makro denge toplam talep eğrisinin türetilişi toplam arz ve toplam talep

MAKRO İKTİSAT II
BÖLÜM 13-1
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP: MAKRO
DENGE
YRD. DOÇ. DR. OKTAY KIZILKAYA
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
2
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ
Talep eğrisi mikro iktisatttaki bireysel talep eğrisi gibi negatif eğimlidir.
Talep eğrisinin negatif olmasının arkasında genel fiyat düzeyinde (P) meydana
gelen değişmelerin reel para arzını (M/P) ve böylece faiz haddini (i) etkilemesi,
faiz haddindeki değişmelerin de firmaların satın almak istediği hasıla-planlanan
yatırımı (Ip) ters yönde etkilemesidir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
i
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ
(a)
LM1(M1/P1)
E1
i1
LM2(M1/P2)
i2
E2
IS
P
3
Y2
Y1
Y
P  M/P  Para Arz Fazlası  Tahvil Talep Fazlası 
PB  i  I  AE  Y
(b)
P1
Her alternatif fiyat düzeyindeki denge hasıla
düzeyini gösteren negatif eğri, toplam talep
eğrisi olarak adlandırılır.
E1
E2
P2
AD
Y1
Y2
Y
P  M/P  Para Talep Fazlası  Tahvil Arz Fazlası 
PB  i  I  AE  Y
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU
i
i1
i2
(a)
LM(M1/P1)
E2
kEΔA0
E1
IS(A02)
IS(A01)
P
P1
4
Y
Y2
Y1
(b)
E2
E1
AD2
Y1
Y2
AD1
Y
AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın
Değişmesi
Mal piyasasında dengeyi sağlayan faiz haddi ile
hasıla düzeyinin geometrik yerine tekabül eden IS
eğrisinin veya para piyasasında dengeyi sağlayan
faiz haddi ve hasıla düzeyinin geometrik yerine
tekabül eden LM eğrisinin konumu değişince AD
eğrisi sağa ve sola kayar.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU
i
i1
i2
(a)
LM(M1/P1)
E2
kEΔA0
E1
IS(A02)
IS(A01)
P
P1
5
Y
Y2
Y1
(b)
E2
E1
AD2
Y1
Y2
AD1
Y
AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın
Değişmesi
Otonom harcamadaki belirli bir artışın P1 fiyat
düzeyi üzerinden toplam talepte yol açtığı artış, aynı
düzeydeki bir artışın fiyat düzeyinin sabit olduğu ISLM modelinde denge hasıla düzeyinde yol açtığı
artışa eşittir. Yani E1E2=Y1Y2
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU
i
i1
i2
(a)
LM(M1/P1)
E2
kEΔA0
E1
IS(A02)
IS(A01)
P
P1
6
Y
Y2
Y1
(b)
E2
E1
AD2
Y1
Y2
AD1
Y
AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın
Değişmesi
A0 otonom harcamada (A0=C0+I0+G0+TR0-T0)
meydana gelen artışın hanehalkı sektörü itibariyle
nedeni, servetteki ve bekleyişlerdeki değişmelerdir.
Ekonomide hanehalkı sektörünün sevetinde önemli
bir artış meydana gelirse veya kişiler reel gelirlerinin
ileride artacağını beklerse, C0 otonom tüketim ve
buna bağlı olarak C tüketim ve AE planlanan toplam
harcama-denge hasıla düzeyi (Y) artar, talep eğrisi
sağa kayar veya bunun tam tersi gerçekleşir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU
i
i1
i2
(a)
LM(M1/P1)
E2
kEΔA0
E1
IS(A02)
IS(A01)
P
P1
7
Y
Y2
Y1
(b)
E2
E1
AD2
Y1
Y2
AD1
Y
AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın
Değişmesi
A0 otonom harcamada meydana gelen artışın işalemi
sektörü itibariyle nedeni, firmaların yatırım
projelerinin karlılığına ilişkin bekleyişlerinde meydana
gelen değişmelerdir.
Firmaların yatırım projelerine ilişkin bekleyişlerinde
iyileşme olursa, yatırım projelerinin karlılığı artar ve
buna bağlı olarak I0 otonom yatırım - AE toplam
planlanan harcama denge hasıla düzeyi ve toplam talep
artarak sağa kayar veya tam tersi gerçekleşir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN KONUMU
i
i1
i2
(a)
LM(M1/P1)
E2
kEΔA0
E1
IS(A02)
IS(A01)
P
P1
8
Y
Y2
Y1
(b)
E2
E1
AD2
Y1
Y2
AD1
Y
AD Eğrisinin Konumu: Otonom Harcamanın
Değişmesi
A0 otonom harcamada meydana gelen artışın hükümet
sektörü itibariyle nedeni, hükümet alımlarının
artması(G0)-transfer
ödemelerinin
artması(TR0)vergilerin azalması(T0) sonucu hükümet alımlarınınAE planlanan toplam harcamanın-denge hasıla
düzeyinin ve böylece toplam talebin artması ve AD’nin
sağa kaymasıdır veya tam tersi.
AD’nin sağa kayması hükümetin izlediği maliye
politikaları ile gerçekleşir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
i
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ
(a)
LM(M1/P1)
E1
i1
LM(M2/P1)
E2
i2
IS
P
P2
P1
9
Y2
Y1
Y
IS eğrisi yerine LM eğrisinin konumu nominal
para arzındaki (M) değişiklik nedeniyle değişince,
AD eğrisi sola veya sağa kayar.
M  M/P  Para Arz Fazlası  Tahvil Talep Fazlası 
PB  i  I  AE  Y
(b)
E3
Toplam Talep Eğrisinin Konumu: Para
Politikası
E2
E1
AD2(M2) M  M/P  Para Talep Fazlası  Tahvil Arz Fazlası 
Y1
Y2
AD1(M1)
Y
PB  i  I  AE  Y
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
i
TOPLAM TALEP EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ
(a)
LM(M1/P1)
E1
i1
LM(M2/P1)
E2
i2
IS
P
P2
P1
10
Y2
Y1
Y
(b)
E3
E2
E1
AD2(M2)
Y1
Y2
AD1(M1)
Y
Toplam Talep Eğrisinin Konumu: Para
Politikası
Genişletici maliye politikası (G0, TR0, T0),
genişletici para politikası (M), otonom tüketim
ve otonom yatırımın artması (C0, I0) AD
toplam talep eğrisinin sağa doğru kaymasına yol
açar.
Daraltıcı maliye politikası (G0, TR0, T0),
daraltıcı para politikası (M), otonom tüketim ve
otonom yatırımın azalması (C0, I0) AD toplam
talep eğrisinin sola doğru kaymasına yol açar.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
11
TOPLAM ARZ
Ekonomide alternatif fiyat düzeylerinde üretilmek-satılmak istenen toplam
toplam çıktı düzeyine, toplam arz denir.
Kısa dönem toplam arz eğrisi pozitif eğimlidir ve bu yönüyle genel fiyat düzeyi
artınca firmaların daha fazla mal üretmek istedikleri veya genel fiyat düzeyi
azalınca firmaların daha az mal ürettiklerini ifade eder.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
12
TOPLAM ARZ
P
Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi
SRAS
Kısa dönem arz eğrisinin pozitif eğimli
olmasının nedeni, firmanın bir birim çıktıdan
elde ettiği kar ile açıklanabilir:
Bir firmanın bir çıktıdan elde ettiği kar, bir
birim çıktının fiyatı ile bir birim çıktının
üretim maliyeti arasında farka eşittir.
Y
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
13
TOPLAM ARZ
P
Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi
SRAS
Y
SRAS kısa dönem arz eğrisinin konumunu
etkileyenbirinci unsur, giderlerin fiyatıdır.
Bu açıdan girdilerin fiyatı yükselince, her
alternatif fiyat düzeyinde kar azalır ve firmalar
her alternatif fiyat düzeyinde daha az çıktı
üretmek isterler ve SRAS eğrisi sola kayar
veya tam tersi gerçekleşir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
14
TOPLAM ARZ
P
Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi
SRAS
Y
SRAS eğrisinin konumunu etkileyen ikinci
unsur, SRAS eğrisi türetilirken girdi fiyatları
gibi sabit olduğu kabul edilen nominal ücrettir.
Nominal ücret yükselince, her alternatif fiyat
düzeyinde birim çıktı kar azalır ve firmalar her
alternatif fiyat düzeyinde daha az çıktı üretmek
isterler ve SRAS sola kayar veya tam tersi
gerçekleşir.
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
15
KISA DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİNİN KAYMASI
P
P
(a)
SRAS2
SRAS1
(b)
Y
Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisinin Kayması
SRAS1
SRAS2
Y
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
16
UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ
P
LRAS
Uzun Dönem Toplam Arz Eğrisi
LRAS’
P1
Genel fiyat düzeyindeki değişmenin arz edilen
çıktı miktarını etkilemediği durumdaki arz
eğrisine, uzun dönem toplam arz eğrisi denir.
P2
LRAS, emek girdisi dahil tüm girdilerin
fiyatlarının
esnek
olduğunu-girdilerin
fiyatlarının
genel
fiyat
düzeyindeki
değişmelere anında intibak ettiğiini içerir.
Yp
Y’p
Y
TOPLAM ARZ VE TOPLAM TALEP:
MAKRO DENGE
17
UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ
P
LRAS
Uzun Dönem Toplam Arz Eğrisi
LRAS’
LRAS eğrisinin yatay ekseni potansiyel hasıla
düzeyi-doğal hasıla düzeyinde kesmesi, aynı
zamanda işsizlik haddinin doğal işsizlik
haddine eşit olduğunu gösterir.
P1
Uzun dönem arz eğrisinin şekildeki gibi dışa
doğru
kayması,
iktisadi
büyümenin
gerçekleştiğini gösterir.
P2
Yp
Y’p
Y