORUMA LİSTESİ TÜRLERİNİN SOY TÜKENMESİ RİSK SEVİYESİNE GÖRE TOPLAM SAYISI a. Habitatları kuruluşun faaliyetlerinden etkilenen alanlarda bulunan IUCN Kırmızı Liste Türlerinin ve Ulusal Koruma Listesi Türlerinin toplam sayısını aşağıdaki soy tükenmesi risk seviyelerine göre bildiriniz: Ciddi ölçüde tehlike altında Tehlike altında Hassas Neredeyse tükenme tehlikesi olan Düşük riskli REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge kuruluşun faaliyetlerinin tükenme tehlikesi olan bitki ve hayvan türlerine tehdit teşkil ettiği durumları tespit edebilmesine yardımcı olmaktadır. Bu tehditleri tanımlamak suretiyle kuruluş zararı önlemek ve türlerin yok olmasını engellemek yönünde uygun adımları başlatabilir. IUCN Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi ve ulusal koruma listeleri, faaliyetlerden etkilenen alanlardaki habitatların hassasiyeti ve bu habitatların yönetim açısından nispi önemi hakkında otorite niteliğindedir. Veri Derleme Kuruluşun faaliyetlerinden etkilenen, IUCN Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesinde veya ulusal ya da bölgesel koruma listelerinde bulunan türleri içeren habitatların konumlarını tanımlayınız. Tutarlılığın sağlanması için yukarıda belirtilen listedeki bilgileri belgelerin planlanmasında ve kayıtların takibinde belirtilen türlerle kıyaslayınız. Bu bilgileri her bir yok olma riski kategorisi için habitatlardaki toplam tür sayısının belirlenmesinde kullanınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız IUCN Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi Belge kaynakları Türlerin IUCN Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesinde ve ulusal koruma listelerinde mevcut bulunup bulunmadığına ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına; ulusal veya bölgesel koruma kuruluşları, yerel merciler veya çevreyle ilgili STK’lar dâhildir. Koruma altındaki bölgeler veya yüksek biyolojik çeşitliliğe sahip bölgeler dâhilinde veya yakınında faaliyet gösteren kuruluşlarla ilgili olarak planlama çalışmaları veya diğer izin malzemeleri de, koruma altındaki bölgelerdeki biyolojik çeşitlilik hakkında bilgi içerebilir. Kaynaklar Doğanın Korunması için Uluslararası Birlik (IUCN), Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi, ” http://www.iucnredlist.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 105 BÖLÜM 4 Unsur: Emisyonlar Giriş Kaynaklar Kılavuzlarda Emisyonlar Unsuru; sera gazları (GHG) emisyonlarının yanı sıra ozon tabakasını incelten başka maddeler, NOX, SOX ve diğer belirgin hava emisyonları ile ilgili Göstergeler içermektedir. Birleşmiş Milletler (BM) Çerçeve Sözleşmesi, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’, 1992. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), Siyah Karbon ve Troposferik Ozonun Birleşik Değerlendirmesi, 2011. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. Sera gazı emisyonlarının raporlanması WRI ve WBCSD ‘Sera Gazları Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’nın (Sera Gazları Protokolü) raporlama gereklerine dayandırılmıştır. Sera Gazları Protokolü ‘Kapsam’ adı verilen bir sera gazları emisyonları sınıflandırmasını içermektedir – Kapsam 1, Kapsam 2 ve Kapsam 3. Kapsam, sera gazı emisyonlarının gerçekleştiği operasyonel sınırlara ilişkin bir sınıflandırmadır. Kapsam; sera gazı emisyonlarının kuruluşun kendisi tarafından mı yoksa ilgili başka kuruluşlar, örneğin elektrik tedarikçileri veya taşıma şirketleri tarafından mı gerçekleştirildiğini aşağıda gösterildiği şekilde sınıflandırmaktadır: Doğrudan (Kapsam 1) kuruluşun sahibi olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu işletmelerden kaynaklanan emisyonlar Dolaylı Enerji (Kapsam 2) satın alınan ya da elde edilen ve kuruluş içinde tüketilen elektrikten, ısıtmadan, soğutmadan ve buhardan açığa çıkan emisyonlar. Diğer Dolaylı (Kapsam 3) emisyonların tamamı, hem kaynak hem de çıktı yönündeki emisyonlar da dahil olmak üzere, kuruluşun dışında gerçekleşen (Kapsam 2’ye dahil olmayan) her tür dolaylı emisyondur Sera Gazları Protokolünün 1, 2 ve 3. Kapsamları ISO 14064 tanımlarına ve GRI Göstergelerine aşağıdaki gibi paraleldir: Kapsam 1 = doğrudan sera gazı emisyonları (GRI Göstergesi G4-EN15) Kapsam 2 = dolaylı enerji sera gazı emisyonları (GRI Göstergesi G4-EN16) Kapsam 3 = diğer dolaylı sera gazı emisyonları (GRI Göstergesi G4-EN17) Sera Gazları Protokolü doğrudan (Kapsam 1) emisyonların ve dolaylı enerji (Kapsam 2) emisyonların bildirilmesini öngörmektedir. Diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonların bildirilmesi isteğe bağlıdır. WRI ve WBCSD ‘Sera Gazları Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonların bildirilmesini öngörmektedir. 106 BÖLÜM 4 Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 106 G4-DMA INDICATORS G4-EN15 G4-EN16 G4-EN17 G4-EN18 G4-EN19 G4-EN20 G4-EN21 G4-EN15 Doğrudan sera gazı (GHG) emisyonları (Kapsam 1) Rehberlik s. 107-109 G4-EN16 Dolaylı enerji sera gazı (GHG) emisyonları (Kapsam 2) Rehberlik s. 110-111 G4-EN17 Diğer dolaylı sera gazı (GHG) emisyonları (Kapsam 3) Rehberlik s. 112-114 G4-EN18 Sera gazı (GHG) emisyon yoğunluğu Rehberlik s. 115 G4-EN19 Sera gazı (GHG) emisyonlarının azaltılması Rehberlik s. 116-117 G4-EN20 Ozon incelten madde (ODS) emisyonları Rehberlik s. 118 NOX, SOX ve diğer belirgin hava emisyonları Rehberlik s. 119-120 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun emisyonlarla ilgili herhangi bir ülke, bölge veya sanayi düzenlemesine veya politikasına tabi olup olmadığını açıklayınız. Bu düzenleme ve politikalara örnekler veriniz. Hedefler hakkında raporlama için DMA Rehberini kullanmanın yanı sıra, GHG emisyonları hedefleri hakkında raporlama yaparken hedefe ulaşmak için hangi dengelemelerin kullanıldığını belirtiniz. Türü, miktarı, kriterleri veya bunların bir parçasını teşkil ettikleri planı belirtiniz. 107 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN15 DOĞRUDAN SERA GAZI (GHG) EMİSYONLARI (KAPSAM 1) a. Brüt doğrudan (Kapsam 1) sera gazı emisyonlarını metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak ve satın alımlar, satışlar veya dengeleme ya da tahsisat transferi gibi sera gazı alış verişlerinden bağımsız olarak bildiriniz. b. Hesaplamaya dâhil edilen gazları bildiriniz (whether CO2, CH4, N2O, HFC’ler, PFC’ler, SF6, NF3 veya hepsi). c. Biyojenik CO2 emisyonlarını metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak, brüt doğrudan (Kapsam 1) sera gazı emisyonlarından ayrı olarak bildiriniz. d. Seçilen baz yılı, bu baz yılın seçilme gerekçesini, baz yıldaki emisyonları ve baz yıl emisyonlarının tekrar hesaplanmasını gerektiren her tür belirgin emisyon değişikliğinin bağlamını bildiriniz. e. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz f. Kullanılan emisyon faktörü kaynaklarını ve küresel ısınma potansiyeli (GWP) oranlarını veya GWP kaynağı için bir referans bildiriniz. g. Emisyonlar için tercih edilen konsolidasyon yaklaşımını bildiriniz (hisse senedi, mali kontrol, işletim kontrolü). REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge BM ‘Kyoto Protokolü’ ve WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamındaki sera gazlarının doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonlarının CO2 eşdeğeri halinde bildirimini kapsamaktadır: Karbondioksit (CO2) Metan (CH4) Azot oksit (N2O) Hidroflorokarbonlar (HFC’ler) Perflorokarbonlar(PFC’ler) Kükürt heksaflorür (SF6) Azot triflorür (NF3) GHG emisyonları, iklim değişikliğine önemli bir katkıda bulunmakta olup BM ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’100 ve müteakip BM ‘Kyoto Protokolü’ kapsamında düzenlenmektedirler. Metan (CH4) da dahil olmak üzere bazı sera gazları; aynı zamanda ekosistemler, hava kalitesi, tarım ve insan ve hayvan sağlığı üzerinde belirgin olumsuz etkileri olan hava kirleticileridir. Bunun sonucu olarak, farklı ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve teşvik sistemleri (örneğin pazarlanabilir emisyon izinleri), sera gazı emisyonlarının hacminin kontrol altına alınmasını ve azaltımlarının ödüllendirilmesini hedeflemektedir. Doğrudan (Kapsam 1) sera gazı emisyonları, kuruluşun sahibi olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kaynaklardan (atmosfere sera gazları bırakan fiziksel birimler veya süreçler) oluşmaktadır. Doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonlarına, bunlarla sınırlı kalmamak kaydıyla Gösterge G4-EN3’te raporlanan yakıt tüketiminden kaynaklanan CO2 emisyonları da dâhildir. Bu Gösterge bir kuruluşun toplam GHG emisyonlarının raporlanması için Göstergeler G4-EN16 (dolaylı enerji Kapsam 2 emisyonları) ve G4-EN17 (diğer dolaylı Kapsam 3 emisyonlar) ile bir arada kullanılabilir. Doğrudan ve dolaylı emisyonların kombinasyonu vergilendirme veya takas sistemlerinin masraf sonuçları hakkında bir fikir vermektedir. Ayrıca bir kuruluşun karbon ayak izinin ve çevresel performansının anlaşılabilmesini de sağlamaktadır. Veri Derleme Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kaynaklardan gelen doğrudan GHG emisyonlarını tanımlayınız: Elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar üretimi. Bu emisyonlar yakıtların (kazanlar, fırınlar, türbinler gibi) sabit kaynaklarda yakılmasından ve tutuşturma gibi diğer yakma süreçlerinden kaynaklanmaktadır Fiziksel veya kimyasal işleme. Bu emisyonların çoğunluğu (çimento, çelik, alüminyum, amonyak ve atık işleme gibi) kimyasal maddelerin ve malzemelerin üretiminden veya işlenmesinden kaynaklanmaktadır 108 BÖLÜM 4 G4-EN15 DEVAMI Malzemelerin, ürünlerin, atıkların, çalışanların ve yolcuların nakliyesi. Bu emisyonlar, yakıtların kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu (kamyonlar, trenler, gemiler, uçaklar, otobüsler ve otomobiller gibi) hareketli yakma kaynaklarında yakılmasından kaynaklanmaktadır. Kaçak Emisyonlar. Bu emisyonlar eklemlerden, contalardan, ambalajdan ve salmastralardan ekipman sızıntıları, kömür madenlerinden ve havalandırmadan metan emisyonları, soğutma ve klima ekipmanından hidroflorokarbon (HFC) emisyonları ve gaz nakliyesinden metan sızıntıları gibi kasıtlı veya kasıtsız salınımlardan kaynaklanmaktadır Tanımlanan kaynakları kullanarak, kuruluşun raporlama dönemi zarfındaki brüt doğrudan GHG emisyonlarını, CO2 eşdeğerleri cinsinde ilgili GWP oranlarını kullanarak hesaplayınız. Satın alımlar, satışlar veya dengeleme ya da tahsisat transferi gibi her tür sera gazı alış verişini hariç tutunuz. Kuruluşlardan emisyonların hesaplanması ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Emisyonlar için tutarlı bir konsolidasyon yaklaşımı seçiniz ve brüt doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonlarını hesaplamak için uygulayınız. Mümkün olduğu durumlarda, Gösterge G4-EN16’da kullanılan yaklaşımla tutarlı bir yaklaşım seçiniz. Kuruluşlar WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamında verilen hisse senedi, mali kontrol veya operasyonel kontrol yöntemlerini seçerler. Kendisi için emisyon verilerinin mevcut bulunduğu baz yılı seçiniz ve özellikle o yılın seçilmesinin nedenlerini belirtiniz. Önceki yıllara ait emisyonların tekrar hesaplanmasında kuruluşlar WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamındaki yaklaşımı uygulayabilirler. Kuruluşlar biyojenik CO2 emisyonlarını raporlayabilirler; bununla birlikte bu tür emisyonlar ayrı olarak raporlanmaktadır ve toplam doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonlarına eklenmemektedir. Bu emisyonlar (CH4 ve N2O gibi), başka GHG’lerin emisyonlarını ya da biyo-kütlenin yaşam döngüsünde yanma veya biyolojik bozunma dışındaki nedenlerden kaynaklanan (biyo-kütlenin işlenmesinden veya nakledilmesinden kaynaklanan GHG emisyonları gibi) GHG emisyonlarını değil, sadece biyo-kütlenin yanmasından veya biyolojik bozunmasından kaynaklanan CO2 emisyonlarını ifade etmektedir. Dengelemeye ilişkin bilgiler Emisyon Unsuruna ilişkin DMA’da raporlanabilir. Emisyonların hesaplanmasında kullanılan metodolojilere aşağıdakiler dâhil olabilir: Tüketilen enerji kaynaklarının (kömür, gaz) veya soğutma sistemlerindeki kayıpların (ikmal) doğrudan ölçümü ve (CO2 eşdeğeri olarak) GHG’ye dönüştürülmesi Kütle dengesi hesaplamaları İşyerine özel verilere dayanan hesaplama (yakıt bileşimi analizinde olduğu üzere) Yayınlanmış kriterlere dayanan hesaplamalar (emisyon faktörleri ve GWP’ler) Tahminler. Varsayılan değerlerin mevcut olmaması nedeniyle tahminlerden yararlanılması durumunda kuruluş rakamların tahmin edilmesinde kullanılan gerekçeyi ve varsayımları gösterir Sera gazlarının doğrudan ölçümü (sürekli çevrimiçi analiz araçları gibi) Kuruluşlar, bunun şeffaflığa ve zaman içinde karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonları verilerini daha fazla dağıtabilirler. Örneğin verileri aşağıdakilere göre dağıtabileceklerdir: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü (sabit yanma, süreç, kaçak) Faaliyet türü Mümkün olduğu durumlarda kuruluşlar Emisyonlar Unsuru kapsamında raporlanan veriler için emisyon faktörlerini ve GWP oranlarını tutarlı bir biçimde uygularlar. Emisyon faktörleri zorunlu raporlama gereklerinden veya gönüllü raporlama çerçevelerinden kaynaklanabilir veya sanayi gruplarınca geliştirilebilirler. GWP tahminleri bilimsel araştırmanın gelişmesiyle birlikte zaman içinde değişebilir. Kuruluşlar Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) Değerlendirme Raporlarındaki GWP’leri kullanabilirler. IPCC İkinci Değerlendirme Raporundaki GWP’lerin BM ‘Kyoto Protokolü’ kapsamındaki uluslararası görüşmelere temel teşkil etmesi nedeniyle, bu oranlar ulusal veya bölgesel raporlama gerekleriyle çelişmedikleri sürece GHG emisyonlarının bildiriminde kullanılabilirler. Ayrıca, kuruluşlar en son IPCC Değerlendirme Raporunun en son GWP’lerini kullanabilirler. GWP’ler IPCC Değerlendirme Raporları kapsamında bir dizi farklı zaman dilimi için ifade edilmektedir. Kuruluşlar 100 yıllık zaman dilimine ait faktörleri kullanırlar. Bu Göstergeye ilişkin daha fazla detay ve rehberlik WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’nda ve ICPP belgelerinde bulunabilir. 109 BÖLÜM 4 G4-EN15 DEVAMI Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Doğrudan sera gazı emisyonları (Kapsam 1) Karbondioksit eşdeğeri Küresel ısınma potansiyeli (GWP) Belge kaynakları Doğrudan (Kapsam 1) GHG emisyonları hakkında potansiyel bilgi kaynakları, Gösterge G4-EN3’te raporlanan verilerin bir kısmını içermektedir. Kaynaklar Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 1995: İklim Değişikliği Bilimi, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin İkinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 1995. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 2007: Fiziksel Bilim Temeli, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin Dördüncü Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2007. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 110 BÖLÜM 4 G4-EN16 DOLAYLI ENERJİ SERA GAZI (GHG) EMİSYONLARI (KAPSAM 2) a. Brüt dolaylı enerji (Kapsam 2) sera gazı emisyonlarını metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak ve satın alımlar, satışlar veya dengeleme ya da tahsisat transferi gibi sera gazı alış verişlerinden bağımsız olarak bildiriniz. b. Varsa hesaplamaya dâhil edilen gazları bildiriniz. c. Seçilen baz yılı, bu baz yılın seçilme gerekçesini, baz yıldaki emisyonları ve baz yıl emisyonlarının tekrar hesaplanmasını gerektiren her tür belirgin emisyon değişikliğinin bağlamını bildiriniz. d. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. e. Varsa kullanılan emisyon faktörü kaynaklarını ve küresel ısınma potansiyeli (GWP) oranlarını veya GWP kaynağı için bir referans bildiriniz. f. Emisyonlar için tercih edilen konsolidasyon yaklaşımını bildiriniz (hisse senedi, mali kontrol, işletim kontrolü). REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge BM ‘Kyoto Protokolü’ ve WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamındaki sera gazlarının dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonlarının CO2 eşdeğeri halinde bildirimini kapsamaktadır. Veri Derleme Kuruluş tarafından kendi tüketimi için satın alınan veya elde edilen elektriğin, ısıtmanın, soğutmanın ve buharın üretilmesinden kaynaklanan dolaylı GHG emisyonlarını tanımlayınız. GHG emisyonları, iklim değişikliğine önemli bir katkıda bulunmakta olup BM ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’100 ve müteakip BM ‘Kyoto Protokolü’ tarafından düzenlenmektedirler. Metan (CH4) da dâhil olmak üzere bazı sera gazları aynı zamanda ekosistemler, hava kalitesi, tarım ve insan ve hayvan sağlığı üzerinde belirgin olumsuz etkileri olan hava kirleticileridir. Bunun sonucu olarak farklı ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve teşvik sistemleri (örneğin pazarlanabilir emisyon izinleri), sera gazı emisyonlarının hacminin kontrol altına alınmasını ve azaltımlarının ödüllendirilmesini hedeflemektedir. Diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonları hariç tutunuz. Bu diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlar Gösterge G4-EN17’de raporlanmaktadır. Bir Kuruluşun dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonları kendi tüketimi için başka kuruluşlardan satın aldığı elektriğin, ısıtmanın, soğutmanın ve buharın üretiminden kaynaklanmaktadır. Birçok kuruluşun satın alınan elektriğin üretiminden kaynaklanan dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonları, doğrudan GHG emisyonlarından çok daha fazladır. Bu Gösterge bir kuruluşun toplam GHG emisyonlarının raporlanması için Gösterge G4-EN15 (Kapsam 1 emisyonlar) ve G4-EN17 (Kapsam 3 emisyonlar) ile bir arada kullanılabilir. Doğrudan ve dolaylı emisyonların kombinasyonu, vergilendirme veya takas sistemlerinin masraf sonuçları hakkında fikir vermektedir. Ayrıca bir kuruluşun çevresel ayak izinin ve performansının anlaşılabilmesini de sağlamaktadır. Satın alınan elektriğin, ısıtmanın, soğutmanın ve buharın üretilmesinden kaynaklanan brüt dolaylı enerji GHG emisyonlarını hesaplayınız. Satın alımlar, satışlar veya dengeleme ya da tahsisat transferi gibi her tür sera gazı alış verişini hariç tutunuz. Emisyonlar için tutarlı bir konsolidasyon yaklaşımı seçiniz ve brüt dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonlarını hesaplamak için uygulayınız. Mümkün olduğu durumlarda Gösterge G4-EN15’te kullanılan yaklaşımla tutarlı bir yaklaşım seçiniz. Kuruluşlar WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamında verilen hisse senedi, mali kontrol veya operasyonel kontrol yöntemlerini seçebilirler. Emisyon verilerinin mevcut bulunduğu baz yılı seçiniz ve raporlayınız ve özellikle o yılın seçilmesinin nedenlerini belirtiniz. Kuruluşlardan emisyonların hesaplanması ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre de raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. 111 BÖLÜM 4 G4-EN16 DEVAMI Hatta kuruluşlar bunun şeffaflığa ve zaman içinde karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonları verilerini dağıtabilirler. Örneğin verileri aşağıdakilere göre dağıtabileceklerdir: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü (elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar) Faaliyet türü Önceki yıllara ait emisyonların tekrar hesaplanmasında kuruluşlar WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamındaki yaklaşımı uygulayabilirler. Mümkün olduğu durumlarda, kuruluşlar Emisyonlar Unsuru kapsamında raporlanan veriler için emisyon faktörlerini ve GWP oranlarını tutarlı bir biçimde uygularlar. Emisyon faktörleri zorunlu raporlama gereklerinden veya gönüllü raporlama çerçevelerinden kaynaklanabilir veya sanayi gruplarınca geliştirilebilirler. GWP tahminleri bilimsel araştırmanın gelişmesiyle birlikte zaman içinde değişebilir. Kuruluşlar Hükümetlerarası İklim Değişikliği Panelinin (IPCC) Değerlendirme Raporlarındaki GWP’leri kullanabilirler. İkinci Değerlendirme Raporundaki GWP’lerin BM ‘Kyoto Protokolü’ kapsamındaki uluslararası görüşmelere temel teşkil etmesi nedeniyle, bu oranlar ulusal veya bölgesel raporlama gerekleriyle çelişmedikleri sürece GHG emisyonlarının bildiriminde kullanılabilirler. Kuruluşlar ayrıca en son IPCC Değerlendirme Raporunun en son GWP’lerini kullanabilirler. GWP’ler, IPCC Değerlendirme Raporları kapsamında bir dizi farklı zaman dilimi için ifade edilmektedir. Kuruluşlar 100 yıllık zaman dilimine ait faktörleri kullanırlar. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Dolaylı enerji (Kapsam 2) Sera Gazı emisyonları Karbondioksit eşdeğeri Küresel ısınma potansiyeli (GWP) Belge kaynakları Dolaylı enerji (Kapsam 2) emisyonlar hakkında potansiyel bilgi kaynaklarına Gösterge G4-EN3’te raporlanan elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar tüketimi dâhildir. Kaynaklar Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 1995: İklim Değişikliği Bilimi, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin İkinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 1995. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 2007: Fiziksel Bilim Temeli, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin Dördüncü Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2007. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’, Gözden Geçirilmiş Basım, 2004. 112 BÖLÜM 4 G4-EN17 DİĞER DOLAYLI SERA GAZI (GHG) EMİSYONLARI (KAPSAM 3) a. Brüt diğer dolaylı (Kapsam 3) sera gazı emisyonlarını, metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak ve kuruluş tarafından tüketilen satın alınmış veya elde edilmiş elektriğin, ısının, soğutmanın ve buharın üretiminden kaynaklanan dolaylı emisyonlar hariç olmak üzere bildiriniz (bu dolaylı emisyonlar Gösterge G4-EN16’da bildirilmektedir) Satın alımlar, satışlar veya dengeleme ya da tahsisat transferi gibi her tür sera gazı alış verişini hariç tutunuz. b. Varsa hesaplamaya dâhil edilen gazları bildiriniz. c. Biyojenik CO2 emisyonlarını metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak, brüt diğer dolaylı (Kapsam 3) sera gazı emisyonlarından ayrı olarak bildiriniz. d. Hesaplamaya dâhil edilmiş diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyon kategorilerini ve faaliyetlerini bildiriniz. e. Seçilen baz yılı, bu baz yılın seçilme gerekçesini, baz yıldaki emisyonları ve baz yıl emisyonlarının tekrar hesaplanmasını gerektiren her tür belirgin emisyon değişikliğinin bağlamını bildiriniz. f. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. g. Varsa kullanılan emisyon faktörlerinin kaynağını ve küresel ısınma potansiyeli (GWP) oranlarını veya GWP kaynağı için bir referans bildiriniz. REHBERLİK İlgililik GHG emisyonları iklim değişikliğine önemli bir katkıda bulunmakta olup BM ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’100 ve müteakip BM ‘Kyoto Protokolü’ kapsamında düzenlenmektedirler. Metan (CH4) da dâhil olmak üzere bazı sera gazları aynı zamanda ekosistemler, hava kalitesi, tarım ve insan ve hayvan sağlığı üzerinde belirgin olumsuz etkileri olan hava kirleticileridir. Bazı kuruluşların kuruluş dışı veya ürünlerinin kullanımından kaynaklanan GHG emisyonları, doğrudan (kapsam 1) GHG emisyonlarından veya dolaylı enerji (Kapsam 2) GHG emisyonlarından daha büyüktür. Diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonların azaltılmasına yönelik çabaların ölçülmesi ve iletilmesi, iklim değişikliğiyle mücadelede liderlik göstergesi olabilir. Diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlar kuruluşun faaliyetlerinin bir sonucu olmakla birlikte kuruluşun sahip olmadığı veya kontrolü altında bulundurmadığı kaynaklardan ortaya çıkmaktadır. Kapsam 3 faaliyetlerine bazı örnekler; satın alınan malzemelerin çıkartılması ve üretimi, satın alınan yakıtların kuruluşun sahip olmadığı veya kontrolü altında bulundurmadığı taşıtlarda nakledilmesi ve ürünlerin ve hizmetlerin son kullanımıdır. Kılavuzlarda GHG emisyonlarının raporlanması, Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve ‘Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD) tarafından sağlanan ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’130 ve ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ raporlama gereklerine dayandırılmaktadır. Bu Gösterge bir kuruluşun toplam GHG emisyonlarının raporlanması için Gösterge G4-EN15 (Kapsam 1 emisyonlar) ve G4-EN16 (Kapsam 2 emisyonlar) ile bir arada kullanılabilir. Veri Derleme Bu Gösterge BM ‘Kyoto Protokolü’ ve WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Muhasebe ve Raporlama Standardı’130 kapsamındaki sera gazlarının diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlarının CO2 eşdeğeri halinde bildirimini kapsamaktadır. Karbondioksit (CO2) Metan (CH4) Azot oksit (N2O) Hidroflorokarbonlar (HFC’ler) Perflorokarbonlar (PFC’ler) Kükürt heksaflorür (SF6) Azot triflorür (NF3) Kuruluş dışında meydana gelen ve Gösterge G4-EN16 kapsamında raporlanmayan dolaylı emisyonları tanımlayınız. Buna hem kaynak yönündeki hem de çıktı yönündeki emisyonlar dâhildir. Dolaylı emisyonlar, kuruluşun atık ayrıştırma süreçlerinden, satın alınan malların imalatı sırasında sürece ilişkin emisyonlardan ve kuruluşun sahip olmadığı veya kontrolü altında bulundurmadığı tesislerden kaynaklanan kaçak emisyonlardan da oluşabilir. 113 BÖLÜM 4 G4-EN17 DEVAMI Kuruluşun hangi faaliyetlerinin dolaylı emisyonlara neden olduğunu değerlendiriniz ve ilgili miktarları hesaplayınız. Bu faaliyetlerin önemini belirlerken faaliyetin emisyonlarının aşağıdaki durumlara uygun olup olmadığını göz önünde bulundurunuz: Kuruluşun toplam beklenen Kapsam 3 emisyonlarına belirgin ölçüde katkıda bulunmaları Kuruluş tarafından gerçekleştirilebilecek veya teşvik edilebilecek azaltımlar bakımından potansiyele sahip olmaları Kuruluşun mali, yasal, tedarik zinciri, ürün ve müşteri, dava ve itibar riskleri gibi iklim değişikliğiyle bağlantılı risklere olan maruz kalmasına katkıda bulunmaları Kilit paydaşlarca (örneğin müşteriler, tedarikçiler, yatırımcılar veya sivil toplum) öncelikli kabul edilmeleri Daha önce kuruluş içinde gerçekleştirilen dıştan alınan faaliyetlerden ya da aynı sektördeki başka kuruluşlarca genellikle kuruluş içinde gerçekleştirilen faaliyetlerden kaynaklanmaları Sektöre özel rehberde önemli olarak tanımlanmaları Kuruluş veya sektördeki kuruluşlar tarafından geliştirilmiş, önemin belirlenmesine yönelik ek kriterleri karşılamaları Bu Gösterge bağlamında emisyonları raporlarken kuruluşlar verileri aşağıdaki kategorilere ve faaliyetlere dağıtabilirler: Kaynak yönü 1. Satın alınan mal ve hizmetler 2. Sermaye malları 3. Yakıt ve enerjiyle ilgili faaliyetler (Kapsam 1 veya Kapsam 2’ye dâhil olmayanlar) 4. Kaynak yönündeki nakliye ve dağıtım 5. Faaliyetlerde üretilen atıklar 6. İş seyahatleri 7. Çalışan servisleri 8. Kaynak yönündeki kiralanmış mal varlıkları Kaynak yönündeki diğer faaliyetler Çıktı yönü 9. Çıktı yönündeki nakliye ve dağıtım 10. Satılan ürünlerin işlenmesi 11. Satılan ürünlerin kullanımı 12. Satılan ürünlerin ömür sonu işlemleri 13. Çıktı yönündeki kiralanmış mal varlıkları 14. Satış hakları 15. Yatırımlar Çıktı yönündeki diğer faaliyetler Yukarıdaki her bir kategori ve faaliyet için CO2 eşdeğeri olarak bir rakam veriniz veya belirli verilerin neden dâhil edilmediğini açıklayınız. Numaraları da dâhil olmak üzere kaynak yönü/çıktı yönü kategori ve faaliyetleri, WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’nda belgelenen kategori ve faaliyetlere karşılık gelmektedir. G4 ile WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ arasında atıfların kolaylaştırılması için numaralarda tutarlılık sağlanmıştır. Kuruluşlar biyojenik CO2 emisyonlarını raporlayabilirler; bununla birlikte bu tür emisyonların ayrı olarak raporlanması ve toplam dolaylı (Kapsam 3) GHG emisyonlarına eklenmemesi beklenmektedir. Bu emisyonlar (CH4 ve N2O gibi) başka GHG’lerin emisyonlarını ya da biyo-kütlenin yaşam döngüsünde yanma veya biyolojik bozunma dışındaki nedenlerden kaynaklanan (biyo-kütlenin işlenmesinden veya nakledilmesinden kaynaklanan GHG emisyonları gibi) GHG emisyonlarını değil, sadece biyo-kütlenin yanmasından veya biyolojik bozunmasından kaynaklanan CO2 emisyonlarını ifade etmektedir. Kuruluşlar ayrıca, bunun şeffaflığa ve zaman içinde karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlara ilişkin verilerini dağıtabilirler. Örneğin verileri aşağıdakilere göre dağıtabileceklerdir: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü Faaliyet türü Kuruluşlardan kendisi için emisyon verilerinin mevcut bulunduğu bir baz yıl seçip raporlamaları ve o yılın seçilmesinin nedenlerini belirtmeleri beklenmektedir. Önceki yıllara ait emisyonların tekrar hesaplanmasında kuruluşlar WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ kapsamındaki yaklaşımı uygulayabilirler. Kuruluşlardan emisyonların hesaplanması ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Mümkün olduğu durumlarda, kuruluşlardan Emisyonlar Unsuru kapsamında raporlanan veriler için emisyon faktörlerini ve GWP oranlarını tutarlı bir biçimde uygulamaları beklenmektedir. Emisyon faktörleri zorunlu raporlama gereklerinden veya gönüllü raporlama çerçevelerinden kaynaklanabilir veya sanayi gruplarınca geliştirilebilirler. GWP tahminleri bilimsel araştırmanın gelişmesiyle birlikte zaman içinde değişebilir. Kuruluşlar Hükümetlerarası İklim 114 BÖLÜM 4 G4-EN17 DEVAMI Değişikliği Panelinin (IPCC) Değerlendirme Raporlarındaki GWP’leri kullanabilirler. İkinci Değerlendirme Raporundaki GWP’lerin BM ‘Kyoto Protokolü’ kapsamındaki uluslararası görüşmelere temel teşkil etmesi nedeniyle bu oranlar ulusal veya bölgesel raporlama gerekleriyle çelişmedikleri sürece GHG emisyonlarının bildiriminde kullanılabilirler. Kuruluşlar ayrıca en son IPCC Değerlendirme Raporunun en son GWP’lerini kullanabilirler. GWP’ler IPCC Değerlendirme Raporları kapsamında bir dizi farklı zaman dilimi için ifade edilmektedir. Kuruluşlar 100 yıllık zaman dilimine ait faktörleri kullanmalıdırlar. Bu Göstergenin derlenmesine ilişkin daha detaylı bilgi, WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’nda mevcuttur. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Diğer dolaylı sera gazı emisyonları (Kapsam 3) Karbondioksit eşdeğeri Küresel ısınma potansiyeli (GWP) Belge kaynakları Diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlar hakkında potansiyel bilgi kaynaklarına Gösterge G4-EN4’te raporlanan kuruluş dışı enerji tüketimi dâhildir. Diğer potansiyel bilgi kaynaklarına, ürün ve hizmetlerin kuruluş dışı tedarikçileri tarafından sağlananlar dâhildir. İş seyahati gibi belirli dolaylı emisyon türleriyle ilgili olarak kuruluş bir tahmine varabilmek için kendi kayıtlarıyla kuruluş dışı kaynaklardan gelen verileri birleştirme ihtiyacı duyabilir. Kaynaklar İngiltere Standartları Enstitüsü (BSI), Mal ve Hizmetlerin Yaşam Döngüsünün ve Sera Gazı Emisyonlarının Değerlendirilmesi PAS 2050, 2011. Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 1995: İklim Değişikliği Bilimi, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin İkinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 1995. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 2007: Fiziksel Bilim Temeli, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin Dördüncü Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2007. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Ürün Kullanım Süresi Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 115 BÖLÜM 4 G4-EN18 SERA GAZI (GHG) EMİSYON YOĞUNLUĞU a. Sera gazı emisyonları yoğunluk oranını bildiriniz. b. Oranın hesaplanması için seçilen kuruluşa özel ölçüyü (oran paydası) bildiriniz. c. Yoğunluk oranına dâhil edilmiş GHG emisyonu türlerini bildiriniz: doğrudan (Kapsam 1), dolaylı enerji (Kapsam 2), diğer dolaylı (Kapsam 3). d. Hesaplamaya dâhil edilen gazları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Yoğunluk oranı bir kuruluşun GHG emisyonlarını kuruluşa özel bir ölçü bağlamında tanımlamaktadır. Yoğunluk mutlak emisyonların (pay) kuruluşa özel bir ölçüye (payda) bölünmesiyle hesaplanmaktadır. bulunacağı durumlarda birden fazla GHG emisyonu yoğunluğu oranı raporlayabilirler. Örneğin ayrı oranları aşağıdakilere göre hesaplayabilirler: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü GHG emisyonları faaliyet, çıktı ve başka kuruluşa özel ölçü birimi Faaliyet türü başına GHG emisyonunu ifade etmektedir. Birçok kuruluş çevre performanslarını yoğunluk oranlarıyla takip etmektedir. Yoğunluk Yoğunluk, mutlak emisyonların (pay) kuruluşa özel ölçüye (payda) oranları sıklıkla, normalleştirilmiş çevresel etki verileri şeklinde bölünmesiyle hesaplanmaktadır. belirtilmektedir. Raporlamanın doğrudan (Kapsam 1) ve dolaylı (Kapsam 2) Yoğunluk oranları bunlarla sınırlı kalmamak kaydıyla aşağıdakileri yoğunluk oranlarını birleştirmesi durumunda, Gösterge G4-EN15 içerebilmektedir: ve G4-EN16’da raporlanan rakamları toplam mutlak GHG emisyonu Ürün emisyon yoğunluğu (üretim birimi başına metrik ton miktarını belirlemek için toplayınız. Buna alternatif olarak Gösterge cinsinden CO2 emisyonu gibi) Hizmet yoğunluğu (işlev veya hizmet başına metrik ton cinsinden G4-EN15 ve G4-EN16’da ayrı ayrı raporlanan GHG emisyonu rakamlarını kullanınız. CO2 emisyonu gibi) Satış yoğunluğu (satış başına metrik ton cinsinden CO2 emisyonu gibi) Kuruluşlar diğer dolaylı (Kapsam 3) GHG emisyonları yoğunluk oranını bu Göstergeyle raporlayabilirler; bununla birlikte bu oranın doğrudan (Kapsam 1) veya dolaylı enerji (Kapsam 2) yoğunluk Bir kuruluşun Göstergeler G4-EN15, G4-EN16 ve G4-EN17’de oranlarıyla birlikte değil, ayrı ayrı sunulması beklenmektedir. bildirdiği mutlak GHG emisyonlarıyla birlikte; GHG emisyonları kuruluşun veriminin, başka kuruluşlarla kıyaslama dahil, bir bağlama yerleştirilebilmesine yardımcı olmaktadır. Veri Derleme Birim başına çıktıyı, faaliyeti veya başka kuruluşa özel ölçüyü temsil etmesi için uygun bir oran paydası seçiniz. Oran paydalarına bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla aşağıdakiler dahil olabilir: Üretim birimi Üretim hacmi (metrik ton, litre, MWh) Boyut (m2 alan) Tam zamanlı çalışanların sayısı Parasal birimler (gelir, satışlar) Belge kaynakları Paya ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına faturalar, ölçümler veya hesaplamalar ya da tahminler dâhildir. Paydaya ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına, GHG emisyonları raporlaması hakkında sektör ve ülke seviyesinde rehberlik de dâhildir. Kaynaklar Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, Kuruluşlar bunun şeffaflığa veya karşılaştırılabilirliğe katkıda No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 116 BÖLÜM 4 G4-EN19 SERA GAZI (GHG) EMİSYONLARININ AZALTILMASI a. Emisyonların azaltılmasına yönelik inisiyatiflerin doğrudan sonucu olan sera gazı azaltım miktarını metrik ton cinsinden CO2 eşdeğeri olarak bildiriniz. b. Hesaplamaya dâhil edilen gazları bildiriniz (CO2, CH4, N2O, HFC’ler, PFC’ler, SF6, NF3 veya hepsi). c. Seçilen baz yılı veya referans noktasını ve bunun seçilmesinin ardındaki gerekçeyi bildiriniz. d. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. e. Sera gazı emisyonu azaltımlarının, doğrudan (Kapsam 1), dolaylı enerji (Kapsam 2) ve diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlarından hangisinde gerçekleştirildiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik GHG emisyonları iklim değişikliğine önemli bir katkıda bulunmakta olup BM ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’100 ve müteakip BM ‘Kyoto Protokolü’ tarafından düzenlenmektedirler. Bunun sonucu olarak farklı ulusal ve uluslararası düzenlemeler ve teşvik sistemleri (örneğin pazarlanabilir emisyon izinleri), sera gazı emisyonlarının hacminin kontrol altına alınmasını ve azaltımlarının ödüllendirilmesini hedeflemektedir. Bu Gösterge, GHG emisyonlarının azaltılmasını kuruluşun hedeflerine ya da uluslararası veya ulusal seviyelerde düzenlemelere ve takas sistemlerine istinaden takip etmek üzere, Göstergeler G4-EN15, G4-EN16 ve G4-EN17 ile kombinasyon halinde kullanılabilir. Veri Derleme Uygulanmış ve GHG emisyonlarının üretilmesini azaltmış olan inisiyatifleri tanımlayınız. İnisiyatiflere bunlarla sınırlı kalmamak üzere aşağıdakiler dâhil olabilir: Sürecin tekrar tasarlanması Ekipmanın dönüştürülmesi veya iyileştirilmesi Yakıt değiştirme Çalışan davranışındaki değişiklikler Dengelemeler GHG emisyonlarını azaltmaya yönelik birçok inisiyatifi bulunan kuruluşlar, raporlama döneminde uygulanan ve emisyonların azaltılmasına belirgin ölçüde katkıda bulunma potansiyeline sahip olan inisiyatifler hakkında raporlama yapma ile ilgili öncelik belirleyebilirler. İnisiyatifler ve azaltma hedefleri, Emisyonlar Unsuruna ilişkin DMA’da tarif edilebilirler. Kuruluşlar inisiyatifler veya inisiyatif grupları tarafından dağıtılan azaltımları raporlamayı tercih edebilirler. GHG emisyonu azaltımlarını doğrudan (Kapsam 1), dolaylı enerji (Kapsam 2) ve diğer dolaylı (Kapsam 3) emisyonlar için ayrı ayrı raporlayınız. Azaltılmış üretim kapasitesinden veya dış kaynak kullanımından kaynaklanan emisyon azaltımları bu Göstergeye dahil edilmemektedir. Dengelemelerden kaynaklanan azaltımlar diğer azaltımlardan ayrı olarak raporlanmalıdır. Kuruluşlar emisyon azaltımlarını açıklamak için envanter veya proje yöntemlerinden birini tercih edebilirler. Envanter yöntemi emisyon azaltımlarını bir baz yılla karşılaştırırken, proje yöntemi emisyon azaltımlarını bir referans noktasıyla karşılaştırmaktadır. Envanter ve proje azaltım açıklama yöntemleri hakkında daha ayrıntılı bilgi, WRI ve WBCSD ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’ ve WRI ve WBCSD ‘Proje Açıklaması için GHG Protokolü’nde bulunabilir. Kuruluşların GHG emisyonu azaltımının hesaplanmasında ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına gönderme yaparak raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Baz yıl Referans noktası Sera gazı azaltımı 117 BÖLÜM 4 G4-EN19 DEVAMI Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına, emisyon ölçümlerinden veya tahminlerden gelen ya da açıklama verilerinden hesaplanan ve Göstergeler G4-EN15, G4-EN16 ve G4-EN17’de raporlanan veriler dahildir. İnisiyatifler hakkında bilginin enerji veya tesis yöneticileri gibi çevre yönetiminden sorumlu taraflarca saklanması olasıdır. Kaynaklar Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘Proje Açıklaması için GHG Protokolü’, 2005. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 118 BÖLÜM 4 G4-EN20 OZON TABAKASINI İNCELTEN MADDE (ODS) EMİSYONLARI a. ODS’lerin üretimini, ithalini ve ihracını metrik ton cinsinden CFC-11 eşdeğeri olarak bildiriniz. b. Hesaplamaya dâhil edilen maddeleri bildiriniz. c. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. d. Kullanılan emisyon faktörlerinin kaynağını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ozon tabakası güneşin biyolojik bakımdan zararlı morötesi (UV-B) radyasyonunun çoğunu filtreler. Gözlenen ve öngörülen, ODS’lerden kaynaklanan, ozon tabakası incelmesi dünya genelinde kaygı yaratmaktadır. UNEP ‘Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Hakkında Montreal Protokolü’ ODS’lerin uluslararası ölçekte aşamalı olarak kaldırılmasını düzenlemektedir. İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü Faaliyet türü Kuruluşlar ilgili maddelere ilişkin ODS verilerini ayrı ayrı veya bir arada raporlayabilirler. ODS üretiminin, ithalinin ve ihracının ölçümü bir kuruluşun mevzuata ne denli iyi uyduğu ve risklerini ne denli iyi yönettiği hakkında bir değerlendirmeyi mümkün kılmaktadır. Bu durum süreçlerinde, ürünlerinde ve hizmetlerinde ODS üreten veya kullanan ve aşamalı kaldırma taahhütlerine uyum için yeni teknolojilere geçmeleri gereken kuruluşları bilhassa Kuruluşlardan ODS verilerinin hesaplanması ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre de raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımlarını tarif etmelidirler. ilgilendirmektedir. Kuruluşun ODS’lerin aşamalı olarak kaldırılmasına ilişkin sonuçları, kuruluşun teknoloji liderliği seviyesinin ve ODS kurallarından etkilenmiş ürün ve hizmetlere ilişkin pazarlardaki rekabet konumunun gösterilmesine yardımcı olmaktadır. Veri Derleme Bu Gösterge UNEP ‘Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Hakkında Montreal Protokolü’nün A, B, C ve E Ekleri kapsamındaki maddelerin ve bunların yanı sıra kuruluş tarafından imal, ithal veya ihraç edilen diğer her tür ODS’nin üretimini, ithalini ve ihracını kapsamaktadır. Kuruluş tarafından üretilen, ithal edilen veya ihraç edilen ODS’leri tanımlayınız. ODS üretimini, üretilen ODS miktarından onaylı teknolojiler yardımıyla bertaraf edilen miktarı ve tamamen diğer kimyasal maddelerin üretiminde hammadde olarak kullanılan miktarı çıkararak hesaplayınız. Geri dönüştürülmüş ve yeniden kullanılan ODS’leri hariç tutunuz. Kuruluşlar bunun şeffaflığa veya zaman içinde karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda ODS verilerini daha da ileri düzeyde dağıtabileceklerdir. Örneğin verileri aşağıdakilere göre dağıtabileceklerdir: Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız CFC-11 eşdeğeri Ozon tabakasını incelten madde (ODS) Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına emisyon ölçümleri, muhasebe verilerinden ve varsayılanlardan gelen bilgiler veya tahminler dahildir. Kaynaklar Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 1995: İklim Değişikliği Bilimi, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin İkinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 1995. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 2007: Fiziksel Bilim Temeli, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin Dördüncü Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2007. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), ‘Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Hakkında Montreal Protokolü’, 1987. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Halonlara Bağımlılığın Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Standartlar ve Uygulama Kuralları – Halon Sektöründe İyi Uygulamalar El Kitabı, 2001. 119 BÖLÜM 4 G4-EN21 NOX, SOX VE DİĞER BELİRGİN HAVA EMİSYONLARI a.Aşağıdakilerin her biri için belirgin hava emisyonları miktarını kilogram veya katları olarak bildiriniz: NOX SOX Kalıcı organik kirleticiler (POP) Uçucu organik bileşimler (VOC) Tehlikeli hava kirleticiler (HAP) Parçacıklı madde (PM) İlgili yönetmeliklerde tanımlanmış diğer standart hava emisyonu kategorileri b. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. c. Kullanılan emisyon faktörlerinin kaynağını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Hava kirleticilerinin, iklim, ekosistemler, hava kalitesi, habitatlar, tarım ve insan ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Hava kalitesinde bozulma, asitleşme, ormanların bozulması ve kamu sağlığı kaygıları hava emisyonlarını kontrol etmeye yönelik yerel ve uluslararası yönetmeliklerin oluşturulmasına yol açmıştır. Düzenlemeye tabi tutulan kirleticilerdeki azaltımlar işçilerin ve komşu toplumların sağlık şartlarında iyileşmeler getirmiştir. Azaltımlar veya yönetmeliklere uyumluluğun ötesine geçen performans, azaltımdan etkilenen toplumlarla ve işçilerle ilişkileri iyileştirerek faaliyetlerin korunmasını veya genişletilmesini sağlayabilir. Emisyon üst sınırlarının bulunduğu bölgelerde emisyonların hacminin giderlere doğrudan bir yansıması da bulunmaktadır. Ayrıca bu Gösterge, kuruluşun hava emisyonlarının boyutunu ölçebilir ve diğer kuruluşlarınkine kıyasla bu emisyonların nispi boyutunu ve önemini de gösterebilir. Veri Derleme Kuruluş tarafından salınan belirgin hava kirleticilerini ve çevreye belirgin hava emisyonları salan kaynakları tanımlayınız. Yukarıda tanımlanan hava kirleticileri ve bunların kaynaklarını kullanmak suretiyle çevreye bırakılan belirgin hava emisyonlarının miktarını hesaplayınız. Kuruluşlardan hava emisyonlarının hesaplanması ve ölçümünde kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları, kullanılan hesaplama araçlarına göre raporlamaları beklenmektedir. Farklı standartlara ve metodolojilere tabi kuruluşlar bunların seçimine ilişkin yaklaşımı tarif etmelidirler. Belirli hava emisyonlarının (NOX gibi) hesaplanmasının karmaşık nicelendirme çabaları gerektirmesi nedeniyle, aşağıdaki yaklaşımlardan birini seçerek hesaplamalarda kullanılan metodolojiyi belirtiniz: Emisyonların doğrudan ölçümü (çevrimiçi analiz araçları gibi) İşyerine özel verilere dayanan hesaplama Yayınlanmış emisyon faktörlerine dayanan hesaplama Tahmin (varsayılan rakamların mevcut bulunmaması nedeniyle tahminlerden yararlanılması durumunda rakamların tahmin edilmesinde yararlanılan esası belirtiniz) Kuruluşlar zaman içinde şeffaflığa veya karşılaştırılabilirliğe yardımcı olacağı durumlarda, hava emisyonu verilerini daha da ileri düzeyde dağıtabilir. Örneğin, kuruluş verileri aşağıdakilere göre dağıtabilir: İş birimi veya tesis Ülke Kaynak türü Faaliyet türü Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Belirgin hava emisyonları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına emisyon ölçümleri, muhasebe verilerinden ve varsayılan değerlerden gelen bilgiler veya tahminler dahildir. 120 BÖLÜM 4 G4-EN21 DEVAMI Kaynaklar Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Uçucu Organik Bileşen Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Kontrolü Hakkında Cenevre Protokolü’, 1991. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Asitleşmenin, Ötrofikasyonun ve Yer Seviyesindeki Ozonun Azaltılması Hakkında Gothenburg Protokolü’, 1999. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Kükürt Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Azaltılması Hakkında Helsinki Protokolü’, 1985. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Azot Oksit Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Kontrolü Hakkında Sofya Protokolü’, 1988. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Sözleşmesi, ‘İnatçı Organik Kirleticiler (POP) Hakkında Stockholm Sözleşmesi’, Ek A, B ve C, 2009. 121 BÖLÜM 4 Unsur: Atık Sular ve Atıklar Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde, Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik s. 64-65 G4-DMA INDICATORS G4-EN22 G4-EN23 G4-EN24 Kalite ve varış yeri bakımından toplam su tahliyesi Rehberlik s. 122 Tür ve bertaraf yöntemine göre toplam atık ağırlığı Rehberlik s. 123 Önemli ölçekte sızıntı ve döküntülerin toplam sayısı ve hacmi Rehberlik s. 124 Basel sözleşmesi2 ek I, II, III ve VIII kapsamında tehlikeli kabul edilen nakil, ithal, ihraç veya ıslah edilmiş atıkların G4-EN25 ağırlığı ve uluslararası sevk edilen atıkların yüzdesi Rehberlik s. 125 Kuruluşun su tahliyelerinden ve akışından belirgin ölçüde etkilenen su kütlelerinin ve ilgili habitatların kimliği, G4-EN26 boyutu, korunma durumu ve biyolojik çeşitlilik değeri Rehberlik s. 126 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Basel Sözleşmesi, ‘Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Hareketlerinin ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolü hakkında Basel Sözleşmesinin Yasak Değişikliği’, 1995. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Sözleşmesi, ‘Atıkların Denize Atılması ve Diğer Yollarla Oluşan Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Sözleşmesi Atıklar’ (Londra Sözleşmesi), 1972. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Sözleşmesi, ‘Denizlerin Gemilerden Kirletilmesinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (Marpol)’, 1973, 1978 tarihli Protokolle değişik. Ramsar Sözleşmesi, ‘Özellikle Su Kuşları Habitatı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme’, 1994. 122 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN22 KALİTE VE VARIŞ YERİ BAKIMINDAN TOPLAM SU TAHLİYESİ a. Planlanan ve planlanmayan su tahliyesinin toplam hacmini aşağıdakilere göre bildiriniz: Varış yeri Arıtma yöntemi de dâhil olmak üzere su kalitesi Başka bir kuruluş tarafından kullanılıp kullanılmadığı b. Kullanılan standartları, metodolojileri ve varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kuruluş tarafından tahliye edilen suyun miktarı ve kalitesi ekolojik etki ve işletme giderleriyle doğrudan bağlantılıdır. Kuruluş tahliye edilen suyun kalitesini kademeli olarak iyileştirerek veya hacimleri azaltarak etrafındaki çevre üzerindeki etkisini azaltma potansiyeline sahiptir. Yüksek bir kimyasal madde veya besleyici yük (öncelikli olarak azot, fosfor veya potasyum) oranına sahip yönetilmeyen atık su tahliyelerinin alıcı sular üzerinde belirgin bir etkisi olabilir. Bu da kuruluşun erişimine açık su kaynaklarının kalitesini ve toplumlar ile diğer su kullanıcılarıyla olan ilişkisini etkileyebilir. Atık suların veya proses sularının arıtma için bir tesise tahliyesi sadece kirlilik seviyelerini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda da kuruluşun mali giderlerini ve çevre yönetmeliklerine uyumsuzluktan kaynaklanan hukuki işlem riskini düşürür. Bütün bunlar kuruluşun faaliyet gösterebilmek için ihtiyaç duyduğu sosyal meşruiyeti geliştirir. Veri Derleme Planlı ve plansız (toplanan yağmur suyu ve evsel atık su dahil) su tahliyelerini varış yerine göre tanımlayınız ve ne şekilde arıtıldıklarını belirtiniz. Kuruluşun su tahliyelerini ölçmek için bir ölçüsünün olmaması durumunda işyerinde tüketilen uygun hacmin G4-EN8’de raporlandığı şekliyle çekilen hacimden çıkarılmasıyla tahmin edilmesi gerekecektir. Sıvı atıklar veya proses suları tahliye eden kuruluşlar su kalitesini Biyolojik Oksijen Talebi (BOD) veya Toplam Asılı Katı Maddeler (TSS) gibi standart atık su parametreleri kullanarak toplam atık sıvı hacimleri olarak raporlarlar. Kalite parametrelerinin seçimi kuruluşun ürünlerine, hizmetlerine ve faaliyetlerine bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Parametre seçimi kuruluşun sektöründe kullanılanlarla tutarlı olmalıdır. Su kalitesi ölçüleri ulusal veya bölgesel yönetmeliklere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Toplam su tahliyesi Belge kaynakları Kuruluş tarafından tahliye edilen suyun hacmi hakkında potansiyel bilgi kaynaklarına; akış ölçerler (noktasal tahliyeler veya tahliyeler bir boru kanalıyla yapıldığında) ve yasal izinler dâhildir. 123 BÖLÜM 4 G4-EN23 TÜR VE BERTARAF YÖNTEMİNE GÖRE TOPLAM ATIK AĞIRLIĞI a. Tehlikeli ve tehlikeli olmayan atıkların toplam ağırlığını aşağıdaki bertaraf yöntemlerine göre bildiriniz: Yeniden kullanım Geri dönüşüm Kompostlama Enerji geri kazanımı da dâhil olmak üzere geri kazanım Atık yakımı (toplu yakma) Derin kuyu enjeksiyonu Gömme İşyerinde depolama Diğer (kuruluş tarafından belirtilecektir) b. Atık bertaraf yönteminin ne şekilde belirlendiğini bildiriniz: Doğrudan kuruluş tarafından veya doğrudan teyit edilerek başka şekilde bertaraf edilmiştir Bilgi atık bertaraf yüklenicisi tarafından sağlanmıştır Atık bertaraf yüklenicisinin varsayılan yöntemleri REHBERLİK İlgililik Son birkaç yıla ait atık üretimi rakamlarına ilişkin veriler kuruluşun atık azaltma çabalarıyla ilgili olarak kaydettiği ilerlemenin seviyesini gösterir. Ayrıca süreç verimliliği ve üretkenliğindeki potansiyel iyileştirmelere de işaret eder. Mali açıdan bakıldığında, atık azaltımı, malzemelerde, süreçte ve bertaraf işleminde giderlerin düşürülmesine doğrudan katkıda bulunur. Tehlikeli atıklar (üretim noktasında ulusal mevzuatça tanımlandığı şekliyle) Tehlikeli olmayan atık (atık su hariç diğer bütün katı veya sıvı atık biçimleri) Atıkların gittiği yere ilişkin bilgiler, bir kuruluşun bertaraf seçenekleri ve değişken çevresel etkiler arasında ne ölçüde bir denge kurduğunu gösterir. Örneğin gömme ve geri dönüşüm çok farklı türde çevresel etkilere ve kalıntılara neden olmaktadır. Atık azaltma stratejilerinin çoğu yeniden kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım seçeneklerine diğer bertaraf seçeneklerine göre öncelik verilmesini vurgulamaktadır. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Atık bertaraf yöntemi Veri Derleme Kuruluşun faaliyetlerinden kaynaklanan atıkların ağırlığını aşağıdaki şekilde sınıflandırılmış olarak tanımlayınız: Veri mevcut değilse atık yoğunluğu ve toplanan hacim, kütle dengeleri ve benzeri gibi elde bulunan bilgilerden yararlanarak ağırlığı tahmin ediniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına, bertaraf hizmeti sağlayıcıları tarafından gerçekleştirilen kuruluş dışı atık denetimleri veya bu tedarikçilerden ve bunların yanı sıra kuruluşun dâhili faturalama ve muhasebe sistemleri ile satın alma veya tedarik yönetimi departmanından alınan atık denge belgeleri dâhildir. 124 BÖLÜM 4 G4-EN24 ÖNEMLİ ÖLÇEKTE SIZINTI VE DÖKÜNTÜLERİN TOPLAM SAYISI VE HACMİ a. Kaydedilmiş önemli ölçekte sızıntı ve döküntülerin toplam sayısını ve toplam hacmini bildiriniz. b. Kuruluşun mali beyanlarında bildirilen sızıntı ve döküntülerde, bu şekildeki her bir sızıntı ve döküntü için aşağıdaki ek bilgileri bildiriniz: Sızıntı ve döküntünün yeri Sızıntı ve döküntünün hacmi Aşağıdakilere göre sınıflandırılmış sızıntı ve döküntüye konu olan malzemeler: –– Petrol sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Yakıt sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Atık sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Kimyasal madde sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Diğer (kuruluş tarafından belirtilecektir) c. Önemli ölçekte sızıntı ve döküntülerin etkilerini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kimyasal madde, yağ ve yakıt sızıntı ve döküntüleri çevre üzerinde belirgin olumsuz etkilere yol açabilir ve toprağı, suyu, havayı, biyolojik çeşitliliği ve insan sağlığını potansiyel olarak etkileyebilir. Tehlikeli madde sızıntı ve döküntülerinin önlenmesine yönelik sistematik çaba, kuruluşun yönetmeliklere uyumuyla, hammadde kaybından kaynaklanan mali riskiyle, düzeltme giderleriyle, kanuni işlem riskiyle ve ayrıca itibar kaybıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu Gösterge ayrıca kuruluşun takip yeteneklerinin değerlendirilmesine yönelik dolaylı bir ölçü görevi görmektedir. Veri Derleme Kayıtlı olan bütün önemli ölçekte sızıntı ve döküntüleri ve bunların hacmini tanımlayınız. Bu sızıntı ve döküntülerin hangilerinin kuruluşun mali beyanlarında raporlandığını veya raporlanacağını belirtiniz. Kuruluşun mali beyanlarında bildirilen sızıntı ve döküntülerde, her bir sızıntı ve döküntü için aşağıdaki ek bilgileri bildiriniz: Sızıntı ve döküntünün yeri Sızıntı ve döküntünün hacmi Aşağıdakilere göre sınıflandırılmış sızıntı ve döküntüye konu olan malzemeler: –– Petrol sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Yakıt sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Atık sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Kimyasal madde sızıntı ve döküntüleri (toprak veya su yüzeyleri) –– Diğer (kuruluş tarafından belirtilecektir) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Önemli ölçekte sızıntı ve döküntüler Sızıntı ve döküntüler Belge kaynakları Yakıt, yağ ve kimyasal madde sızıntı ve döküntüleriyle ilgili potansiyel bilgi kaynaklarına; var olan bir çevre yönetimi sistemi dâhilindeki dahili kayıtların yanı sıra yetkili çevresel düzenleme kuruluşuna veya bu kuruluş tarafından yapılan resmi beyanlar dahil olabilmektedir. 125 BÖLÜM 4 G4-EN25 BASEL SÖZLEŞMESİ2 EK I, II, III VE VIII KAPSAMINDA TEHLİKELİ KABUL EDİLEN NAKİL, İTHAL, İHRAÇ VEYA ISLAH EDİLMİŞ ATIKLARIN AĞIRLIĞI VE ULUSLARARASI SEVK EDİLEN ATIKLARIN YÜZDESİ a. Aşağıdakilerin her birine ilişkin toplam ağırlığı bildiriniz: Nakledilen tehlikeli atıklar İthal edilen tehlikeli atıklar İhraç edilen tehlikeli atıklar Islah edilen tehlikeli atıklar b. Uluslararası sevk edilmiş tehlikeli atıkların yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Tehlikeli atık yönetimi birçok paydaş için kilit bir ilgi konusudur. Tehlikeli atıkların özellikle bu tür atıklarla başa çıkmak için gerekli altyapıya ve ulusal yönetmeliklere sahip olmayan ülkelere uygunsuz nakliyesi hem insan sağlığına hem de çevreye zarar verebilir. Buna ek olarak tehlikeli atıkların yetersiz yönetimi, ulusal ve uluslararası yönetmeliklere uyumsuzla ilişkili yükümlülüklerlerle beraber potansiyel itibar kaybına yol açmaktadır. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında kuruluş tarafından veya kuruluş adına nakledilen tehlikeli atıkları varış yerine göre tanımlayınız. Buna operasyonel sınırların ötesine ve operasyonlar dâhilinde nakliye dâhildir. Bu bilgilerden yola çıkarak, aşağıdaki denklemden yararlanmak suretiyle nakledilen tehlikeli atıkların toplam ağırlığını hesaplayınız: Varış yerine göre nakledilen tehlikeli atıkların toplam ağırlığı = Varış yerine göre kuruluşun sahibi olmadığı kuruluş dışı kaynaklardan/tedarikçilerden kuruluşa nakledilen tehlikeli atıkların ağırlığı + Varış yerine göre kuruluştan kuruluşun sahibi olmadığı kuruluş dışı kaynaklara/tedarikçilere nakledilen tehlikeli atıkların ağırlığı + Varış yerine göre kuruluşun sahibi olduğu, kiraladığı veya yönettiği konumlar arasında ulusal veya uluslararası ölçekte nakledilen tehlikeli atıkların ağırlığı Varış yerine göre uluslararası sınırlar ötesinde nakledilen ve kuruluşun sınırlarına giren tehlikeli atıkların toplam ağırlığını tanımlayınız. Kuruluşun farklı konumları arasında nakledilen atık ithal edilmiş kabul edilmemektedir. Kuruluştan yurtdışındaki konumlara nakledilen tehlikeli atıkların toplam miktarının oranını varış yerine göre tanımlayınız. Kuruluşun farklı konumları arasındaki nakliye hariç olmak üzere uluslararası sınırları aşacak şekilde kuruluşun sınırlarının dışına çıkan bütün atıkları dâhil ediniz. Nakledilen ve ihraç edilen atıkların toplam miktarının kuruluş tarafından ıslah edilmiş kısmını varış yerine göre tanımlayınız. Kuruluş tarafından nakil, ihraç veya ithal edilmiş toplam atık miktarının kuruluş dışı kaynaklar/tedarikçiler tarafından ıslah edilmiş kısmını varış yerine göre tanımlayınız. Kullanılan metodolojiyi kısaca açıklayarak hacimleri bir ağırlık tahminine dönüştürünüz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına lojistik veya bertaraf yüklenicilerinin, muhasebe sistemlerinin ve bunların yanı sıra satın alma veya tedarik yönetimi departmanlarının fatura verileri dahildir. Bazı ülkeler tehlikeli atık sevkıyatlarına bu Göstergeyle ilgili bütün önemli verileri içeren belgelerin eklenmesini zorunlu tutmaktadır. 126 BÖLÜM 4 G4-EN26 KURULUŞUN SU TAHLİYELERİNDEN VE AKIŞINDAN BELİRGİN ÖLÇÜDE ETKİLENEN SU KÜTLELERİNİN VE İLGİLİ HABİTATLARIN KİMLİĞİ, BOYUTU, KORUNMA DURUMU VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK DEĞERİ a. Su tahliyelerinden belirgin ölçüde etkilenen su kütlelerini ve ilgili habitatları aşağıdaki Veri Derleme bölümünde belirtilen kriterleri baz alarak ve aşağıdakiler hakkında bilgi ekleyerek bildiriniz: Su kütlesinin ve ilgili habitatın boyutu Su kütlesinin ve ilgili habitatın korunmuş bir bölge olarak belirlenip belirlenmediği (ulusal veya uluslararası olarak) Biyolojik çeşitlilik değeri (koruma altındaki türlerin toplam sayısı gibi) REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge nicel su tahliyesi Göstergelerinin nitel bir karşılığı olup bu tahliyelerin etkisinin tanımlanmasına yardımcı olmaktadır. Su habitatlarını etkileyen tahliyelerin ve sızıntıların su kaynaklarının mevcudiyeti üzerinde belirgin etkileri olabilmektedir. Tahliyelerden etkilenen su kütlelerinin tanımlanması özel ilgiye tabi bölgelerdeki ya da kuruluşun toplum kaygıları ve sınırlı su kaynakları gibi belirli risklerle karşı karşıya kalabileceği bölgelerdeki faaliyetlerin tanımlanması yönünde bir fırsat sağlamaktadır. Veri Derleme Kuruluşun aşağıdaki kriterlerden birini veya daha fazlasını karşılayan su tahliyelerinden belirgin ölçüde etkilenen su kütlelerini tanımlayınız: Su kütlesinin yıllık ortalama hacminin ortalama olarak %5’ine veya daha fazlasına karşılık gelen tahliyeler İlgili uzmanların (belediye yetkilileri gibi) görüşüne göre su kütlesi ve ilgili habitatlar üzerinde belirgin etkileri olduğu bilinen veya bu etkilerin yüksek bir olasılığa sahip olduğu tahliyeler Nispi boyutları, işlevleri, nadir veya tükenme tehlikesi olan ya da tehlike altındaki sistemler olarak durumları (veya tehlike altındaki belirli bitki veya hayvan türlerini desteklemeleri) nedeniyle uzmanlarca özellikle hassas kabul edilen su kütlelerine yapılan tahliyeler Tahliye oranına bakılmaksızın Ramsar Sözleşmesi78 kapsamındaki veya ulusal veya uluslararası ölçekte ilan edilmiş başka koruma altındaki bölgeler kapsamındaki sulak alanlara yapılan tahliyeler Su kaynağının yüksek bir biyolojik çeşitlilik değerine (örneğin tür çeşitliliği ve endemizm, koruma altındaki türlerin toplam sayısı) sahip şeklinde tanımlanmış olması Su kaynağının yerel toplumlar için yüksek bir değere veya öneme sahip olduğu şeklinde tanımlanmış olması Belge kaynakları Bir su kaynağının veya koruma altındaki bölgenin durumu hakkında bilgi, yerel veya ulusal su işleriyle ilgili bakanlıklarından veya devlet kuruluşlarından ya da kuruluş veya başka kuruluşlar tarafından başlatılan, çevresel etki araştırmaları gibi araştırmalardan elde edilebilir. Kaynaklar Doğanın Korunması için Uluslararası Birlik (IUCN), Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi, http://www.iucnredlist.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 127 BÖLÜM 4 Unsur: Ürün ve Hizmetler Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik s. 64-65 G4-DMA INDICATORS G4-EN27 G4-EN28 Ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerinin hafifletilme boyutu Rehberlik s. 128 Geri toplanan satılmış ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin kategoriye göre yüzdeleri Rehberlik s. 129 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir 128 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN27 ÜRÜN VE HİZMETLERİN ÇEVRESEL ETKİLERİNİN HAFİFLETİLME BOYUTU a. Raporlama dönemi zarfında ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerinin ne dereceye kadar hafifletildiğini nicel olarak bildiriniz. b. Tüketime yönelik rakamların kullanılması durumunda tüketim modelleri veya normalleştirme faktörleri ile ilgili temel varsayımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bazı sektörlerde ürün ve hizmetlerin (bir çamaşır makinesindeki su tüketimi gibi) kullanım safhalarındaki ve kullanım ömürlerinin sonundaki etkileri önem bakımından üretim safhasındakine eşit veya ondan daha büyük olabilir. Bu etkilerin önemini hem müşterinin davranışı hem de genel ürün veya hizmet tasarımı belirlemektedir. Kuruluşlardan ürün ve hizmetlerinin çevre üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesine ve iyileştirilmesine yönelik daha proaktif yaklaşımlar benimsemeleri beklenmektedir. Bu ölçü, kuruluşun ürün ve hizmetlerinin tasarımı ve sunumunun çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve olumlu etkilerini artırmak için attığı adımları değerlendirmektedir. Çevresel konuları ürün ve hizmet tasarımına katmak yeni iş fırsatlarının tanımlanmasına, ürün ve hizmetlerin farklılaştırılmasına ve teknolojide yenilikçiliğin teşvikine yardımcı olabilir. Bu, itibarı geliştirmenin yanı sıra gelecekteki çevre mevzuatına uyumsuzluk riskini de azaltır. Veri Derleme Aşağıdaki etkiler diğer Çevre Göstergeleri kapsamında olmaları nedeniyle hariç tutulmuşlardır: Ürünlerin ve ürün ambalajlarının geri toplanması (G4-EN28) Biyolojik çeşitlilik üzerindeki etkiler (G4-EN12) Raporlama dönemi zarfında bilhassa ürün ve hizmet gruplarının en belirgin çevresel etkilerinin hafifletilmesi için gerçekleştirilen inisiyatifleri aşağıdakilere göre tanımlayınız: Malzeme kullanımı (yenilenemeyen, enerji yoğunluklu, toksik malzemelerin kullanımı gibi) Su kullanımı (üretim veya kullanım sırasında kullanılan hacimler gibi) Emisyonlar (GHG, toksik, ozon inceltici emisyonlar gibi) Atık sıvılar (üretim veya kullanım sırasında kullanılan suyun kalitesi gibi) Gürültü Atık (geri toplanamayan, toksik malzemeler veya bileşimler gibi) Raporlama dönemi zarfında ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerinin ne dereceye kadar hafifletildiğini tanımlayınız. Örneğin çamaşır makinesinin su kullanımını göz önüne alırken tüketim modelleri veya normalleştirme faktörleri 5 kg çamaşır başına %10 daha az su tüketiminin kullanılması şeklinde ifade edilebilir. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına yaşam döngüsü değerlendirmeleri (LCA) veya ürün tasarımı, geliştirmesi ve testi ile ilgili belgeler dahildir. 129 BÖLÜM 4 G4-EN28 GERİ TOPLANAN SATILMIŞ ÜRÜNLERİN VE AMBALAJ MALZEMELERİNİN KATEGORİYE GÖRE YÜZDELERİ a. Her bir ürün kategorisi için geri toplanmış ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin yüzdesini bildiriniz. b. Bu Göstergeye ilişkin verilerin nasıl toplandığını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin bir kullanım safhası sonundaki bertarafı gittikçe büyümekte olan çevresel bir sorundur. Ürün döngülerinin kapatılması için etkili geri dönüşüm ve yeniden kullanım sistemlerinin kurulması malzeme ve kaynak verimliliğinin artırılmasına belirgin ölçüde katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bertarafla ilgili sorunları ve giderleri de hafifletmektedir. Bu Gösterge kuruluşun ürünlerinin, bileşenlerinin veya malzemelerinin toplanmasının ve yeni üretim süreçleri için kullanışlı malzemelere başarıyla dönüştürülmesinin ölçüsü hakkında bir fikir vermektedir. Kuruluşun ne ölçüde geri dönüştürülebilen veya yeniden kullanılabilen ürün ve ambalajlar tasarladığı hakkında da fikir vermektedir. Bu ölçü ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin geri dönüştürülmesine ilişkin resmi gereklerle karşı karşıya olan sektörlerde özel bir rekabet avantajı da olabilmektedir. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında kullanım ömürlerinin sonunda geri toplanan (örneğin geri dönüştürülen veya yeniden kullanılan) ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin miktarını tanımlayınız. Defolu veya geri çağırılan ürünleri dahil etmeyiniz. Ambalajların geri dönüşümünü veya yeniden kullanımını ayrı olarak raporlayınız. Her bir ürün kategorisine ait geri toplanan ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin yüzdesini hesaplamak için aşağıdaki formülden yararlanınız: Geri toplanan ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin yüzdesi = Raporlama döneminde geri toplanan ürünler ve bunların ambalaj malzemeleri __________________________________________ Raporlama döneminde satılan ürünler x 100 Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Geri toplanmış Ürün kategorisi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına, dahili toplama sisteminden alınan veriler veya kuruluş adına ürünleri geri toplayan kuruluş dışı toplama sistemleri tarafından sağlanan veriler dahildir. 130 BÖLÜM 4 Unsur: Uyum Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER Çevre kanunu ve düzenlemelerine uyulmaması nedeniyle uygulanan önemli para cezalarının parasal değeri ve G4-EN29 parasal olmayan yaptırımların toplam sayısı Rehberlik s. 131 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. 131 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN29 ÇEVRE KANUNU VE DÜZENLEMELERİNE UYULMAMASI NEDENİYLE UYGULANAN ÖNEMLİ CEZALARIN PARASAL DEĞERİ VE PARASAL OLMAYAN YAPTIRIMLARIN TOPLAM SAYISI a. Önemli cezaları ve parasal olmayan yaptırımları aşağıdakiler bakımından bildiriniz: Önemli cezaların toplam parasal değeri Parasal olmayan yaptırımların toplam sayısı Uyuşmazlık çözüm mekanizmaları kanalıyla getirilen vakalar b. Kuruluşların herhangi bir kanun veya yönetmelik ihlali saptamaması durumunda, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Kuruluşun kanunlara ve yönetmeliklere uyumsuzluk seviyesi, yönetimin faaliyetlerinde belirli performans parametrelerine uygunluk sağlama yeteneğinin gösterilmesine yardımcı olur. Ekonomik açıdan bakıldığında uyumun sağlanması doğrudan cezalar yoluyla ya da dolaylı olarak itibar üzerindeki etkiler yoluyla oluşan mali risklerin azaltılmasına yardımcı olur. Bazı durumlarda uyumsuzluk temizleme yükümlülüklerine ya da başka masraflı çevresel yükümlülüklere yol açabilir. Kuruluşun uyum geçmişinin gücü, ayrıca faaliyetlerini genişletme ya da ruhsat alma yeteneğini de etkileyebilir. Veri Derleme Asgari olarak aşağıdakiler de dahil olmak üzere çevre kanunu ve düzenlemelerine uyulmamasından kaynaklanan idari veya hukuki yaptırımları tanımlayınız: Uluslararası beyannameler, sözleşmeler ve anlaşmalar ve ayrıca ulusal, alt ulusal, bölgesel ve yerel yönetmelikler. G4-EN29 kriterlerini karşılayan, G4-EN24 kapsamında bildirilmiş olan sızıntı ve döküntülerle ilgili uyumsuzlukları dahil ediniz Bağlayıcı kabul edilen ve yeni yönetmeliklerin uygulanması için geliştirilmiş olan, düzenleyici mercilerle imzalanmış gönüllü çevre sözleşmeleri. Belirli yargılama yetkisi alanlarında bu sözleşmeler ‘taahhüt’ adıyla anılmaktadır Uluslararası uyuşmazlık çözüm mekanizmaları veya devlet mercilerince idare edilen ulusal uyuşmazlık çözüm mekanizmaları kanalıyla kuruluş aleyhine açılmış davalar Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çevre kanunu ve düzenlemeleri Belge kaynakları Veri kaynaklarına denetim sonuçları, hukuk departmanınca yürütülen yönetmelik takip sistemleri veya çevre yönetimi sistemleri dahildir. Para cezalarının toplam değeriyle ilgili bilgiler muhasebe departmanlarından edinilebilir. 132 BÖLÜM 4 Unsur: Nakliye Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER Ürünlerin ve kuruluşun faaliyetlerine ilişkin diğer mal ve malzemelerin nakliyesinin ve kuruluşun işgücü G4-EN30 üyelerinin taşınmasının belirgin çevresel etkileri Rehberlik s. 133 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM) Tavsiye Kararı, ‘Tehlikeli Malların Nakliyesine Dair Öneriler’, 2001. 133 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN30 ÜRÜNLERİN VE KURULUŞUN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN DİĞER MAL VE MALZEMELERİN NAKLİYESİNİN VE KURULUŞUN İŞGÜCÜ ÜYELERİNİN TAŞINMASININ BELİRGİN ÇEVRESEL ETKİLERİ a.Ürünlerin ve kuruluşun faaliyetlerine ilişkin diğer mal ve malzemelerin nakliyesinin ve kuruluşun işgücü üyelerinin taşınmasının belirgin çevresel etkilerini bildiriniz. Nicel verilerin sağlanmaması durumunda bunun nedenini bildiriniz. b.Ürünlerin, işgücünün ve diğer mal ve malzemelerin ulaşım ve nakliyesinin çevresel etkilerinin ne şekilde hafifletildiğini bildiriniz. c.Hangi çevresel etkilerin belirgin olduğunun belirlenmesinde kullanılan kriterleri ve metodolojiyi bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Nakliye sistemlerinin çevresel etkileri küresel ısınmadan yerel sise ve gürültüye kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Lojistikle ilişkili çevresel etkiler bazı kuruluşların, özellikle de yaygın tedarik ve dağıtım ağlarına sahip kuruluşların çevresel ayak izlerinin önemli bir kısmını temsil edebilir. Ürünlerin, malların ve malzemelerin lojistikle ilgili nakliyesinin ve kuruluşun işgücünün nakliyesinin etkilerinin değerlendirilmesi, çevre yönetimi stratejilerinin planlanmasına ilişkin kapsamlı bir yaklaşımın bir parçasını teşkil etmektedir. Veri Derleme Kuruluş tarafından kullanılan nakliye yollarının belirgin çevresel etkilerini tanımlayınız. Analiz asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Enerji kullanımı (benzin, gazyağı, yakıt, elektrik gibi) Emisyonlar (sera gazı emisyonları, ozon incelten maddeler, NOX, SOX ve diğer hava emisyonları gibi) Atık sıvılar (farklı kimyasal madde türleri gibi) Atık (farklı ambalaj malzemesi türleri gibi) Gürültü Sızıntı ve döküntüler (kimyasal madde, yağ ve yakıt sızıntı ve döküntüleri gibi). Kuruluşun işgücü üyelerinin ve diğer mal ve malzemelerinin taşınmasının etkilerinin ne şekilde hafifletildiğini belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Kuruluşun işgücü üyelerinin taşınması Lojistik amaçlar Nakliye Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına lojistik hizmeti sağlayıcılarından ve tedarikçilerden gelen faturalar, lojistik departmanının raporları, taşıt kullanım ve bakım kayıtları ve örneğin çevre departmanı tarafından yürütülen izleme veya ölçümler dahildir. 134 BÖLÜM 4 Unsur: Genel Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır:: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-EN31 Türe göre toplam çevre koruma harcama ve yatırımları Rehberlik s. 135 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC), Uluslararası Rehberlik Belgesi: Çevre Yönetimi Muhasebesi, 2005. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Bölümü (UNDSD), ‘Çevre Yönetimi Muhasebesi Prosedür ve İlkeleri’, 2001. 135 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN31 TÜRE GÖRE TOPLAM ÇEVRE KORUMA HARCAMA VE YATIRIMLARI a. Toplam çevre koruma harcamalarını aşağıdakilere göre bildiriniz: Atık bertarafı, emisyon arıtımı ve iyileştirme giderleri Önleme ve çevre yönetimi giderleri REHBERLİK İlgililik Çevresel hafifletme ve koruma harcamalarının ölçülmesi kuruluşların çevre inisiyatiflerinin verimliliğini değerlendirebilmelerini sağlar. Ayrıca dahili maliyet-fayda analizleri için değerli bir girdi de sağlar. Çevresel hafifletme ve koruma harcamaları karşısında ölçülen çevre performansı hakkında veriler kuruluşun performansı iyileştirmek için kaynakları ne derece etkili kullandığına dair fikir vermektedir. Zaman içinde kapsamlı bir biçimde takip ve analiz edildiğinde bu harcama verileri kuruluşun çevre performansını iyileştirmeye yönelik karmaşık kurumsal veya teknolojik yatırımların değerini kestirmesine izin vermektedir. Birden fazla bilgi kategorisini takip eden bir kuruluş içinde tam bir çevre yönetimi muhasebesi sisteminin kurulması mümkündür. Bu Gösterge atık bertarafına, emisyon işlemesine ve düzeltme giderlerine ve bunların yanı sıra önleme ve çevre yönetimi harcamalarına odaklanmaktadır. Veri Derleme Atık bertarafı, emisyon işlemesi ve düzeltme giderlerini asgari olarak aşağıdakileri içeren harcamalar temelinde tanımlayınız: Atıkların ıslahı ve bertarafı Emisyonların Arıtılması (filtrelere, ajanlara ilişkin harcamalar gibi) Emisyon sertifikalarının satın alımına ve kullanımına ilişkin harcamalar Ekipman, bakım ve işletim malzeme ve hizmetlerine ilişkin harcamalar ve ilgili personel giderleri Çevre yükümlülüğü sigortası G4-EN24’te raporlanan sızıntı ve döküntülerin düzeltilmesine ilişkin masraflar da dahil olmak üzere temizleme masrafları Asgari olarak aşağıdakileri içeren harcamalar temelinde önleme ve çevre yönetimi masraflarını tanımlayınız: Çevre konularında öğretim ve eğitim Çevre yönetimine ilişkin kuruluş dışı hizmetler Yönetim sistemlerinin kuruluş dışı onayı Araştırma ve geliştirme Temizleme teknolojilerinin kurulumuna ilişkin ekstra harcamalar (standart teknolojilerin ötesindeki ek masraflar gibi) Yeşil satın alımlara ekstra harcamalar Diğer çevre yönetimi masrafları Bu Göstergedeki harcamalar IAFC Çevre Yönetimi Muhasebesi Hakkında Uluslararası Rehberlik Belgesi’nde21 tanımlandığı şekliyle aşağıdaki kategorileri hariç tutmaktadır: Çevre yönetmeliğine uyulmamasından kaynaklanan para cezaları (bkz. G4-EN29) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çevre koruma harcamaları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına (Çevre Yönetimi Muhasebesi gibi), faturalama ve muhasebe sistemlerinin yanı sıra insan kaynakları ve hukuk departmanları dahildir. 136 BÖLÜM 4 Unsur: Tedarikçinin Çevresel Bakımdan Değerlendirilmesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 136-137 G4-DMA INDICATORS G4-EN32 G4-EN33 Çevresel kriterlerin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesi Rehberlik s. 138 Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkiler ve alınan önlemler Rehberlik s. 139 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Yeni tedarikçilerin, çevre kriterlerini kullanılarak taranmasında yararlanılan sistemleri tarif ediniz. Yeni tedarikçilerin taranmasında kullanılan çevre kriterlerinin listesini veriniz. Çevre kriterleri veya çevresel etki değerlendirmeleri Çevre Kategorisi altındaki Unsurları kapsayabilir. Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkileri tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan durum tespiti gibi süreçleri tarif ediniz. Olumsuz etkilere, kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi nedeniyle faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Kuruluşun çevresel etkilerin değerlendirilmesi bakımından tedarikçileri nasıl tanımladığını ve bunlar arasında nasıl öncelik belirlediğini tarif ediniz. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. Tedarik zincirinde tespit edilmiş belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkilere yanıt vermek üzere alınan önlemleri bildiriniz. Önlemlerin etkileri önleme amaçlı mı, hafifletme amaçlı mı yoksa düzeltme amaçlı mı olduklarını açıklayınız. Alınan önlemler kuruluşun satın alma uygulamalarının ayarlanmasını, performans beklentilerinin ayarlanmasını, kapasite oluşturulmasını, eğitimi, süreçlerde değişiklikleri ve bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasını içerebilir. Belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinin, hafifletilmesinin ve düzeltilmesinin teşviki için tedarikçilerle olan sözleşmelerde beklentilerin ne şekilde oluşturulduğunu ve tanımlandığını (hedefler ve amaçlar da dahil olacak şekilde) tarif ediniz. Belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi, hafifletilmesi ve düzeltilmesi konusunda tedarikçilere teşvik veya ödül sağlanıp sağlanmadığını belirtiniz. 137 BÖLÜM 4 UNSURA ÖZEL G4-DMA-b DEVAMI Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin çevre kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesine ve denetlenmesine yönelik uygulamaları tarif ediniz. çevre kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesi ve denetimi kuruluş tarafından, ikinci veya üçüncü bir tarafça gerçekleştirilebilir. Değerlendirme ve denetimin türünü, sistemini, kapsamını, sıklığını ve mevcut uygulamasını listeleyiniz ve tedarik zincirinin hangi kısımlarının onaylanmış ve denetlenmiş olduğunu belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin Çevresel etki değerlendirmesinin bir sonucu olarak bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasının olası olumsuz etkilerini değerlendirmeye yönelik sistemleri ve kuruluşun bu etkileri hafifletmeye ilişkin stratejisini tarif ediniz. 138 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN32 ÇEVRESEL KRİTERLERİN KULLANILMASIYLA TARANAN YENİ TEDARİKÇİLERİN YÜZDESİ a. Çevresel kriterlerin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge çevresel durum tespiti süreçlerine tabi tutularak seçilmiş veya anlaşmaya varılmış tedarikçilerin yüzdesi hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Durum tespiti bir tedarikçiyle geliştirilen yeni bir ilişkinin mümkün olduğunca erken bir döneminde başlatılmalıdır. Çevre kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin toplam sayısını bildiriniz. Çevre kriterleri Çevre Kategorisi altındaki Unsurları kapsayabilir. Belirgin ölçekte olası olumsuz çevresel etkiler sözleşmelerin veya başka anlaşmaların yapılandırılması aşamasında önlenebilir veya hafifletilebilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Tedarikçi taraması Veri Derleme Kuruluşun seçmeyi veya anlaşmayı düşündüğü yeni tedarikçilerin toplam sayısını belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 139 BÖLÜM 4 G4-EN33 TEDARİK ZİNCİRİNDEKİ BELİRGİN ÖLÇEKTE MEVCUT VE OLASI OLUMSUZ ÇEVRESEL ETKİLER VE ALINAN ÖNLEMLER a. Çevresel etki değerlendirmelerine tabi tedarikçilerin sayısını bildiriniz. b. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkilerinin olduğu tespit edilen tedarikçilerin sayısını bildiriniz. c. Tedarik zincirinde tespit edilmiş, belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkileri bildiriniz. d. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda iyileştirmeler konusunda uzlaşılan tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. e. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda kendileriyle olan ilişkinin sonlandırıldığı tedarikçilerin yüzdesini ve bu sonlandırmanın neden gerçekleştiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge, bir kuruluşun tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkileri ilgili farkındalığı hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkilerin tanımlanmasına ve değerlendirilmesine yönelik süreçler, bir kuruluşa bu sorunlara yanıt verebilme olanağını sağlayabilir. Veri Derleme Belirgin etkilere ilişkin uygun bir bağlam sağlaması durumunda kuruluşların bu Göstergenin talep ettiği bilgileri tedarikçinin konumuna ve belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz çevresel etkilere göre ayırması teşvik edilmektedir. Olumsuz etkilere; kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi nedeniyle faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Çevresel etki değerlendirmeleri Çevresel Kategorisi altındaki Unsurları kapsayabilir. Değerlendirmeler, değerlendirmeden önce belirlenmiş, tedarikçilere iletilmiş ve kararlaştırılmış performans beklentileri karşısında gerçekleştirilebilir. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. İyileştirmelere, raporlama yapan kuruluşun tedarik uygulamalarının ayarlanması, performans beklentilerinin ayarlanması, kapasite oluşturma, eğitim ve süreçlerdeki değişiklikler dahil olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 140 BÖLÜM 4 Unsur: Çevresel Şikâyet Mekanizmaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 140 GÖSTERGELER G4-EN34 Çevresel etkilerle ilgili olarak resmi şikayet mekanizmaları kanalıyla getirilmiş, yanıtlanmış ve G4-EN34 çözümlenmiş şikayetlerin sayısı Rehberlik s. 141 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun tedarik zincirinin tamamını kapsayacak şekilde, çevresel etkilere yönelik şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyetini ve erişilebilirliğini ve paydaşların bunların etkililiğinin takibine katılımını tarif ediniz. Kuruluşun şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin etkililiğinin takibine katılan paydaşlar tedarikçileri ve yerel toplum ile işçi temsilcilerini içerebilir. Şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyeti ve erişilebilirliğine ilişkin eğitim türlerini belirtiniz. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 141 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-EN34 ÇEVRESEL ETKİLERLE İLGİLİ OLARAK RESMİ ŞİKÂYET MEKANİZMALARI KANALIYLA GETİRİLMİŞ, YANITLANMIŞ VE ÇÖZÜMLENMİŞ ŞİKÂYETLERİN SAYISI a. Raporlama dönemi zarfında çevresel etkilerle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. b. Tanımlanan şikâyetlerden kaçının aşağıdaki özellikleri taşıdığını bildiriniz: Raporlama dönemi zarfında yanıtlanan Raporlama dönemi zarfında çözümlenen c. Çevresel etkilerle ilgili olarak raporlama döneminden önce getirilen ve raporlama dönemi zarfında çözümlenen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun faaliyetlerinin ve (tedarik zincirindeki kuruluşlar gibi) başkalarıyla ilişkilerinin çevresel etkileri ile ilgili anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Etkili şikâyet mekanizmaları çevresel etkilerin düzeltilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Veri Derleme Mevcut resmi şikâyet mekanizmalarını tanımlayınız. Resmi şikâyet mekanizmaları raporlama yapan kuruluş tarafından veya kuruluş dışı bir tarafça yönetilebilir. Raporlama dönemi zarfında çevresel etkilerle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını tanımlayınız. Hem mevcut yıla hem de önceki yıla ait şikâyet başvurularından gelen ve raporlama dönemi zarfında yanıtlanmış veya çözümlenmiş olan şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Belirgin etkilerle ilgili uygun bir bağlam sağlayacak olması halinde, kuruluşlar şikâyet sayısını şikâyetin niteliğine ve konumuna göre ve şikâyette bulunan tarafa göre listelemeleri konusunda teşvik edilmektedirler. Şikâyette bulunan taraflar aşağıdakileri içerebilir: Dahili paydaşlar (çalışanlar gibi) Kuruluş dışı paydaşlar (tedarikçiler, yerel toplumlar gibi) Aşağıdaki gibi tanımlanan bireyler veya insan grupları: –– Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal gruplara üye olma –– Diğer çeşitlilik göstergeleri Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi şikâyet mekanizmaları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum, tedarik, satın alma ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. BÖLÜM 4 KATEGORİ: SOSYAL Giriş Sürdürülebilirliğin sosyal boyutu kuruluşun içinde faaliyet gösterdiği sosyal sistemler üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Sosyal Kategorisi aşağıdaki alt Kategorileri içermektedir: İşgücü Uygulamaları ve İnsana Yaraşır İş İnsan Hakları Toplum Ürün Sorumluluğu Alt Kategorilerdeki içeriğin çoğunluğu uluslararası kabul görmüş evrensel standartlara veya ilgili diğer uluslararası kaynaklara dayanmaktadır. 142 143 BÖLÜM 4 ALT KATEGORİ: İŞGÜCÜ UYGULAMALARI VE İNSANA YARAŞIR İŞ Giriş Bağlantılar İşgücü Uygulamaları alt Kategorisi kapsamındaki Unsurlar aşağıdakiler de dahil olmak üzere uluslararası kabul görmüş evrensel standartlara dayanmaktadır: Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’, 1948 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’, 1966 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW)’, 1979 ILO’nun sekiz esas Sözleşmesini tamamlayan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Beyannamesi’, 1998: –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 29, ‘Zorla Çalıştırma Sözleşmesi’, 1930 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 100, ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’, 1951 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 105, ‘Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi’, 1957 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 138, ‘Asgari Yaş Sözleşmesi’, 1973 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 182, ‘En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi’, 1999 Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Viyana Beyannamesi ve Eylem Planı’, 1993 OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler başlıklı V. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. İşgücü Uygulamaları Göstergeleri ayrıca ticari kuruluşların sosyal sorumluluklarına hitap eden iki belgeye de dayanmaktadır: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi’, 1977 Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, 2011 Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 6. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ek Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Uluslararası Çalışma Örgütünün Hedeflerine ve Amaçlarına İlişkin Bildirge (Philadelphia Bildirgesi)’, 1944. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Adil Küreselleşme için Sosyal Adalet Bildirgesi’, 2008. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘İnsana Yaraşır İş’, 1999. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme’, 1990. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Bin Yıl Beyannamesi’, 2000. 144 BÖLÜM 4 Unsur: İstihdam Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 144-145 GÖSTERGELER G4-LA1 G4-LA2 Yaş grubu, cinsiyet ve bölgeye göre işe yeni alınan çalışanların ve çalışan devrinin toplam sayısı ve oranı Rehberlik s. 146 Belirgin operasyon yerlerine göre geçici veya yarı zamanlı çalışanlara sağlanmayan ve tam zamanlı çalışanlara sağlanan yan haklar Rehberlik s. 147 G4-LA3 Cinsiyete göre doğum izninden sonra işe dönme ve işte kalma oranları Rehberlik s. 148 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 102, ‘Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) Sözleşmesi’, 1952 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 121, ‘İstihdamda Yaralanma Yardımları Sözleşmesi’, 1964. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 128, ‘Maluliyet, Yaşlılık ve Ölüm Tazminatı Sözleşmesi’, 1967. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 130, ‘Tıbbi Bakım ve Hastalık Yardımları Sözleşmesi’, 1969. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 132, ‘Ücretli İzinler Sözleşmesi (Gözden Geçirilmiş)’, 1970. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 140, ‘Ücretli Eğitim İzni Sözleşmesi’, 1974. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 156, ‘Bakıma Muhtaç Ailesi Olan İşçiler Sözleşmesi’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 157, ‘Sosyal Güvenlik Haklarının Korunması Sözleşmesi’, 1982 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 168, ‘İstihdamın Teşviki ve İşsizliğe Karşı Koruma Sözleşmesi’, 1988 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 183, ‘Annelik Koruma Sözleşmesi’, 2000. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun tedarik zinciri dahilinde gerçekleştirilen işlerin uygun kurumsal ve yasal çerçeveler dahilinde gerçekleşmediği durumların belirlenmesi ve bunlara yanıt verilmesi için alınan önlemleri tarif ediniz. Uygun bir kurumsal ve yasal çerçeve dahilinde gerçekleşen çalışma genellikle belirlenebilen ve yasal olarak tanınan bir işverenle girilmiş, tanınan bir istihdam ilişkisi kapsamında olmaktadır. Tedarikçiler için çalışan kişilere ulusal çalışma kanunu uyarınca almaya hak kazandıkları sosyal güvence ve çalışma güvencesinin sağlanmadığı durumları tespit etmek ve yanıtlamak için alınan önlemleri tarif ediniz. Kuruluşun tedarik zincirindeki çalışma şartlarının uluslararası çalışma standartlarına veya ulusal çalışma kanununa uygun olmadığı durumların tespit edilmesi ve yanıtlanması için alınan önlemleri tarif ediniz. Çalışma şartlarına ücret, çalışma 145 BÖLÜM 4 UNSURA ÖZEL G4-DMA-b DEVAMI süresi, dinlenme süreleri, tatiller, disiplin ve işten çıkarma uygulamaları, annelik koruma, iş ortamı, meslek sağlığı ve güvenliği, sağlandıkları durumlarda yaşam alanlarının kalitesi ve sağlıklı içme suyu, kafeteryalar ve tıbbi hizmetlere erişim gibi refah konuları dahildir. Kuruluşun tedarik zinciri dahilinde gerçekleştirilen iş için yeterli ücret ödenmediği durumların tespiti ve yanıtlanması için alınan önlemleri tarif ediniz. Yeterli ücretin sağlandığı iş, fazla mesailer hariç olmak üzere standart bir çalışma haftasına karşılık ödenen maaş ve ücretlerin yasal ve sınaî asgari standartlara uygun olması ve çalışanların ve ailelerinin temel ihtiyaçlarını karşılamaya ve bir miktar ek gelir sağlamaya yeterli olması anlamına gelmektedir. İş için yeterli ücretin ödenmediği durumlarla ilgili çözüm üretmek için yapılan uygulamalar aşağıdakileri içerebilir: Tedarikçilere ödenen ücretlerin ve işçilere ödenen maaşların ilişkisiyle ilgili olarak tedarikçilerle iletişim Kuruluşun tedarik uygulamalarında değişiklikler Ücretlerin belirlenmesi için toplu sözleşmeye destek verilmesi Zorunlu olduğu durumlarda fazla mesainin kullanılma ölçüsünün ve bunun özel tarifeye göre ücretlendirilip ücretlendirilmediğinin belirlenmesi Kuruluşun tedarik zincirindeki işçilerin doğru olmayan bir şekilde serbest meslek sahibi kabul edildikleri veya yasal olarak tanınan bir işverenin mevcut bulunmadığı gizli istihdam ilişkileri durumunun tespiti ve çözümü için alınan önlemleri tarif ediniz. Kuruluşun tedarik zinciri dahilinde evde gerçekleştirilen işin yasal olarak tanınan bir sözleşmeye tabi olarak gerçekleştirilmediği durumların tespiti ve çözümü için alınan önlemleri tarif ediniz. 146 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA1 YAŞ GRUBU, CİNSİYET VE BÖLGEYE GÖRE İŞE YENİ ALINAN ÇALIŞANLARIN VE ÇALIŞAN DEVRİNİN TOPLAM SAYISI VE ORANI a. Raporlama dönemi zarfında işe yeni alınan çalışanların toplam sayısını ve oranını yaş grubuna, cinsiyete ve bölgeye göre bildiriniz. b. Raporlama dönemi zarfındaki çalışan devrinin toplam sayısını ve oranını yaş grubuna, cinsiyete ve bölgeye göre bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kuruluşun işe yeni alınan çalışanlarının sayısı, yaşı, cinsiyeti ve bölgesi kuruluşun çeşitli nitelikli çalışanları çekme strateji ve yeteneğine işaret edebilir. Bu bilgiler kuruluşun yaşa ve cinsiyete dayalı katılımcı işe alma uygulamaları yürütme çabalarına ve farklı bölgelerde var olan işgücünün ve yeteneğin optimal kullanımına işaret edebilir. Yüksek bir çalışan devri oranı çalışanlar arasında belirsizlik ve memnuniyetsizlik seviyelerine veya kuruluşun temel faaliyetlerinin yapısında köklü bir değişikliğe işaret edebilir. Yaşa veya cinsiyete göre dengeli olmayan bir devir işyerinde uyumsuzluğa veya potansiyel adaletsizliğe işaret edebilir. Devir kuruluşun insan ve entelektüel sermayesinde değişikliklere yol açmaktadır ve üretkenliği etkileyebilir. Devrin, bordrolu sayısındaki azalma ya da işçilerin işe alınmasına yönelik daha fazla masraf bakımından doğrudan masraf sonuçları olmaktadır. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında işe yeni alınan çalışanların toplam sayısını yaş grubuna göre tanımlayınız: 30 yaş altı, 30-50 yaş arası, 50 yaş üstü, cinsiyet ve bölge. Raporlama dönemi zarfındaki çalışan devrini yaş grubuna göre tanımlayınız: 30 yaş altı, 30-50 yaş arası, 50 yaş üstü, cinsiyet ve bölge. Net istihdam oluşturma G4-10 kapsamında raporlanan verilerin kullanılmasıyla tahmin edilebilir. Oranlar raporlama dönemi sonundaki toplam çalışan sayısının kullanılmasıyla hesaplanabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan devri İşe yeni alınan çalışanlar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları ulusal seviyede veya işyeri seviyesinde mevcut bulunan bordro bilgilerini içermektedir. Operasyonel planlar ve kuruluşun kilit stratejik hedeflerinin tekrar ifade edilmesi bu rakamdaki önemli değişikliklere açıklama sağlayabilir. 147 BÖLÜM 4 G4-LA2 BELİRGİN OPERASYON YERLERİNE GÖRE GEÇİCİ VEYA YARI ZAMANLI ÇALIŞANLARA SAĞLANMAYAN VE TAM ZAMANLI ÇALIŞANLARA SAĞLANAN YAN HAKLAR a. Kuruluşun tam zamanlı çalışanları için standart olan fakat geçici veya yarı zamanlı çalışanlara sunulmayan yan hakları belirgin operasyon yerlerine göre bildiriniz. Bunlar asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Hayat sigortası Sağlık hizmetleri Engellilik ve maluliyet sigortası Doğum izni Emeklilik hakkı Hisse senedi sahipliği Diğerleri b. ‘Belirgin operasyon yerleri’ için kullanılan tanımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge kapsamında raporlanan veriler kuruluşun insan kaynaklarına olan yatırımının ve tam zamanlı çalışanlarına sunduğu asgari yan hakların bir ölçüsünü sağlamaktadır. Tam zamanlı personele yönelik yan hakların kalitesi çalışanları tutmada kilit bir faktördür. Veri Derleme Tam zamanlı çalışanlara sunulan standart hakları belirgin operasyon yerlerine göre belirleyiniz. Bu standart haklardan hangilerinin geçici veya yarı zamanlı çalışanlar için geçerli olmadığını belirgin operasyon yerlerine göre tanımlayıp bildiriniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Standart haklar Yan haklar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına, yasal limitlerin üzerinde ödenen yardımlara örnek teşkil edebilecek olan yerel veya merkezi toplu sözleşmeler dahildir. Diğer kaynaklara yardım özetleri, çalışan oryantasyon ve başlangıç malzemeleri ve çalışan sözleşmeleri dahil olabilmektedir. 148 BÖLÜM 4 G4-LA3 CİNSİYETE GÖRE DOĞUM İZNİNDEN SONRA İŞE DÖNME VE İŞTE KALMA ORANLARI a. Doğum iznine hak kazanan toplam çalışan sayısını cinsiyete göre bildiriniz. b. Doğum izni alan toplam çalışan sayısını cinsiyete göre bildiriniz. c. Doğum izninin sona ermesinden sonra işe dönen toplam çalışan sayısını cinsiyete göre bildiriniz. d. Doğum izninin sona ermesinden sonra işe dönen ve işe dönüşlerinden on iki ay sonra hala iş başında olan toplam çalışan sayısını cinsiyete göre bildiriniz. e. Doğum izni alan çalışanların işe dönüş ve işte kalma oranlarını cinsiyete göre bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Birçok ülke doğum izni sağlamaya yönelik mevzuata sahiptir. Mevzuatın amacı çalışanların izin alıp işe aynı veya benzer bir pozisyonda dönebilmelerini sağlamaktır. Mevzuatın uygulanması hükümetler, işverenler ve çalışanlar tarafından yorumlanma biçimine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Birçok kadın, istihdam güvenliklerini, ücretlerini ve kariyerlerini etkileyen işveren uygulamaları yoluyla izin alıp dönmekten caydırılmaktadır. Birçok erkek, hakkı olan izni almaya teşvik edilmemektedir. Analık ve babalık iznine ilişkin adaletli cinsiyet seçimi ve diğer izin hakları, nitelikli personelin işe alınmasını ve tutulmasını artırabilir ve çalışan moral ve üretkenliğini yükseltebilir. Erkeklerin doğum iznini kullanıp kullanmama konusundaki tercihleri, bir kuruluşun babaları bu şekilde izin almaya ne derece teşvik ettiğini gösterebilir. Daha fazla erkeğin izin hakkından yararlanması, kadınların kariyerlerini tehlikeye atmadan bu gibi izin haklarından yararlanmaları açısından olumlu bir etkiye sahiptir. Veri Derleme Doğum izni hakları içeren kurumsal politikaların, sözleşmelerin veya kontratların kapsamı altındaki çalışanların oranını cinsiyete göre belirtiniz. Aşağıdaki kriterlere uyan toplam çalışan sayısını cinsiyete göre belirtiniz: Raporlama döneminde doğum izni alanlar İznin sona ermesinden sonra raporlama dönemi zarfında işe dönenler İşe dönmelerinden 12 ay sonra hala çalışmakta olanlar. Bu bölümü tamamlamak için önceki raporlama dönemlerine ait kayıtlara başvurunuz. Bu bilgiyi kullanarak aşağıdaki işe dönme ve işte kalma oranlarını cinsiyete göre hesaplayınız. Şu formülleri kullanınız: Doğum izninden sonra işe dönen çalışanların toplam sayısı İşe dönüş oranı = _____________________________ X100 Doğum izninden sonra işe dönmesi gereken çalışanların toplam sayısı Doğum izni dönemini takiben işe döndükten 12 ay sonra hala çalışmaya devam eden çalışanların toplam sayısı _____________________________ İşte kalma oranı = X100 Raporlama dönem(ler)inden önce doğum izninden dönen çalışanların toplam sayısı Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Doğum izni Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun insan kaynakları departmanını içermektedir. 149 BÖLÜM 4 Unsur: İşgücü/Yönetim İlişkileri Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-LA4 Bunların toplu iş sözleşmelerinde belirtilmiş olup olmadıkları da dahil olmak üzere faaliyet değişiklikleriyle ilgili asgari ihbar süreleri Rehberlik s. 150 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi On İlke Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 3. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 135, ‘İşçi Temsilcileri Sözleşmesi’, 1971. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 154, ‘Toplu Pazarlık Sözleşmesi’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 158, ‘İstihdamın Sonlandırılması Sözleşmesi’, 1982. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 91, ‘Toplu Anlaşma Tavsiye Kararı’, 1951. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 94, ‘Taahhüt Düzeyinde İşbirliği Tavsiye Kararı’, 1952. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 163, ‘Toplu Pazarlık Tavsiye Kararı’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İşgücü Piyasaları Temel Göstergeleri (KILM), http://kilm.ilo.org/kilmnet, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), LABORSTA İnternet, http://laborsta.ilo.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 150 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA4 BUNLARIN TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNDE BELİRTİLMİŞ OLUP OLMADIKLARI DA DAHİL OLMAK ÜZERE FAALİYET DEĞİŞİKLİKLERİYLE İLGİLİ ASGARİ İHBAR SÜRELERİ a. Çalışanları önemli derecede etkileyebilecek önemli operasyonel değişikliklerin uygulanmasından önce çalışanlara veya seçilmiş temsilcilerine genel olarak verilen ihbarın asgari kaç hafta olduğunu bildiriniz. b. Toplu iş sözleşmelerinin yürürlükte olduğu kuruluşlarda ihbar süresinin ve danışma ve görüşme hükümlerinin toplu iş sözleşmelerinde mevcut olup olmadığını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Asgari ihbar süreleri bir kuruluşun bir yandan faaliyetlerinde önemli değişiklikler gerçekleştirirken diğer yandan da çalışan memnuniyetini ve motivasyonunu koruyabilme yeteneğinin bir göstergesidir. Bu Gösterge bir kuruluşun önemli operasyonel değişikliklerinin zamanında tartışılmasını sağlama ve çalışanları ve temsilcileriyle (işçilere olumlu veya olumsuz sonuçları olabilecek) bu değişiklikleri görüşme ve uygulama hakkında fikir vermektedir. İşçilere ve uygun olduğu durumlarda (örneğin devlet mercileri gibi) ilgili diğer taraflara zamanında ve etkili bir biçimde danışılması, faaliyet değişikliklerinin işçiler ve ilgili topluluklar üzerindeki olumsuz etkilerinin asgariye indirilmesine yardımcı olur. Bu Gösterge ayrıca bir kuruluşun danışma uygulamalarının ilgili uluslararası normlarda ifade edilen beklentiler karşısında değerlendirilebilmesini sağlamaktadır. İyi endüstriyel ilişkilerle sonuçlanan danışma uygulamaları; olumlu çalışma ortamlarının sağlanmasına, devrin azaltılmasına ve operasyonel kesintilerin asgariye indirilmesine yardımcı olur. Veri Derleme Kurumsal politikalarda ve standart iş sözleşmelerinde mevcut bulunan asgari ihbar sürelerini tanımlayınız. Farklı politika beyanları bölgesel seviyede mevcut olabilir. Toplu iş sözleşmelerini G4-11’e göre tanımlayınız ve bu belgeler kapsamındaki ihbar süresi maddelerini gözden geçiriniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Önemli operasyonel değişiklikler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına insan kaynakları veya hukuk departmanlarınca bulundurulan kurumsal politikalar, standart iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri dahildir. 151 BÖLÜM 4 Unsur: İş Sağlığı ve Güvenliği Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 151 GÖSTERGELER G4-LA5 Toplam işgücünün iş sağlığı ve güvenliği programlarının takibine yardımcı olan ve bu konuda görüş bildiren resmi müşterek yönetim–işçi sağlık ve güvenlik komitelerinde temsil edilen yüzdesi Rehberlik s. 152 G4-LA6 Bölge ve cinsiyete göre yaralanma türü ve kaza sıklık oranları, meslek hastalıkları, kayıp gün ve devamsızlık ve işle bağlantılı toplam ölüm vakaları sayısı Rehberlik s. 153-154 G4-LA7 G4-LA8 İş kazası oranı veya meslek hastalığı riski yüksek olan çalışanlar Rehberlik s. 155 Sendikalarla yapılan resmi sözleşmeler kapsamındaki sağlık ve güvenliğe ilişkin konu başlıkları Rehberlik s. 156 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Çevre başlıklı VI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 161, ‘İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi’, 1985. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İş Kazalarının ve Hastalıklarının Kaydedilmesi ve Bildirilmesi Hakkında Uygulama Kuralları, 1996. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi Sistemleri Hakkında Rehber (ILO-OSH 2001), 2001. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 155, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi’ ve ilgili Protokol 155, 1981. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. İşgücüne, ailelerine ve toplum üyelerine ciddi hastalıklarla ilgili olarak yardım edilmesine ilişkin programları ve bu programların öğretim ve eğitimi, danışmanlığı, önleme ve risk kontrolü tedbirlerini veya tedaviyi kapsayıp kapsamadığını tarif ediniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Hastalıklara yönelik risk kontrolü 152 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA5 TOPLAM İŞGÜCÜNÜN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMLARININ TAKİBİNE YARDIMCI OLAN VE BU KONUDA GÖRÜŞ BİLDİREN RESMİ MÜŞTEREK YÖNETİM–İŞÇİ SAĞLIK VE GÜVENLİK KOMİTELERİNDE TEMSİL EDİLEN YÜZDESİ a. Her bir resmi müşterek yönetim-işçi sağlık ve güvenlik komitesinin kuruluş içinde genel olarak hangi seviyede faaliyet gösterdiğini bildiriniz. b. Resmi müşterek yönetim-işçi sağlık ve güvenlik komitelerinde temsil edilen toplam işgücü yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Müşterek temsilli bir sağlık ve güvenlik komitesi olumlu bir sağlık ve güvenlik kültürünün getirilmesini kolaylaştırabilir. Komitelerden yararlanılması, çalışanların işyerinde iş sağlığının ve güvenliğinin iyileştirilmesinin teşvikine katılmalarının bir yoludur. Bu Gösterge, işgücünün sağlık ve güvenliğe ne derece aktif olarak katıldığına dair bir ölçü sağlamaktadır. Veri Derleme İş güvenliği programlarının takip edilmesine, haklarında geribildirim alınmasına ve görüş bildirilmesine yardımcı olan resmi sağlık ve güvenlik komitelerini tanımlayınız. Bu komiteler tesis seviyesinde veya birden fazla tesis, bölge, grup veya kuruluş seviyesinde mevcut bulunabilir. Bu komitelerin temsil ettiği işçilerin toplam sayısını toplam işgücü sayısının bir yüzdesi olarak hesaplayınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi komite Toplam işgücü Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kurumsal prosedürler ve iş sağlığı ve güvenliği komitelerinin tutanakları dahildir. 153 BÖLÜM 4 G4-LA6 BÖLGE VE CİNSİYETE GÖRE YARALANMA TÜRÜ VE KAZA SIKLIK ORANLARI, MESLEK HASTALIKLARI, KAYIP GÜN VE DEVAMSIZLIK VE İŞLE BAĞLANTILI TOPLAM ÖLÜM VAKASI SAYISI a. Toplam işgücü (örneğin toplam çalışan sayısı artı gözetime tabi işçiler) için aşağıdakilere göre yaralanma türlerini, kaza sıklık oranını (IR), meslek hastalığı oranını (ODR), kayıp gün oranını (LDR), devamsızlık oranını (AR) ve işle bağlantılı ölüm vakalarını bildiriniz: Bölge Toplumsal cinsiyet b. Kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendisine karşı sorumlu olduğu, işyerinde çalışan bağımsız yüklenicilere ilişkin yaralanma türlerini, kaza sıklık oranını (IR), meslek hastalığı oranını (ODR), kayıp gün oranını (LDR), devamsızlık oranını (AR) ve işle bağlantılı ölümleri aşağıdakilere göre bildiriniz: Bölge Toplumsal cinsiyet c. Kaza istatistiklerinin kaydedilmesinde ve bildirilmesinde uygulanan kurallar sistemini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Sağlık ve güvenlik performansı bir kuruluşun bakım yükümlülüğünün kilit bir ölçütüdür. Düşük yaralanma ve devamsızlık oranları genellikle personel moral ve üretkenliğindeki olumlu eğilimlerle doğrudan ilişkilidir. Bu Gösterge sağlık ve güvenlik yönetimi uygulamalarının daha az sayıda iş sağlığı ve güvenliği vakasına yol açıp açmadığını gösterir. Eğilimlerin ve modellerin değerlendirilmesi işyerindeki potansiyel adaletsizliğe de işaret edebilir. Veri Derleme Kaza istatistiklerinin kaydedilmesinde ve raporlanmasında uygulanan kurallar sistemini belirtiniz. ILO İş Kazalarının ve Hastalıklarının Kaydedilmesi ve Bildirilmesi Hakkında Uygulama Kuralları56 işyerindeki kazaların raporlanması, kaydedilmesi ve bildirilmesi için geliştirilmiştir. Ulusal kanunların ILO Kurallarını izlediği durumlarda bu durumun bildirilmesi ve uygulamanın kanuna uygun olması yeterlidir. Ulusal kanunların ILO Kurallarını izlemediği durumlarda hangi kurallar sistemini uyguladıklarını ve ILO Kurallarıyla olan ilişkilerini belirtiniz. Sağlık ve güvenlik vakalarının ve performansının takibi ve raporlanmasında kullanılan sistemi tanımlayınız. Bu sistemin bütün belirgin faaliyetleri ve coğrafi konumları kapsadığından emin olunuz. Bazı durumlarda bir kuruluş içinde birden fazla sistem kullanılabilir. Aşağıdaki istatistikleri hesaplamak için bu sistemlerdeki bilgileri kullanınız. Ölümler Raporlama dönemi zarfında meydana gelen ölümlerin kesin sayısını belirtiniz. Bu bilgiyi işgücünün tamamı (örneğin bütün çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) ve kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendilerine karşı sorumlu olduğu işyerinde çalışan bağımsız yükleniciler için ayrı ayrı, aşağıdakilere göre raporlayınız: Bölge Toplumsal cinsiyet Kaza sıklık oranı (IR) Raporlama dönemi zarfında görülen kaza sıklık oranını (IR) belirtiniz. Bazı kuruluşlar küçük çaplı (ilkyardım seviyesinde) yaralanmaları verilerine dahil ettiklerinden dolayı,, bu yaralanmaların dahil mi edildiğini yoksa hariç mi tutulduğunu belirtiniz. Bu bilgiyi işgücünün tamamı (örneğin bütün çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) ve kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendilerine karşı sorumlu olduğu işyerinde çalışan bağımsız yükleniciler için ayrı ayrı, aşağıdakilere göre raporlayınız: Bölge Toplumsal cinsiyet Kaza sıklık oranına ölümler dahildir. 154 BÖLÜM 4 G4-LA6 DEVAMI Meslek hastalığı oranı (ODR) Raporlama dönemi zarfında görülen meslek hastalığı oranını (ODR) belirtiniz. Devamsızlık oranı (AR) Raporlama dönemi zarfında görülen devamsızlık oranını (AR) belirtiniz. Bu bilgiyi işgücünün tamamı (örneğin bütün çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) ve kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendilerine karşı sorumlu olduğu işyerinde çalışan bağımsız yükleniciler için ayrı ayrı, aşağıdakilere göre raporlayınız: Bölge Toplumsal cinsiyet Bu bilgiyi işgücünün tamamı (örneğin bütün çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) ve kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendilerine karşı sorumlu olduğu işyerinde çalışan bağımsız yükleniciler için ayrı ayrı, aşağıdakilere göre raporlayınız: Bölge Toplumsal cinsiyet Kayıp gün oranı (LDR) Raporlama dönemi zarfında görülen kayıp gün oranını (LDR) belirtiniz. ‘Kayıp günlerin’ hesaplanmasında, aşağıdakileri gösteriniz: ‘Gün’ teriminin ‘takvim gününü’ mü yoksa ‘programlı iş günlerini’ mi ifade ettiği ‘Kayıp gün’ sayımının hangi noktada başladığı (örneğin kazadan sonraki gün veya kazadan 3 gün sonra) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Devamsız Devamsızlık oranı Gözetime tabi işçi Kayıp gün Kayıp gün oranı Kaza sıklık oranı Meslek hastalığı Meslek hastalığı oranı Ölüm Toplam işgücü Yaralanma Bu bilgiyi işgücünün tamamı (örneğin bütün çalışanlar ve gözetime tabi işçiler) ve kuruluşun çalışma ortamının genel güvenliği bakımından kendilerine karşı sorumlu olduğu işyerinde çalışan bağımsız yükleniciler için ayrı ayrı, aşağıdakilere göre raporlayınız: Bölge Toplumsal cinsiyet Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına çalışan kayıtları, çalışan sözleşmeleri, devam kayıtları ve kaza kayıtları dahildir. 155 BÖLÜM 4 G4-LA7 İŞ KAZASI ORANI VEYA MESLEK HASTALIĞI RİSKİ YÜKSEK OLAN ÇALIŞANLAR a. Kaza oranı sık veya belirli hastalıklara yakalanma konusunda riski yüksek mesleki faaliyetlerle uğraşan işçilerin olup olmadığını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik İşgücünün sağlık ve güvenliğini yönetmeye ilişkin önleyici bir stratejinin bir parçası olarak bu Gösterge bütün kuruluşlar için önemlidir. Yüksek bulaşıcı hastalık riski veya vaka sayısı olan ülkelerde ve belirli hastalıklar bakımından yüksek tekrar oranı olan iş kollarında faaliyet gösteren kuruluşlar için bilhassa önemlidir. Ciddi hastalıkların önlenmesi işgücünün sağlığına, tatminine ve dengeliliğine katkıda bulunmakta olup kuruluşun bir toplum veya bölge dahilinde faaliyet göstermesi için gereken toplumsal onayın korunmasına yardımcı olur. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Ciddi hastalıklar İşçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kurumsal politikalar ve işletme prosedürleri, dahili meslek sağlığı komitesinin/komitelerinin tutanakları ve insan kaynakları ve sağlık merkezi kayıtları dahildir. 156 BÖLÜM 4 G4-LA8 SENDİKALARLA YAPILAN RESMİ SÖZLEŞMELER KAPSAMINDAKİ SAĞLIK VE GÜVENLİĞE İLİŞKİN KONU BAŞLIKLARI a. Sendikalarla yapılan resmi sözleşmelerin (yerel veya küresel) sağlık ve güvenliği kapsayıp kapsamadığını bildiriniz. b. Kapsıyorsa bu sözleşmelerin farklı sağlık ve güvenlik konu başlıklarını kapsama boyutunu yüzde olarak bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge işgücünün sağlık ve güvenliğinin sağlandığı yollardan birini göstermektedir. Resmi sözleşmeler sorumlulukların her iki tarafça kabulünü ve olumlu bir sağlık ve güvenlik kültürünün gelişimini destekleyebilir. Bu Gösterge işgücünün sağlık ve güvenlik yönetimi düzenlemelerini belirleyen resmi işgücü-yönetim sözleşmelerine ne ölçüde aktif katılım gösterdiğini ortaya koymaktadır. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında kuruluşun sendikalarla yerel veya küresel sözleşmelerinin olup olmadığını belirtiniz. Sağlık ve güvenlik konu başlıklarının bu sözleşmeler altındaki ölçüsünü ve kapsamını belirtiniz. Yerel seviyedeki sözleşmeler genel olarak aşağıdakileri içerebilecek konu başlıklarına yanıt vermektedir: Kişisel koruma ekipmanı Müşterek yönetim-çalışan sağlık ve güvenlik komiteleri Çalışan temsilcilerinin sağlık ve güvenlik teftişlerine, denetimlerine ve kaza soruşturmalarına katılımı Eğitim ve öğretim Şikâyet mekanizmaları Güvenliksiz işi reddetme hakkı Düzenli teftişler Küresel seviyedeki sözleşmeler genel olarak aşağıdakileri içerebilecek konu başlıklarına yanıt vermektedir: Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) uyum Sorunların çözülmesine yönelik düzenlemeler veya yapılar Hedef performans standartları ya da tatbik edilecek uygulama seviyesi ile ilgili taahhütler Bu bilgileri kullanarak bu bilgiyi içeren sözleşmeler ve içermeyen sözleşmeler arasındaki yüzdelik farkı hesaplayınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi sözleşmeler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına sendikalarla yapılan toplu sözleşmeler dahildir. 157 BÖLÜM 4 Unsur: Eğitim ve Öğretim Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-LA9 G4-LA10 Cinsiyete ve çalışan kategorisine göre çalışan başına ayrılan yıllık ortalama eğitim saati Rehberlik s. 158-159 Çalışanların kesintisiz istihdam edilebilirliğini destekleyen ve kariyer bitimlerini yönetebilmelerine yardımcı olan yetenek yönetimi ve yaşam boyu öğrenim programları Rehberlik s. 160 G4-LA11 Cinsiyete ve çalışan kategorisine göre düzenli performans ve kariyer gelişim değerlendirmelerinden geçen çalışan yüzdesi Rehberlik s. 161 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Çevre başlıklı VI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 140, ‘Ücretli Eğitim İzni Sözleşmesi’, 1974. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 142, ‘İnsan Kaynakları Geliştirme Sözleşmesi’, 1975. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 155, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi’ ve ilgili Protokol 155, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 168, ‘İstihdamın Teşviki ve İşsizliğe Karşı Koruma Sözleşmesi’, 1988. 158 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA9 CİNSİYETE VE ÇALIŞAN KATEGORİSİNE GÖRE ÇALIŞAN BAŞINA AYRILAN YILLIK ORTALAMA EĞİTİM SAATİ a. Kuruluşun çalışanlarının raporlama dönemi zarfında aldığı ortalama eğitim saatini aşağıdakilere göre bildiriniz: Toplumsal cinsiyet Çalışan kategorisi REHBERLİK İlgililik İnsan sermayenin özellikle de çalışanların bilgi düzeyini genişleten eğitimler yoluyla geliştirilmesi ve korunması kurumsal gelişimin kilit unsurlarından biridir. Bu Gösterge kuruluşun bu alandaki yatırımının ölçüsü ve yatırımın çalışan tabanının tamamı boyunca hangi ölçüde yapıldığı hakkında fikir vermektedir. Eğitim fırsatlarına erişim de işyerinde fırsat eşitliği sağlamak gibi başka sosyal performans alanlarındaki gelişimi destekleyebilir. Kişisel ve kurumsal seviyede iyileştirmenin motive edilmesine de katkı sağlar. Veri Derleme Toplam çalışan sayısını cinsiyete göre belirtiniz. G4-10’daki bilgileri kullanınız. Çalışan sayıları kişi sayısı veya Tam Zamanlı Eşdeğeri (FTE) şeklinde ifade edilebilir. Yaklaşım, dönem zarfında veya dönemler arasında tutarlı olarak bildirilip uygulanır. Çalışanlara verilen eğitim saatinin toplam sayısı = Çalışan başına ortalama eğitim saati _________________________________________________ Toplam çalışan sayısı Raporlama dönemi zarfında çalışanlar tarafından alınan eğitimin ortalama saat sayısını cinsiyete göre belirtiniz. Aşağıdaki formülleri kullanınız: Kadın çalışanlara verilen eğitim saatinin toplam sayısı = Kadın başına ortalama eğitim saati ________________________________ Toplam kadın çalışan sayısı Her bir çalışan kategorisindeki toplam çalışan sayısını belirtiniz. Bu bilgiler G4-LA12’den alınabilir. Bütün çalışanlar ve her bir istihdam kategorisi için raporlama dönemi zarfında gerçekleştirilen eğitimin toplam saat sayısını belirtiniz. Raporlama dönemi zarfında çalışanlar tarafından alınan eğitimin ortalama saat sayısını belirtiniz. Aşağıdaki formülü kullanınız: Erkek çalışanlara verilen eğitim saatinin toplam sayısı = Erkek başına ortalama eğitim saati ______________________________ Toplam erkek çalışan sayısı 159 BÖLÜM 4 G4-LA9 DEVAMI Raporlama dönemi zarfında çalışanlar tarafından alınan eğitimin ortalama saat sayısını çalışan kategorisine göre belirtiniz. Aşağıdaki formülü kullanınız: Çalışan kategorisi başına ortalama eğitim saati = Her bir çalışan kategorisine verilen eğitim saatinin toplam sayısı _________________________________________ Kategorideki toplam çalışan sayısı Çalışan kategorileri hakkında raporlama yapmak için bir dizi hesaplama yapılabilir. Bu hesaplamalar her bir kuruluşa özeldir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Çalışan kategorisi Eğitim Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları çalışan kayıtları ve eğitim takvimlerini içermektedir. 160 BÖLÜM 4 G4-LA10 ÇALIŞANLARIN KESİNTİSİZ İSTİHDAM EDİLEBİLİRLİĞİNİ DESTEKLEYEN VE KARİYER BİTİMLERİNİ YÖNETEBİLMELERİNE YARDIMCI OLAN YETENEK YÖNETİMİ VE YAŞAM BOYU ÖĞRENİM PROGRAMLARI a. Çalışan yeteneklerinin yükseltilmesi amacıyla uygulanan programların ve sağlanan yardımın tür ve kapsamını bildiriniz. b. Kesintisiz istihdam edilebilirliği kolaylaştırmak ve emeklilikten veya istihdamın sonlandırılmasından kaynaklanan kariyer bitimlerinin yönetimi için sağlanan geçiş yardım programları hakkında bilgi veriniz. REHBERLİK İlgililik Yetenek yönetimi programları, kuruluşların yeni çalışanlara değişen bir çalışma ortamında stratejik hedeflere ulaşma konusunda destek verecek yeteneklerin elde edilmesini planlamalarına izin verir. Daha yetenekli ve farkındalık sahibi bir işgücü, kuruluşun insan sermayesini geliştirir ve iyileşmiş performansla güçlü bir ilişki içinde olan çalışan memnuniyetine katkıda bulunur. Emekliliği gelmiş olan çalışanlarda güven ve iş ilişkileri kalitesi işten emekliliğe geçişlerinde desteklenecekleri bilgisi sayesinde iyileşir. Yaşam boyu öğrenmenin hedefi, her bir vatandaşın hızla değişen bir işgücü pazarına uyum sağlayabilmesini ve ekonomik hayatın bütün alanlarına aktif bir biçimde katılabilmesini sağlayacak bilgi ve yeterliklerin gelişimini desteklemektir. Veri Derleme Yetenekleri artırmayı hedefleyen çalışan eğitimi programlarını tanımlayınız. Bunlar asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Dahili eğitim kursları Kuruluş dışı eğitim veya öğretim için mali destek İşe dönebilmenin garantilendiği ücretli eğitim izinleri Emekli olan veya işten çıkarılmış çalışanların desteklenmesi için sağlanan geçiş yardımı programlarını tanımlayınız. Bunlar asgari olarak aşağıdakileri içermektedir: Müstakbel emekliler için emeklilik öncesi planlaması Çalışmaya devam etmeye niyetli olanlar için tekrar eğitim Kıdem tazminatı Sağlanıyor olması durumunda kıdem tazminatı çalışanın yaşının ve hizmet süresinin dikkate alınması İşe yerleştirme hizmetleri Çalışmama hayatına geçiş konusunda yardım (eğitim, danışmanlık gibi) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Kariyer bitimi Kesintisiz istihdam edilebilirlik Yaşam boyu öğrenim Yetenek yönetimi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları istihdamın sonlandırılmasına ilişkin kurumsal prosedürleri ve çalışan kayıtlarını içermektedir. 161 BÖLÜM 4 G4-LA11 CİNSİYETE VE ÇALIŞAN KATEGORİSİNE GÖRE DÜZENLİ PERFORMANS VE KARİYER GELİŞİM DEĞERLENDİRMELERİNDEN GEÇEN ÇALIŞAN YÜZDESİ a. Raporlama dönemi zarfında düzenli bir performans ve kariyer gelişim değerlendirmesine tabi tutulan toplam çalışan yüzdesini cinsiyet ve çalışan kategorisine göre bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Çalışan performansının ortak hedefler karşısında değerlendirilmesi, her çalışanın kişisel gelişimine yardımcı olmakta ve kuruluş içindeki hem yetenek yönetimine hem de insan sermayesinin geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Kurumsal performanstaki iyileşmeyle paralel olarak ilerleyen çalışan memnuniyeti de geliştirilebilmektedir. Bu Gösterge, kuruluşun çalışanlarının yeteneklerini takip etmek ve korumak için ne tür bir çalışma yaptığını göstermektedir. G4-LA10 ile birlikte raporlandığında bu Gösterge kuruluşun yetenek yönetimine ne şekilde yaklaştığının gösterilmesine yardımcı olmaktadır. Düzenli performans ve kariyer gelişim değerlendirmelerine tabi tutulan çalışanların cinsiyete göre yüzdesi bu sistemin kuruluş genelinde ne ölçüde uygulandığını ve bu fırsatlara erişimde adaletsizliğin bulunup bulunmadığını göstermektedir. Veri Derleme Toplam çalışan sayısını cinsiyete ve çalışan kategorisine göre belirtiniz. Bu bilgiler G4-10 ve G4-LA12’den alınabilir. Raporlama dönemi zarfında düzenli bir performans ve kariyer gelişim değerlendirmelerine tabi tutulan çalışanların yüzdesini cinsiyet ve çalışan kategorisine göre belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Düzenli performans ve kariyer gelişim değerlendirmesi Belgeleme kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları personel kayıtlarını içermektedir. 162 BÖLÜM 4 Unsur: Çeşitlilik ve Fırsat Eşitliği Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-LA12 Yönetişim organlarının bileşimi ve çalışanların cinsiyete, yaş grubuna, azınlık grubu üyeliğine ve başka çeşitlilik göstergelerine göre tanımlanan çalışan kategorilerine göre dağılımı Rehberlik s. 163-164 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW)’, 1979. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’, 1965. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Tür Din ve İnanç Hoşgörüsüzlüğünün ve Ayrımcılığının Yok Edilmesi Hakkında Beyanname’, 1981. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Beyanname’, 1963. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Ulusal ya da Etnik, Dini ve Dilsel Azınlıklara Mensup Kişilerin Hakları Hakkında Bildirge’, 1992. Birleşmiş Milletler (BM) Dördüncü Kadın Konferansı, ‘Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’, 1995. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Beyannamesi, ‘Irk ve Irkçı Önyargı Hakkında Deklarasyon’, 1978. Birleşmiş Milletler Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women) ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘Kadının Güçlendirilmesi İlkeleri’, 2011. 163 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA12 YÖNETİŞİM ORGANLARININ BİLEŞİMİ VE ÇALIŞANLARIN CİNSİYETE, YAŞ GRUBUNA, AZINLIK GRUBU ÜYELİĞİNE VE BAŞKA ÇEŞİTLİLİK GÖSTERGELERİNE GÖRE TANIMLANAN ÇALIŞAN KATEGORİLERİNE GÖRE DAĞILIMI a. Kuruluşun yönetişim organlarındaki bireylerin aşağıdaki her bir çeşitlilik kategorisine göre yüzdesini bildiriniz: Toplumsal cinsiyet Yaş grubu: 30 yaş altı, 30-50 yaş, 50 yaş üstü Azınlık grupları İlgili oldukları durumlarda başka çeşitlilik göstergeleri b. Çalışan kategorisi başına çalışanların aşağıdaki çeşitlilik kategorilerinin her birine göre yüzdesini bildiriniz: Toplumsal cinsiyet Yaş grubu: 30 yaş altı, 30-50 yaş, 50 yaş üstü Azınlık grupları İlgili oldukları durumlarda başka çeşitlilik göstergeleri REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge bir kuruluş içindeki çeşitliliğin nicel bir ölçümünü sağlamaktadır ve sektörel ya da bölgesel kıstaslarla birlikte kullanılabilmektedir. Bir kuruluş içindeki çeşitliliğin seviyesi kuruluşun insan sermayesi hakkında fikir vermektedir. Geniş bir işgücü çeşitliliği ve yönetim ekibi çeşitliliği arasındaki karşılaştırmalar da fırsat eşitliği konusunda bilgi sağlayabilmektedir. İşgücünün bileşimi hakkında ayrıntılı bilgi, hangi konuların, işgücünün belirli bölümleriyle özellikle ilgili olabileceğinin değerlendirilmesine de yardımcı olmaktadır. Raporlamayla ilgili olabilecek takip ve kayıt işlerinde kuruluş tarafından kullanılan her tür başka çeşitlilik göstergesini tanımlayınız. Veri Derleme Yönetişim organları Kuruluş içinde mevcut bulunan, yönetim kurulu, yönetim komitesi veya benzeri kuruluş dışı kuruluşlara ilişkin organlar gibi yönetişim organlarını tanımlayınız. Toplam çalışan sayısı G4-10’da raporlananla eşleşmektedir. Bu yönetişim organlarını meydana getiren toplam birey ve/ veya çalışan sayısını belirtiniz ve bu bilgileri aşağıdaki çeşitlilik kategorilerini kullanarak analiz ediniz: Toplumsal cinsiyet Yaş grubu: 30 yaş altı, 30-50 yaş, 50 yaş üstü Azınlık grupları İlgili oldukları durumlarda başka çeşitlilik göstergeleri Çalışan kategorileri Her bir çalışan kategorisindeki toplam çalışan sayısını belirtiniz. Çalışan kategorileri hakkında raporlama yapılabilmesi için bir dizi hesaplama gerçekleştirilmektedir. Bu hesaplamalar her kuruluşa özeldir. Daha ileri düzeyde Rehberlik için ‘çalışan kategorisi’ tanımına bakınız. Her bir kategori dahilindeki toplam çalışan sayısını aşağıdakilere göre tanımlayınız: Toplumsal cinsiyet Yaş grubu: 30 yaş altı, 30-50 yaş, 50 yaş üstü Azınlık grupları İlgili oldukları durumlarda başka çeşitlilik göstergeleri Raporlamayla ilgili olabilecek, takip ve kayıt işlerinde kuruluş tarafından kullanılan her tür başka çeşitlilik Göstergesini tanımlayınız. BÖLÜM 4 G4-LA12 DEVAMI Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Çalışan kategorisi Çeşitlilik göstergeleri Yönetişim organları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına çalışan kayıtları ve fırsat eşitliği komitelerinin tutanakları dahildir. 164 165 BÖLÜM 4 Unsur: Kadın ve Erkekler için Eşit Ücret Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 165 GÖSTERGELER G4-LA13 Çalışan kategorisine, belirgin operasyon yerlerine göre kadınlar ve erkekler arasındaki taban maaş ve ücret oranı Rehberlik s. 166 * Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 100, ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’, 1951. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Hakkında Sözleşme (CEDAW)’, 1979. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-a için Unsura özel Rehberlik. İşgücünde cinsiyet eşitliğine fırsatlar ve engeller teşkil eden yasal ve sosyoekonomik ortamı tarif ediniz. Buna kadınların işgücüne katılım oranları, en yüksek yönetişim seviyesine katılımları ve eşit ücretlendirme dahil olabilir. Birleşmiş Milletler (BM) Dördüncü Kadın Konferansı, ‘Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’, 1995. Birleşmiş Milletler Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women) ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘Kadının Güçlendirilmesi İlkeleri’, 2011. 166 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA13 ÇALIŞAN KATEGORİSİNE, BELİRGİN OPERASYON YERLERİNE GÖRE KADINLAR VE ERKEKLER ARASINDAKİ TABAN MAAŞ VE ÜCRET ORANI a. Her bir çalışan kategorisi için, belirgin operasyon yerlerine göre kadınlar ve erkekler arasındaki taban maaş ve ücret orantısını bildiriniz. b. ‘Belirgin operasyon yerleri’ için kullanılan tanımları bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Birçok ülke eşit işe eşit ücret ilkesini uygulayan mevzuata sahiptir. Bu konu ILO Sözleşmesi 100 ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’ 27 tarafından desteklenmektedir. Ücret eşitliği, işgücünde nitelikli çalışanların tutulmasında bir faktördür. Dengesizliğin olduğu durumlarda kuruluş itibar kaybı ve ayrımcılık temelinde yasal işlem riskleriyle karşı karşıya kalır. Veri Derleme Kuruluşun faaliyetleri genelinde her bir çalışan kategorisindeki toplam çalışan sayısını G4-LA12’deki bilgilerden yararlanarak cinsiyete göre belirtiniz. Çalışan kategorileri kuruluşun kendi insan kaynakları sistemi temelinde tanımlanmaktadır. Toplam çalışan sayısı ve çalıştıkları bölgeler G4-10’da raporlananlarla uyuşmaktadır. Her bir çalışan kategorisinde kadınlar ve erkekler için taban maaşı belirtiniz. Her bir çalışan kategorisinde kadınlar ve erkeklere yönelik ücreti belirtiniz. Ücreti her bir çalışan kategorisi dahilinde her bir cinsiyet grubuna yapılan ortalama ödeme üzerinden belirtiniz. Bu bilgileri kullanarak çalışan kategorisine ve belirgin operasyon yerlerine göre kadınlar ve erkekler arasındaki taban maaş ve ücret oranını hesaplayınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız. Çalışan kategorisi Taban maaş Ücretlendirme Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına maaş dereceleri ile çalışan ve ödeme kayıtları dahildir. 167 BÖLÜM 4 Unsur: Tedarikçinin İşgücü Uygulamaları Bakımından Değerlendirilmesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 167-168 G4-DMA INDICATORS G4-LA14 G4-LA15 İşgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesi Rehberlik s. 169 Tedarik zincirindeki işgücü uygulamalarıyla ilgili belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkiler ve alınan önlemler Rehberlik s. 170 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Yeni tedarikçilerin işgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla taranmasında yararlanılan sistemleri tarif ediniz. Yeni tedarikçilerin taranmasında kullanılan işgücü uygulamaları kriterlerinin listesini veriniz. İşgücü uygulamaları kriterleri veya işgücü uygulamalarına ilişkin etkilerin değerlendirilmesi aşağıdakileri kapsayabilir: İstihdam uygulamaları Sağlık ve güvenlik uygulamaları Vakalar (sözlü, psikolojik, fiziksel veya cinsel taciz, baskı veya rahatsızlık verme) Endüstriyel ilişkiler Ücretler ve diğer ödemeler Çalışma saatleri Tedarik zincirindeki işgücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan durum tespiti gibi süreçleri tarif ediniz. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi sonucu doğan faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Kuruluşun, işgücü uygulamalarına ilişkin etkilerin değerlendirilmesi bakımından tedarikçileri nasıl tanımladığını ve bunlar arasında nasıl öncelik belirlediğini tarif ediniz. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. Tedarik zincirindeki işgücü uygulamalarına ilişkin tespit edilmiş belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri çözmek üzere alınan önlemleri bildiriniz. Önlemlerin etkileri önleme amaçlı mı, hafifletme amaçlı mı yoksa düzeltme amaçlı mı olduklarını açıklayınız. Alınan önlemler kuruluşun satın alma 168 BÖLÜM 4 UNSURA ÖZEL G4-DMA-b DEVAMI uygulamalarının ayarlanmasını, performans beklentilerinin ayarlanmasını, kapasite oluşturulmasını, eğitimi, süreçlerde değişiklikleri ve bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasını içerebilir. İşgücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkilerin önlenmesinin, hafifletilmesinin ve düzeltilmesinin teşviki için tedarikçilerle olan sözleşmelerde beklentilerin ne şekilde oluşturulduğunu ve tanımlandığını (hedefler ve amaçlar da dahil olacak şekilde) tarif ediniz. İşgücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkilerin önlenmesi, hafifletilmesi ve düzeltilmesi konusunda tedarikçilere teşvik veya ödül sağlanıp sağlanmadığını belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin işgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesine ve denetlenmesine yönelik uygulamaları tarif ediniz. Değerlendirme ve denetimin türünü, sistemini, kapsamını, sıklığını ve mevcut uygulamasını listeleyiniz ve tedarik zincirinin hangi kısımlarının onaylanmış ve denetlenmiş olduğunu belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin işgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesi ve denetimi kuruluş tarafından, ikinci bir tarafça veya üçüncü bir tarafça gerçekleştirilebilir. İşgücü uygulamaları etkileri değerlendirmesinin bir sonucu olarak bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasının potansiyel olumsuz etkilerini değerlendirmeye yönelik sistemleri ve kuruluşun bu etkileri hafifletmeye ilişkin stratejisini tarif ediniz. 169 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA14 İŞGÜCÜ UYGULAMALARI KRİTERLERİNİN KULLANILMASIYLA TARANAN YENİ TEDARİKÇİLERİN YÜZDESİ a. İşgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge işgücü uygulamaları durum tespiti süreçlerine tabi olarak seçilmiş veya anlaşmaya varılmış tedarikçilerin yüzdesi hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Durum tespiti bir tedarikçiyle geliştirilen yeni bir ilişkinin mümkün olduğunca erken bir döneminde başlatılmalıdır. İşgücü uygulamalarına ilişkin belirgin potansiyel olumsuz etkiler sözleşmelerin veya başka anlaşmaların yapılandırılması aşamasında önlenebilir veya hafifletilebilir. Veri Derleme Kuruluşun seçmeyi veya anlaşmayı düşündüğü yeni tedarikçilerin toplam sayısını belirtiniz. İşgücü uygulamaları kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin toplam sayısını bildiriniz. İşgücü uygulamaları kriterleri aşağıdakileri içerebilir: İstihdam uygulamaları Sağlık ve güvenlik uygulamaları Vakalar (sözlü, psikolojik, fiziksel veya cinsel taciz, baskı veya rahatsızlık verme) Endüstriyel ilişkiler Ücretler ve diğer ödemeler Çalışma saatleri Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Tedarikçi taraması Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 170 BÖLÜM 4 G4-LA15 TEDARİK ZİNCİRİNDEKİ İŞGÜCÜ UYGULAMALARIYLA İLGİLİ BELİRGİN ÖLÇEKTE MEVCUT VE OLASI OLUMSUZ ETKİLER VE ALINAN ÖNLEMLER a. İşgücü uygulamalarıyla ilgili etki değerlendirmelerine tabi tedarikçilerin sayısını bildiriniz. b. İşgücü uygulamalarıyla ilgili belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilerinin olduğu tespit edilen tedarikçilerin sayısını bildiriniz. c. Tedarik zincirinde tespit edilmiş, işgücü uygulamalarıyla ilgili belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri bildiriniz. d. İşgücü uygulamalarıyla ilgili belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda iyileştirmeler konusunda uzlaşılan tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. e. İşgücü uygulamalarıyla ilgili belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda kendileriyle olan ilişkinin sonlandırıldığı tedarikçilerin yüzdesini ve bu sonlandırmanın neden gerçekleştiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge bir kuruluşun tedarik zincirindeki iş gücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilerle ilgili farkındalığı hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Vakalar (sözlü, psikolojik, fiziksel veya cinsel taciz, baskı veya rahatsızlık verme) Endüstriyel ilişkiler Ücretler ve diğer ödemeler Çalışma saatleri Tedarik zincirindeki işgücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilerin tanımlanmasına ve değerlendirilmesine yönelik süreçler, bir kuruluşa bunlara yanıt verebilme olanağını sağlayabilir. Değerlendirmeler, değerlendirmeden önce belirlenmiş ve iletilmiş kararlaştırılmış performans beklentileri karşısında gerçekleştirilebilir. Veri Derleme Belirgin etkiler hakkında uygun bir bağlam sağlaması durumunda kuruluşların bu Göstergenin talep ettiği bilgileri tedarikçinin konumuna ve işgücü uygulamalarına ilişkin belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilere göre ayırması teşvik edilmektedir. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi sonucu doğan faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. İşgücü uygulamalarına ilişkin etki değerlendirmeleri aşağıdakileri içerebilir: İstihdam uygulamaları Sağlık ve güvenlik uygulamaları Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. İyileştirmelere; raporlama yapan kuruluşun tedarik uygulamalarının ayarlanması, performans beklentilerinin ayarlanması, kapasite oluşturma, eğitim ve süreçlerdeki değişiklikler dahil olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 171 BÖLÜM 4 Unsur: İşgücü Uygulamaları Şikâyet Mekanizmaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 171 G4-DMA INDICATORS G4-LA16 İşgücü uygulamalarıyla ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilmiş, yanıtlanmış ve çözümlenmiş şikâyetlerin sayısı Rehberlik s. 172 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Rüşvetle, Rüşvet Talebiyle ve Haraçla Mücadele başlıklı VII. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun tedarik zincirinin tamamını kapsayacak şekilde işgücü uygulamaları üzerindeki etkilerine yönelik şikayet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyetini ve erişilebilirliğini ve paydaşların bunların etkililiğinin takibine katılımını tarif ediniz. Kuruluşun şikayet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin etkililiğinin takibine katılan paydaşlar; tedarikçileri ve yerel toplum ile işçi temsilcilerini içerebilir. Şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyeti ve erişilebilirliğine ilişkin eğitim türlerini belirtiniz. 172 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-LA16 İŞGÜCÜ UYGULAMALARIYLA İLGİLİ OLARAK RESMİ ŞİKÂYET MEKANİZMALARI KANALIYLA GETİRİLMİŞ, YANITLANMIŞ VE ÇÖZÜMLENMİŞ ŞİKÂYETLERİN SAYISI a. Raporlama dönemi zarfında işgücü uygulamalarıyla ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. b. Tanımlanan şikâyetlerden kaçının aşağıdaki özellikleri taşıdığını bildiriniz: Raporlama dönemi zarfında yanıtlanan Raporlama dönemi zarfında çözümlenen c. İşgücü uygulamalarıyla ilgili olarak raporlama döneminden önce getirilen ve raporlama dönemi zarfında çözümlenen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun faaliyetlerinin ve (tedarik zincirindeki kuruluşlar gibi) başkalarıyla ilişkilerinin işgücü uygulamaları bakımından etkileri ile ilgili anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Etkili şikâyet mekanizmaları işgücü uygulamalarıyla ilgili etkilerinin düzeltilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Veri Derleme Mevcut resmi şikâyet mekanizmalarını tanımlayınız. Resmi şikâyet mekanizmaları raporlama yapan kuruluş tarafından veya kuruluş dışı bir tarafça yönetilebilir. Belirgin etkilerle ilgili uygun bir bağlam sağlayacak olması halinde, kuruluşlar şikâyet sayısını şikâyetin niteliğine ve konumuna göre ve şikâyette bulunan tarafa göre ayırmaları konusunda teşvik edilmektedirler. Şikâyette bulunan taraflar aşağıdakileri içerebilir: Dahili paydaşlar (çalışanlar gibi) Kuruluş dışı paydaşlar (tedarikçiler, yerel toplumlar gibi) Aşağıdaki gibi tanımlanan bireyler veya insan grupları: –– Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal gruplara üye olma –– Diğer çeşitlilik göstergeleri Raporlama dönemi zarfında işgücü uygulamalarıyla ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi şikâyet mekanizmaları Hem mevcut yıla hem de önceki yıla ait şikâyet başvurularından, raporlama dönemi zarfında yanıtlanmış veya çözümlenmiş olan şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları, kuruluşun hukuk, uyum, tedarik, satın alma ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 173 BÖLÜM 4 ALT KATEGORİ: İNSAN HAKLARI Giriş İnsan Hakları alt Kategorisi; süreçlerin hangi ölçüde uygulandığını, insan hakları ihlalleri vakalarını ve paydaşların insan haklarını kullanma performansındaki değişiklikleri kapsamaktadır. Dahil edilen insan hakları konuları arasında ayrımcılık yapmama, cinsiyet eşitliği, örgütlenme hakkı, toplu sözleşme, çocuk işçiler, zorla veya cebren çalıştırma ve yerli halkların hakları bulunmaktadır. Kuruluşların insan haklarına saygı göstermekten sorumlu oldukları yönünde giderek büyüyen küresel bir fikir birliği mevcuttur. İnsan haklarına ilişkin uluslararası yasal çerçeve, antlaşmalar, sözleşmeler, beyannameler ve diğer belgelerin oluşturduğu bir kanunlar bütününden meydana gelmektedir. İnsan haklarının temelini üç belgeden meydana gelen Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Haklar Kanunu oluşturmaktadı: Milletler (BM) Beyannamesi, ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’, 1948 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’, 1966 Bunlar insan haklarıyla ilgili raporlama yapan bütün kuruluşların ilk referans noktasını teşkil etmektedir. Bu üç kilit belgeye ek olarak insan haklarına ilişkin uluslararası yasal çerçeve 80’in üzerinde belgeyle desteklenmektedir. Bu belgeler, elektronik beyannameler ve rehberlik ilkelerinden bağlayıcı antlaşma ve sözleşmelere, evrensel belgelerden bölgesel belgelere geniş bir yelpaze oluşturmaktadırlar. Kuruluşların insan haklarının büyük bir bölümü üzerinde etkileri olabilir. Hangi insan haklarının raporlamayla ilgili olduğunun değerlendirilmesinde kuruluş bütün insan haklarını göz önünde bulundurmalıdır. Kuruluşun göz önünde bulundurmasının yararlı olacağı ek belgeler aşağıdakilerdir: ILO’nun sekiz esas Sözleşmesini tamamlayan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Çalışma Yaşamında Temel İlke ve Haklar Beyannamesi’, 1998IX: –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 29, ‘Zorla Çalıştırma Sözleşmesi’, 1930 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 100, ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’, 1951 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 105, ‘Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi’, 1957 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İş ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 138, ‘Asgari Yaş Sözleşmesi’, 1973 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 182, ‘En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi’, 1999 Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, Uluslararası Haklar Kanunu’nun evrensellik ilkesi doğrultusunda kuruluşun faaliyet gösterdiği bölgeleri ilgilendiren bölgesel sözleşmeler: –– Afrika Birliği Sözleşmesi, ‘Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi ‘, 1981 –– Arap Ülkeleri Teşkilatı, ‘Arap İnsan Hakları Sözleşmesi’, 1994 –– Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), ‘Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi’, 1969 –– Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme’, 1950 Aşağıdakiler de dahil olmak, fakat bunlarla sınırlı kalmamak üzere kuruluşun faaliyetlerinden etkilenebilecek bireylerin haklarını koruyan sözleşmeler: –– Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW)’, 1979 –– Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi’, 1989 –– Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’, 1965 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 107, ‘Yerli Halklar ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1957 –– Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 169, ‘Yerli ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1991 IX Sözleşmeler 100 ve 111 ayrımcılığın önlenmesiyle ilgilidir; Sözleşmeler 87 ve 98 örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı ile ilgilidir; Sözleşmeler 138 ve 182 çocuk işçiliğinin kaldırılmasıyla ilgilidir ve Sözleşmeler 29 ve 105 cebren veya zorla çalıştırmanın önlenmesiyle ilgilidir. 174 BÖLÜM 4 ALT KATEGORİ: İNSAN HAKLARI DEVAMI –– Birleşmiş Milletler (UN) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Beyannamesi’, 2007 –– Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Engelli Hakları Sözleşmesi’, 2006 İnsan hakları performansı ve etkileri hakkında bilgi sağlayan birçok Unsurun Kılavuzların diğer (alt) Kategorilerinde de bulunabileceğine ve bunların İnsan Hakları alt Kategorisiyle sınırlı olmadıklarına dikkat edilmesi önemlidir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, IV. Bölümün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İnsan Hakları, OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, 2011. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 1 ve 2. İlkelerinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ek Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Sözleşmeler ve Tavsiye Kararlarının Uygulanmasına İlişkin Uzman Komitesi, Rapor III – Sözleşmeler ve Tavsiye Kararlarının uygulanmasına ilişkin bilgi ve raporlar, her yıl güncellenmektedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi’, 1977. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme’, 1990. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Beyanname’, 1963. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Gelişme Hakkına Dair Bildiri’, 1986. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Bin Yıl Beyannamesi’, 2000. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Viyana Beyannamesi ve Eylem Planı’, 1993. Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 175 BÖLÜM 4 Unsur: Yatırım Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 175 GÖSTERGELER G4-HR1 İnsan hakları maddeleri içeren veya insan hakları taramasından geçmiş belirgin yatırım sözleşme veya kontratlarının toplam sayısı ve yüzdesi. Rehberlik s. 176 G4-HR2 Faaliyetlerle ilgili insan hakları unsurlarına ilişkin insan hakları politika veya prosedürleri üzerine verilen çalışan eğitimlerinin toplam saati ve eğitim görmüş çalışanların yüzdesi Rehberlik s. 177 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Uygulanabilir politika ve prosedürlerin ortak girişimler ve iştirakler gibi kuruluş dışı tarafları kapsayacak şekilde genişletilmesine yönelik stratejileri tarif ediniz. Madde türleri ve yaygın olarak uygulanan (yatırım, ortak girişim gibi) kontrat ve sözleşme türleri de dahil olmak üzere sözleşmelerde insan hakları kriterlerinin veya maddelerinin kullanımını tarif ediniz. 176 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR1 İNSAN HAKLARI MADDELERİ İÇEREN VEYA İNSAN HAKLARI TARAMASINDAN GEÇMİŞ BELİRGİN YATIRIM SÖZLEŞME VEYA KONTRATLARININ TOPLAM SAYISI VE YÜZDESİ a. İnsan hakları maddeleri içeren veya insan hakları taramasından geçmiş belirgin yatırım sözleşme veya kontratlarının toplam sayısını ve yüzdesini bildiriniz. b. Kuruluş tarafından kullanılan ‘belirgin yatırım sözleşmeleri’ tanımını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge, insan hakları konularının bir kuruluşun ekonomik kararlarına dahil edilme derecesinin ölçümlerinden biridir. Bu, insan haklarının korunmasının belirgin bir mesele olduğu bölgelerde faaliyet gösteren ya da ortaklıklar veya girişimler kuran kuruluşları bilhassa ilgilendirmektedir. İnsan hakları kriterlerinin taramalara dahil edilmesi ya da insan haklarının performans gereklerine dahil edilmesi, yatırım risklerinin azaltılmasına yönelik bir stratejinin bir parçasını teşkil edebilir. Bir kuruluşun insan hakları sicilindeki sorunlar yatırım yapan kuruluşun itibarının zarar görmesine neden olabilir ve yatırımların istikrarını etkileyebilir. Bu anlaşma ve kontratların insan haklarına ilişkin maddeler içerip içermediğini belirtiniz. İçeriyorsa bu maddeleri içeren anlaşmaların toplam sayısını veriniz. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında kesinleştirilen ve kuruluşu diğer bir kuruluşun sahibi konumuna getiren ya da mali hesaplar için öncelikli olan bir sermaye yatırımı projesi başlatan belirgin yatırım sözleşme ve kontratlarının toplam sayısını belirtiniz. İnsan Hakları maddeleri içeren veya insan hakları bakımından taranmış olan belirgin anlaşma ve kontratların toplam sayısını, insan hakları maddeleri içermeyen veya insan hakları taramasından geçmemiş olanların toplam sayısıyla karşılaştırarak yüzdeyi hesaplayınız. Sadece boyut veya stratejik önem bakımından belirgin olan sözleşme ve kontratları belirleyiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız İnsan hakları maddeleri İnsan hakları taraması Sözleşme ve kontratların önemi, yatırım için kuruluş içinde ihtiyaç duyulan onay seviyesiyle veya sözleşmelere tutarlı bir şekilde uygulanabilecek diğer kriterlerle belirlenebilmektedir. Aynı ortakla birden fazla belirgin yatırım anlaşması taahhüt edilmişse ve kontratlar imzalanmışsa anlaşmaların toplam sayısı taahhüt edilen farklı projelerin veya oluşturulan kuruluşların toplam sayısını yansıtır. Mevcut anlaşma veya kontratların insan hakları bakımından taranması için gerçekleştirilen programları belirtiniz. İnsan haklarına ilişkin taramadan geçmiş anlaşma veya kontratların toplam sayısını veriniz. Bu bilgiden yararlanarak insan hakları maddeleri içeren veya insan hakları taramasından geçmiş belirgin anlaşma ve kontratların toplam sayısını ekleyiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun hukuk, yatırımcı ilişkileri, iç denetim ve finans departmanlarının yanı sıra kalite yönetimi sistemleri kanalıyla toplanan belgeler dahildir. 177 BÖLÜM 4 G4-HR2 FAALİYETLERLE İLGİLİ İNSAN HAKLARI UNSURLARINA İLİŞKİN İNSAN HAKLARI POLİTİKA VEYA PROSEDÜRLERİ ÜZERİNE VERİLEN ÇALIŞAN EĞİTİMLERİNİN TOPLAM SAATİ VE EĞİTİM GÖRMÜŞ ÇALIŞANLARIN YÜZDESİ a. Faaliyetlerle ilgili insan hakları unsurlarına ilişkin insan hakları politika veya prosedürleri üzerine verilen çalışan eğitimlerinin raporlama dönemindeki toplam saat sayısını bildiriniz. b. Faaliyetlerle ilgili insan hakları unsurlarına ilişkin insan hakları politika veya prosedürleri üzerine raporlama döneminde eğitilen çalışan yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Göstergeden elde edilen bilgiler bir kuruluşun insan hakları politika ve prosedürlerini uygulama gücü hakkında fikir vermektedir. İnsan hakları uluslararası standartlarda ve kanunlarda sağlam bir yer edinmiştir ve bu durum kuruluşlara çalışanlarının günlük işleri sırasında insan hakları konularının üzerine eğilmelerini sağlayacak uzmanlık eğitimleri uygulama zorunluluğu getirmiştir. Eğitim alan çalışanların toplam sayısı ve aldıkları eğitimin miktarı, bir kuruluşun insan hakları konusundaki bilgisinin derinliğinin değerlendirilebilmesine katkıda bulunmaktadır. İnsan hakları politika veya prosedürlerinin çalışanların işlerine uygulanabilirliği de dahil olmak üzere, kuruluşun faaliyetleriyle ilgisi bulunan insan hakları unsurlarına ilişkin politika veya prosedürleri hakkında düzenli eğitim almış çalışanları belirtiniz. Bu, insan hakları konu başlığına ayrılmış eğitim veya genel bir eğitim programı kapsamındaki bir insan hakları modülü olabilir. Veri Derleme G4-LA9’daki verileri kullanarak çalışan eğitimine ayrılmış toplam saat sayısını belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları çalışan eğitim kayıtlarını ve eğitim takvimlerini içermektedir. G4-10’daki verileri kullanarak toplam çalışan sayısını belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan 178 BÖLÜM 4 Unsur: Ayrımcılığın Önlenmesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-HR3 Ayrımcılık vakalarının ve alınan düzeltici önlemlerin toplam sayısı Rehberlik s. 179 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Bölüm V’in uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler, Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 6. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Kaynaklar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 100, ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’, 1951. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW)’, 1979. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’, 1965. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966 ve ilgili Protokol. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Tür Din ve İnanç Hoşgörüsüzlüğünün ve Ayrımcılığının Yok Edilmesi Hakkında Beyanname’, 1981. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Beyanname’, 1963. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Ulusal veya Etnik, Dini ve Dilsel Azınlıklara Mensup Kişilerin Hakları Hakkında Bildirge’, 1992. Birleşmiş Milletler (BM) Dördüncü Dünya Kadın Konferansı, ‘Beijing Eylem Beyannamesi ve Platformu’, 1995. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Beyannamesi, ‘Irk ve Irkçı Önyargı Hakkında Deklarasyon’, 1978. Birleşmiş Milletler Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women) ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘Kadının Güçlendirilmesi İlkeleri’, 2011. 179 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR3 AYRIMCILIK VAKALARININ VE ALINAN DÜZELTİCİ ÖNLEMLERİN TOPLAM SAYISI a. Raporlama dönemi zarfındaki toplam ayrımcılık vakaları sayısını bildiriniz. b. Vakaların ve alınan önlemlerin durumunu aşağıdakilere istinaden bildiriniz: Kuruluş tarafından incelenen vaka Uygulanan iyileştirme planları Uygulanmış iyileştirme planları ve rutin bir dahili yönetim inceleme süreciyle incelenen sonuçlar Eyleme tabi olmayan vaka REHBERLİK İlgililik İnsan hakları, çalışanların işyerindeki haklarının ötesine uzanmaktadır. Ayrımcılığın önlenmesine yönelik politika uluslararası sözleşmelerin ve sosyal mevzuatın ve yönergelerin kilit bir gereğini teşkil etmektedir. Ayrımcılık konusu ayrıca ILO Sözleşmeleri 100 ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’27 ve 111 ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi31 kapsamında ele alınmıştır. Kuruluşun faaliyetleri genelinde uyumun sağlanması için etkili bir takip sistemi gereklidir. Paydaşlar bu politikaların ve takibin etkili olduğu yönünde güvence istemektedirler. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında faaliyetler genelinde dahili ve harici paydaşları ilgilendiren, ILO tarafından tanımlandığı şekilde ırk, renk, cinsiyet, din, politik görüş, uyruk, sosyal köken ayrımcılığı ya da başka türlerde ayrımcılık vakalarını belirtiniz. Vakanın kurumsal bir incelemeye tabi tutulup tutulmadığı, bir düzeltme planının uygulanıp uygulanmadığı ve sonuçlarının rutin dâhili yönetim inceleme süreçleri kanalıyla gözden geçirilip geçirilmediği ve vakanın hala önleme tabi olup olmadığı da (örneğin çözümlenmesi, tamamlanması veya kuruluş tarafından başka eylemin gerekmemesi durumları) dâhil olmak üzere her bir vakanın durumunu belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Ayrımcılık Vakalar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk ve uyum departmanlarını içermektedir. 180 BÖLÜM 4 Unsur: Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 180 GÖSTERGELER G4-HR4 Örgütlenme ve toplu sözleşme hakkının ihlal edilmiş olabileceği veya belirgin risk altında olabileceği belirlenen faaliyetler ve tedarikçiler ve bu hakların desteklenmesi için alınan önlemler Rehberlik s. 181 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Bölüm V’in uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler, Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 154, ‘Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 163, ‘Toplu Sözleşme Hakkı Tavsiye Kararı’, 1981. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Örgütlenme Hakkı Komitesi, Örgütlenme hakkı – ILO Yönetişim Organının Örgütlenme Hakkı Komitesinin karar ve ilkelerinin özeti. Beşinci (gözden geçirilmiş) basım, 2006. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 3. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Çalışanların bir sendikaya katılma veya toplu sözleşmeye girme kararlarını etkilemesi olası kabul edilebilecek politikayı veya politikaları tarif ediniz. 181 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR4 ÖRGÜTLENME VE TOPLU SÖZLEŞME HAKKININ İHLAL EDİLMİŞ OLABİLECEĞİ VEYA BELİRGİN RİSK ALTINDA OLABİLECEĞİ BELİRLENEN FAALİYETLER VE TEDARİKÇİLER VE BU HAKLARIN DESTEKLENMESİ İÇİN ALINAN ÖNLEMLER a. Çalışanların örgütlenme veya toplu sözleşme haklarının ihlal edilmiş olabileceği veya belirgin risk altında olabileceği belirlenen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakiler bakımından bildiriniz: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler b. Kuruluş tarafından raporlama dönemi zarfında örgütlenme ve toplu sözleşme hakkının desteklenmesi yönünde alınan önlemleri bildiriniz. REHBERLİK İlgililik İşçilerin (ve işverenlerin) kendi seçtikleri örgütlerde toplu olarak örgütlenme haklarının korunması örgütlenme ve toplu sözleşme hakkına içkindir. Örgütlenme Hakkı BM ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin’97 temel hükümlerinden biri olup ILO Sözleşmeleri 87 ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’25 ve 98 ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesinde’26 tanımlanmıştır. Bu Gösterge, kuruluşun, işçilerin örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı haklarını kullanabilmeleri için fırsatların mevcut olup olmadığının değerlendirilmesi için aldığı önlemleri göstermektedir. Ayrıca bu hakların kuruluşun bütün faaliyetlerinde desteklenmesi için alınan önlemleri ortaya koymayı da hedeflemektedir. Bu Gösterge, kuruluşun ulusal yasal sistemlerin niteliği hakkında belirli bir görüş ifade etmesini talep etmemektedir. Veri Derleme Çalışanların örgütlenme veya toplu sözleşme hakkı haklarının ihlal edilmiş veya belirgin risk altında olabileceği belirlenen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakilerden biri bakımından tanımlayınız: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler Tanımlama süreci, kuruluşun bu konuyla ilgili risk değerlendirme yaklaşımını yansıtmalıdır ve ILO Sözleşmelerin ve Önerilerin uygulanmasıyla ilgili bilgi ve raporlar57 ve ILO Örgütlenme hakkı – ILO Yönetişim Organının Örgütlenme Hakkı Komitesinin karar ve ilkelerinin özetinden58 yararlanabilir. Kuruluş tarafından raporlama dönemi zarfında örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı haklarının desteklenmesi yönünde alınan önlemleri bildiriniz. Daha ileri düzeyde rehberlik için ILO ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika Hakkında Üç Taraflı İlkeler Beyannamesi’64 ve OECD Çokuluslu Şirketler Rehberine73 bakınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Örgütlenme hakkı Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 182 BÖLÜM 4 Unsur: Çocuk İşçiler Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik S. 64-65 GÖSTERGELER G4-HR5 Çocuk işçiler bakımından belirgin risk taşıdığı belirlenen faaliyetler ve tedarikçiler ve çocuk işçiliğinin etkili bir biçimde ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak için alınan tedbirler Rehberlik S. 183 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Bölüm V’in uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler, Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 142, ‘İnsan Kaynakları Geliştirme Sözleşmesi’, 1975. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 182, ‘En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi’, 1999. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi’, 1989. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 5. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 183 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR5 ÇOCUK İŞÇİLER BAKIMINDAN BELİRGİN RİSK TAŞIDIĞI BELİRLENEN FAALİYETLER VE TEDARİKÇİLER VE ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN ETKİLİ BİR BİÇİMDE ORTADAN KALDIRILMASINA KATKIDA BULUNMAK İÇİN ALINAN TEDBİRLER a. Aşağıdaki vakalarla ilgili olarak belirgin risk taşıdıkları düşünülen faaliyetleri ve tedarikçileri bildiriniz: Çocuk işçiler Tehlikeli işlerde çalışan genç işçiler b. Çocuk işçiliği vakaları bakımından belirgin risk teşkil ettiği düşünülen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakilerden biri bakımından bildiriniz: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler c. Kuruluş tarafından raporlama dönemi zarfında çocuk işçiliğinin etkili bir biçimde ortadan kaldırılmasına katkı sağlama yönünde alınan önlemleri bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması önde gelen insan hakları beyannamelerinin ve mevzuatının kilit bir ilkesi olup ILO Sözleşmeleri 138 ‘Asgari Yaş Sözleşmesi’37 ve ‘En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğine’48 tabidir. Çocuk işçiliğine ilişkin politikaların varlığı ve etkili bir biçimde uygulanması sosyal sorumluluk sahibi davranışın temel bir beklentisidir. Veri Derleme Aşağıdaki vakalarla ilgili olarak belirgin risk taşıdıkları düşünülen faaliyetleri ve tedarikçileri tanımlayınız: Çocuk işçiler Tehlikeli işlerde çalışan genç işçiler Tanımlama süreci, kuruluşun bu konuyla ilgili risk değerlendirmesine yaklaşımını yansıtmaktadır ve ILO Sözleşmelerin ve Önerilerin Uygulanması hakkında bilgi ve raporlar57 gibi uluslararası kabul görmüş veri kaynaklarından yararlanabilir. Çocuk işçiliği vakaları ile ilgili olarak belirgin risk teşkil ettiği kabul edilen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakiler bakımından tanımlayınız ve bunlara göre ne tür farklılıklar gösterdiklerini açıklayınız: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler Bu alanların her birinde raporlama dönemi zarfında kuruluş tarafından alınan ve çocuk işçiliğinin etkili bir biçimde kaldırılmasına katkıda bulunması amaçlanan önlemleri tanımlayınız. Daha ileri düzeyde rehberlik için ILO ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika Hakkında Üç Taraflı İlkeler Beyannamesi’64 ve OECD Çokuluslu Şirketler Rehberine73 bakınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çocuk Genç işçi Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 184 BÖLÜM 4 Unsur: Zorla veya Cebren Çalıştırma Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-HR6 Zorla veya cebren çalıştırma vakaları bakımından belirgin risk ettiği belirlenen faaliyetler ve tedarikçiler ve her tür zorla veya cebren çalıştırmanın ortadan kaldırılmasına katkı sağlama yönünde alınan önlemler Rehberlik s. 185 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Bölüm V’in uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler, Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 29, ‘Zorla Çalıştırma Sözleşmesi’, 1930. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 105, ‘Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi’, 1957. Milletler Cemiyeti Sözleşmesi, ‘Köle Ticaretinin ve Köleliğin Ortadan Kaldırılması Hakkında Sözleşme’, 1926. Birleşmiş Milletler (BM) Ek Sözleşmesi, ‘Köleliğin Kaldırılması, Köle Ticareti ve Köleliğe Benzer Kuruluş ve Uygulamalar Hakkında Ek Sözleşme’, 1956. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 4. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 185 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR6 ZORLA VEYA CEBREN ÇALIŞTIRMA VAKALARI BAKIMINDAN BELİRGİN RİSK TEŞKİL ETTİĞİ BELİRLENEN FAALİYETLER VE TEDARİKÇİLER VE HER TÜR ZORLA VEYA CEBREN ÇALIŞTIRMANIN ORTADAN KALDIRILMASINA KATKI SAĞLAMA YÖNÜNDE ALINAN ÖNLEMLER a. Zorla veya cebren çalıştırma vakaları bakımından belirgin risk teşkil ettiği düşünülen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakiler bakımından bildiriniz: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler b. Kuruluş tarafından raporlama dönemi zarfında bütün zorla veya cebren çalıştırma türlerinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlama yönünde alınan önlemleri bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Zorla veya cebren çalıştırmaya tabi tutulmamak temel insan haklarından biri olarak kabul edilmekte olup BM ‘Evrensel İnsan Hakları Beyannamesinin’97 hükümlerinden biridir ve ILO Sözleşmeleri 29 ‘Zorla Çalıştırma Sözleşmesi’24 ve 105 ‘Zorla Çalıştırılmanın Kaldırılması Sözleşmesine’29 tabidir. Zorla veya cebren çalıştırma çeşitli biçimlerde mevcut bulunmaktadır ve sunulan veriler kuruluşun bu tür çalıştırmanın ortadan kaldırılmasına katkıda bulunurken karşılaştığı zorlukları gösterecektir. Veri Derleme Zorla veya cebren çalıştırma vakaları bakımından belirgin risk teşkil ettiği düşünülen faaliyetleri ve tedarikçileri aşağıdakilerden biri bakımından tanımlayınız: Faaliyet türü (üretim tesisleri gibi) ve tedarikçi Riskli olduğu düşünülen faaliyetlerin ve tedarikçilerin bulunduğu ülkeler veya coğrafi bölgeler Tanımlama süreci, kuruluşun bu konuyla ilgili risk değerlendirmesine yaklaşımını yansıtmalıdır ve ILO Sözleşmelerin ve Önerilerin Uygulanması hakkında bilgi ve raporlar57gibi uluslararası kabul görmüş veri kaynaklarından yararlanabilir. Kuruluş tarafından raporlama dönemi zarfında bütün zorla veya cebren çalıştırma türlerinin ortadan kaldırılmasına katkı sağlama yönünde alınan önlemleri tanımlayınız. Daha ileri düzeyde rehberlik için ILO ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika Hakkında Üç Taraflı İlkeler Beyannamesi’64 ve OECD Çokuluslu Şirketler Rehberine73 bakınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Zorla veya cebren çalıştırma Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 186 BÖLÜM 4 Unsur: Güvenlik Uygulamaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-HR7 Kuruluşun faaliyetlerle ilgili insan hakları politikaları veya prosedürleri konusunda eğitim görmüş güvenlik personelinin yüzdesi Rehberlik s. 187 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Özel Güvenlik Hizmet Sağlayıcıları için Uluslararası Davranış Kuralları, 2010. Güvenlik ve İnsan Hakları Hakkında Gönüllü İlkeler, http://voluntaryprinciples.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 187 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR7 KURULUŞUN FAALİYETLERLE İLGİLİ İNSAN HAKLARI POLİTİKALARI VEYA PROSEDÜRLERİ KONUSUNDA EĞİTİM GÖRMÜŞ GÜVENLİK PERSONELİNİN YÜZDESİ a. Kuruluşun insan hakları politikaları veya özel prosedürleri ve bunların güvenliğe uygulanması konusunda düzenli eğitim görmüş güvenlik personelinin yüzdesini bildiriniz. b. Eğitim gereklerinin güvenlik personeli sağlayan üçüncü taraf kuruluşlar için de geçerli olup olmadığını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Güvenlik personelinin üçüncü taraflara karşı davranışını, başta güç kullanımı ile ilgili olmak üzere insan hakları konusundaki eğitimleri belirlemektedir. Güvenlik personelinin eğitilmesi, kuruluşun tasvip etmediği uygunsuz eylem veya yaklaşımlardan kaynaklanan itibarı ilgilendiren risklerin ve dava risklerinin önlenmesine yardımcı olabilir. Bu Gösterge kapsamında sağlanan bilgiler insan haklarıyla ilgili yönetim sistemlerinin ne ölçüde uygulandığının gösterilmesine yardımcı olmaktadır. Bu ölçü, kuruluşun insan hakları performansıyla ilgili beklentilerinin farkında olmasının makul olarak beklenebileceği güvenlik gücü oranını göstermektedir. Veri Derleme Kuruluşun doğrudan istihdam ettiği güvenlik personelinin toplam sayısını belirtiniz. Kuruluşun insan hakları politikaları veya özel prosedürleri ve bunların güvenliğe uygulanması konusunda düzenli eğitim görmüş güvenlik personelinin toplam sayısını bildiriniz. Eğitim, bu konuya özel eğitim veya daha genel bir eğitim programı dahilindeki bir modül anlamına gelebilmektedir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Güvenlik personeli Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun insan kaynakları departmanının yanı sıra dahili güvenlik personelince alınan eğitimin kayıtları ve dahili denetim programları dahildir. Yükleniciler çalışanlarıyla ilgili benzer bilgilere sahip olabilirler. 188 BÖLÜM 4 Unsur: Yerli Halkların Hakları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER Rehberlik s. 64-65 G4-DMA INDICATORS G4-HR8 Yerli halkların haklarıyla ilgili ihlal vakalarının toplam sayısı ve alınan önlemler Rehberlik s. 189 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), Çevresel ve Sosyal Sürdürülebilirlik Hakkında Performans Standartları, 2012. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 107, ‘Yerli Halklar ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1957. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 169, ‘Yerli ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1991. Birleşmiş Milletler (UN) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Beyannamesi’, 2007. 189 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR8 YERLİ HALKLARIN HAKLARIYLA İLGİLİ İHLAL VAKALARININ TOPLAM SAYISI VE ALINAN ÖNLEMLER a. Raporlama dönemi zarfında meydana gelen, yerli hakların haklarının ihlaliyle ilgili tespit edilmiş vakaların toplam sayısını bildiriniz. b. Vakaların ve alınan önlemlerin durumunu aşağıdakilere istinaden bildiriniz: Kuruluş tarafından incelenen vaka Uygulanan iyileştirme planları Uygulanmış iyileştirme planları ve rutin bir dahili yönetim inceleme süreciyle incelenen sonuçlar Eyleme tabi olmayan vaka REHBERLİK İlgililik Yerli halkların haklarıyla ilgili kaydedilmiş vakaların toplam sayısı kuruluşun yerli halklarla ilgili politikalarının uygulanması hakkında bilgi sağlamaktadır. Bu bilgiler, özellikle de yerli halkların kuruluşun faaliyet yerlerinin yakınında ikamet ettiği veya menfaatlerinin bulunduğu bölgelerdeki paydaş topluluklarıyla olan ilişkilerin durumunun gösterilmesine yardımcı olacaktır. Bilgiler ayrıca destek grupları için de ek bir giriş noktası sağlamaktadır. ILO Sözleşmeleri 107 ‘Yerli ve Kabile Nüfusları Sözleşmesi’30 ve 169 ‘Yerli ve Kabile Halkları Sözleşmesi’47 yerli halkların haklarıyla ilgilidir. Veri Derleme Kuruluşun kendi çalışanları arasında ve mevcut faaliyetlerin yakınındaki topluluklarda, kuruluşun planlanan veya önerilen gelecek faaliyetlerinden etkilenmesi olası yerli halkların haklarıyla ilgili vakaları tanımlayınız. Vakanın ve alınan önlemlerin durumunu aşağıdakilere istinaden tanımlayınız: Kuruluş tarafından incelenen vaka Uygulanan İyileştirme planları Uygulanmış İyileştirme planları ve rutin bir dahili yönetim inceleme süreciyle incelenen sonuçlar Eyleme tabi olmayan vaka Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Vakalar Yerli halklar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun işletme prosedürleri ve konuya ilişkin yönergeleri dahildir. Kuruluşun ülke yöneticileri ve hukuk uzmanları tarafından başka bilgiler de sağlanabilir. İşgücü dahilindeki yerli halklar hakkındaki bilgiler çalışan kayıtlarından elde edilebilir. 190 BÖLÜM 4 Unsur: Değerlendirme Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-HR9 İnsan hakları incelemelerine veya etki değerlendirmelerine tabi olmuş faaliyetlerin toplam sayısı ve yüzdesi Rehberlik s. 191 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ve Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI), Çatışmalardan Etkilenen ve Yüksek Risk Altındaki Bölgelerde Sorumlu Ticaret Hakkında Rehber: Şirketler ve Yatırımcılar için bir Kaynak, 2010. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, Çatışma Etkilerinin Değerlendirilmesi ve Risk Yönetimi Hakkında Küresel İlkeler Sözleşmesi Rehberi, 2002. 191 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR9 İNSAN HAKLARI İNCELEMELERİNE VE ETKİ DEĞERLENDİRMELERİNE TABİ OLMUŞ FAALİYETLERİN TOPLAM SAYISI VE YÜZDESİ a. İnsan hakları incelemelerine veya insan hakları etki değerlendirmelerine tabi olmuş faaliyetlerin toplam sayısını ve yüzdesini ülkeye göre bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Kuruluşların insan haklarına saygı gösterme konusundaki özel sorumluluklarının farkında olması gerekmektedir. Kuruluşun faaliyetlerinin mevcudiyetinin insan haklarının korunmasına saygı gösterilmesine olumlu ve olumsuz etkileri olabilir. Kuruluşlar insan haklarını doğrudan, kendi eylem ve faaliyetleri aracılığıyla ve dolaylı olarak, hükümetler, yerel toplumlar ve tedarikçiler de dahil olmak üzere başkalarıyla olan etkileşimleri ve ilişkileri vasıtasıyla etkileyebilirler. Toplam faaliyet sayısını ülkelere göre belirtiniz. Bu Gösterge için raporlanan bilgiler kuruluşun operasyon yerleri hakkında karar verirken insan hakları konularını ne ölçüde dikkate aldığı konusunda fikir verecektir. Kuruluşun insan hakları ihlalleriyle ilişkilendirilme veya bu ihlallerde suç ortağı sayılma potansiyelinin değerlendirilebilmesini sağlayacak bilgiler de sunacaktır. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına raporlama yapan kuruluşun hukuk, uyum ve insan kaynakları departmanları, ülke yöneticileri tarafından sağlanan bilgiler, iç denetim programları, risk yönetimi ofisi ve gerçekleştirilen her tür kuruluş dışı değerlendirme dahildir. Veri Derleme Kuruluşun faaliyet gösterdiği ülkeleri tanımlayınız. İnsan hakları incelemelerine veya insan hakları etki değerlendirmelerine konu olmuş faaliyetlerin sayısını ülke bazında belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız İnsan hakları incelemeleri 192 BÖLÜM 4 Unsur: Tedarikçilerin İnsan Hakları Bakımından Değerlendirilmesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 192-193 GÖSTERGELER G4-HR10 G4-HR11 İnsan hakları kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesi Rehberlik s. 194 Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkileri ve gerçekleştirilen eylemler Rehberlik s. 195 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ve Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI), Çatışmalardan Etkilenen ve Yüksek Risk Altındaki Bölgelerde Sorumlu Ticaret Hakkında Rehber: Şirketler ve Yatırımcılar için bir Kaynak, 2010. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, Çatışma Etkilerinin Değerlendirilmesi ve Risk Yönetimi Hakkında Küresel İlkeler Sözleşmesi Rehberi, 2002. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Yeni tedarikçilerin insan hakları kriterlerinin kullanılmasıyla taranmasında yararlanılan sistemleri tarif ediniz. Yeni tedarikçilerin taranmasında kullanılan insan hakları kriterlerinin listesini veriniz. İnsan hakları kriterleri veya insan hakları etki değerlendirmeleri aşağıdakileri kapsayabilir: Çocuk işçiler Ayrımcılık Zorla veya cebren çalıştırma Örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı Yerli halkların hakları Güvenlik uygulamaları Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerini tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan durum tespiti gibi süreçleri tarif ediniz. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi sonucunda doğan faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Kuruluşun insan hakları etki değerlendirilmesi bakımından tedarikçileri nasıl tanımladığını ve bunlar arasında nasıl öncelik belirlediğini tarif ediniz. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. Tedarik zincirinde tespit edilmiş belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerini çözmek üzere alınan önlemleri bildiriniz. Önlemlerin etkileri önleme amaçlı mı, hafifletme amaçlı mı yoksa düzeltme amaçlı mı olduklarını açıklayınız. Alınan önlemler kuruluşun satın alma uygulamalarının ayarlanmasını, performans beklentilerinin 193 BÖLÜM 4 UNSURA ÖZEL G4-DMA-b DEVAMI ayarlanmasını, kapasite oluşturulmasını, eğitimi, süreçlerde değişiklikleri ve bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasını içerebilir. Belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz insan hakları etkilerinin önlenmesinin, hafifletilmesinin ve düzeltilmesinin teşviki için tedarikçilerle olan sözleşmelerde beklentilerin ne şekilde oluşturulduğunu ve tanımlandığını (hedefler ve amaçlar da dahil olacak şekilde) tarif ediniz. Belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz insan hakları etkilerinin önlenmesi, hafifletilmesi ve düzeltilmesi konusunda tedarikçilere teşvik veya ödül sağlanıp sağlanmadığını belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin insan hakları kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesine ve denetlenmesine yönelik uygulamalarını tarif ediniz. Değerlendirme ve denetimin türünü, sistemini, kapsamını, sıklığını ve mevcut uygulamasını listeleyiniz ve tedarik zincirinin hangi kısımlarının onaylanmış ve denetlenmiş olduğunu belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin insan hakları kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesi ve denetimi kuruluş tarafından, ikinci veya üçüncü bir tarafça gerçekleştirilebilir. İnsan hakları etki değerlendirmesinin bir sonucu olarak bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasının olası olumsuz etkilerini değerlendirmeye yönelik sistemleri ve kuruluşun bu etkileri hafifletmeye ilişkin stratejisini tarif ediniz. 194 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR10 İNSAN HAKLARI KRİTERLERİNİN KULLANILMASIYLA TARANAN YENİ TEDARİKÇİLERİN YÜZDESİ a. İnsan hakları kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge, kuruluşun insan hakları durum tespiti süreçlerine tabi olarak seçilmiş veya anlaşmaya varılmış tedarikçilerin yüzdesi hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. BM, Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve107 kuruluşların faaliyetlerinde ve başkalarıyla olan ilişkilerinde insan haklarına saygı göstermeleri yönündeki beklentiyi teyit etmiştir. kriterlerinin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin toplam sayısını bildiriniz. İnsan hakları kriterleri aşağıdakileri içerebilir: Çocuk işçiler Ayrımcılık Zorla veya cebren çalıştırma Örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı Yerli halkların hakları Güvenlik uygulamaları İnsan hakları durum tespiti bir tedarikçiyle geliştirilen yeni bir ilişkinin mümkün olduğunca erken bir döneminde başlatılmalıdır. Belirgin ölçekte olası olumsuz insan hakları etkileri sözleşmelerin veya başka anlaşmaların yapılandırılması aşamasında önlenebilir veya hafifletilebilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Tedarikçi taraması Veri Derleme Kuruluşun seçmeyi veya anlaşmayı düşündüğü yeni tedarikçilerin toplam sayısını belirtiniz. İnsan hakları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 195 BÖLÜM 4 G4-HR11 TEDARİK ZİNCİRİNDEKİ BELİRGİN ÖLÇEKTE MEVCUT VE OLASI OLUMSUZ İNSAN HAKLARI ETKİLERİ VE GERÇEKLEŞTİRİLEN EYLEMLER a. İnsan hakları etki değerlendirmelerine tabi tedarikçilerin sayısını bildiriniz. b. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerinin olduğu tespit edilen tedarikçilerin sayısını bildiriniz. c. Tedarik zincirinde tespit edilmiş, belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerini bildiriniz. d. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda kendileriyle iyileştirmeler konusunda uzlaşılan tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. e. Belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda kendileriyle olan ilişkinin sonlandırıldığı tedarikçilerin yüzdesini ve bu sonlandırmanın neden gerçekleştiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge bir kuruluşun tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkileriyle ilgili farkındalığı hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. BM, Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve107 kuruluşların faaliyetlerinde ve başkalarıyla olan ilişkilerinde insan haklarına saygı göstermeleri yönündeki beklentiyi onaylamıştır. Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerinin tanımlanmasına ve değerlendirilmesine yönelik süreçler, bir kuruluşa bunlara yanıt verebilme olanağını sağlayabilir. Veri Derleme Belirgin etkiler hakkında uygun bir bağlam sağlaması durumunda, kuruluşların bu Göstergenin talep ettiği bilgileri tedarikçinin konumuna ve belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz insan hakları etkilerine göre ayırması teşvik edilmektedir. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi sonucunda doğan faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. İnsan hakları değerlendirmeleri aşağıdakileri içerebilir: Çocuk işçiler Ayrımcılık Zorla veya cebren çalıştırma Örgütlenme ve toplu sözleşme hakkı Yerli halkların hakları Güvenlik uygulamaları Değerlendirmeler, değerlendirmeden önce belirlenmiş ve iletilmiş kararlaştırılmış performans beklentileri karşısında gerçekleştirilebilir. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. İyileştirmelere kuruluşun tedarik uygulamalarının ayarlanması, performans beklentilerinin ayarlanması, kapasite oluşturma, eğitim ve süreçlerdeki değişiklikler dahil olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 196 BÖLÜM 4 Unsur: İnsan Hakları Şikâyet Mekanizmaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 196 GÖSTERGELER İnsan hakları etkileriyle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilmiş, yanıtlanmış ve G4-HR12 çözümlenmiş şikâyetlerin sayısı Rehberlik s. 197 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun tedarik zincirinin tamamını kapsayacak şekilde insan hakları etkilerine yönelik şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyetini ve erişilebilirliğini ve paydaşların bunların etkililiğinin takibine katılımını tarif ediniz. Kuruluşun şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin etkililiğinin takibine katılan paydaşlar tedarikçileri ve yerel toplum ile işçi temsilcilerini içerebilir. Şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyeti ve erişilebilirliğine ilişkin eğitim türlerini belirtiniz. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 197 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-HR12 İNSAN HAKLARI ETKİLERİYLE İLGİLİ OLARAK RESMİ ŞİKÂYET MEKANİZMALARI KANALIYLA GETİRİLMİŞ, YANITLANMIŞ VE ÇÖZÜMLENMİŞ ŞİKÂYETLERİN SAYISI a. Raporlama dönemi zarfında insan hakları etkileriyle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. b. Tanımlanan şikâyetlerden kaçının aşağıdaki özellikleri taşıdığını bildiriniz: Raporlama dönemi zarfında yanıtlanan Raporlama dönemi zarfında çözümlenen c. İnsan hakları etkileriyle ilgili olarak raporlama döneminden önce getirilen ve raporlama dönemi zarfında çözümlenen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun faaliyetlerinin ve (tedarik zincirindeki kuruluşlar gibi) başkalarıyla ilişkilerinin insan hakları etkileri ile ilgili anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Etkili şikâyet mekanizmaları insan haklarının başarılı bir şekilde korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Veri Derleme Mevcut resmi şikâyet mekanizmalarını tanımlayınız. Resmi şikâyet mekanizmaları raporlama yapan kuruluş tarafından veya kuruluş dışı bir tarafça yönetilebilir. Raporlama dönemi zarfında insan hakları etkileriyle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını tanımlayınız. Hem mevcut yıla hem de önceki yıla ait şikâyet başvurularından gelen ve raporlama dönemi zarfında yanıtlanmış veya çözümlenmiş olan şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Belirgin etkilerle ilgili uygun bir bağlam sağlayacak olması halinde, kuruluşlar şikâyet sayısını şikâyetin niteliğine ve konumuna göre ve şikâyette bulunan tarafa göre ayırmaları konusunda teşvik edilmektedirler. Şikâyette bulunan taraflar aşağıdakileri içerebilir: Dahili paydaşlar (çalışanlar gibi) Kuruluş dışı paydaşlar (tedarikçiler, yerel toplumlar gibi) Aşağıdaki gibi tanımlanan bireyler veya insan grupları: –– Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal gruplara üye olma –– Diğer çeşitlilik göstergeleri Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi şikâyet mekanizmaları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum, tedarik, satın alma ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. 198 BÖLÜM 4 ALT KATEGORİ: TOPLUM Giriş Toplum alt Kategorisi bir kuruluşun toplum ve yerel toplumlar üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Toplum üyeleri aşağıdakiler temelinde bireysel haklara sahiptir: Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’, 1948 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966 Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’, 1966 Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Gelişme Hakkına Dair Bildiri’, 1986 Kolektif topluluk hakları ve yerli halkların ve kabile halklarının hakları aşağıdakilerle tanınmaktadır: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 107, ‘Yerli Halklar ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1957 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 169, ‘Yerli ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1991 Birleşmiş Milletler (UN) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Beyannamesi’, 2007 Kimlik bakımından bu halkların hakları hem kolektif hem de bireysel temeldedir. Bu halkların rızalarının alınmasına yönelik, özgür, önceden planlanmış ve bilgilendirilmiş istişare hakları yukarıdaki referans noktalarında açıkça tanınmış temel haklardır. 199 BÖLÜM 4 Unsur: Yerel Toplumlar Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 199 GÖSTERGELER G4-SO1 G4-SO2 Yerel toplum katılımı, etki değerlendirmeleri ve gelişim programlarının uygulandığı operasyonların yüzdesi Rehberlik s. 200-201 Yerel toplumlar üzerinde belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkileri olan operasyonlar Rehberlik s. 202-203 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in İnsan Hakları başlıklı IV. Bölümünün, İstihdam ve Endüstriyel İlişkiler başlıklı V. Bölümünün ve Çevre başlıklı VI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), Çevresel ve Sosyal Sürdürülebilirlik Hakkında Performans Standartları, 2012. Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), Paydaş Katılımı: Gelişmekte Olan Pazarlarda Faaliyet Gösteren Şirketler için İyi Uygulamalar El Kitabı, 2007. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Zayıf Yönetişim Bölgelerindeki Çokuluslu Şirketler İçin Risk Farkındalığı Aracı, 2006. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 1. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Aşağıdakileri tarif ediniz: Yerel toplumların toplu haklarıyla ilgili referanslar ve beyanlar Kadın ve erkeklerin yerel toplumlarda nasıl bir etkileşim içinde oldukları Çalışma konseylerinin, iş sağlığı ve güvenliği komitelerinin veya diğer bağımsız çalışan temsil kuruluşlarının yerel toplumlar üzerindeki etkilerle başa çıkma konusunda nasıl yetkilendirildikleri ve nasıl başa çıktıkları 200 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO1 YEREL TOPLUM KATILIMI, ETKİ DEĞERLENDİRMELERİ VE GELİŞİM PROGRAMLARININ UYGULANDIĞI OPERASYONLARIN YÜZDESİ a. Aşağıdakilerin kullanımı da dahil olmak üzere yerel toplum katılımı, etki değerlendirmeleri ve gelişim programlarının uygulandığı operasyonların yüzdesini bildiriniz: Katılım süreçleri temel alınarak cinsiyet etki değerlendirmeleri de dahil olmak üzere sosyal etki değerlendirmeleri Çevresel etki değerlendirmeleri ve sürekli izleme Çevresel ve sosyal etki değerlendirmelerinin sonuçlarının kamuya açıklanması Yerel toplumların ihtiyaçlarına dayanan yerel toplumsal kalkınma programları Paydaş tespitine dayalı paydaş katılımı planları Hassas grupları kapsayan geniş tabanlı yerel toplum istişare komiteleri ve süreçleri Etkilerle başa çıkılmasına yönelik iş konseyleri, iş sağlığı ve güvenliği komiteleri ve diğer çalışan temsil organları Resmi yerel toplum şikâyet süreçleri REHBERLİK İlgililik Yerel toplumlarda insanlar üzerindeki etkilerin yönetilmesinin kilit unsurlarından biri, mevcut ve olası etkilerin anlaşılması için değerlendirme ve planlama yapılması ve beklenti ve ihtiyaçlarını anlamak için yerel toplumlarla kuvvetli bir ilişki kurulmasıdır. Katılım, etki değerlendirmesi ve gelişim programlarına dahil edilebilecek birçok unsur mevcuttur. Bu Gösterge hangi unsurların tutarlı bir şekilde ve kuruluş genelinde uygulandığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Katılım, etki değerlendirmesi ve gelişim programları; bu programların uygulamalarının tutarlılığıyla birleştirildiğinde, bir kuruluşun çabalarının genel kalitesi ve bunun yanı sıra kurumsal politika veya politikaları takip etme derecesi hakkında fikir vermektedir. Veri Derleme Toplam faaliyet sayısını belirtiniz. Toplam faaliyet sayısı G4-9’da raporlanan faaliyetlerle eşleşmektedir. Aşağıdakilerin kullanımı da dahil olmak üzere kuruluş genelinde yerel toplum katılımını, etki değerlendirmesini ve gelişim programlarını tanımlayınız: Katılım süreçleri temel alınarak cinsiyet etki değerlendirmeleri de dahil olmak üzere sosyal etki değerlendirmeleri Çevresel etki değerlendirmeleri ve sürekli izleme Çevresel ve sosyal etki değerlendirmelerinin sonuçlarının kamuya açıklanması Yerel toplumların ihtiyaçlarına dayanan yerel toplumsal gelişim programları Paydaş tespitine dayalı paydaş katılımı planları Hassas grupları kapsayan geniş tabanlı yerel toplum istişare komiteleri ve süreçleri Etkilerle başa çıkılmasına yönelik iş konseyleri, iş sağlığı ve güvenliği komiteleri ve diğer çalışan temsil organları Resmi yerel toplum şikâyet süreçleri Kuruluş genelinde yerel toplum katılımı, etki değerlendirmesi ve gelişim programları üstlenmiş faaliyet birimlerinin toplam sayısını belirtiniz. Bu bilgiden yararlanarak uygulanmış yerel toplum katılımı, etki değerlendirmeleri ve geliştirme programları bulunan faaliyet birimlerinin yüzdesini hesaplayınız. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Hassas gruplar Toplumsal gelişim programı Yerel toplum 201 BÖLÜM 4 G4-SO1 DEVAMI Belge kaynakları Bu Göstergeye ilişkin potansiyel bilgi kaynaklarına aşağıdakiler dahildir: Kamuoyuyla istişare ve istişare planları Çalışma konseylerinin, iş sağlığı ve güvenliği komitelerinin ve diğer çalışan temsili organlarının gündemleri ve toplantı raporları Sosyoekonomik, sağlık, çevresel ve kültürel araştırmalar gibi temel araştırmalar Sosyal etki değerlendirmeleri Cinsiyet üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi Sağlık üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi Çevresel etki değerlendirmeleri Sosyal eylem planları Yerleştirme eylem planları Toplumsal gelişim planları Şikâyet mekanizmaları Toplum bilgi merkezlerinde saklanan belgeler 202 BÖLÜM 4 G4-SO2 YEREL TOPLUMLAR ÜZERİNDE BELİRGİN ÖLÇEKTE MEVCUT VE OLASI OLUMSUZ ETKİLERİ OLAN OPERASYONLAR a. Aşağıdaki bilgiler de dahil olmak üzere yerel toplumlar üzerinde belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olan operasyonları bildiriniz: Faaliyetlerin coğrafi konumu Faaliyetlerin belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri REHBERLİK İlgililik Giriş, işletme ve çıkış ile ilgili kurumsal faaliyetlerin yerel toplumlar üzerinde bir dizi belirgin olumsuz etkisi olabilir. Kılavuzlardaki çevresel emisyonlar veya ekonomik veriler gibi Göstergeler olumlu ve olumsuz etkiler hakkında genel bir tablo sunabilir, fakat bunları yerel toplumlarla ilişkileri bakımından gösteremeyebilir. Bu Gösterge, (G4-EC1 kapsamında ele alınan) topluma yapılan yatırım veya bağışlarla değil, faaliyetlerle ilgili olan belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilere odaklanmaktadır. Gösterge, bir kuruluşun yerel toplumlar üzerindeki etkilerine ilişkin farkındalığı hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Aynı zamanda, kuruluşun yerel toplumlara olan bütün kuruluş genelindeki ilgisi bağlamında daha iyi öncelik belirlemesini ve bu ilgiyi iyileştirmesini de sağlamaktadır. Özel zorlukları olan faaliyetlerin anlaşılması, kuruluş genelindeki süreçler hakkındaki bilgilerle birleştirildiğinde paydaşların bir kuruluşun genel toplumsal performansını daha iyi değerlendirebilmelerini sağlamaktadır. Olumsuz etkilerin bir analizi, bir kuruluşun yönetim sistemleri konusundaki yaklaşımını yansıtabilmesini ve bunun sonucunda potansiyel bir ortak olarak kuruluşun markasını ve itibarını geliştirebilmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda da bir kuruluşun mevcut faaliyetleri sürdürme ve yeni faaliyetleri başlatma yeteneğini güçlendirmektedir. Veri Derleme Aşağıdakiler gibi kaynaklar da dahil olmak üzere faaliyetlerin yerel toplumlar üzerindeki ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilerine ilişkin dahili bilgi kaynaklarını tanımlayınız: Mevcut performans verileri Dahili yatırım planları ve ilişkili risk değerlendirmeleri GRI Göstergeleriyle (örneğin G4-EC8, G4-EN1, G4-EN3, G4-EN8, G4-EN12, G4-EN14, G4-EN20 ila G4-EN27, G4-EN30, G4-LA7, G4-HR5 ila G4-HR8, G4-SO11, G4-PR1, G4-PR2) toplanan, her toplumla ilgili bütün veriler Asgari olarak aşağıdakilerin göz önüne alınması da dahil olmak üzere belirgin ölçekte olası olumsuz etkileri tanımlayınız: Aşağıdakiler gibi faktörler nedeniyle olası etkilerin yerel toplumlara getirdiği hassasiyet ve risk: –– Yerel toplumun fiziksel veya ekonomik yalnız bırakılma derecesi –– Toplum dahilinde, cinsiyet eşitliği derecesi de dahil olmak üzere sosyoekonomik gelişmişlik seviyesi –– Sosyoekonomik altyapının (sağlık, eğitim) durumu –– Faaliyet birimlerine yakınlık –– Sosyal örgütlenme seviyesi –– Yerel toplumların çevresindeki yerel ve ulusal kuruluşların yönetişimlerinin kuvvet ve niteliği Paylaşılan kaynakların ortalamanın üzerinde kullanımı veya paylaşılan kaynaklar üzerindeki etkileri nedeniyle yerel toplumun kuruluşun faaliyetlerine maruziyetini tanımlayınız. Buna aşağıdakiler dahil olabilir: Genel olarak çevreye ve insan sağlığına, özel olarak da üreme sağlığına etkide bulunan tehlikeli maddelerin kullanımı Salınan kirliliğin hacmi ve türü Yerel toplumda büyük işveren olma durumu Arazi dönüştürme ve yeniden yerleştirme Ulusal kaynak tüketimi Yerel toplumlar ve hakları üzerindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel etkileri tanımlayınız. Bu, aşağıdakilerin göz önüne alınmasını da içerebilir: Etkinin yoğunluğu veya şiddeti Etkinin muhtemel devam süresi Etkinin tersine çevrilebilirliği Etkinin ölçeği BÖLÜM 4 G4-SO2 DEVAMI Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Yerel toplum Yerel toplumlar üzerinde belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olan faaliyetler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına; kurumsal politikalar ve risk değerlendirme prosedürleri, yerel toplum programlarından toplanan verilerin sonuçları ve kuruluş dışı paydaş forumlarının, müşterek toplum komitelerinin, paydaş raporlarının ve diğer geri bildirimlerin analiz sonuçları dahildir. 203 204 BÖLÜM 4 Unsur: Yolsuzlukla Mücadele Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 205 GÖSTERGELER G4-SO3 Yolsuzlukla ilgili riskler bakımından değerlendirilmiş faaliyetlerin toplam sayısı ve yüzdesi ve tespit edilen belirgin riskler Rehberlik s. 206 G4-SO4 G4-SO5 Yolsuzlukla mücadele politika ve prosedürleri ile ilgili iletişim ve eğitim Rehberlik s. 207 Teyit edilmiş yolsuzluk vakaları ve alınan önlemler Rehberlik s. 208 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Rüşvetle, Rüşvet Talebiyle ve Haraçla Mücadele başlıklı VII. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 10. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Kaynaklar İngiltere Adalet Bakanlığı, Rüşvet Kanunu 2010 Rehberi, 2011. A.B.D. Adalet Bakanlığı Ceza Bölümü ve A.B.D. Menkul Değerler ve Döviz Komisyonu İcra Bölümü, A.B.D. Yurtdışında Yolsuz Uygulamalar Kanunu Hakkında Kaynak Kılavuzu, 2012. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvetle Mücadele Hakkında Sözleşme’, 1997. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), İç Kontrol, Etik ve Uyum Hakkında İyi Uygulamalar Rehberi, 2010. Transparency International, ‘Rüşvetle Mücadele için Ticari İlkeler’, 2011. Transparency International, Yolsuzluk Algıları Endeksi, http://www.transparency.org/research/cpi/overview, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’, 2003. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ve Transparency International, Yolsuzluğa Karşı 10. İlke Hakkında Raporlama Rehberi, 2009. Dünya Bankası, Uluslararası Yönetişim Göstergeleri (WGI), Yolsuzluğun Kontrolü, http://info.worldbank.org/governance/wgi/mc_countries. asp, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 205 BÖLÜM 4 UNSUR: YOLSUZLUKLA MÜCADELE DEVAMI REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-a için Unsura özel Rehberlik. Risk değerlendirmede kullanılan (konum, faaliyet, sektör gibi) kriterler de dahil olmak üzere kuruluşun yolsuzlukla ilgili risk değerlendirme prosedürlerini tarif ediniz. G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun çalışanların veya kuruluşun faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı kişilerin içinde bulunabileceği menfaat çatışmalarını nasıl belirlediğini ve yönettiğini tarif ediniz. En yüksek yönetişim organına ilişkin menfaat çatışmaları G4-41 kapsamında ele alınmıştır. Kuruluşun başka kuruluşlara sağlanan (mali ve ayni) bağışların ve sponsorlukların gizli rüşvet olarak kullanılmamasını nasıl sağladığını tarif ediniz. Bağış ve sponsorlukların (mali ve ayni) alıcılarına kar amacı gütmeyen kuruluşlar, dini örgütler, özel örgütler ve etkinlikler dahil olabilir. Yolsuzlukla mücadele hakkında iletişim ve eğitimin, yüksek yolsuzluk riski taşıdığı tespit edilen yönetişim organı üyelerine, çalışanlara ve iş ortaklarına ne ölçüde uygun hale getirildiğini tarif ediniz. Yönetişim organı üyeleri, çalışanlar ve iş ortakları için yolsuzlukla mücadele eğitiminin hangi safhada sağlandığını (örneğin yeni çalışanlar kuruluşa girdiğinde, yeni iş ortaklarıyla ilişkiler kurulduğunda) ve eğitimin sıklığını (örneğin yıllık, iki yılda bir) tarif ediniz. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere kuruluşun katıldığı yolsuzlukla mücadele için ortak tutum faaliyetlerini tarif ediniz: Ortak tutum faaliyetlerine ilişkin strateji Kuruluşun katıldığı ortak tutum inisiyatiflerinin bir listesi Bu inisiyatiflerin ana taahhütlerinin tarifi Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Menfaat çatışması Yolsuzluk Yolsuzlukla mücadele için ortak tutum 206 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO3 YOLSUZLUKLA İLGİLİ RİSKLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMİŞ FAALİYETLERİN TOPLAM SAYISI VE YÜZDESİ VE TESPİT EDİLEN BELİRGİN RİSKLER a. Yolsuzlukla ilgili riskler bakımından değerlendirilmiş faaliyetlerin toplam sayısını ve yüzdesini bildiriniz. b. Risk yönetimi yoluyla belirlenmiş, yolsuzlukla ilgili belirgin riskleri bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Yolsuzluk risklerinin yönetimine ilişkin çabalar destekleyici prosedürlere sahip bir sistem gerektirmektedir. Bu Gösterge risk değerlendirmesinin kuruluş genelinde ne derecede uygulandığını ölçmektedir. Risk değerlendirmeleri kuruluş içinde ve kuruluşla ilgili yolsuzluk vakaları potansiyelinin değerlendirilmesine ve kuruluşun yolsuzlukla mücadeleye yönelik politika ve prosedürler tasarlamasına yardımcı olmaktadır. Veri Derleme Yolsuzlukla ilgili riskler bakımından değerlendirilen faaliyetleri belirtiniz. Bu, yolsuzluğa odaklanmış düzenli bir risk değerlendirmesini veya yolsuzluğun bir risk faktörü olarak genel risk değerlendirmelerine katılmasını ifade etmektedir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız İşletme Yolsuzluk Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına raporların, risk kayıtlarının veya risk yönetimi sistemlerinin takibi dahildir. 207 BÖLÜM 4 G4-SO4 YOLSUZLUKLA MÜCADELE POLİTİKA VE PROSEDÜRLERİ İLE İLGİLİ İLETİŞİM VE EĞİTİM a. Kuruluşun yolsuzlukla mücadele politika ve prosedürlerinin iletildiği yönetişim organı üyelerinin toplam sayısını ve bölgelere göre dağılım yüzdesini bildiriniz. b. Kuruluşun yolsuzlukla mücadele politika ve prosedürlerinin iletildiği çalışanların toplam sayısını ve yüzdesini çalışan kategorilerine ve bölgelere göre bildiriniz. c. Kuruluşun yolsuzlukla mücadele politika ve prosedürlerinin iletildiği iş ortaklarının toplam sayısını ve yüzdesini iş ortağı türlerine ve bölgelere göre bildiriniz. d. Yolsuzlukla mücadele ile ilgili eğitim almış yönetişim organı üyelerinin toplam sayısını ve bölgelere göre dağılım yüzdesini bildiriniz. e. Yolsuzlukla mücadeleyle ilgili eğitim almış çalışanların toplam sayısını ve yüzdesini çalışan kategorisine ve bölgeye göre bildiriniz. REHBERLİK İlgililik İletişim ve eğitim yolsuzlukla mücadeleye ilişkin dahili ve harici farkındalığı ve gerekli kapasiteyi oluşturur. Bu Gösterge kuruluşun yolsuzlukla mücadele politika ve prosedürlerini bildiği varsayılabilecek yönetişim organı üyeleri, çalışanları ve iş ortaklarının oranını ortaya koymaktadır. Veri Derleme G4-LA12’deki verileri kullanarak aşağıdakileri belirleyiniz: Kuruluş içinde mevcut olan (yönetim kurulu, yönetim komitesi veya kurumsal olmayan organizasyonların bunlara eşdeğer organları gibi) yönetişim organları Bu yönetişim organlarını meydana getiren bireylerin ve/veya çalışanların toplam sayısı Her bir çalışan kategorisindeki çalışanların toplam sayısı (yönetişim organı üyeleri hariç) İş ortaklarının toplam sayısı tahmin edilecektir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan Çalışan kategorisi İş ortağı Yolsuzluk Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına eğitim kayıtları dahildir. 208 BÖLÜM 4 G4-SO5 TEYİT EDİLMİŞ YOLSUZLUK VAKALARI VE ALINAN ÖNLEMLER a. Teyit edilmiş yolsuzluk vakalarının toplam sayısını ve niteliğini bildiriniz. b. Çalışanların yolsuzluk nedeniyle işten çıkarıldığı veya disiplin cezalarına çarptırıldığı teyit edilmiş vakaların toplam sayısını bildiriniz. c. İş ortaklarıyla olan sözleşmelerin yolsuzluğa ilişkin ihlaller nedeniyle feshedildiği veya yenilenmediği teyit edilmiş vakaların toplam sayısını bildiriniz. d. Raporlama dönemi zarfında kuruluş veya çalışanları aleyhine yolsuzlukla ilgili olarak açılmış kamu davalarını ve bu davaların sonuçlarını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Yolsuzluk bir kuruluşun itibarına ve işlerine yönelik belirgin bir risk teşkil edebilir. Geçiş ekonomilerinde yoksulluk, çevreye verilen zarar, insan hakları ihlalleri, demokrasi ihlalleri, yatırımların kötüye kullanılması ve kanunların altının oyulması gibi olumsuz etkilerle geniş anlamda bağlantılıdır. Pazar, uluslararası normlar ve paydaşlar gittikçe artan bir ölçüde kuruluşlardan dürüstlüğe, yönetişime ve iyi ticaret uygulamalarına bağlılıklarını göstermelerini beklemektedirler. Bu Gösterge yolsuzluk risklerine maruziyetin sınırlandırılması için alınan özel önlemleri göstermektedir. Paydaşlar hem vakaların gerçekleşmesiyle hem de kuruluşun yanıtıyla ilgilenmektedirler. Veri Derleme Teyit edilmiş yolsuzluk vakalarının toplam sayısını belirtiniz. Teyit edilmiş yolsuzluk vakası ayrı ayrı her bir doğrulanmış yolsuzluk vakasını ifade etmektedir. Teyit edilmiş yolsuzluk vakalarının niteliğini belirtiniz. Yolsuzlukla ilgili kamu davalarına mevcut kamu soruşturmaları, kovuşturmalar veya kapanmış davalar dahildir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Çalışan İş ortağı Teyit edilmiş yolsuzluk vakaları Yolsuzluk Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluş, çalışanları veya iş ortakları aleyhine açılan davaların hukuk departmanındaki kayıtları, dahili disiplin oturumlarının tutanakları ve iş ortaklarıyla yapılan sözleşmeler dahildir. 209 BÖLÜM 4 Unsur: Kamu Politikası Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 209 GÖSTERGELER G4-SO6 Ülkeye ve alıcıya/lehtara göre siyasi desteklerin toplam değeri Rehberlik s. 210 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Rüşvetle, Rüşvet Talebiyle ve Haraçla Mücadele başlıklı VII. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İlkeleri, ‘Kurumsal Yönetişim İlkeleri’, 2004. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Tavsiye Kararı, ‘Lobi Faaliyetlerinde Şeffaflık ve Dürüstlük İlkeleri Hakkındaki Konsey Tavsiye Kararı’, 2010. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ‘On İlke’ Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, ‘On İlke’, 2000’in 10. İlkesinin uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun kamu politikası geliştirmesinde ve lobi faaliyetlerine katılımında odaklanılan belirgin konuları tarif ediniz. Bu, ayrı ayrı faaliyetler yerine tüm kuruluş genelindeki katılımları anlatmaktadır. Tanımlanan konuların her biriyle ilgili olarak kuruluşun temel duruşunu belirtiniz ve lobi faaliyetlerine ilişkin duruşları ve beyan edilen politikalar, sürdürülebilirlik hedefleri ve diğer kurumsal tutumları arasındaki her tür belirgin farkı tarif ediniz. 210 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO6 ÜLKEYE VE ALICIYA/LEHTARA GÖRE SİYASİ DESTEKLERİN TOPLAM DEĞERİ a. Kuruluş tarafından doğrudan veya dolaylı olarak verilmiş mali ve ayni siyasi desteklerin toplam parasal değerini ülkeye ve alıcıya/lehtara göre bildiriniz. b. Uygulanabilir olması durumunda ayni katkıların parasal değerinin nasıl belirlendiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Göstergenin amacı kuruluşun siyasi görüşlere yönelik desteğinin tanımlanması ve politik faaliyet ve ilişkilerinde dürüstlük ve şeffaflığın sağlanmasıdır. Siyasi amaçlara yönelik doğrudan veya dolaylı katkılar usulsüz etki oluşturma veya politik sürece yolsuzluk karıştırma için kullanılabileceklerinden yolsuzluk riski teşkil edebilmektedir. Birçok ülke partilerin ve adayların kampanya harcamalarına sınırlamalar getiren mevzuatlara sahiptir ve bu mevzuatların etrafından dolaşmak için usulsüz katkılar yapılabilmektedir. Buna, katkıların aracılar, lobi faaliyetinde bulunanlar veya politik görüşlerle bağlantılı örgütler kanalıyla dolaylı olarak aktarılması dahil olabilmektedir. Veri Derleme Kuruluş tarafından mali ve ayni siyasi desteklerin hangi ülkelerde ve hangi siyasi partilere, politikacılara veya görüşlere doğrudan veya dolaylı olarak yapıldığını belirtiniz. Mali siyasi destekleri (mevcut oldukları durumlarda) ulusal muhasebe kurallarına uygun olarak hesaplayınız. Ayni siyasi desteklerin değeri tahmin edilecektir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Dolaylı siyasi destekler Siyasi destekler Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluş dışı ödemelerin ve ayni katkıların muhasebe kayıtları ve kamuya açıklama beyanları dahildir. 211 BÖLÜM 4 Unsur: Rekabete Aykırı Davranış Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-SO7 Rekabete aykırı davranışlara, tröstleşme ve tekelcilik faaliyetlerine ilişkin davaların toplam sayısı ve bunların sonuçları Rehberlik s. 212 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Rekabet başlıklı X. Bölümünün ve Vergilendirme başlıklı XI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 212 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO7 REKABETE AYKIRI DAVRANIŞLARA, TRÖSTLEŞME VE TEKELCİLİK FAALİYETLERİNE İLİŞKİN DAVALARIN TOPLAM SAYISI VE BUNLARIN SONUÇLARI a. Kuruluşun katıldığının belirlendiği rekabete aykırı davranışlarla ve tröstleşmeyi ve tekelciliği önleme mevzuatı ihlalleriyle ilgili olarak raporlama dönemi zarfında sürmekte olan veya karara bağlanmış davaların toplam sayısını bildiriniz. b. Her tür karar veya mahkeme emri de dahil olmak üzere karara bağlanmış davaların başlıca sonuçlarını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge öncelikli olarak rekabete zararlı davranışların, tröstleşme veya tekelcilik uygulamalarının düzenlenmesi için tasarlanmış ulusal veya uluslararası kanunlar kapsamında açılan davalarla ilgilidir. Veri Derleme Kuruluşun yer aldığının belirlendiği rekabete aykırı davranışlarla ve tröstleşmeyi ve tekelciliği önleme mevzuatı ihlalleriyle ilgili olarak raporlama dönemi zarfında sürmekte olan veya karara bağlanmış davaları tanımlayınız. Rekabete aykırı davranışlar, tröstleşme ve tekelcilik uygulamaları; tüketici tercihini, fiyatlandırmayı ve verimli pazarlar için elzem olan diğer faktörleri etkileyebilir. Birçok ülkede, kuruluşlar arasındaki rekabetin ekonomik verimliliği ve sürdürülebilir büyümeyi desteklediği varsayımıyla, tekelleri kontrol altında tutmayı veya önlemeyi hedefleyen kanunlar getirilmiştir. Dava, kuruluşun pazar faaliyetlerinin veya durumunun üçüncü bir tarafın müdahalesini gerektirecek bir dereceye ulaşmış olduğu durumu anlatmaktadır. Bu durumlardan kaynaklanan yargı kararlarının yol açabileceği risk, kuruluşun pazar faaliyetlerinde belirgin bir aksamanın yanı sıra cezai önlemleri de kapsamaktadır. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Rekabete aykırı davranış Tröstleşmeyi ve tekelciliği önleyici uygulamalar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk departmanlarının kayıtlarını ve kamu kayıtlarını içermektedir. 213 BÖLÜM 4 Unsur: Uyum Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-SO8 Kanun ve yönetmeliklere uyulmaması nedeniyle uygulanan önemli cezalarının parasal değeri ve parasal olmayan yaptırımların toplam sayısı Rehberlik s. 214 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Rekabet başlıklı X. Bölümünün ve Vergilendirme başlıklı XI. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 214 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO8 KANUN VE YÖNETMELİKLERE UYULMAMASI NEDENİYLE UYGULANAN ÖNEMLİ CEZALARIN PARASAL DEĞERİ VE PARASAL OLMAYAN YAPTIRIMLARIN TOPLAM SAYISI a. Önemli cezaları ve parasal olmayan yaptırımları aşağıdakiler bakımından bildiriniz: Önemli cezaların toplam parasal değeri Parasal olmayan yaptırımların toplam sayısı Uyuşmazlık çözüm mekanizmaları kanalıyla getirilen vakalar b. Kuruluşların herhangi bir kanun veya yönetmelik ihlali tespit etmemiş olmaları durumunda, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. c. Önemli cezaların ve parasal olmayan yaptırımların gerçekleştiği bağlamı bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluş içindeki uyumsuzluk seviyesi, yönetimin faaliyetlerin belirli performans parametrelerine uygun olmasını sağlamak konusundaki yeteneğinin bir göstergesidir. Ekonomik açıdan bakıldığında uyumun sağlanması, doğrudan cezalar yoluyla ya da dolaylı olarak itibar üzerindeki etkiler yoluyla gerçekleşen mali risklerin azaltılmasına yardımcı olur. Bir kuruluşun uyum geçmişinin gücü ayrıca faaliyetlerini genişletme ya da ruhsat alma yeteneğini de etkileyebilir. Gösterge G4-EN29 ve G4-PR9 kanunun belirli hususlarına uyumla ilgilidir. Bir kuruluşun, kapsamında faaliyet gösterdiği kanunlara olan genel uyumu da eşit derecede önemlidir. Bu Göstergenin amacı G4-EN29 ve G4-PR9 kapsamında olmayan, muhasebe kayıtlarında hile, işyerinde ayrımcılık veya yolsuzlukla ilgili olanlar gibi kanun veya yönetmelikler uyarınca uygulanan önemli para cezalarını ve parasal olmayan yaptırımları yansıtmaktır. Veri Derleme Aşağıdakiler de dahil olmak üzere kanun veya yönetmeliklere uyumsuzluk nedeniyle kuruluş aleyhinde getirilen idari yaptırımları veya yargı yaptırımlarını belirtiniz: Uluslararası beyannameler, sözleşmeler ve anlaşmalar ve ayrıca ulusal, ulus altı, bölgesel ve yerel yönetmelikler Uluslararası uyuşmazlık çözüm mekanizmaları veya devlet mercilerince idare edilen ulusal uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına kuruluş aleyhine götürülmüş vakalar Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına denetim sonuçları veya hukuk departmanı tarafından yürütülen yönetmelik takip sistemleri dahildir. Para cezalarıyla ilgili bilgiler muhasebe departmanlarından edinilebilir. 215 BÖLÜM 4 Unsur: Tedarikçinin Toplum Üzerindeki Etkiler Bakımından Değerlendirilmesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 215-216 GÖSTERGELER G4-SO9 G4-SO10 Toplum üzerindeki etkilerine ilişkin kriterler kullanılarak taranan yeni tedarikçilerin yüzdesi Rehberlik s. 217 Tedarik zincirinde toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkiler ve alınan önlemler Rehberlik s. 218 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in İnsan Hakları başlıklı IV. Bölümünün, Çevre başlıklı VI. Bölümünün, Rüşvetle, Rüşvet Talebiyle ve Haraçla Mücadele başlıklı VII. Bölümünün ve Rekabet başlıklı X. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Yeni tedarikçilerin toplum üzerindeki etkilere ilişkin kriterlerin kullanılmasıyla taranmasında yararlanılan sistemleri tarif ediniz. Yeni tedarikçilerin toplumsal etkiler bakımından taranmasında yararlanılan kriterlerin listesini sağlayınız. Toplum üzerindeki etkilere ilişkin kriterler veya değerlendirmeler Toplum alt Kategorisi kapsamındaki Unsurları kapsayabilir. Tedarik zincirinde toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası etkileri tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan durum tespiti gibi süreçleri tarif ediniz. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi nedeniyle faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Kuruluşun toplum üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi için tedarikçileri nasıl tespit ettiğini ve bunlar arasında nasıl öncelik belirlediğini tarif ediniz. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözden geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. Tedarik zincirinde tespit edilmiş toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri çözmek için alınan önlemleri bildiriniz. Önlemlerin etkileri önleme amaçlı mı, hafifletme amaçlı mı yoksa düzeltme amaçlı mı olduklarını açıklayınız. Alınan önlemler kuruluşun satın alma uygulamalarının ayarlanmasını, performans beklentilerinin ayarlanmasını, kapasite oluşturulmasını, eğitimi, süreçlerde değişiklikleri ve bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasını içerebilir. 216 BÖLÜM 4 UNSURA ÖZEL G4-DMA-b DEVAMI Toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkilerin önlenmesinin, hafifletilmesinin ve düzeltilmesinin teşviki için tedarikçilerle olan sözleşmelerde beklentilerin ne şekilde oluşturulduğunu ve tanımlandığını (hedefler ve amaçlar da dahil olacak şekilde) tarif ediniz. Toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkilerin önlenmesi, hafifletilmesi ve düzeltilmesi konusunda tedarikçilere teşvik veya ödül sağlanıp sağlanmadığını belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin toplum üzerindeki etki kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesine ve denetlenmesine yönelik uygulamaları tarif ediniz. Değerlendirme ve denetimin türünü, sistemini, kapsamını, sıklığını ve mevcut uygulamasını listeleyiniz ve tedarik zincirinin hangi kısımlarının onaylanmış ve denetlenmiş olduğunu belirtiniz. Tedarikçilerin ve ürün ile hizmetlerinin toplum üzerindeki etki kriterlerinin kullanılmasıyla değerlendirilmesi ve denetimi kuruluş tarafından, ikinci veya üçüncü bir tarafça gerçekleştirilebilir. Toplum üzerindeki etkilerin değerlendirilmesinin bir sonucu olarak bir tedarikçiyle olan ilişkinin sonlandırılmasının olası olumsuz etkilerini değerlendirmeye yönelik sistemleri ve kuruluşun bu etkileri hafifletmeye ilişkin stratejisini tarif ediniz. 217 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO9 TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE İLİŞKİN KRİTERLER KULLANILARAK TARANAN YENİ TEDARİKÇİLERİN YÜZDESİ a. Toplum üzerindeki etkilere ilişkin kriterlerin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge, toplum üzerindeki etkilere ilişkin durum tespiti süreçlerine tabi olarak seçilmiş veya anlaşmaya varılmış tedarikçilerin yüzdesi hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Durum tespiti bir tedarikçiyle geliştirilen yeni bir ilişkinin mümkün olduğunca erken bir döneminde başlatılmalıdır. Toplum üzerindeki etkilere ilişkin kriterlerin kullanılmasıyla taranan yeni tedarikçilerin toplam sayısını belirtiniz. Toplum üzerindeki etkilere ilişkin kriterlere Toplum alt Kategorisi kapsamındaki Unsurlar dahil olabilir. Belirgin ölçekte olası olumsuz toplumsal etkiler sözleşmelerin veya başka anlaşmaların yapılandırılması aşamasında önlenebilir veya hafifletilebilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Tedarikçi taraması Veri Derleme Kuruluşun seçmeyi veya anlaşmayı düşündüğü yeni tedarikçilerin toplam sayısını belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 218 BÖLÜM 4 G4-SO10 TEDARİK ZİNCİRİNDE TOPLUM ÜZERİNDEKİ BELİRGİN ÖLÇEKTE MEVCUT VE OLASI OLUMSUZ ETKİLER VE ALINAN ÖNLEMLER a. Toplum üzerindeki etkilerle ilgili olarak değerlendirmeye tabi tedarikçilerin sayısını bildiriniz. b. Toplum üzerinde belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkilerinin olduğu tespit edilen tedarikçilerin sayısını bildiriniz. c. Tedarik zincirinde tespit edilmiş, toplum üzerindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri bildiriniz. d. Toplum üzerinde belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda iyileştirmeler konusunda uzlaşılan tedarikçilerin yüzdesini bildiriniz. e. Toplum üzerinde belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiş ve değerlendirme sonucunda kendileriyle olan ilişkinin sonlandırıldığı tedarikçilerin yüzdesini ve bu sonlandırmanın neden gerçekleştiğini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu Gösterge bir kuruluşun tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz toplumsal etkilerle ilgili farkındalığı hakkında paydaşlara bilgi sağlamaktadır. Tedarik zincirindeki belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz toplumsal etkilerin tanımlanmasına ve değerlendirilmesine yönelik süreçler bir kuruluşa bunlara yanıt verebilme olanağını sağlayabilir. Veri Derleme Belirgin etkiler hakkında uygun bir bağlam sağlaması durumunda, kuruluşların bu Göstergenin talep ettiği bilgileri tedarikçinin konumuna ve belirgin ölçekte mevcut ve olası olumsuz toplumsal etkilere göre ayırması teşvik edilmektedir. Olumsuz etkilere kuruluşun neden olduğu veya katkıda bulunduğu ya da bir tedarikçiyle olan ilişkisi sonucunda doğan faaliyetleriyle, ürünleriyle veya hizmetleriyle bağlantılı olan etkiler dahildir. Toplum üzerindeki etkiler hakkındaki değerlendirmelere Toplum alt Kategorisi kapsamındaki Unsurlar dahil olabilir. Değerlendirmeler, değerlendirmeden önce belirlenmiş ve iletilmiş kararlaştırılmış performans beklentileri karşısında gerçekleştirilebilir. Değerlendirmelere denetimler, sözleşmelerin gözde geçirilmesi, iki yönlü taahhüt ve şikâyet mekanizmaları bilgi sağlayabilir. İyileştirmelere raporlama yapan kuruluşun tedarik uygulamalarının ayarlanması, performans beklentilerinin ayarlanması, kapasite oluşturma, eğitim ve süreçlerdeki değişiklikler dahil olabilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Tedarikçi Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları tedarik, satın alma ve hukuk departmanlarını içermektedir. 219 BÖLÜM 4 Unsur: Toplum Üzerindeki Etkilere İlişkin Şikayet Mekanizmaları Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 219 GÖSTERGELER Toplum üzerindeki etkilerle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilmiş, yanıtlanmış ve G4-SO11 çözümlenmiş şikâyetlerin sayısı Rehberlik s. 220 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar Kaynaklar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu Unsur kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in İnsan Hakları başlıklı IV. Bölümünün, Çevre başlıklı VI. Bölümünün, Rüşvetle, Rüşvet Talebiyle ve Haraçla Mücadele başlıklı VII. Bölümünün ve Rekabet başlıklı X. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Kuruluşun tedarik zincirinin tamamını kapsayacak şekilde toplum üzerindeki etkilere yönelik şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyetini ve erişilebilirliğini ve paydaşların bunların etkililiğinin takibine katılımını tarif ediniz. Kuruluşun şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin etkililiğinin takibine katılan paydaşlar tedarikçileri ve yerel toplum ile işçi temsilcilerini içerebilir. Şikâyet mekanizmalarının ve düzeltme süreçlerinin mevcudiyeti ve erişilebilirliğine ilişkin eğitim türlerini belirtiniz. 220 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-SO11 TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİLERLE İLGİLİ OLARAK RESMİ ŞİKÂYET MEKANİZMALARI KANALIYLA GETİRİLMİŞ, YANITLANMIŞ VE ÇÖZÜMLENMİŞ ŞİKÂYETLERİN SAYISI a. Raporlama dönemi zarfında toplum üzerindeki etkilerle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. b. Tanımlanan şikâyetlerden kaçının aşağıdaki özellikleri taşıdığını bildiriniz: Raporlama dönemi zarfında yanıtlanan Raporlama dönemi zarfında çözümlenen c. Toplum üzerindeki etkilerle ilgili olarak raporlama döneminden önce getirilen ve raporlama dönemi zarfında çözümlenen şikâyetlerin toplam sayısını bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluşun faaliyetlerinin ve (tedarik zincirindeki kuruluşlar gibi) başkalarıyla ilişkilerinin toplum üzerindeki etkileriyle ilgili anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir. Etkili şikâyet mekanizmaları toplumsal etkilerin düzeltilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Veri Derleme Mevcut resmi şikâyet mekanizmalarını tanımlayınız. Resmi şikâyet mekanizmaları raporlama yapan kuruluş tarafından veya kuruluş dışı bir tarafça yönetilebilir. Toplum üzerindeki etkilerle ilgili olarak resmi şikâyet mekanizmaları kanalıyla getirilen şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Hem mevcut yıla hem de önceki yıla ait şikâyet başvurularından gelen ve raporlama dönemi zarfında yanıtlanmış veya çözümlenmiş olan şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Belirgin etkilerle ilgili uygun bir bağlam sağlayacak olması halinde, kuruluşlar şikâyet sayısını şikâyetin niteliğine ve konumuna göre ve şikayette bulunan tarafa göre ayırmaları konusunda teşvik edilmektedirler. Şikâyette bulunan taraflar aşağıdakileri içerebilir: Dahili paydaşlar (çalışanlar gibi) Kuruluş dışı paydaşlar (tedarikçiler, yerel toplumlar gibi) Aşağıdaki gibi tanımlanan bireyler veya insan grupları: –– Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal gruplara üye olma –– Diğer çeşitlilik göstergeleri Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Resmi şikâyet mekanizmaları Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, uyum, tedarik, satın alma ve insan kaynakları departmanlarını içermektedir. BÖLÜM 4 ALT KATEGORİ: ÜRÜN SORUMLULUĞU Giriş Ürün Sorumluluğu alt Kategorisi kapsamındaki Unsurlar paydaşları ve bilhassa müşterileri doğrudan etkileyen ürün ve hizmetleri ilgilendirmektedir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Tüketici Menfaatleri başlıklı VIII. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. 221 222 BÖLÜM 4 Unsur: Müşteri Sağlık ve Güvenliği Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİM G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 222 GÖSTERGELER G4-PR1 Sağlık ve güvenlik etkilerinin iyileştirme amacıyla değerlendirildiği belirgin ürün ve hizmet kategorilerinin yüzdesi Rehberlik s. 223 G4-PR2 Ürünlerin ve hizmetlerin kullanım süreleri sırasındaki sağlık ve güvenlik etkileriyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının sonuç türüne göre toplam sayısı Rehberlik s. 224 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Bağlantılar OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi Bu alt Kategori kapsamındaki Standart Bildirimler, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Çokuluslu Şirketler İçin OECD Rehberi, 2011’in Tüketici Menfaatleri başlıklı VII. Bölümünün uygulanması hakkında raporlama yapılmasına yardımcı olmaktadır. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Ürün ve hizmetlerin sağlık ve güvenlik etkilerinin aşağıdaki yaşam döngüsü safhalarının her birinde iyileştirme bakımından değerlendirilip değerlendirilmediğini belirtiniz: Ürün konseptinin geliştirilmesi Araştırma ve geliştirme Onay İmalat ve üretim Pazarlama ve tanıtım Depolama dağıtım ve tedarik Kullanım ve hizmet Bertaraf etme, yeniden kullanım veya geri dönüşüm 223 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-PR1 SAĞLIK VE GÜVENLİK ETKİLERİNİN İYİLEŞTİRME AMACIYLA DEĞERLENDİRİLDİĞİ BELİRGİN ÜRÜN VE HİZMET KATEGORİLERİNİN YÜZDESİ a. Sağlık ve güvenlik etkilerinin iyileştirme amacıyla değerlendirildiği belirgin ürün ve hizmet kategorilerinin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Bu ölçüm, bir ürün veya hizmetin kullanım süresi boyunca sağlık ve güvenlik konularına yanıt verilmesine yönelik sistematik çabaların varlığının ve kapsamının tanımlanmasına yardımcı olmaktadır. Müşteriler, ürün ve hizmetlerin amaçlanan işlevlerini tatmin edici bir şekilde yerine getirmelerini ve sağlık ve güvenlik bakımından bir risk teşkil etmemelerini beklemektedir. Bu sorumluluk sadece kanun ve yönetmeliklere tabi olmakla kalmayıp aynı zamanda da OECD Çokuluslu Şirketler için Rehber73 gibi gönüllü kurallarda da ele alınmaktadır. Ürünü veya hizmeti kullanan veya sunanların sağlık ve güvenliğinin korunmasına yönelik çabaları, bir kuruluşun itibarını, kuruluşun toplatma nedeniyle karşı karşıya kaldığı hukuki ve mali riskleri, kalite nedeniyle pazar farklılaşmasını ve çalışan motivasyonu doğrudan etkiler. Veri Derleme Sağlık ve güvenlik etkilerinin iyileştirme amacıyla değerlendirildiği belirgin ürün ve hizmet kategorilerini tanımlayınız. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun hukuk ve satış departmanlarının yanı sıra kalite yönetimi sistemleri kanalıyla toplanan belgeler dahildir. 224 BÖLÜM 4 G4-PR2 ÜRÜNLERİN VE HİZMETLERİN KULLANIM SÜRELERİ SIRASINDAKİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ETKİLERİYLE İLGİLİ YÖNETMELİKLERE VE GÖNÜLLÜ KURALLARA UYUMSUZLUK VAKALARININ SONUÇ TÜRÜNE GÖRE TOPLAM SAYISI a. Ürün ve hizmetlerin sağlık ve güvenlik etkileriyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının raporlama dönemi zarfındaki toplam sayısını aşağıdakilere göre bildiriniz: Bir para cezasıyla veya cezayla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Bir uyarıyla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Gönüllü kurallara uyumsuzluk vakaları b. Kuruluşların yönetmeliklerin veya gönüllü kuralların herhangi bir ihlalini tespit etmemiş olmaları durumunda bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Sağlık ve güvenliğin korunması birçok ulusal ve uluslararası düzenlemenin bilinen amaçlarındandır. Yasal gereklere uyulmaması, yetersiz iç yönetim sistemi ve prosedürlerine ya da uygulamadaki etkisizliğe işaret etmektedir. Devam eden uyumsuzluk doğrudan mali sonuçların (bkz. G4-PR9) yanı sıra hem itibarın hem de çalışan motivasyonunun zarar görmesinden kaynaklanan daha yüksek bir mali riske yol açmaktadır. Bu Gösterge, ürün veya hizmetin kullanım süresini, kullanıma hazır olmasından ve dolayısıyla ürün ve hizmetlerin sağlık ve güvenliğine ilişkin yönetmeliklere ve gönüllü kurallara tabi olmasından itibaren değerlendirir. Bu Göstergenin ortaya koyduğu eğilimler, dahili kontrollerin etkililiğindeki iyileşmelere veya bozulmalara işaret edebilir. Veri Derleme Ürün ve hizmetlerin sağlık ve güvenlik etkileriyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının raporlama dönemi zarfındaki toplam sayısını bildiriniz. Kuruluşun kusurunun bulunmadığının tespit edildiği uyumsuzluk vakaları bu Gösterge kapsamında sayılmayacaktır. Etiketlemeyle ilgili vakalar G4-PR4’te ele alınmaktadır. Bu Gösterge raporlama süresi zarfındaki uyumsuzluk vakalarıyla ilgilidir. Bir dizi vakanın önceki dönemlerdeki olaylarla ilgili olması durumunda bunu belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Uyumsuzluk türü Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun hukuk, iş sağlığı ve güvenliği, insan kaynakları, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) departmanlarının yanı sıra kalite yönetimi sistemleri kanalıyla toplanan belgeler dahildir. 225 BÖLÜM 4 Unsur: Ürün ve Hizmet Etiketlemesi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİM G4-DMA Rehberlik: Genel DMA s. 64-65; Unsura özel s. 225 GÖSTERGELER G4-PR3 Kuruluşun ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme prosedürlerince zorunlu tutulan ürün ve hizmet bilgileri türü ve bu bilgi gereklerine tabi belirgin ürün ve hizmet kategorilerinin yüzdesi Rehberlik s. 226 G4-PR4 Ürün ve hizmet bilgileri ve etiketlemeyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının sonuç türüne göre toplam sayısı Rehberlik s. 227 G4-PR5 Müşteri memnuniyetini ölçen araştırmaların sonuçları Rehberlik s. 228 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. REHBERLİK - YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA-b için Unsura özel Rehberlik. Müşteri memnuniyetinin değerlendirilmesi ve sürdürülmesi için getirilen kuruluş genelindeki uygulamaları tarif ediniz. Bunlara aşağıdakiler dahil olabilir: Müşteri memnuniyetini ölçme sıklığı Anket metodolojileriyle ilgili standart gerekler Müşterilerin geri bildirim sağlaması için mekanizmalar 226 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-PR3 KURULUŞUN ÜRÜN VE HİZMET BİLGİLERİ VE ETİKETLEME PROSEDÜRLERİNCE ZORUNLU TUTULAN ÜRÜN VE HİZMET BİLGİLERİ TÜRÜ VE BU BİLGİ GEREKLERİNE TABİ BELİRGİN ÜRÜN VE HİZMET KATEGORİLERİNİN YÜZDESİ a.Aşağıdaki ürün ve hizmet bilgilerinin kuruluşun ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme prosedürlerince zorunlu tutulup tutulmadığını bildiriniz: EVET HAYIR Ürün veya hizmet bileşenlerinin kaynağı/üreticisi Özellikle de çevresel veya sosyal bir etkisi olabilecek maddeler bakımından içerik Ürün veya hizmetin güvenli kullanımı Ürünün bertarafı ve çevresel/sosyal etkiler Diğer (açıklayınız) b. Bu tür prosedürler kapsamında olup bunlar tarafından değerlendirilen belirgin ürün veya hizmet kategorilerinin yüzdesini bildiriniz. REHBERLİK İlgililik Ürün ve hizmetlerin (olumlu ve olumsuz) sürdürülebilirlik etkileri hakkında erişilebilir ve yeterli bilgi, müşterilerin ve son kullanıcıların bilinçli satın alım tercihleri yapabilmeleri ve bu tercihlerin pazara yansıyabilmesi için gereklidir. Sürdürülebilirlik etkileriyle ilgili uygun bilgi ve etiketlerin sağlanması belirli yönetmelik ve kural türlerine (ulusal kanunlar veya OECD Çokuluslu Şirketler için Rehber73 gibi) ve potansiyel olarak marka ve pazar farklılaştırma stratejilerine uyumla doğrudan bağlantılıdır. Bu Gösterge, bilgi ve etiketlerin bir ürün veya hizmetin sürdürülebilirlik üzerindeki etkisine ne ölçüde yanıt verdiğini göstermektedir. Veri Derleme Belirgin ürün veya hizmet kategorilerinin toplam sayısını belirtiniz. Aşağıdaki ürün ve hizmet bilgilerinin kuruluşun ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme prosedürlerince zorunlu tutulup tutulmadığını belirtiniz: Ürün veya hizmet bileşenlerinin kaynağı/üreticisi Özellikle de çevresel veya sosyal bir etkisi olabilecek maddeler bakımından içerik Ürün veya hizmetin güvenli kullanımı Ürünün bertarafı ve çevresel/sosyal etkiler Diğer (açıklayınız) Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına hukuk ve satış departmanları ve kalite yönetimi sistemleri kanalıyla toplanan belgeler dahildir. 227 BÖLÜM 4 G4-PR4 ÜRÜN VE HİZMET BİLGİLERİ VE ETİKETLEMEYLE İLGİLİ YÖNETMELİKLERE VE GÖNÜLLÜ KURALLARA UYUMSUZLUK VAKALARININ SONUÇ TÜRÜNE GÖRE TOPLAM SAYISI a. Ürün ve hizmet bilgileri ve etiketlemeyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının toplam sayısını aşağıdakilere göre bildiriniz: Para cezasıyla veya cezayla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Uyarıyla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Gönüllü kurallara uyumsuzluk vakaları b. Kuruluşların yönetmeliklerin veya gönüllü kuralların herhangi bir ihlalini tespit etmemiş olmaları durumunda, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Ürün ve hizmetlere ait bilgi ve etiketlerin gösterilmesi ve sağlanması birçok yönetmelik ve kanuna tabidir. Uyumsuzluk, yetersiz iç yönetim sistemi ve prosedürlerine ya da uygulamadaki etkisizliğe işaret etmektedir. Uyumsuzluk, cezalar ve para cezaları (bkz. G4-PR9) gibi doğrudan mali sonuçların yanı sıra itibara ve müşteri sadakati ve memnuniyetine karşı risklere de yol açmaktadır. Kuruluşun kusurunun bulunmadığının tespit edildiği uyumsuzluk vakaları bu Gösterge kapsamında sayılmayacaktır. Bu Gösterge raporlama süresi zarfındaki uyumsuzluk vakalarıyla ilgilidir. Bir dizi vakanın önceki dönemlerdeki olaylarla ilgili olması durumunda bunu belirtiniz. Bu Göstergenin ortaya koyduğu eğilimler dahili kontrollerin etkililiğindeki iyileşmelere veya bozulmalara işaret edebilir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Uyumsuzluk türü Ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme Veri Derleme Raporlama dönemi zarfında gerçekleşen, ürün ve hizmet bilgileri ve etiketlemeyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının toplam sayısını belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun hukuk ve teknik departmanlarının yanı sıra kalite yönetimi sistemleri kanalıyla toplanan belgeler dahildir. 228 BÖLÜM 4 G4-PR5 MÜŞTERİ MEMNUNİYETİNİ ÖLÇEN ARAŞTIRMALARIN SONUÇLARI a. Raporlama döneminde aşağıdakiler hakkında bilgilerle ilgili olarak gerçekleştirilen müşteri memnuniyeti araştırmalarının sonuçlarını veya kilit çıkarımlarını bildiriniz: Bir bütün olarak kuruluş Önemli bir ürün veya hizmet kategorisi Belirgin operasyon yerleri REHBERLİK İlgililik Müşteri memnuniyeti, bir kuruluşun müşterilerinin ihtiyaçlarına ve tercihlerine olan hassasiyetinin bir ölçütü olup kurumsal bir bakış açısından bakıldığında uzun vadeli başarı için gereklidir. Sürdürülebilirlik bağlamında müşteri memnuniyeti, kuruluşun bir paydaş grubuyla (müşterilerle) olan ilişkisine nasıl yaklaştığı hakkında fikir vermektedir. Ayrıca diğer sürdürülebilirlik önlemleriyle birlikte de kullanılabilmektedir. Müşterilerin ihtiyaç ve tercihleri cinsiyete ve başka çeşitlilik faktörlerine göre değişiklik gösterebilir. Müşteri memnuniyeti bir kuruluşun diğer paydaşların ihtiyaçlarını ne derecede göz önünde bulundurduğuna dair fikir vermektedir. Veri Derleme Raporlanan her tür anket sonucuyla ilgili olarak ürün veya hizmet kategorisini veya bunların ilgili olduğu faaliyetlerin konumlarını tanımlayınız. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına kuruluşun müşteri ilişkileri, pazarlama ve araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) departmanları dahildir. 229 BÖLÜM 4 Unsur: Pazarlama İletişimi Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-PR6 G4-PR7 Yasaklı veya tartışmalı ürünlerin satışı Rehberlik s. 230 Reklam, tanıtım ve sponsorluk da dahil olmak üzere pazarlama iletişimiyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının sonuç türüne göre toplam sayısı Rehberlik s. 231 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. Kaynaklar Uluslararası Ticaret Odası (ICC), Reklam ve Pazarlama İletişimi Uygulamaları İçin Birleşik Kurallar, 2011. 230 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-PR6 YASAKLI VEYA TARTIŞMALI ÜRÜNLERİN SATIŞI a. Kuruluşun aşağıdaki özelliklere sahip ürünleri satıp satmadığını bildiriniz: Belirli pazarlarda yasaklanmış ürünler Paydaş sorularına veya kamuda tartışmaya konu olan ürünler b. Kuruluşun bu ürünlerle ilgili sorulara veya kaygılara ne şekilde yanıt verdiğini bildiriniz. REHBERLİK Veri Derleme Kuruluşun ürün portföyünü gözden geçirmek suretiyle kuruluşun aşağıdakilere uygun ürünler satıp satmadığını belirtiniz: Belirli pazarlarda yasaklanmış ürünler Paydaş sorularına veya kamuda tartışmaya konu olan ürünler Kuruluşun bu konularla ilgili olarak paydaş katılımını takip etmekte yararlandığı mekanizmaları ve kuruluşun bu ürünlerle ilgili soru veya kaygılara ne şekilde yanıt verdiğini belirtiniz. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, satış ve pazarlama departmanlarını içermektedir. 231 BÖLÜM 4 G4-PR7 REKLAM, TANITIM VE SPONSORLUK DA DAHİL OLMAK ÜZERE PAZARLAMA İLETİŞİMİYLE İLGİLİ YÖNETMELİKLERE VE GÖNÜLLÜ KURALLARA UYUMSUZLUK VAKALARININ SONUÇ TÜRÜNE GÖRE TOPLAM SAYISI a. Reklam, tanıtım ve sponsorluk da dahil olmak üzere pazarlama iletişimiyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının toplam sayısını aşağıdakilere göre bildiriniz: Para cezasıyla veya cezayla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Uyarıyla sonuçlanan yönetmelik ihlali vakaları Gönüllü kurallara uyumsuzluk vakaları b. Kuruluşların yönetmeliklerin veya gönüllü kuralların herhangi bir ihlalini tespit etmemiş olmaları durumunda, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Ürün ve hizmetlere ilişkin reklam, tanıtım ve sponsorluk da dahil olmak üzere pazarlama iletişimi birçok yönetmelik ve kanuna tabidir. Uyumsuzluk, yetersiz dahili yönetim sistemi ve prosedürlerine ya da uygulamadaki etkisizliğe işaret etmektedir. Uyumsuzluk, cezalar ve para cezaları (bkz. G4-PR9) gibi doğrudan mali sonuçların yanı sıra itibara ve müşteri sadakati ve memnuniyetine karşı risklere de yol açmaktadır. Bu Göstergenin ortaya koyduğu eğilimler, dahili kontrollerin etkililiğindeki iyileşmelere veya bozulmalara işaret edebilir. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfındaki, reklam, tanıtım ve sponsorluk da dahil olmak üzere pazarlama iletişimiyle ilgili yönetmeliklere ve gönüllü kurallara uyumsuzluk vakalarının toplam sayısını belirtiniz. Kuruluşun kusurunun bulunmadığının tespit edildiği uyumsuzluk vakaları bu Gösterge kapsamında sayılmayacaktır. Bu Gösterge raporlama süresi zarfındaki uyumsuzluk vakalarıyla ilgilidir. Bir dizi vakanın önceki dönemlerdeki olaylarla ilgili olması durumunda bunu belirtiniz. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Pazarlama iletişimi Uyumsuzluk türü Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynakları kuruluşun hukuk, satış ve pazarlama departmanlarını içermektedir. 232 BÖLÜM 4 Unsur: Müşteri Gizliliği Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-PR8 Müşteri gizliliğinin ihlali ve müşteri verilerinin kaybı ile ilgili doğrulanmış şikâyetlerin toplam sayısı Rehberlik s. 233 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. 233 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-PR8 MÜŞTERİ GİZLİLİĞİNİN İHLALİ VE MÜŞTERİ VERİLERİNİN KAYBI İLE İLGİLİ DOĞRULANMIŞ ŞİKÂYETLERİN TOPLAM SAYISI a. Müşteri gizliliği ihlaliyle ilgili olarak alınmış doğrulanmış şikâyetlerin toplam sayısını aşağıdaki kategorilere ayrılmış olarak bildiriniz: Kuruluş dışı taraflardan alınan ve kuruluş tarafından doğrulanan şikâyetler Düzenleyici mercilerden gelen şikâyetler b. Müşteri verileriyle ilgili belirlenmiş sızıntıların, hırsızlıkların veya kayıpların toplam sayısını bildiriniz. c. Kuruluşun herhangi bir doğrulanmış şikâyet tespit etmemesi halinde, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Müşteri gizliliğinin korunması ulusal yönetmeliklerde ve kurumsal politikalarda genel kabul görmüş bir hedeftir. Uyumsuzluk yetersiz dahili yönetim sistemi ve prosedürlerine ya da uygulamadaki etkisizliğe işaret etmektedir. Bu Gösterge müşteri gizliliğinin korunmasıyla ilgili yönetim sistemlerinin ve prosedürlerinin başarısına ilişkin bir değerlendirme sağlamaktadır. Uyumsuzluk, cezalar ve para cezaları gibi doğrudan mali sonuçların yanı sıra itibara ve müşteri sadakati ve memnuniyetine karşı risklere de yol açmaktadır. Bu Göstergenin ortaya koyduğu eğilimler dahili kontrollerin etkililiğindeki iyileşmelere veya bozulmalara işaret etmektedir. Veri Derleme Raporlama dönemi zarfındaki, müşteri gizliliği ihlalleriyle ilgili şikâyetlerin toplam sayısını belirtiniz. Bu ihlallerin önemli bir kısmının önceki yıllarla ilgili olması halinde bu durum belirtilmelidir. Tanımlar Uygulama El Kitabı s. 244’teki Terimler Listesine bakınız Doğrulanmış şikayet Müşteri gizliliği Müşteri gizliliğinin ihlali Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına müşteri hizmetlerinden, halkla ilişkilerden ve hukuki konulardan sorumlu departmanlar dahildir. 234 BÖLÜM 4 Unsur: Uyum Bu Unsurun öncelikli olarak belirlenmiş olması halinde Kılavuzlar aşağıdaki Standart Bildirimleri ve Rehberliği sunmaktadır: Genel Bakış* YÖNETİM YAKLAŞIMI HAKKINDA BİLDİRİMLER G4-DMA Rehberlik s. 64-65 GÖSTERGELER G4-PR9 Ürün ve hizmetlerin tedariki ve kullanımı ile ilgili kanun ve yönetmeliklere uyumsuzluktan kaynaklanan önemli para cezalarının parasal değeri Rehberlik s. 235 *Bu genel bakıştaki bütün sayfa numaraları Uygulama El Kitabına aittir. 235 BÖLÜM 4 Göstergeler G4-PR9 ÜRÜN VE HİZMETLERİN TEDARİKİ VE KULLANIMI İLE İLGİLİ KANUN VE YÖNETMELİKLERE UYUMSUZLUKTAN KAYNAKLANAN ÖNEMLİ PARA CEZALARININ PARASAL DEĞERİ a. Ürün ve hizmetlerin tedariki ve kullanımı ile ilgili kanun ve yönetmeliklere uyumsuzluktan kaynaklanan önemli para cezalarının toplam parasal değerini bildiriniz. b. Kuruluşların kanun veya yönetmeliklerin herhangi bir ihlalini tespit etmemiş olmaları durumunda, bu durumun kısaca beyan edilmesi yeterli olacaktır. REHBERLİK İlgililik Bir kuruluş içindeki uyumsuzluk seviyesi, yönetimin faaliyetlerin belirli performans parametrelerine uygun olmasını sağlama yeteneğinin bir göstergesidir. Ekonomik açıdan bakıldığında uyumun sağlanması doğrudan cezalar yoluyla ya da dolaylı olarak itibar üzerindeki etkiler yoluyla gerçekleşen mali risklerin azaltılmasına yardımcı olur. Bir kuruluşun uyum geçmişinin gücü ayrıca faaliyetlerini genişletme ya da ruhsat alma yeteneğini de etkileyebilir. Veri Derleme Kuruluşun ürün ve hizmetlerinin tedariki ve kullanımıyla ilgili uluslararası beyannameler, sözleşmeler ve anlaşmalar ile ulusal, alt ulusal, bölgesel ve yerel yönetmelikler de dahil olmak üzere kanun ve yönetmeliklere uyulmaması nedeniyle kuruluş aleyhine getirilen idari yaptırımları ve yargı yaptırımlarını tanımlayınız. Bu Göstergeyle ilgili bilgilere G4-PR2, G4-PR4 ve G4-PR7’den alınan veriler dahildir. Belge kaynakları Potansiyel bilgi kaynaklarına denetim sonuçları veya hukuk departmanı tarafından yürütülen yönetmelik takip sistemleri dahildir. Para cezalarıyla ilgili bilgiler muhasebe departmanlarından edinilebilir. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 5 237 5 KAYNAKLAR Yayın başlıklarının resmi çevirisi varsa çevirisi kullanılmıştır; resmi çevirisi yoksa İngilizce bırakılmıştır. 1. Afrika Birliği Sözleşmesi, ‘Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi’, 1981. 2. Basel Sözleşmesi, ‘Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Hareketlerinin ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolü hakkında Basel Sözleşmesinin Yasak Tadili’, 1995. 3. Uluslararası Kuşları Koruma Konseyi, Önemli Kuş Alanları, http://www.birdlife.org/action/science/sites/index.html, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 4. İngiltere Adalet Bakanlığı, Rüşvet Kanunu 2010 Rehberi, 2011. 5. İngiltere Standartları Enstitüsü (BSI), Mal ve Hizmetlerin Yaşam Döngüsünün ve Sera Gazı Emisyonlarının Değerlendirilmesi PAS 2050, 2011. 6. 7. Yıllık olarak güncellenen, Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebine yanıt veren şirketler için rehberlik. Yıllık olarak güncellenen Karbon Saydamlık Projesi (CDP), Yatırımcı CDP Bilgi Talebi. 8.Ceres, The Ceres Aqua Gauge: 21. Yüzyıl Su Risk Yönetimi için Çerçeve, 2011. 9. İklim Açıklama Standartları Kurulu (CDBS), İklim Değişikliği Raporlama Çerçevesi – Sürüm 1.0, 2010 ve İklim Değişikliği Raporlama Çerçevesi Sınır Güncellemesi, Haziran 2012. 10. A.B.D. Adalet Bakanlığı Ceza Bölümü ve A.B.D. Menkul Değerler ve Döviz Komisyonu İcra Bölümü, A.B.D. Yurtdışında Yolsuz Uygulamalar Kanunu Hakkında Kaynak Kılavuzu, 2012. 11. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme’, 1950. 12. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 1995: İklim Değişikliği Bilimi, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin İkinci Değerlendirme Raporuna Katkısı, 1995. 13. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), İklim Değişikliği 2007: Fiziksel Bilim Temeli, Çalışma Grubu I’in Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelinin Dördüncü Değerlendirme Raporuna Katkısı, 2007. 14. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 12 Gelir Vergileri, 2001. 15. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 18 Gelirler, 2001. 16. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 19 Çalışan Yan Hakları, 2001. 17. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IAS 20 Devlet Yardımlarının Muhasebesi ve Devlet Yardımının Açıklanması, 2001. 18. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB), IFRS 8 İşletme Bölümleri, 2006. 19. Uluslararası Ticaret Odası (ICC), Reklam ve Pazarlama İletişimi Uygulamaları İçin Birleşik Kurallar, 2011. 20. Özel Güvenlik Hizmet Sağlayıcıları için Uluslararası Davranış Kuralları, 2010. 21. Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC), Uluslararası Rehberlik Belgesi: Çevre Yönetimi Muhasebesi, 2005. 22. Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), Çevresel ve Sosyal Sürdürülebilirlik Hakkında Performans Standartları, 2012. 238 BÖLÜM 5 23. Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC), Paydaş Katılımı: Gelişmekte Olan Pazarlarda Faaliyet Gösteren Şirketler için İyi Uygulamalar El Kitabı, 2007. 24. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 29, ‘Zorla Çalıştırma Sözleşmesi’, 1930. 25. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 87, ‘Sendika Hakkı ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’, 1948. 26. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 98, ‘Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’, 1949. 27. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 100, ‘Eşit Ücret Sözleşmesi’, 1951. 28. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 102, ‘Sosyal Güvenlik (Asgari Standartlar) Sözleşmesi’, 1952. 40. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 154, ‘Toplu Pazarlık Sözleşmesi’, 1981. 41. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 155, ‘İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi’ ve ilgili Protokol 155, 1981. 42. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 156, ‘Bakıma Muhtaç Ailesi Olan İşçiler Sözleşmesi’, 1981. 43. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 157, ‘Sosyal Güvenlik Haklarının Korunması Sözleşmesi’, 1982 44. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 158, ‘İstihdamın Sonlandırılması Sözleşmesi’, 1982. 45. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 161, ‘İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi’, 1985. 29. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 105, ‘Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması Sözleşmesi’, 1957. 46. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 168, ‘İstihdamın Teşviki ve İşsizliğe Karşı Koruma Sözleşmesi’, 1988. 30. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 107, ‘Yerli Halklar ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1957. 47. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 169, ‘Yerli ve Kabile Halkları Sözleşmesi’, 1991. 31. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 111, ‘Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi’, 1958. 48. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 182, ‘En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi’, 1999. 32. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 121, ‘İstihdamda Yaralanma Yardımları Sözleşmesi’, 1964. 33. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 128, ‘Maluliyet, Yaşlılık ve Ölüm Tazminatı Sözleşmesi’, 1967. 34. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 130, ‘Tıbbi Bakım ve Hastalık Yardımları Sözleşmesi’, 1969. 35. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 132, ‘Ücretli İzinler Sözleşmesi (Gözden Geçirilmiş)’, 1970. 49. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 183, ‘Doğum Durumunda Koruma Sözleşmesi’, 2000. 50. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Amaç ve Hedefleri Hakkında Beyanname (Filedelfiya Beyannamesi)’, 1944. 51. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Beyannamesi, ‘Adil Küreselleşme için Sosyal Adalet Beyannamesi’, 2008. 36. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 135, ‘İşçi Temsilcileri Sözleşmesi’, 1971. 52. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Bildirgesi, ‘Çalışma Yaşamında Temel İlkeler ve Haklar Hakkında Beyanname’, 1998. 37. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 138, ‘Asgari Yaş Sözleşmesi’, 1973. 53. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 91, ‘Toplu Anlaşma Tavsiye Kararı’, 1951. 38. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 140, ‘Ücretli Eğitim İzni Sözleşmesi’, 1974. 54. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 94, ‘Co-operation at the Level of the Undertaking Recommendation’, 1952. 39. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmesi 142, ‘İnsan Kaynakları Geliştirme Sözleşmesi’, 1975. 239 BÖLÜM 5 55. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Tavsiye Kararı 163, ‘Toplu Pazarlık Tavsiye Kararı’, 1981. 56. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İş Kazalarının ve Hastalıklarının Kaydedilmesi ve Bildirilmesi Hakkında Uygulama Kuralları, 1996. 57. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Committee of Experts on the Application of Conventions and Recommendations, Report III - Information and reports on the application of Conventions and Recommendations, her yıl güncellenmektedir. 58. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Örgütlenme Hakkı Komitesi, Örgütlenme hakkı – ILO Yönetişim Organının Örgütlenme Hakkı Komitesinin karar ve ilkelerinin özeti. Beşinci (gözden geçirilmiş) basım, 2006. 68. Doğanın Korunması için Uluslararası Birlik (IUCN), Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi, http://www.iucnredlist.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 69. Arap Ülkeleri Teşkilatı, ‘Arap İnsan Hakları Sözleşmesi’, 1994. 70. Milletler Cemiyeti Sözleşmesi, ‘Köle Ticaretinin ve Köleliğin Ortadan Kaldırılması Hakkında Sözleşme’, 1926. 71. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Ticari İşlemlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvetle Mücadele Hakkında Sözleşme’, 1997. 72. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), İç Kontrol, Etik ve Uyum Hakkında İyi Uygulamalar Rehberi, 2010. 59. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘İnsana Yaraşır İş’, 1999. 60. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi Sistemleri Hakkında Rehber (ILO-OSH 2001), 2001. 61. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), İşgücü Piyasaları Temel Göstergeleri (KILM), http://kilm.ilo.org/kilmnet, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 62. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), LABORSTA İnternet, http://laborsta.ilo.org/m, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 63. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘Uluslararası İşteki Durum Sınıflaması (ICSE) Hakkında Karar’, 1993 64. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ‘Çokuluslu Şirketler ve Sosyal Politika İle İlgili İlkeler Üçlü Bildirgesi’, 1977. 65. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Sözleşmesi, ‘Atıkların ve Başka Maddelerin Dökülmesi Yoluyla Denizlerin Kirletilmesinin Önlenmesi Sözleşmesi’ (Londra Sözleşmesi), 1972. 66. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Sözleşmesi, ‘Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Hakkında Uluslararası Sözleşme’, 1973, 1978 tarihli Protokolle değişik. 67. Doğanın Korunması İçin Uluslararası Birlik (IUCN), Koruma Altındaki Bölgelerin Yönetim Kategorilerinin Uygulanmasına Dair Yönerge, 2008. 73. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), OECD Çokuluslu Şirketler Rehberi, 2011 74. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) İlkeleri, ‘Kurumsal Yönetişim İlkeleri’, 2004. 75. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Tavsiye Kararı, ‘Lobi Faaliyetlerinde Şeffaflık ve Dürüstlük İlkeleri Hakkındaki Konsey Tavsiye Kararı’, 2010. 76. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Zayıf Yönetişim Bölgelerindeki Çokuluslu Şirketler İçin Risk Farkındalığı Aracı, 2006. 77. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), ‘Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi’, 1969. 78. Ramsar Sözleşmesi, ‘Özellikle Su Kuşları Habitatı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme’, 1994. 79. Transparency International, ‘Rüşvetle Mücadele için Ticari İlkeler’, 2011. 80. Transparency International, Yolsuzluk Algıları Endeksi, http://www.transparency.org/research/cpi/overview, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 81. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’, 2003. 240 BÖLÜM 5 82. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşme (CEDAW)’, 1979. 83. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Biyolojik Çeşitlilik Hakkında Sözleşme’, 1992. 84. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Tükenme Tehlikesi Olan Yabani Flora ve Fauna Türleri Uluslararası Ticareti Hakkında Sözleşme (CITES)’, 1979. 85. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Engelli Hakları Sözleşmesi’, 2006. 97. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’, 1948. 98. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Viyana Beyannamesi ve Eylem Planı’, 1993. 99. Birleşmiş Milletler (BM) Dördüncü Kadın Konferansı, ‘Pekin Eylem Beyannamesi ve Platformu’, 1995. 100. Birleşmiş Milletler (BM) Çerçeve Sözleşmesi, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi’, 1992. 87. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’, 1965. 101. Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Haklar Yasası: Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’, 1948. B irleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’, 1966. 88. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Bütün Göçmen İşçilerin ve Aile Üyelerinin Haklarının Korunması Hakkında Uluslararası Sözleşme’, 1990. 102. Birleşmiş Milletler (BM) Protokolü, ‘İklim Değişikliği Hakkında Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesine İlişkin Kyoto Protokolü’, 1997. 89. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Uluslararsı Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’, 1966 ve ilgili Protokol. 103. Birleşmiş Milletler (BM) Tavsiye Kararı, ‘Tehlikeli Malların Nakliyesine Dair Öneriler’, 2001. 90. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Tür Din ve İnanç Hoşgörüsüzlüğünün ve Ayrımcılığının Yok Edilmesi Hakkında Beyanname’, 1981. 104. Birleşmiş Milletler (BM) Ek Sözleşmesi, ‘Köleliğin Kaldırılması, Köle Ticareti ve Köleliğe Benzer Kuruluş ve Uygulamalar Hakkında Ek Sözleşme’, 1956. 91. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Beyanname’, 1963. 105. Birleşmiş Milletler (BM), Composition of macro geographical (continental) regions, geographical subregions, and selected economic and other groupings, http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 86. Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi, ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi’, 1989. 92. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Gelişme Hakkına Dair Bildiri’, 1986. 93. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Ulusal veya Etnik, Dini ve Dilsel Azınlıkların Üyelerinin Hakları Hakkında Beyanname’, 1992. 94. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Çevre ve Kalkınma Hakkında Rio Bildirgesi’, 1992. 95. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Yerli Halkların Hakları Beyannamesi’, 2007. 96. Birleşmiş Milletler (BM) Beyannamesi, ‘Birleşmiş Milletler Bin Yıl Beyannamesi’, 2000. 106. Birleşmiş Milletler (BM), ‘İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Rehber İlkeler, Birleşmiş Milletler “Koru, Saygı Göster ve Düzelt” Çerçevesinin Uygulanması’, 2011. 107. Birleşmiş Milletler (BM), Koru, Saygı Göster ve Düzelt: İş Dünyası ve İnsan Hakları Hakkında Çerçeve, 2008. 108. Birleşmiş Milletler (BM), İnsan Hakları ve Ulus Aşırı Şirketler ve Diğer Ticari Girişimler Hakkında Genel Sekreter Özel Temsilcisinin Raporu, 2011. 109. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Bölümü (UNDSD), ‘Çevre Yönetimi Muhasebesi Prosedür ve İlkeleri’, 2001. 241 BÖLÜM 5 110. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Uçucu Organik Bileşen Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Kontrolü Hakkında Cenevre Protokolü’, 1991. 121. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Halonlara Bağımlılığın Ortadan Kaldırılmasına Yönelik Standartlar ve Uygulama Kuralları – Halon Sektöründe İyi Uygulamalar El Kitabı, 2001. 111. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Asitleşmenin, Ötrofikasyonun ve Yer Seviyesindeki Ozonun Azaltılması Hakkında Gothenburg Protokolü’, 1999. 122. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC) ve Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI), Çatışmalardan Etkilenen ve Yüksek Risk Altındaki Bölgelerde Sorumlu Ticaret Hakkında Rehber: Şirketler ve Yatırımcılar için bir Kaynak, 2010. 112. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Kükürt Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Azaltılması Hakkında Helsinki Protokolü’, 1985. 123. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC) ve Transparency International, Yolsuzluğa Karşı 10. İlke Hakkında Raporlama Rehberi, 2009. 113. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) Sözleşmesi, ‘Azot Oksit Emisyonlarının veya Bunların Sınır Ötesi Akışlarının Kontrolü Hakkında Sofya Protokolü’, 1988. 114. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Beyannamesi, ‘Irk ve Irk Ayrımı Hakkında Beyanname’, 1978. 115. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Biyosfer Rezervleri, www.unesco.org/new/ en/natural-sciences/environment/ ecological-sciences/ biosphere-reserves/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 116. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Mirası Listesi, http://whc.unesco.org/en/list, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 117. Birleşmiş Milletler Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlendirilmesi Birimi (UN Women) ve Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC), ‘Kadının Güçlendirilmesi İlkeleri’, 2011. 118. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), Siyah Karbon ve Troposferik Ozonun Birleşik Değerlendirmesi, 2011. 124. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC) LEAD ve Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI), Integrating ESG issues into Executive Pay, 2012. 125. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC) LEAD, Yönetim Kurulu için Yeni bir Gündem: Kurumsal Sürdürülebilirliğin Benimsenmesi ve Gözetimi, 2012. 126. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC), Çatışma Etkilerinin Değerlendirilmesi ve Risk Yönetimi Hakkında Küresel İlkeler Sözleşmesi Rehberi, 2002. 127. Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC), ‘On İlke’, 2000. 128. Güvenlik ve İnsan Hakları Hakkında Gönüllü İlkeler, http://voluntaryprinciples.org/, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 129. Dünya Bankası, Uluslararası Yönetişim Göstergeleri (WGI), Yolsuzluğun Kontrolü, http://info.worldbank.org/governance/wgi/mc_countries. asp, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir. 130. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2004. 119. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Sözleşmesi, ‘İnatçı Organik Kirleticiler (POP) Hakkında Stockholm Sözleşmesi’, Ek A, B ve C, 2009. 131. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Kurumsal Değer Zinciri (Kapsam 3) Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. 120. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), ‘Ozon Tabakasını İncelten Maddeler Hakkında Montreal Protokolü’, 1987. 132. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘Proje Açıklaması için GHG Protokolü’, 2005. BÖLÜM 5 133. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Ürün Kullanım Süresi Muhasebe ve Raporlama Standardı’, 2011. 134. Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), ‘GHG Protokolü Muhasebe Notları, No. 1, Muhasebe ve Raporlama Standardına dair Düzeltme’, 2012. 135. Aşağıdaki kaynaklar G4-EN1’deki ‘Yenilenebilir malzemeler’ tanımına bilgi sağlamıştır: European Environment Information and Observation Network (EIONET), GEMET Thesaurus – Renewable Raw Material, http://www.eionet.europa.eu/gemet/ concept?ns=1&cp=7084, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir National Non-Food Crops Centre (NNFCC), Glossary Renewable Materials, http://www.nnfcc.co.uk/glossary, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Resource Productivity in the G8 and the OECD – A report in the Framework of the Kobe 3R Action Plan, http://www.oecd.org/env/ waste/47944428.pdf, 1 Mayıs 2013 tarihinde erişilmiştir Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Komisyonu (EC), Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Dünya Bankası, Birleşik Çevresel ve Ekonomik Muhasebe – Ulusal Muhasebe El Kitabı, 2003 242 SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 6 244 6 TERİMLER LİSTESİ ANAHTAR TERİMLERİN TANIMLARI Etki Kılavuzlarda, aksi belirtilmedikçe ‘etki’ terimi olumlu, olumsuz, mevcut, olası, doğrudan, dolaylı, kısa vadeli, uzun vadeli, kasti veya kasıtsız olan belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkileri anlatmaktadır. Genel Standart Bildirimler Genel Standart Bildirimler kuruluşun ve raporlama sürecinin tanımını sunmaktadır. Kapsam Bir raporun kapsadığı Unsurlar dizisi. Konu başlığı Konu başlığı ifadesi, Kılavuzlarda sürdürülebilirliğe ilişkin tüm olası konuları anlatmakta kullanılmaktadır. Öncelikli Unsurlar Öncelikli Unsurlar kuruluşun belirgin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini yansıtan veya paydaşların değerlendirme ve kararlarını önemli oranda etkileyen unsurlardır. Bir Unsurun öncelikli olup olmadığının belirlenmesi için nitel analiz ve nicel değerlendirme yapılarak konu üzerinde tartışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Özel Standart Bildirimler Özel Standart Bildirimler kuruluşun yönetimi ve öncelikli Unsurlara ilişkin performansı hakkında bilgi sunmaktadır. Paydaşlar Paydaşlar, kuruluşun faaliyetlerinden, ürünlerinden ve hizmetlerinden belirgin ölçüde etkilenmesi ve/veya eylemleriyle kuruluşun stratejilerini başarıyla uygulayabilme ve hedeflerine ulaşabilme yeteneğini etkilemesinin makul olarak beklenebileceği kuruluşlar veya bireyler olarak tanımlanmaktadır. Buna kanun veya uluslararası sözleşmelerden doğan haklar sonucunda, ilgili kuruluştan meşru taleplerde bulunan kuruluş veya bireyler de dâhildir. Çalışanlar, hissedarlar ve tedarikçiler gibi kuruluşa katkı yapanların yanı sıra yerel toplumlardaki hassas gruplar, sivil toplum gibi kuruluşla farklı ilişkileri olanlar da paydaş olarak kabul edilebilir. Raporlama İlkesi Bir raporun elde etmesi gereken sonuçları tanımlayan ve raporlama sürecinde verilen, hangi Göstergelere ne şekilde yanıt verileceği gibi kararları yönlendiren kavramlar. Unsur Kılavuzlarda Unsur kelimesi, söz konusu Kılavuzların kapsadığı konuların listesine atfen kullanılmaktadır. Unsur Çerçevesi Her bir öncelikli Unsura ilişkin etkilerin gerçekleştiği yerlerin tanımını ifade etmektedir. Unsur Çerçevesinin belirlenmesinde bir kuruluş, kuruluş içindeki ve dışındaki etkileri göz önüne almalıdır. Unsur Çerçevesi raporlanan Unsurlara bağlı olarak değişmektedir. 245 BÖLÜM 6 TERİMLER LİSTESİ* Altyapı Temel olarak ticari bir amaçtan ziyade bir kamu hizmeti veya yararı sağlamak üzere inşa edilmiş ve kuruluşun doğrudan ekonomik fayda elde etmeyi beklemediği (örneğin su şebekesi tesisleri, yollar, okullar veya hastaneler) tesislerdir. Atık bertaraf yöntemi Kompostlama, yeniden kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım, yakma, gömme, derin kuyu enjeksiyonu ve işyerinde depolama da dahil olmak üzere atıkların ıslah veya bertaraf yöntemidir. Ayrımcılık Her bir bireye bireysel potansiyeli çerçevesinde görevlendirme yapmak yerine baş edebileceğinden daha fazla yük yüklemek veya hak ettiği imkanları sağlamamak suretiyle insanlara eşitsiz davranış ve bu davranışın sonuçlarıdır. Ayrımcılık ayrıca, yöneltildikleri kişinin hoşuna gitmeyecek veya hoşuna gitmeyeceği makul olarak bilinebilecek yorumlar veya hareketler olarak tanımlanan tacizi de kapsayabilmektedir. Başlangıç seviyesi ücreti Başlangıç seviyesi ücreti, en düşük istihdam kategorisindeki bir çalışana önerilen tam zamanlı çalışma ücretidir. Stajyer veya çırak ücretleri göz önüne alınmamaktadır. Baz yıl Bir kuruluşun enerji tüketiminin zaman içinde izlenmesinde temel alınan tarihi (belirli bir yıl gibi) referans noktasıdır. Belirgin hava emisyonları Kuruluşun faaliyetlerine ilişkin çevre izinlerinde belirtilenler de dahil olmak üzere uluslararası sözleşmeler ve/veya ulusal kanun veya yönetmelikler uyarınca düzenlenen hava emisyonlarıdır. Belirlenmiş katkı planları Bir kuruluşun ayrı bir kuruluşa (bir fona) sabit katkılar ödediği ve fonun o sıradaki ve önceki dönemlerdeki çalışan hizmetleriyle ilgili bütün çalışan tazminatlarını ödemeye yetecek kadar mal varlığına sahip olmadığı durumlarda daha başka tazminatlar ödeme yönünde hukuki veya zımni herhangi bir yükümlülüğe sahip olmayacağı istihdam sonrası tazminat planları. Belirlenmiş tazminat planları Belirlenmiş katkı planları dışındaki istihdam sonrası tazminat planları. Biyolojik çeşitlilik bakımından belirgin etki Coğrafi bir kesim veya bölgenin çevresel bütünlüğünü doğrudan veya dolaylı olarak olumsuz etkileyebilecek etkilerdir. Bu duruma tüm bölgenin genelinin ekolojik özelliklerinin, yapısının ve işlevlerinin uzun vadeli olarak önemli derecede değiştirilmesi yol açmaktadır. Bunun anlamı ilgili yaşam alanının, canlı nüfus seviyesinin ve yaşam alanını önemli kılan belirli türlerin sürdürülememesidir. Türler seviyesinde belirgin bir etki bir nüfus gerilemesine veya dağılımda değişikliğe neden olmaktadır ve bunun sonucu olarak doğal katılım (üreme ya da etkilenmemiş alanlardan göç) sınırlı bir nesil sayısı dahilinde eski seviyelerine dönememektedir. Belirgin bir etki, geçim kaynaklarını, kullanıcıların refahının uzun vadede etkilenmesine neden olacak şekilde etkileyebilmektedir. Biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan bölgeler Yasal korumaya tabi olmayan fakat bir dizi resmi kuruluş ve sivil toplum kuruluşu tarafından belirgin biyolojik çeşitlilik özellikleri bakımından tanınan bölgeler. Bu bölgelere (BM ‘Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’ kapsamında hazırlanan Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planları’nda sıklıkla tanımlanan’83). koruma bakımından öncelik taşıyan yaşam alanları dahildir. Bir dizi uluslararası koruma örgütü, biyolojik çeşitlilik değeri yüksek olan belirli bölgeleri tespit etmiştir. CFC-11 eşdeğeri CFC-11 eşdeğeri farklı maddelerin ilgili ozon tabakası inceltme potansiyelleri temelinde karşılaştırılmasında kullanılan bir ölçüdür. Referans seviyesi 1, CFC-11 ve CFC-12’nin ozon tabakası incelmesine yol açma potansiyelini ifade etmektedir. Ciddi hastalıklar Çalışanlara, ailelerine ve toplumlara yönelik ciddi sonuçları olan mesleki veya meslek dışı sağlık sorunlarıdır. Bunlara HIV/ AIDS, diyabet, tekrarlanan zorlanma yaralanmaları (RSI), sıtma ve stres dahil olabilmektedir. Çalışan Ulusal kanun veya uygulamalara göre bir kuruluşun çalışanı olarak tanınan birey. Çalışan devri Kuruluştan istifa eden veya işten çıkarılma, emeklilik veya hizmet sırasında ölüm nedenleriyle ayrılan çalışanlar. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 246 BÖLÜM 6 Çalışan kategorisi Çalışanların seviyeleri (örn. Üst düzey yönetim, orta düzey yönetim) ve işlevleri (örn. teknik, idari, üretim) bakımından ayrılmasıdır. Bu bilgi, kuruluşun kendi insan kaynakları sisteminden elde edilmektedir. Çeşitlilik göstergeleri Kuruluşun kendisiyle ilgili olarak veri topladığı çeşitlilik göstergeleri uyruk, soy ve etnik köken, inanç ve engellilik durumu gibi göstergeleri kapsayabilir. Çevre kanunu ve düzenlemeleri Kuruluşla ilgili her tür çevresel konuya (örneğin emisyonlar, atık sular ve atıkların yanı sıra malzeme kullanımı, enerji, su ve biyolojik çeşitlilik) ilişkin düzenlemeleri ifade etmektedir. Buna düzenleyici kuruluşlarla imzalanan ve yeni bir düzenlemenin yürürlüğe konmasının yerine geliştirilen bağlayıcı gönüllü anlaşmalar da dahildir. Gönüllü sözleşmeler kuruluşun anlaşmaya doğrudan doğruya katılması ya da kamu kuruluşlarının anlaşmayı mevzuat veya düzenleme vasıtasıyla bölgelerindeki kuruluşlara uygulanır hale getirmesi durumunda geçerli olabilmektedir. Çevre koruma harcamaları Çevresel unsurların, etkilerin ve risklerin önlenmesi, azaltılması, kontrol altına alınması ve belgelendirilmesi amacıyla kuruluş tarafından veya kuruluş adına gerçekleştirilecek her tür çevre koruma harcaması. Bu harcamalara atık bertarafı, arıtma ve çevre temizlik giderleri de dahildir. Çocuk Ekonominin ve eğitim tesislerinin yeterince gelişmemiş olduğu ve asgari çalışma yaşı olarak 14’ün uygulanabileceği belirli ülkeler haricinde, bu terim (hangisinin daha büyük olduğuna bağlı olarak) 15 yaşın veya zorunlu eğitimin tamamlanma yaşının altındaki kişileri ifade etmektedir. Bu istisnai ülkeler, ilgili ülkelerin özel olarak başvurmasının ardından işveren ve işçi temsilcisi örgütlerinin işbirliğiyle birlikte Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından belirlenmektedir. destek verme yoluyla kamu yararı sağlayan hizmetlerdir. Kamu yararı tanımı kamu hizmetlerini de içerebilmektedir. Devamsız Sadece işle ilgili yaralanma veya hastalıklar değil, her türden iş göremezlik nedeniyle devamsızlık yapan çalışan. Tatiller, öğrenim, doğum veya babalık izinleri ve mazeret izni gibi izin verilen devamsızlıklar bunun dışındadır. Devamsızlık oranı Fiilen devamsızlık yapılan günleri, aynı dönem için işgücünün çalışmasının planlandığı günlerin yüzdesi olarak ifade etmektedir. Diğer dolaylı sera gazı emisyonları (Kapsam 3) Diğer dolaylı sera gazı emisyonları, ilgili kuruluşun dışında gerçekleşen (kapsam 2’ye dahil olmayan) hem üretime hem de ürün tüketimine yönelik her tür dolaylı emisyonlardır. Doğum izni Doğum nedeniyle erkek ve kadın çalışanlara verilen izin. Doğrudan sera gazı emisyonları (Kapsam 1) Kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu operasyonlardan kaynaklanan emisyonlardır. Doğrudan (Kapsam 1) sera gazı emisyonları kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu kaynaklardan (atmosfere sera gazları bırakan fiziki birimler veya süreçler) gelmektedir. Doğrudan (Kapsam 1) sera gazı emisyonları, bunlarla sınırlı kalmamak kaydıyla, G4-EN3 Göstergesi’nde bildirilen yakıt tüketiminden kaynaklanan CO2 emisyonlarını da kapsamaktadır. Doğrulanmış şikayet Düzenleyici merciler veya benzer resmi merciler tarafından kuruluşa yöneltilmiş olup müşteri gizliliği ihlallerine işaret eden yazılı bir beyan veya kuruluşa yapılan ve kuruluş tarafından meşru olarak kabul edilmiş bir şikayet. Uygulama Elkitabı’nın 254. sayfasındaki ‘genç işçi’ tanımına bakınız. Dolaylı ekonomik etki Bir kuruluş ile paydaşları arasındaki mali işlemlerin ve para akışının doğrudan etkisinin ek bir sonucu. Desteklenen hizmetler İşletme giderlerinin kuruluş tarafından doğrudan karşılandığı ya da hizmet tesisinin veya hizmetin kuruluşun kendi çalışanlarıyla Dolaylı Enerji (Kapsam 2) Sera Gazı emisyonları Kuruluş tarafından kullanılan ve satın alınmış ya da elde edilmiş elektrik, ısıtma, soğutma ve buhar kaynaklı emisyonlardır. Not: ‘Asgari Yaş Sözleşmesi’37 başlıklı 138 Sayılı ILO Sözleşmesi, hem çocuk işgücüne hem de genç işçilere atıfta bulunmaktadır. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 247 BÖLÜM 6 Dolaylı siyasi destekler Lobi faaliyeti yapan kişi ve kuruluşlar veya hayır kurumları gibi aracı kurumlar kanalıyla siyasi partilere, bunların temsilcilerine veya adaylarına verilen her tür mali ya da ayni desteği veya belirli bir siyasi partiyle veya görüşle bağlantılı ya da bunları destekleyen fikir kuruluşlarına ve mesleki birlikler gibi örgütlere verilen desteklerdir. Düzenli performans ve kariyer gelişim değerlendirmesi Performans hedefleri ve değerlendirmeleri çalışan ve yöneticisi tarafından bilinen kriterlere dayanmaktadır. Bu değerlendirme çalışanın bilgisi dahilinde en az yılda bir defa gerçekleştirilir. Bu uygulamalar, çalışanın yöneticisi, eş düzey meslektaşları veya daha geniş bir çalışan yelpazesi tarafından gerçekleştirilen değerlendirmeleri içerebilmektedir. İnsan kaynakları personeli de değerlendirmeye katılabilir. Eğitim Aşağıdakileri ifade etmektedir: Her tür mesleki eğitim ve bilgilendirme Kuruluş tarafından çalışanlarına sağlanan ücretli eğitim izni Kuruluş dışından alınan ve masrafları kısmen veya tamamen kuruluş tarafından karşılanan eğitim veya öğretim Sağlık ve güvenlik gibi belirli konularla ilgili verilen eğitim Eğitimlere, yönderlerce sağlanan işyerinde rehberlik eğitimi dahil değildir. Ekonomik etki Ekonominin üretkenlik potansiyelinde meydana gelen, bir toplumun veya paydaşın refahı ve uzun vadeli gelişim fırsatları üzerinde etkisi olan değişiklik. En yüksek yönetişim organı Bir kuruluşta nihai yetkiye resmen sahip olan kişiler grubu. En yüksek yönetişim organının iki kademeden meydana geldiği durumlarda her iki kademe de tanıma dahil edilmelidir. Enerji azaltımı Aynı süreçlerin veya görevlerin gerçekleştirilmesinde artık kullanılmayan veya ihtiyaç duyulmayan enerji miktarıdır. Bu terim üretim kapasitesinin azaltılmasından veya kurumsal faaliyetlerin dışarıya yaptırılmasından kaynaklanan genel enerji tüketimi azaltımını kapsamamaktadır. Eski haline getirilen bölgeler Operasyonel faaliyetler sırasında kullanılan veya bu faaliyetlerden etkilenen ve iyileştirme önlemlerinin çevreyi orijinal durumuna ya da sağlıklı ve işler bir ekosistem bulunan bir duruma getirebilmiş olduğu bölgeler. Etik olmayan veya yasadışı davranışlar hakkındaki kaygıların ve dürüstlükle ilgili konuların raporlanmasına ilişkin mekanizmalar Bir birey veya kuruluşun, kuruluşun faaliyetleriyle ilgili yasadışı, usulsüz, tehlikeli veya etik dışı uygulamalara ilişkin kaygılarını bildirebilmesini sağlayan sistem ve süreçlerdir. Bireylere kuruluşun yönetişim organı üyeleri, çalışanları, iş ortakları ve diğer paydaşları dahil olabilmektedir. Fesih tazminatı Görevi sonlandırılmış olan, işten ayrılan bir icra kurulu üyesine ya da en yüksek yönetişim organı üyesine sağlanan tüm ödeme ve yan haklardır. Fesih tazminatı, parasal ödemenin ötesinde gayrimenkul sağlanmasına kadar uzanabilmekte ve bir kişinin görevinden ayrılmasıyla bağlantılı olarak devreye giren emeklilik, ikramiye ve haklarının hemen veya hızlandırılmış bir şekilde kendisine sağlanmasını kapsamaktadır. Genç işçi Yürürlükteki asgari çalışma yaşının üstünde olan fakat 18 yaşın altında olan kişi. Geri Alma Bir yönetici tarafından çalışanına yapılması gereken ve daha önce alınmış ödemenin belirli istihdam şartlarının veya hedeflerin yerine getirilmemiş olması durumunda geri ödenmesi. Geri dönüştürülmüş girdi malzemeleri İşlenmemiş malzemeler yerine kullanılan, kuruluş tarafından üretilen bir yan ürün ya da ürün dışı çıktı (NPO) olmayan, dahili veya harici kaynaklardan satın alınmış veya elde edilmiş malzemelerdir. Geri toplanmış Ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin kullanım ömürlerinin sonunda toplanmasını, tekrar kullanılmasını veya geri dönüştürülmesini ifade etmektedir. Toplama ve işleme, ürünün üreticisi veya bir yüklenici tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Bu, aşağıdaki ürün ve ambalaj malzemelerini anlatmaktadır: Kuruluş tarafından veya kuruluş adına toplananlar Hammaddelerine (çelik, cam, kağıt, bazı plastik türleri gibi) veya bileşenlerine göre ayrıştırılanlar Kuruluş veya başka kullanıcılar tarafından kullanılanlar Gösterge Kuruluşla ilgili sonuçlar hakkında, karşılaştırılabilir olup zaman içinde değişim sergileyen nitel ve nicel bilgiler. Gözetime tabi işçi Kuruluş için veya kuruluş adına işyerinde düzenli olarak çalışan fakat ulusal kanun veya uygulamalar kapsamında çalışan olarak tanınmayan kişidir. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 248 BÖLÜM 6 Güvenlik personeli Kuruluşun mülklerinin korunması, kalabalığın kontrol edilmesi, hasarların önlenmesi ve kişilere, mallara ve değerli eşyalara eşlik edilmesi amaçlarıyla istihdam edilen kişilerdir. İnsan hakları taraması Bir iş ilişkisine devam edilip edilmeyeceğinin belirlenmesindeki faktörlerden biri olarak bir dizi insan hakları performans kriterinin uygulandığı resmi veya belgelenmiş bir süreç. Hassas gruplar Hassas grup, bir kuruluşun faaliyetlerinin sosyal, ekonomik veya çevresel etkilerinden daha fazla veya orantısız olarak etkilenme riskine maruz bırakan bazı fiziksel, sosyal, politik veya ekonomik durumlara veya niteliklere sahip bir insan kümesi veya alt kümesidir. İstihdam türleri Tam zamanlı: ‘Tam zamanlı çalışan’ terimi ulusal mevzuata ve çalışma saatleriyle ilgili uygulamalara göre tanımlanmaktadır (örneğin ulusal mevzuata göre ‘tam zamanlı’ teriminin yılda en az dokuz ay ve haftada en az 30 saat olarak tanımlanması gibi). Yarı zamanlı: ‘Yarı zamanlı çalışan’ haftalık, aylık veya yıllık çalışma saatleri yukarıda tarif edildiği şekliyle ‘tam zamanlı’ çalışandan daha az olan çalışandır. Hassas gruplara çocuklar ve gençler, yaşlılar, engelliler, gaziler, ülke içi göç edenler/yerleri değiştirilenler, mülteciler veya geri dönen mülteciler, HIV/AIDS’ten etkilenmiş aileler, yerli halklar ve etnik azınlıklar dahil olabilmektedir. Hassasiyetler ve etkiler cinsiyete göre değişebilmektedir. Hastalıklara yönelik risk kontrolü Hastalıklara maruz kalınmasını ve bunların bulaşmasını sınırlandırmaya yönelik uygulamalar. Hizmet Bir kuruluşun bir talep veya ihtiyacı karşılama yönündeki eylemidir. İş ortağı İş ortaklarına, adı anılanlarla sınırlı kalmamakla birlikte tedarikçiler, acenteler, lobiciler ve diğer aracılar, ortak girişim ve konsorsiyum ortakları, hükümetler ve müşteriler dahildir. Kılavuzlarda adı anılan tedarikçilere aracılar, danışmanlar, yükleniciler, dağıtımcılar, imtiyaz veya lisans sahipleri, evden çalışanlar, bağımsız yükleniciler, imalatçılar, birincil üreticiler, taşeronlar ve toptancılar dahildir. İki kademeli kurul sistemi Bazı ülke mevzuatlarında tanımlanmış olan ve temel olarak gözetim ve yönetimin birbirinden ayrıldığı veya yerel kanunun bir icra kurulunu denetlemek için icrada görevli olmayan kişilerden oluşturulmuş bir gözetim kurulunu öngördüğü bir yönetişim sistemidir. İş sözleşmesi Yazılı, sözlü veya zımni (örneğin istihdamın bütün niteliklerinin mevcut bulunduğu fakat yazılı veya şahitli sözlü bir sözleşmenin bulunmadığı) olabilen ve ulusal kanun veya uygulamalar kapsamında tanınan bir iş sözleşmesidir. Belirsiz Süreli sözleşme: Belirsiz Süreli iş sözleşmesi bir çalışanla belirsiz bir süre ve tam zamanlı veya yarı zamanlı çalışma için yapılan bir sözleşmedir. Belirli süreli veya geçici sözleşme: Belirli süreli iş sözleşmesi, yukarıda tarif edilen iş akitlerinden olup belirli bir sürenin tamamlanmasıyla ya da süresi tahmini bir süreye bağlanmış bir görevin tamamlanmasıyla son bulan hizmet sözleşmeleridir. Belirli süreli iş sözleşmeleri sınırlı bir süreye sahip olup bir projenin veya iş safhasının sona ermesi veya yeri alınan personelin dönüşü de dahil olmak üzere belirli bir durum üzerine sona ermektedir. İnsan hakları incelemeleri Temel Bir dizi insan hakları performans kriterinin uygulandığı resmi veya belgeli bir değerlendirme süreci. İşçi Akdi ilişkiye bakılmaksızın iş gerçekleştiren her tür kişiyi tanımlayan genel terimdir. İnsan hakları maddeleri Yazılı bir sözleşmede, bir yatırım şartı olarak insan hakları hususunda asgari performans beklentilerini belirleyen özel şartlardır. İşe yeni alınan çalışanlar Kuruluşa ilk defa katılan yeni çalışanlar. İhtiyatlılık İlkesi İhtiyatlılık İlkesi potansiyel çevre etkilerine yanıt verme konusunda benimsenen yaklaşımı anlatmaktadır. Bkz. Birleşmiş Milletler (BM) Beyanı ‘Rio Çevre ve Kalkınma Bildirgesi’, 1992. ‘İlke 15: Çevreyi korumak için ihtiyati yaklaşım devletlerin kendi kabiliyetlerine göre geniş olarak uygulanacaktır. Ciddi ve geri dönüştürülemez hasar tehlikesi olan yerlerde tam bilimsel kesinlik eksikliği çevresel kirlenmenin önlenmesi için gecikmenin sebebi olarak kullanılamayacaktır. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 249 BÖLÜM 6 İşletme Bir kuruluş tarafından mal ve hizmetlerinin üretimi, saklanması ve/veya dağıtımı için ya da idari amaçlarla (ofis gibi) kullanılan tek bir konum. Tek bir işletmede birden fazla üretim hattı, depo veya başka faaliyet alanları bulunabilir. Örneğin tek bir fabrika birden fazla ürünün üretimi için kullanılabilir ya da tek bir perakende mağazası kuruluşun sahip olduğu veya kontrolü altında bulundurduğu birçok farklı perakende faaliyetini içerebilir. IUCN Tükenme Tehlikesi Olan Türlerin Kırmızı Listesi Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından geliştirilen, bitki ve hayvan türlerinin küresel koruma statülerini gösteren bir envanterdir68. Karbondioksit eşdeğeri CO2 (karbondioksit) eşdeğeri, küresel ısınma potansiyelleri (GWP) temelinde farklı sera gazı emisyonlarının karşılaştırılmasında kullanılan evrensel ölçü birimidir. Bir gazın CO2 eşdeğeri, gazın metrik ton cinsinden kütlesinin ilişkili GWP değeri ile çarpılmasıyla belirlenmektedir. Kariyer bitimi Yasal ulusal emeklilik yaşına ulaşılması sonucunda emekliye ayrılma veya istihdamın sonlandırılması. Kayıp gün Bir işçinin veya işçilerin bir iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle olağan işlerini gerçekleştirememeleri sonucunda çalışmanın yapılamadığı (ve dolayısıyla ‘kaybedilen’) süre (‘gün’). Aynı kuruluşta sınırlı bir çalışmaya veya alternatif işlere yönlenme halleri kayıp gün kapsamında sayılmamaktadır. Korunan bölgeler Operasyonel faaliyetlerden doğacak zararlara karşı korunan ve sağlıklı işleyen bir ekosistemle birlikte çevresel niteliğinin orijinal halini koruduğu alanlardır. Kuruluşun işgücü üyelerinin taşınması Hava, demiryolu, otobüs ve diğer motorlu veya motorsuz seyahat biçimleri de dahil olmak üzere işgücü üyelerinin işe gidiş gelişlerinde ve iş seyahatlerinde kullanılan taşımacılık faaliyetidir. Küresel ısınma potansiyeli (GWP) GWP değerleri, belirli bir sera gazının bir biriminin belirli bir süre zarfında bir birim karbondioksite kıyasla ışınımsal zorlama etkisini tanımlamaktadır. GWP değerleri, CO2 haricindeki gazlara ait sera gazı emisyon verilerini CO2 eşdeğerine dönüştürür. Lojistik amaçlar Mal ve hizmetlerin menşeleri ve tüketim noktaları arasındaki ileri - geri akışı ve depolanması işlemleridir. Mali yardım Bir mal veya hizmet işlemi olmayan, fakat gerçekleştirilen faaliyetlere, bir mal varlığının giderine veya yapılan harcamalara yönelik bir teşvik veya tazminat mahiyetindeki doğrudan ya da dolaylı mali yardımlar. Mali yardımı sağlayan kişi yapılan yardımın doğrudan mali karşılığını beklemez. Menfaat çatışması Bir bireyin görevinin gereklilikleri ve kişisel menfaatleri arasında seçim yapmak zorunda kaldığı bir durum. Kayıp gün oranı saat sayısıyla kıyaslanmasıyla ifade edilmektedir. Meslek hastalığı İş durumundan veya faaliyetlerinden (örneğin stres veya zararlı kimyasal maddelere düzenli olarak maruz kalma) veya işle ilgili bir yaralanmadan kaynaklanan hastalık. Kaza sıklık oranı Raporlama döneminde toplam işgücünün çalıştığı toplam süreye göre yaralanma sıklığı. Meslek hastalığı oranı Raporlama döneminde tüm işgücünün çalıştığı toplam süreye kıyasla meslek hastalığı sıklığıdır. Kesintisiz İstihdam Edilebilirlik Yeni becerilerin kazanılması yoluyla işyerinin değişen taleplerine uyum sağlama. Müşteri gizliliği Müşteri verilerinin korunmasını, bilginin/verilerin (aksi kararlaştırılan durumlar haricinde) sadece belirtilen amaç doğrultusunda kullanılmasını, gizliliğe saygı gösterilmesi yükümlülüğünü ve kötüye kullanmaktan veya hırsızlıktan koruma gibi gizlilik ve özel yaşama dair hakları ifade eder. Müşteri terimi kurumsal müşterilerin yanı sıra nihai müşterileri (tüketici) de kapsamaktadır. İş kazası ve mesleki hastalıklardan etkilenen işçilerin çalışamadıkları sürenin ifade edilmesidir . Raporlama dönemi dahilinde toplam kayıp gün sayısının işgücünün çalışmasının öngörüldüğü toplam Koruma altındaki bölgeler Belirli çevre koruma hedeflerine ulaşılabilmesi amacıyla belirlenen, düzenlenen veya yönetilen coğrafi olarak tanımlanmış alandır. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 250 BÖLÜM 6 Müşteri gizliliğinin ihlali Müşteri gizliliğinin korunmasıyla ilgili mevcut yasal düzenlemelere ve (gönüllü) standartlara ilişkin her tür uygunsuzluğu kapsamaktadır. sistemlerin, yöntemlerin ve faaliyetlerin bir kombinasyonudur. Pazarlama iletişimlerine reklamcılık, kişisel satış, tanıtım, halkla ilişkiler ve sponsorluk gibi faaliyetler dahil olabilmektedir. Nakliye Yolcu nakliyesi (personel servisleri ve iş seyahatleri gibi) de dahil olmak üzere kaynak ve malların bir konumdan diğerine (tedarikçiler, üretim tesisleri, depolar ve müşteri arasında) farklı nakil yöntemleriyle nakledilmesi eylemidir. Raporlama dönemi Raporlama dönemi raporlanan bilgilerin kapsadığı belirli zaman aralığıdır. Ozon tabakasını incelten madde (ODS) 0’dan büyük bir değerde ozon tabakasını inceltme potansiyeline (ODP) sahip olup stratosferdeki ozon tabakasını seyreltebilen her tür maddedir. CFC’lerin, HCFC’lerin, halonların ve metil bromürün de dahil olduğu çoğu ODS, UNEP ‘Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü’120 ve ekleri kapsamında kontrol altında bulundurulmaktadır. Ölüm Mevcut raporlama döneminde meydana gelen ve işçinin kuruluş tarafından istihdamı sırasında gerçekleşen mesleki bir yaralanmadan veya yakalanılan mesleki bir hastalıktan kaynaklanan işçi ölümü. Önemli operasyonel değişiklikler Kuruluşun faaliyet modeli üzerinde gerçekleştirdiği, çalışanları önemli ölçüde olumlu ya da olumsuz olarak etkileyen değişikliklerdir. Bu değişikliklere yeniden yapılanma, faaliyetlerin dışarıya yaptırılması, kapanmalar, genişlemeler, yeni açılışlar, devralmalar, kuruluşun kısmen veya tamamen satışı ya da birleşmeler gibi örnekler dahil olabilmektedir. Önemli ölçekte sızıntı ve döküntüler Kuruluşun mali beyanlarına (örneğin bunun sonucunda ortaya çıkan yükümlülükler nedeniyle) dahil edilmiş veya kuruluş tarafından bir sızıntı veya döküntü olarak kaydedilmiş bütün sızıntı ve döküntüler. Örgütlenme hakkı İşçi ve işverenlerin önceden izin almaya ihtiyaç duymadan kendi seçecekleri örgütleri kurma ve bunlara katılma hakkı. Pazarlama iletişimi Bir kuruluşun itibarını, markalarını, ürünlerini ve hizmetlerini hedef kitlelere tanıtmak için kullandığı stratejilerin, Referans Noktası Karşılaştırmalarda kullanılan başlangıç noktasıdır. G4-EN6, G4EN7 ve G4-EN19 Göstergeleri için referans noktası, herhangi bir enerji azaltma faaliyeti olmayan durumlarda beklenen enerji tüketimidir. Rekabete aykırı davranış Kuruluşun veya çalışanların potansiyel rakiplerle fiyatların sabitlenmesi, ihalelerin koordinasyonu, pazar veya çıktı kısıtlamalarının oluşturulması, coğrafi kotaların konması veya müşterilerin, tedarikçilerin, coğrafi bölgelerin ve ürün hatlarının pazardaki rekabetin etkilerini sınırlandırma amacıyla bölüşülmesi yönünde gizli anlaşmalar sağlanmasıyla sonuçlanabilecek hareketleri. Resmi komite ‘Resmi komite’ terimi, varlıkları ve işlevleri kuruluşun örgüt ve yetkilendirme yapısına dahil edilmiş olup önceden kararlaştırılmış belirli yazılı kurallara göre hareket eden komiteleri ifade etmektedir. Resmi sözleşmeler Her iki tarafça imzalanan ve belgelerin içeriğine uyma yönünde karşılıklı bir niyeti beyan eden yazılı belgeler. Bunlara yerel toplu sözleşmelerin yanı sıra ulusal ve uluslararası çerçeve sözleşmeleri de örnek gösterilebilir. Resmi şikayet mekanizmaları Şikayetlere metodik bir şekilde yanıt vermeye ve ihtilafları çözümlemeye yönelik belirlenmiş prosedürlerden, rollerden ve kurallardan meydana gelen sistemler. Resmi şikayet mekanizmalarının meşru, erişilebilir, öngörülebilir, hakkaniyetli, haklara uygun, açık ve şeffaf olmaları ve diyalog ile arabuluculuğa dayanmaları beklenmektedir. Çalışanlar, hissedarlar ve tedarikçiler gibi kuruluşa katkı yapanların yanı sıra yerel toplumlardaki hassas gruplar, sivil toplum gibi kuruluşla farklı ilişkileri olanlar da paydaş olarak kabul edilebilir. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 251 BÖLÜM 6 Sera gazı azaltımı Baz alınan emisyon miktarlarına göre sera gazı emisyonlarındaki bir azalma veya sera gazlarının atmosferden giderilmesi veya depolanmasındaki bir artışı belirtir. Birincil etkiler sera gazı azaltımlarına yol açacaktır ve bu durum bazı ikincil etkiler için de geçerli olabilecektir. Bir girişimin toplam sera gazı azaltım miktarları ilgili birincil etkisinin/etkilerinin ve (sera gazı emisyonlarında azalmaları veya denkleştirme artışlarını kapsayabilen) her tür belirgin ikincil etkilerinin toplamı olarak belirlenmektedir. Sızıntı ve döküntüler İnsan sağlığını, toprağı, bitkileri, su kütlelerini ve yer altı sularını etkileyebilecek tehlikeli bir maddenin kazayla açığa çıkmasıdır. Siyasi Destekler Siyasi partilere, seçilmiş temsilcilerine veya siyasi mevki adaylarına doğrudan veya dolaylı olarak verilen her tür maddi veya ayni desteklerdir. Mali katkılara bağışlar, krediler, sponsorluklar, avanslar veya bağış etkinliklerine bilet alma dahil olabilmektedir. Ayni katkıya, seçilmiş politikacılara veya adaylara yönelik reklam, tesis kullandırma, tasarım ve basım, ekipman bağışı veya yönetim kurulu üyeliği, istihdam veya danışmanlık işleri dahil olabilmektedir. Standart haklar Standart haklar tipik olarak tam zamanlı çalışanların çoğunluğuna sunulan hakedişlerdir. Bu haklar kuruluşun her bir tam zamanlı çalışanına sunulmak zorunda değildir. G4-LA2 Göstergesi’nin amacı tam zamanlı çalışanların makul şartlarda ne gibi haklar bekleyebileceklerini açıklamaktır. Suyun geri dönüşümü ve yeniden kullanımı Nihai arıtmaya gitmesinden ve tahliye edilmesinden önce kullanılmış suyun ve atık suyun farklı bir döngüyle işlenmesidir. Genel olarak suyun geri dönüşümünün ve yeniden kullanımının üç türü mevcuttur: Aynı proseste geri dönüştürülen atık su veya süreç döngüsünde daha fazla geri dönüştürülmüş su kullanımı Aynı tesis dahilinde ancak farklı bir proseste geri dönüştürülen ve tekrar kullanılan atık su Kuruluşun başka bir tesisinde tekrar kullanılan atık su Taban maaş Görevlerini yerine getirmesi karşılığında bir çalışana ödenen sabit asgari meblağ. Buna fazla mesai veya ikramiyeler gibi ek ödemeler dahil değildir. Tam kapsam Plan yükümlülüklerini karşılayan veya bunları aşan plan mal varlıkları. Tasarruf ve verimlilik girişimleri Belirli bir süreç veya işin daha az enerji kullanılarak gerçekleştirilmesine izin veren örgütsel veya teknolojik değişikliklerdir. Bunlara sürecin tekrar tasarlanması, ekipmanın dönüştürülmesi ve iyileştirilmesi (enerji verimliliği sağlayan ışıklandırma gibi) veya davranış değişikliklerinden kaynaklanan gereksiz enerji tüketiminin ortadan kaldırılması dahildir. Tedarikçi Raporlama yapan kuruluşun tedarik zincirinde kullanılan bir ürün veya hizmeti sağlayan kuruluş veya kişi. Tedarikçi, kuruluşla doğrudan veya dolaylı bir ilişki içinde olabilir. Tedarikçilere örnekler: Aracılar: Çalışan sağlayan istihdam kuruluşları da dahil olmak üzere başkaları için ürün, hizmet veya mal varlığı satın alan ve satan kişi veya kuruluşlar Danışmanlar: Yasal meşruiyeti olan profesyonel ve ticari bir temelde uzman görüşü ve hizmetleri sağlayan kişi veya kuruluşlar. Danışmanlar yasal olarak serbest meslek sahibi veya başka bir kuruluşun çalışanları olarak kabul edilmektedirler Yükleniciler: Sözleşmeyle düzenlenen bir ilişki kapsamında kuruluş adına işyerinde veya işyeri dışında çalışan kişi veya kuruluşlardır. Yükleniciler doğrudan kendi personellerini istihdam edebilirler veya taşeronlar ya da bağımsız yükleniciler çalıştırabilirler Bayi ve Distribütörler: Başkalarına ürün tedarik eden aracılar İmtiyaz veya lisans sahipleri: Raporlama yapan kuruluş tarafından kendilerine imtiyaz veya lisans verilerek bir ürün ya da hizmetin üretim ve satışı gibi ticari faaliyetlere sözleşmeyle izin verilen kişi veya kuruluşlardır. Evden çalışanlar: Evlerinde veya işverenin işyeri dışında tercih ettikleri başka yerlerde çalışan, ücret karşılığında iş yapan ve bunun sonucunda, kullanılan ekipmanın, malzemelerin veya diğer girdilerin kim tarafından sağlandığında bakılmaksızın işveren tarafından belirlenen bir ürün veya hizmet ortaya koyan kişiler Bağımsız yükleniciler: Bir sözleşmeyle belirlenen bir ilişki dahilinde bir kuruluş, yüklenici veya taşeron için çalışan kişi veya kuruluşlardır. Bağımsız yükleniciler kuruluşla bir istihdam ilişkisi içinde değildirler. İmalatçılar: Satışa yönelik ürünler üreten kişi veya kuruluşlardır * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 252 BÖLÜM 6 Birincil üreticiler: Hammaddeleri yetiştiren, toplayan veya çıkaran kişi veya kuruluşlar Taşeronlar: Bir kuruluş adına işyerinde veya işyeri dışında çalışan, yüklenici veya taşeronla doğrudan bir akdi ilişkisi bulunan fakat kuruluşla böyle bir ilişkisinin bulunması şart olmayan kişi veya kuruluşlar. Taşeronlar doğrudan kendi personellerini istihdam edebilirler veya bağımsız yükleniciler çalıştırabilirler Toptancılar: Başkaları tarafından perakende satılmak üzere toptan ürün satan satıcılar Tedarikçi taraması Tedarikçiyle iş ilişkisine devam edilip edilmeyeceğinin belirlenmesindeki faktörlerden biri olarak kullanılan ve bir dizi performans kriterini uygulayan resmi veya belgelenmiş bir süreç. Tedarik zinciri Kuruluşa ürün veya hizmet sağlayan faaliyetler ya da taraflar dizisi. Teyit edilmiş yolsuzluk vakaları Kanıtlanmış yolsuzluk vakalarıdır. Bunlara raporlama döneminde soruşturma süreci devam eden yolsuzluk vakaları dahil değildir. Toplam işgücü Raporlama dönemi sonu itibariyle, (tüm çalışanlar ve gözetime tabi işçiler de dahil olmak üzere) kuruluş için çalışan kişilerin toplam sayısıdır. Toplam su çekimi Raporlama dönemi boyunca her türlü kullanım için (yüzey suları, yer altı suları, yağmur suyu ve belediye su şebekesi dahil) tüm kaynaklardan kuruluş içine alınan tüm suyun toplamıdır. Toplam su tahliyesi Raporlama dönemi süresince yüzey altı sularına, yüzey sularına, nehirlere, okyanuslara, göllere, sulak alanlara, arıtma tesislerine ve yer altı sularına aşağıdaki yollardan biriyle tahliye edilen atık suyun toplam miktarıdır: Belirlenmiş bir noktaya yapılan toplam tahliye miktarı (kaynak noktaya tahliye) Araziye dağıtılarak yer üstünden (nokta halinde olmayan) kaynak tahliyesi Kuruluştan tankerle uzaklaştırılan atık su miktarıdır. Toplanan yağmur suyunun ve evsel atık suyun tahliyesi su tahliyesi olarak kabul edilmemektedir Toplu iş sözleşmeleri Kuruluşun kendisi ya da üyesi olduğu işveren örgütü tarafından imzalanan toplu iş sözleşmeleri bağlayıcıdır. Bu sözleşmeler sektörel, ulusal, bölgesel, örgütsel veya işyeri seviyesinde olabilmektedir. Toplumsal gelişim programı Olumsuz sosyal ve ekonomik etkilerin asgariye indirilmesi, hafifletilmesi, telafi edilmesi ve projenin toplum üzerindeki olumlu etkilerinin geliştirilmesi için fırsat ve faaliyetlerin tanımlanmasına yönelik eylemlerin detaylarını tanımlayan plan. Tröstleşmeyi ve tekelciliği önleyici uygulamalar Kuruluşun sektöre girişi önleyecek engeller, adil olmayan ticari uygulamalar, pazar konumunun kötüye kullanılması, karteller, rekabete zararlı birleşmeler, fiyat sabitleme ve rekabeti önleyen diğer danışıklı hareketler yönünde gizli anlaşmalarla sonuçlanabilecek hareketleri. Uyumsuzluk türü İhlal edilen kanun veya yönetmeliklerin niteliğine göre sınıflandırılan, yönetmelik veya kanunlara uygunsuz hareketler hakkındaki mahkeme kararıdır. Ücretlendirme Temel ücrete ek olarak kıdeme dayalı ödemeler, nakit ve menkul kıymetler gibi özkaynakları içeren ikramiyeler, yan hak ödemeleri, fazla mesai, borçlu olunan zaman ve (seyahat, geçim ve çocuk yardımları gibi) her tür hak edişin de dahil olduğu ücretlerdir. Ürün Kuruluş tarafından satışa çıkarılan ya da bir hizmetin parçası olarak sunulan mal veya kalemlerdir. Ürün ve hizmet bilgileri ve etiketleme Bilgi ve etiket, ürünle veya hizmetle birlikte sunulan ve bu ürün veya hizmetin niteliklerini açıklayan iletişimi tanımlamak amacıyla eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Ürün kategorisi Seçilen belirli bir pazarın kendine has ihtiyaçlarını karşılayan, ortak ve yönetilen bir özellikler dizisini paylaşan ilgili ürünler grubu. Üst düzey yönetici İcra Kurulu Başkanı/Genel Müdür (CEO) ve doğrudan CEO’ya ya da en yüksek yönetişim organına karşı sorumlu olan kişiler de dahil olmak üzere, bir kuruluşun yönetiminde bulunan en kıdemli üyelerdir. Her kuruluş, yönetim takımı üyelerinden hangilerinin üst düzey yönetici olduğunu belirlemektedir. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 253 BÖLÜM 6 Vakalar Yasal işlemler, kuruluşa veya yetkili mercilere resmi bir süreç kanalıyla iletilen şikayetler veya yönetim sistem denetimleri veya resmi izleme programları gibi yerleşik prosedürler vasıtasıyla kuruluşca tespit edilen uyumsuzluklardır. Yan Haklar Yan Haklar mali katkılar biçiminde sağlanan doğrudan yardımları, kuruluşun karşıladığı sağlık ve bakım harcamalarını ya da çalışan tarafından yapılan masrafların geri ödenmesini ifade etmektedir. Yasal limitlerin üzerindeki işten çıkarılma tazminatları, açığa alma tazminatı, istihdam dışı yaralanma yardımları, ölüm tazminatı ve fazladan ücretli izin hakları da bunlara dahil edilebilir. Spor veya çocuk bakım tesislerinin sağlanması, iş saatleri dahilinde ücretsiz yemek ve benzer genel çalışan destek programları gibi ayni yardımlar G4-LA2 Göstergesi’nin kapsamı dışında tutulmuştur. Yaralanma İş nedeniyle veya iş sırasında meydana gelen ölümcül olan veya olmayan yaralanma. Yaşam boyu öğrenim Okul öncesinden emeklilik sonrasına kadar, yaşam boyunca beceri, bilgi, yeterlik ve ilgi alanları kazanılması ve güncellenmesi. Yenilenebilir enerji kaynakları Ekolojik döngülerle kısa sürede yerine konabilen enerji kaynaklarıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına aşağıdakiler dahildir: Jeotermal Rüzgar Güneş Hidro Biyokütle Yenilenebilir malzemeler Yenilenebilen malzemeler, ekolojik döngüler veya tarımsal süreçlerle hızla yerine konabilen ve bol miktarda bulunan verimli kaynaklardan elde edilen malzemelerdir. Böylelikle bu ve diğer ilintili kaynaklar risk altına girmeyerek sonraki nesillerin de kullanımına elverişli olarak kalmaktadır. Yenilenemeyen enerji kaynakları Ekolojik döngüler dahilinde kısa sürede yerine konulamayan, türetilemeyen, yetiştirilemeyen veya üretilemeyen enerji kaynakları Yenilenemeyen enerji kaynaklarına aşağıdakiler dahildir: Petrol veya ham petrolden damıtılan (benzin, mazot, jet yakıtı ve kalorifer yakıtı gibi) yakıtlar Doğal gaz (sıkıştırılmış doğal gaz (CNG), sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gibi) Doğal gazın işlenmesinden ve petrolün rafinasyonundan elde edilen yakıtlar (bütan, propan, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) gibi) Kömür Nükleer enerji Yenilenemeyen malzemeler Mineraller, madenler, petrol, gaz veya kömür gibi kısa sürede yenilenemeyen kaynaklardır. Yerel asgari ücret Asgari ücret, çalışma karşılığında saatlik veya başka birime göre yasalarca belirlenen ücreti anlatmaktadır. Bazı ülkelerde (örneğin eyalet veya bölgeye ya da istihdam kategorisine göre) birden fazla asgari ücret uygulamasının bulunması nedeniyle, hangi asgari ücretin kullanıldığı belirtilmelidir. Yerel çalışan İşyeriyle aynı coğrafi pazar dahilinde doğmuş veya bu yerde süresiz olarak ikamet etme yönünde yasal hakkı bulunan (vatandaş olmuş veya sürekli vize sahibi kişiler gibi) bireylerdir. ‘Yerel’ ifadesinin coğrafi tanımı işyerini çevreleyen toplumu, bir ülke dahilindeki bir bölgeyi veya bir ülkeyi kapsayabilmektedir. Yerel tedarikçi Asgari ücret, çalışma karşılığında saatlik veya başka birime göre yasalarca belirlenen ücreti anlatmaktadır. Bazı ülkelerde (örneğin eyalet veya bölgeye ya da istihdam kategorisine göre) birden fazla asgari ücret uygulamasının bulunması nedeniyle, hangi asgari ücretin kullanıldığı belirtilmelidir. Yerel toplum Kuruluşun faaliyetlerinden ekonomik, sosyal veya çevresel olarak (olumlu veya olumsuz şekilde) etkilenen bölgelerde yaşayan ve/veya çalışan kişi veya gruplardır. Yerel toplum, işyerlerinin yakınlarında ikamet eden kişilerden faaliyetlerin etkilerini yaşayabilecek olan uzak yerleşimlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Yerel toplumlar üzerinde belirgin ölçekte mevcut veya olası olumsuz etkileri olan faaliyetler Bu kavram, öncelikle yerel toplumların sosyal, ekonomik veya çevresel refahı (örneğin yerel toplum sağlığı ve güvenliği) üstünde ortalamanın üzerinde olumsuz bir etki potansiyeline veya mevcut olumsuz etkilere sahip olan, tek başına ya da yerel toplumların özellikleriyle bir arada değerlendirilen faaliyetleri anlatmaktadır. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. 254 BÖLÜM 6 Yerli halklar Yerli halklar sosyal, kültürel, politik ve ekonomik durumları kendilerini egemen ulusal toplumun diğer kesimlerinden ayıran veya fetih veya kolonileşme ya da mevcut devlet sınırlarının kurulması sırasında ülkede veya ülkenin ait olduğu coğrafi bölgede yerleşik olan toplumlardan gelmeleri nedeniyle yerli kabul edilen ve hukuki statülerinden bağımsız olarak kendi sosyal, ekonomik, kültürel ve politik kuruluşlarının bir kısmını veya tamamını muhafaza eden topluluklar anlamına gelmektedir. Yetenek yönetimi Kuruluşun ya da sektörün gelişmekte olan stratejik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla çalışanların yeteneklerinin geliştirilmesine odaklanan politika ve programlardır. Yeterli şekilde temsil edilemeyen sosyal grup Belirli bir toplum içerisindeki sayılarına nazaran ekonomik, sosyal veya politik ihtiyaç ve görüşlerini ifade etme konusunda yeterli fırsata sahip olmayan topluluktur. Bu tanım kapsamında belirtilen belirli gruplar her bir kuruluş için aynı biçimde değildir. Kuruluşlar ilgili grupları faaliyet kapsamı çerçevesinde belirler. Yıllık toplam ücret Yıllık toplam ücret aşağıdakileri içermektedir: Maaş İkramiye Hisse primleri Opsiyon primleri Özkaynak dışı teşvik planı ödemesi Emekli maaşı değerinde değişiklik ve vergi dışı ertelenmiş tazminat gelirleri Her tür diğer ödeme Yolsuzlukla mücadele için ortak tutum Ortak tutum, yolsuzlukla mücadeleye yönelik daha geniş bir operasyonel çevre ve kültür geliştirmek amacıyla inisiyatifler ve paydaşlarla gönüllü olarak yapılan işbirliğini ifade etmektedir. Ortak tutum çalışmaları, emsal kuruluşlarla, hükümetlerle ve daha geniş kapsamlı olarak kamu sektörüyle, sendikalarla ve sivil toplum kuruluşlarıyla proaktif işbirliğini kapsayabilmektedir. Yönetişim organları Kuruluşun stratejik yönetiminden, yönetimin etkili bir biçimde izlenmesinden ve yönetimin kuruluş geneline ve paydaşlarına hesap verebilirliğinden sorumlu komite veya heyetler. Zorla veya cebren çalıştırma Herhangi bir kişiye herhangi şekildeki bir ceza tehdidiyle yaptırılan ve bahsi geçen kişinin gönüllü olarak katılmadığı her tür iş ve hizmet (ILO Sözleşmesi 29 ‘Cebri veya Mecburi Çalıştırmaya İlişkin Sözleşme’24). En uç örnekler köle çalıştırma ve borç karşılığında çalıştırmadır, fakat borçlar aynı zamanda işçileri zorla çalışmaya mecbur bırakmanın bir yolu olarak kullanılabilmektedir. Zorla çalıştırmayla ilgili örneklere aşağıdakiler dahildir: Kimlik belgelerinin alıkonması Mecburi teminat talepleri İşçilerin işten çıkarılma tehdidiyle önceden anlaşmadıkları şekilde fazla mesai yapmaya zorlanması X Transparency International XI Bu tanımlar, Transparency International’ ın 2011 tarihli ‘Yolsuzluğa Karşı İş İlkeleri’ ne dayanmaktadır. Yolsuzluk Yolsuzluk ‘verilen yetkinin kişisel menfaat için kötüye kullanılması’X anlamına gelmekte olup bireyler veya kuruluşlar tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Kılavuzlarda belirtilen yolsuzluk tanımına rüşvet, kolaylaştırma ödemeleri, sahtekarlık, haraç, hileli anlaşma ve kara para aklama gibi uygulamalar dahildir. Ayrıca bu terim dürüst olmayan, yasadışı veya kuruluşun işlerinin ifasında güvenin suiistimaline yol açan bir hareketi teşvik etmek için alınıp verilen veya teklif edilen her tür hediyeyi, borcu, ücreti, ödülü veya başka menfaatleri de kapsamaktadırXI. Bunlara, meşru olmayan bir menfaat elde etmek amacıyla sağlanan veya bu şekildeki bir menfaati elde etmek için ahlaki bir baskıya yol açabilecek olan ücretsiz mal, hediye ve tatil ya da özel kişisel hizmetler gibi nakdi veya ayni yardımlar da dahil olabilmektedir. * Bu belgenin elektronik bir sürümünü kullananlarının dikkatine: Önceki sayfaya dönmek için lütfen “alt” + sol ok tuşlarına birlikte basınız. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI BÖLÜM 7 256 7 GENEL RAPORLAMA NOTLARI 7.1 EĞİLİMLER HAKKINDA RAPORLAMA YAPMA Mevcut raporlama dönemini (mevcut yıl gibi) ve en az önceki iki dönemin yanı sıra kısa ve orta vade için belirlenmiş olmaları halinde gelecekteki hedeflere ilişkin bilgi sunulmalıdır. 7.2 VERİLERİN SUNULMASI Bazı durumlarda oranlar veya normalleştirilmiş veriler veri sunumu için yararlı ve uygun biçimlerdir. Oranların veya normalleştirilmiş verilerin kullanılması durumunda mutlak veriler de sağlanmalıdır. Açıklama notlarının kullanılması önerilmektedir. 7.3 VERİLERİN BİR ARAYA GETİRİLMESİ VE DAĞITILMASI Kuruluşların bilgilerin sunulduğu birleştirme seviyesini belirlemeleri gerekecektir. Bu, gerekli çabanın dağıtarak (ülke veya bölge gibi) raporlanan bilgilerin ek anlamlılığıyla dengelenmesini gerektirmektedir. Bilgilerin bir araya getirilmesi önemli miktarda anlamın kaybolmasına yol açabilir ve ayrıca belirli bölgelerde bilhassa kuvvetli veya zayıf performansın vurgulanamamasına neden olabilir. Diğer yandan verilerin gereksiz şekilde dağıtılması bilgilerin anlaşılmasını zorlaştırabilir. Kuruluşlar Uygulama Kılavuzundaki İlkeleri ve Rehberliği kullanarak bilgileri uygun bir seviyede dağıtmalıdırlar. Dağıtma Göstergeye göre değişiklik gösterebilir, fakat genellikle tek, birleştirilmiş bir rakama göre daha çok fikir verecektir. 7.4 ÖLÇÜLER Raporlanan veriler (kilogram, ton, litre gibi) genel kabul görmüş uluslararası ölçüler kullanılarak sunulmalı ve standart dönüştürme faktörler kullanılarak hesaplanmalıdır. Belirli uluslararası uygulamaların (sera gazı eşdeğerleri gibi) mevcut bulunduğu durumlarda bunlar genel olarak Göstergelerin Uygulama El Kitabında sunulan Rehberinde belirtilmektedir. 7.5 RAPORLAMA BİÇİMİ VE SIKLIĞI GEREKLİ STANDART BİLDİRİMLERİN RAPORLANMASI ‘Uyumluluk’ seçenekleri bakımından gerekli olan Standart Bildirimlere ilişkin bilgiler, hissedarlara yıllık rapor veya diğer zorunlu veya gönüllü raporlar gibi kuruluş tarafından hazırlanan başka raporlara hâlihazırda dahil edilmiş olabilir. Bu durumlarda kuruluş bu bildirimleri sürdürülebilirlik raporunda tekrar etmemeyi ve bunun yerine ilgili bilgilerin bulunabileceği yerlere ait referans eklemeyi tercih edebilir. Bu sunum tarzı; referansın açık olması (örneğin yıllık hissedar raporuna genel bir referans bölümün, tablolunun vb. adını içermediği sürece kabul edilebilir olmayacaktır) ve bilgilerin kamuya açık ve kolaylıkla erişilebilir olması kaydıyla kabul edilebilecektir. Bu, sürdürülebilirlik raporunun elektronik veya ağ tabanlı formatta sunulduğu ve diğer elektronik veya ağ tabanlı raporlara bağlantıların sunulduğu durumlarda olasıdır. BÖLÜM 7 RAPORLAMA ORTAMI Elektronik veya ağ tabanlı raporlama ve basılı raporlar, raporlama için uygun ortamlardır. Kuruluşlar bir ağ tabanlı rapor ve basılı rapor kombinasyonunu kullanmayı ya da sadece tek bir ortamdan yararlanmayı tercih edebilirler. Örneğin; kuruluşlar internet sitelerinde ayrıntılı bir rapor sunmayı ve stratejilerini, analizlerini ve performans bilgilerini içeren bir idari özeti kâğıt formunda sağlamayı tercih edebilirler. Bu tercih muhtemelen kuruluşun raporlama dönemi, içerik güncelleme planları, raporun muhtemel kullanıcıları ve dağıtım stratejisi gibi diğer pratik faktörler hakkındaki kararlarına bağlı olacaktır. En azından bir ortam (internet veya basılı) kullanıcılara raporlama dönemine ilişkin bütün bilgilere erişim imkânı sağlamalıdır. RAPORLAMA SIKLIĞI Kuruluşlar bir rapor yayınlamak için tutarlı bir raporlama dönemi belirlemelidirler. Birçok kuruluş için bu sıklık her yıl olacakken bazı kuruluşlar iki yılda bir raporlama yapmayı tercih etmektedirler. Bir kuruluş konsolide performans hesaplarının yayınlanma tarihleri arasında bilgi güncellemeyi tercih edebilir. Bu, paydaşlara bilgiye daha çabuk ulaşma imkânı sağlaması bakımından avantajlara sahip olmakla birlikte bilgilerin kıyaslanabilirliği bakımından dezavantajlar getirmektedir. Bununla birlikte kuruluşlar raporlanan bütün bilgilerin belirli bir süreyi kapsadığı öngörülebilir bir döngüyü muhafaza etmelidirler. Ekonomik, çevresel ve sosyal bir performansın raporlanması yıllık mali beyanlar gibi diğer kurumsal raporlamalara denk gelebilir veya bunlarla birleştirilebilir. Koordine edilmiş zamanlama, mali performans ve ekonomik, çevresel ve sosyal performans arasındaki bağlantıları kuvvetlendirir. RAPOR İÇERİĞİNİN GÜNCELLENMESİ Yeni bir rapor hazırlarken bir kuruluş önceki rapordan bu yana değişmemiş olan bilgi alanları belirleyebilir (değiştirilmemiş bir politika gibi). Kuruluş sadece değişmiş olan konu başlıklarını ve Göstergeleri güncellemeyi ve değişmemiş olan Standart Bildirimleri tekrar yayınlamayı tercih edebilir. Örneğin bir kuruluş değişmemiş olan politikalar hakkındaki bilgileri tekrar sunmayı ve sadece Göstergelerini güncellemeyi tercih edebilir. Bu şekildeki bir yaklaşımın uygulanmasındaki esneklik önemli oranda kuruluşun raporlama ortamı tercihine bağlı olacaktır. Strateji ve Analiz ile DMA ve Göstergeler gibi bazı konu başlıklarının her bir raporlama döneminde farklılık göstermesi olasıyken kurumsal profil veya yönetişim gibi diğer konu başlıkları daha yavaş bir tempoda değişebilir. Kullanılan stratejiye bakılmaksızın raporlama dönemine ilişkin uygulanabilir bilgilerin tamamı tek bir konumdan erişilebilir olmalıdır (basılı ya da ağ tabanlı bir belge). 257 SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK RAPORLAMASI KILAVUZLARI Bölüm 8 259 8 G4 KILAVUZU İÇERİK GELİŞTİRME 8.1 GRI DURUM TESPİTİ GRI Çevresindeki bütün belgeler GRI Yönetim Kurulu tarafından onaylanan ve bu belgede ana hatlarıyla belirtilen durum tespiti ilkelerine uygun olarak geliştirilmelidir. Teknik Danışma Komitesi, Çerçeve Belgelerinin geliştirilmesinin bu belgede ana hatlarıyla verilen durum tespiti sürecine uyup uymadığının değerlendirilmesinden sorumludur. Tam Durum Tespiti tanımı www.globalreporting.org adresinden bulunabilir. KAPSAYICI DURUM TESPİTİ İLKELERİ 1.GRI Çalışma Grupları GRI Çerçeve belgeleri metninin geliştirilmesinin ve gözden geçirilmesinin birincil yoludur. 2.GRI Çalışma Grupları kapsamlarının bileşimi bakımından çok paydaşlı olmalıdırlar. Küresel çapta uygulanmaları için Raporlama Çerçevesi Belgeleri geliştiren Çalışma Grupları, bileşimlerinde de küresel olmalıdırlar. Çalışma gruplarına ilişkin birincil kapsamlar aşağıdakiler olmalıdır: iş dünyası, aracı kuruluşlar, işgücü ve sivil toplum. 3.Her tür birey GRI Çalışma Gruplarında görev yapabilir. Çalışma gruplarına atanma bireylerin uzmanlığına ve Çalışma Grubunun bileşim ihtiyaçlarına bağlıdır. 4.Sekreterlik teknik gündemin uygulanması için Kurulun yönlendirmesiyle GRI Çalışma Gruplarını oluşturur. Çalışma gruplarına katılan bireyler, Paydaş Konseyinden ve Teknik Danışma Komitesinden gelebilecek potansiyel katılımcıları da göz önüne alan Sekreterlik tarafından talep edilip seçilirler. 5.Çalışma grubu üyeliği kuruluşlardan çok bireylere verilmektedir. Bir üyenin görevi tamamlanmadan önce bir çalışma grubundan ayrılmasının gerekmesi durumunda GRI Sekreterliği uygun bir vekil belirlemekten sorumludur. 6.GRI Çalışma Grupları, kararları oybirliğiyle almayı hedeflemektedir. Oybirliğinin mümkün olmadığı durumlarda azınlık görüşleri, çalışma grubu çıktılarının gözden geçirilmesi sırasında değerlendirmeleri amacıyla Teknik Danışma Komitesi için belgelendirilmelidirler. Değerlendirmeler ve haklarında karar vermeleri için daha sonra bu organlara iletilen GRI Çerçevesindeki bütün belgelerle ilgili olarak bu konuların çözümü Yönetim Kuruluna ve Paydaş Konseyine iletilmelidir. REVİZYONLAR İÇİN TEKLİFLERİN GELİŞTİRİLMESİ 1.Kılavuzların veya protokollerin metinlerinin gözden geçirilmesine yönelik teklifler Kapsayıcı Durum Tespiti İlkeleri’nde ana hatlarıyla anlatıldığı üzere GRI Çalışma Grupları tarafından hazırlanmalıdır. Bu çalışma gruplarının bileşimi Paydaş Konseyi dahilindeki bileşimlerin dağılımıyla eşleşmeyi hedeflemelidir. 2.GRI Paydaş Konseyi üyeleri bireysel uzmanlıkları, erişilebilirlikleri ve çalışma grubunun bileşim ihtiyaçları temelinde GRI Çalışma Gruplarına aday olarak değerlendirilirler. 3.Kılavuzlardaki ve Protokollerdeki küçük çaplı değişikliklerde Teknik Danışma Komitesi Kılavuzların ve protokollerin metinlerinde, kapsayıcılık ve coğrafya bakımından yeterince farklı görüşmelerin yapılmış olması ve görüşmelerin ölçek bakımından yeterince geniş olması halinde Sekreterliğin araştırma ve takip faaliyetlerinde gelen çıktılara dayanarak değişiklikler önerebilir. Bu tekliflere temel teşkil eden süreç Yönetim Kuruluna ve Paydaş Konseyine açıklanmalıdır. 4.Teknik Danışma Komitesi, GRI Çalışma Gruplarının tekliflerinin ve diğer danışma süreçlerinin gözden geçirilmesinden sorumludur. GRI Sekreterliği “Kamu Yorumu için Kılavuz Düzeltme Taslakları”nın hazırlanmasından sorumludur. Düzeltme Taslakları GRI Çerçevesinin sadece tek bir kısmına veya birden fazla kısmı için değişiklikler teklif edebilir. 5.“Kamu Yorumu için Kılavuz Düzeltme Taslakları” en az 90 günlük bir süre için GRI Yönetişim Organlarının ve ilgilenen bütün harici tarafların erişimine açık tutulmalıdır. Alınan yorumlar kamu kaydı olarak kabul edilecektir. BÖLÜM 8 KILAVUZLAR İÇİN ONAY 1.Teknik Danışma Komitesi kamu yorumlarının taslak belgesine katılmasının gözetiminden sorumludur. Sekreterlik, yönetişim organları tarafından gözden geçirilmesi için bir Kılavuz Düzeltme Taslağı sağlayacaktır. 2.Paydaş Konseyi ve Teknik Danışma Komitesi kabul/ret görüşleri sunmaktadır ve Yönetim Kurulu da nihai onaydan sorumludur. 3.GRI Yönetim Kurulu, Kılavuzlara yönelik güncellemelerin yayınlanmasının şekli ve zamanlaması hakkında karar verecektir. 8.2 G RI YÖNETİŞİM ORGANLARI, SEKRETERLİK VE G4 ÇALIŞMA GRUPLARI YÖNETİM KURULU GRI’nin Yönetim Kurulu (BoD), GRI Kılavuz değişiklikleri, kurumsal strateji ve çalışma planları hakkında nihai karar yetkisi de dahil olmak üzere GRI ile ilgili nihai denetimsel, mali ve yasal sorumluluğa sahiptir. G4 Kılavuzlarının yayınlanma tarihinde Yönetim Kurulu Başkanı: Herman Mulder. PAYDAŞ KONSEYİ Paydaş Konseyi (SC) GRI yönetişim yapısı kapsamındaki resmi paydaş politikaları forumudur. Konsey stratejik konularda Yönetim Kuruluna danışmanlık sağlamaktadır. Paydaş Konseyinin kilit yönetişim işlevleri Kurul üyelerinin tayinini ve gelecekteki politikalar, iş planları ve faaliyetler hakkında önerilerde bulunmayı kapsamaktadır. Paydaş Konseyinde 50’ye kadar üye bulunur. Üyeleri çok çeşitlidir ve Birleşmiş Milletler tarafından tanımlanan bütün bölgelerden gelmektedirler: Afrika, Asya Pasifik/Okyanusya, Latin Amerika/Karayipler, Kuzey Amerika/Avrupa/BDT ve Batı Asya. Üyeleri GRI ağındaki temel bileşenleri temsil etmektedirler: İş dünyası, Sivil Toplum Örgütleri, İşgücü Kuruluşları ve Aracı Kuruluşlar. Konsey GRI’nin bütün raporlama belgelerinin yayınlanması hakkında Yönetim Kuruluna kabul/ret görüşleri sunmaktadır. G4 Kılavuzlarının yayınlanma tarihinde Paydaş Konseyi Başkanı: Karin Ireton. TEKNİK DANIŞMA KOMİTESİ Teknik Danışma Komitesi (TAC) üst seviyede teknik danışmanlık ve uzmanlık sağlayarak GRI Çerçevesinin genel kalitesinin ve tutarlılığının korunması konusunda GRI Yönetim Kuruluna ve Sekreterliğine yardımcı olmaktadır. Azami 15 üyeyle TAC, GRI’nin teknik içeriklerinin geliştirme planı, özel teknik yönü ve biçimi hakkında öneri sunmaktadır. TAC ayrıca GRI’nin teknik içeriğinin durum tespitine uygun olarak geliştirilmesini sağlamaktadır. Komite GRI’nin bütün raporlama belgelerinin yayınlanması hakkında Yönetim Kuruluna kabul/ret görüşleri sunmaktadır. G4 Kılavuzlarının yayınlanma tarihinde Teknik Danışma Komitesi Başkanı: Denise Esdon. GRI SEKRETERLİĞİ İcra Başkanının liderlik ettiği Sekreterlik, Yönetim Kurulu tarafından onaylanan teknik çalışma planını uygular. Sekreterlik ayrıca ağı ve kurumsal iletişimleri, öğrenme faaliyetlerini, destek hizmetlerini, yardımı, paydaş ilişkilerini ve mali idareyi yönetmektedir. G4 Kılavuzlarının yayınlanma tarihinde İcra Başkanı: Ernst Ligteringen. 260 261 BÖLÜM 8 G4 ÇALIŞMA GRUPLARI Yolsuzlukla Mücadele Çalışma Grubu Ann Marley Chilton, Çevresel Kaynaklar Yönetimi (ERM) Chong San Lee, Transparency International Christiane Meyer, Banarra Daniel Kronen, Siemens Dante Pesce, Pontificia Universidad Católica de Valparaíso Centro Vincular Dayna Linley-Jones, Sustainalytics Dongsoo Kim, Korea Productivity Center (KPC) Eileen Kohl Kaufman, Social Accountability International (SAI) Eileen Radford, TRACE International Jacques Marnewicke, Sanlam Janine Juggins, Rio Tinto Jayn Harding, FTSE Julia Kochetygova, S&P Dow Jones Indices Kirstine Drew, OECD Sendika Danışma Komitesi (TUAC) Kris Dobie, Güney Afrika Etik Kuruluşu Loi Kheng Min, Transparency International Luis Piacenza, Crowe Horwath Olajobi Makinwa, Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UNGC) Peter Wilkinson, Transparency International Sabrina Strassburger, Fiat Samuel Kimeu, Transparency International Simon Miller, World Vision International (WVI) Uygulama Seviyesinde Çalışma Grubu Amanda Nuttall, Net Balance Foundation Anna-Sterre Nette, SynTao Claire White, Madencilik ve Madenler Uluslararası Konseyi (ICMM) Dan Sonnenberg, Russell and Associates David Martin Kingma, Holcim Deborah Evans, Lloyd’s Register Quality Assurance Ltd (LRQA) Grace Williams, Oxfam International Maria Helena Meinert, BSD Consulting Matthéüs van de Pol, Ekonomi Bakanlığı Michal Pelzig, Essar Group Oh, SunTae, Kore Standartları Birliği (KSA) Pierre Habbard, OECD Sendika Danışma Komitesi (TUAC) Santhosh Jayaram, Det Norske Veritas (DNV) Sonal Kohli, Essar Group Çerçeve Çalışma Grubu Andrew Cole, LendLease Ashling Seely, Uluslararası Tekstil, Giyim ve Deri İşçileri Federasyonu (ITGLWF) Christian Hell, KPMG Connie L. Lindsey, the Northern Trust Company David Vermijs, David Vermijs Consulting Francesca Poggiali, Ferrero Francis J. Maher, Verasiti Inc. Hariom Newport, Shell Joris Oldenziel, SOMO – Çokuluslu Şirketler Araştırma Merkezi Kirstine Drew, OECD Sendika Danışma Komitesi (TUAC) Luis Perera, PricewaterhouseCoopers (PwC) Maali Qasem Khader, Schema Mardi McBrien, CDP Michelle Cox, CDP Ornella Cilona, CGIL Nazionale Ralph Thurm, Deloitte Ramesh Chhagan, Exxaro Resources Shikhar Jain, CII-ITC Sürdürülebilir Gelişim Mükemmeliyet Merkezi Yuki Yasui, Birleşmiş Milletler Çevre Programı Finans İnisiyatifi (UNEP FI) Yönetim Yaklaşımı Hakkında Bildirimler Çalışma Grubu Bruno Bastit, Hermes Equity Ownership Services Bruno Sarda, Dell, Inc. Carlota Garcia-Manas, EIRIS Dongsoo Kim, Korea Productivity Center (KPC) Dwight Justice, Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) Glenn Frommer, MTR Corporation Ltd. Milagros L. Zamudio, Electroperú S.A. Paul Davies, Banarra Julia Robbins, Vancity Sandra Cossart, SHERPA Sanjib Kumar Bezbaroa, ITC Ltd. Victor Ricco, Centro de Derechos Humanos y Ambiente (CEDHA) William R. Blackburn, William Blackburn Consulting, Ltd. 262 BÖLÜM 8 Yönetişim ve Ücret Çalışma Grubu Cyrille Jégu, The Next Step Frank Curtiss, RPMI Railpen Heather Slavkin, AFL-CIO Hugh Grant, Avustralya Sürdürülebilirlik Liderleri Forumu (ASLF) Isabelle Cabos, Avrupa Yatırım Bankası Jan van de Venis, Stand Up For Your Rights Janet Williamson, Sendikalar Kongresi Karen Egger, Transparency International Luiz Fernando Dalla Martha, IBGC – Brezilya Kurumsal Yönetişim Enstitüsü Marleen Janssen Groesbeek, Eumedion Sarah Repucci, Bağımsız danışman Wesley Gee, Stantec Consulting Ltd. Yogendra Saxena, The Tata Power Company Limited Sera Gazı Emisyonları Çalışma Grubu Andrea Smith, CDP Christina Schwerdtfeger, Coto Consulting Guo Peiyuan, Syntao Ian Noble, Küresel Uyum Enstitüsü (GAIN) Jeong-Seok Seo, Korea Productivity Center (KPC) Jiang Shan, China Minmetals Corporation Kishore Kavadia, Terracon Ecotech Mathew Nelson, Ernst & Young Michael Cass, Shell Nicholas Bollons, Bureau Veritas Olivier Elamine, alstria office REIT AG Pablo Salcido, Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Patrick Browne, UPS Pedro Cabral Santiago Faria, CDP Peggy Foran, The Climate Registry Peter Colley, İnşaat, Ormancılık, Madencilik ve Enerji Birliği (CFMEU) Madencilik ve Enerji Bölümü Rudolf Schwob, F. Hoffmann-La Roche Shamini Harrington, Sasol Vince(Yoonjae) Heo, Bloomberg 8.3 G4 PROJE DENETMENİ GENEL DENETMEN Nelmara Arbex PROJE YÖNETİMİ Bastian Buck Ásthildur Hjaltadóttir TASARIM VE UYGULAMA Mark Bakker, scribbledesign.nl Tedarik Zinciri Bildirimleri Çalışma Grubu Ang-Ting Shih, Delta Electronics and KPMG Taiwan Clóvis Scherer, DIEESE - Escritório do Distrito Federal Cody Sisco, Business for Social Responsibility (BSR) Dante Pesce, Pontificia Universidad Católica de Valparaíso Centro Vincular Douglas Kativu, Afrika Kurumsal Vatandaşlık Enstitüsü (AICC) Dwight Justice, Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) Jane Hwang, Social Accountability International (SAI) Jayson Cainglet, Agribusiness Action Initiative (AAI) José Figueiredo Soares, EDP - Energias de Portugal Juan Carlos Corvalán, Sodimac Mike Lombardo, Calvert Mohamed El-Husseiny, Sanayi Modernizasyon Merkezi (IMC) Ole Henning Sommerfelt, Etik Ticaret İnisiyatifi Norveç Sanjiv Pandita, Asia Monitor Resource Centre (AMRC) Willie Johnson, Procter & Gamble Zhang Long/Yu Ziqiang, Baosteel KAMUOYU YORUMLARI G4 Kılavuzlarının geliştirilmesiyle ilgili olarak düzenlenen iki Kamu Yorumu Süresi zarfında yaklaşık 2550 yanıt alınmıştır. Bu süreler sırasıyla Ağustos – Kasım 2011 ve Haziran – Kasım 2012 olmuştur. BÖLÜM 8 8.4 TEŞEKKÜRLER G4 SPONSOR KONSORSİYUMUNA KATILIMLARI İÇİN Wim Bartels (KPMG) Krista Bauer (GE) Juan Costa Climent (Ernst & Young) Rodolfo Guttilla (eski Natura) Jessica Fries (PricewaterhouseCoopers (PwC)) Eric Hespenheide (Deloitte) Kim Hessler (GE) Andrew Howard (eski Goldman Sachs) Kevin McKnight (Alcoa) Marina Migliorato (Enel) Rupert Thomas (Shell) TEKNİK DÜZELTMELER HAKKINDA ÖNERİLERİ İÇİN Roger Adams (Yeminli Mali Müşavirler Derneği (ACCA)), John Purcell (CPA Avustralya), Kirsten Simpson (Net Balance) ve Matty Yates (Ernst & Young) PROJEYE OLAN ÖZEL KATKILARI İÇİN Amina Batool, Jack Boulter, Laura Espinach, Alice van den Heuvel (Ernst & Young), Jennifer Iansen-Rogers (eski KPMG), Katja Kriege, Maggie Lee, Youri Lie, Anna Nefedova (Deloitte), Daniele Spagnoli, Anne Spira, Karlien van der Staak, Enrique Torres, Anouk Wentink (PricewaterhouseCoopers (PwC)) GRI Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzları İngilizce hazırlanmıştır. Çeviride kalite gereklerine sıkı sıkıya uyulmuştur ancak resmi belge olarak İngilizce versiyonu kabul edilecektir. Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzları’nın İngilizce versiyonu üzerinde yapılacak değişiklikler GRI’ın resmi web sitesinde yayınlanacaktır (www.globalreporting.org). G4’ün Türkçe versiyonunun çevirisi ve tasarım çalışması Strategic Agenda LLP tarafından yapılmış ve değerlendirme süreci aşağıdaki kişiler tarafından gerçekleştirilmiştir: Aylin Gezgüç, Dış İlişkiler ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk Koordinatörü, Koç Holding A.Ş. (Değerlendirme Kurulu Başkanı) Erdem Kolcuoğlu, Kurucu Ortak – Kıdemli Danışman, Kıymet-i Harbiye Yönetim Danışmanlık Tuba Atabey, Türkiye Ortağı & Kıdemli Danışman, SUSTAiNOVA Sürdürülebilirlik Danışmanlık Çeviriye destek olan kuruluşlar aşağıda yer almaktadır: 263 YASAL SORUMLULUK Sürdürülebilirlik raporlamasını desteklemesi için tasarlanan bu belge dünya genelinde kuruluşların ve rapor bilgileri kullanıcılarının temsilcilerini içeren benzersiz birçok paydaşlı danışma süreciyle geliştirilmiştir. GRI Yönetim Kurulu, GRI Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzlarının (GRI Kılavuzları) bütün kuruluşlar tarafından kullanılmasını önermekteyken, tamamen veya kısmen GRI Kılavuzlarına dayanan raporların hazırlanması ve yayınlanmasına ilişkin sorumluluk bunları üretenlere aittir. GRI Yönetim Kurulu ve Stichting Global Reporting Initiative doğrudan veya dolaylı olarak raporların hazırlanmasında GRI Kılavuzlarının kullanılmasından ya da GRI Kılavuzları temelindeki raporların kullanılmasından kaynaklanabilecek hiçbir sonuçtan veya zarardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. TELİF HAKKI VE TİCARİ MARKA NOTU Bu belge Stiching Global Reporting Initiative (GRI) tarafından telif haklarıyla korunmaktadır. Bu belgenin GRI’den önceden izin alınmaksızın bilgi amaçlı ve/veya bir sürdürülebilirlik raporunun hazırlanması için çoğaltılması ve dağıtılması serbesttir. Bununla birlikte bu belge veya belgenin herhangi bir bölümü GRI’nin önceden yazılı izni olmadan başka herhangi bir amaçla çoğaltılamaz, saklanamaz, tercüme edilemez veya herhangi bir biçimde ya da herhangi bir yolla (elektronik, mekanik, fotokopi, kayıt veya başka şekilde) aktarılamaz. Global Reporting Initiative, Global Reporting Initiative logosu, Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzları ve GRI, Global Reporting Initiative’in ticari markalarıdır. G4 KONSORSİYUMU Global Reporting Initiative PO Box 10039 1001 EA Amsterdam The Netherlands Tel: +31 (0) 20 531 00 00 Faks: +31 (0) 20 531 00 31 GRI ve Sürdürülebilirlik Raporlaması Kılavuzları hakkında daha fazla bilgi için: www.globalreporting.org [email protected] © 2013 Global Reporting Initiative. Tüm hakları saklıdır.
