Ses Yalıtımı

FEN VE TEKNOLOJİ
IŞIK VE SES
SES
SESİN OLUŞMASI VE YAYILMASI:
Titreşen maddelerin bulunduğu ortama yaydığı
enerjiye ses denir.
* Titreşen her madde az veya çok ses çıkarır.
* Ses, dairesel dalgalar halinde etrafa yayılır.
Tıpkı suya atılan bir taşın meydana getirdiği
dalgaların etrafa yayıldığı gibi.
* Sesi göremeyiz. Sesi ancak duyarak algılayabiliriz. Örneğin; okullarımızdaki zil seslerini
algılayarak içeri girer ya da teneffüse çıkarız.
SES KAYNAKLARI
Titreşerek ses üreten varlıklara ses kaynakları
denir. Ses kaynakları doğal ve yapay olmak üzere
ikiye ayrılır.
tanecikler arasındaki etkileşim azalacağından
titreşim aktarımı da yavaşlar.
* Bundan dolayı ses, en hızlı katı ortamlarda, en
yavaş gaz ortamlarda yayılır.
NOT : Ses; katı, sıvı ve gaz ortamlarda yayılır. Ses,
boşlukta yayılmaz.
* Kulağını tahta masaya dayayan bir öğrenci, başka
bir öğrenci masaya vurduğunda oluşan sesi duyar.
Bu örnek bize sesin katılarda yayılabileceğini
gösterir.
* Denizlerde yaşayan bazı canlılar, sesin suda
yayılma özelliği sayesinde iletişim kurarlar.
Örneğin, yunus ve balinalar çeşitli sesler
çıkararak haberleşirler.
* Balinalar hem karada hem suda yaşasalardı, suda
daha rahat haberleşirlerdi. Çünkü sıvılarda ses
gazlara göre daha hızlı yayılır.
* Çevremizdeki varlıkların sesi havada yayılarak
kulağımıza gelir. Ses havada yayılmasaydı
varlıkların sesini duyamazdık.
* Uzayda sürekli gök taşları birbirine çarpmasına,
Güneş’te ve diğer yıldızlarda patlamalar olmasına
rağmen bu çarpışma ve patlamaların sesini
duyamayız. Bu sesleri duyamayışımızın sebebi
sesin boşlukta yayılmamasıdır.
İçi hava dolu fanusta çalan saatin sesi
duyulur. Ancak fanustaki hava boşaltılırsa çalar
saatin sesi duyulmaz.
1 – Doğal Ses Kaynakları
Dışarıdan bir etki ya da insan müdahalesi
olmadan ses çıkaran kaynaklara doğal ses kaynağı
adı verilir. İnsan sesi, hayvan sesleri,rüzgâr ve su
sesleri doğal seslerdir.
2 – Yapay Ses Kaynakları
İnsanlar tarafından üretilen ve ses çıkarması için
insan etkisi gereken ses kaynaklarına, yapay ses
kaynağı adı verilir. Müzik aletleri, otomobiller ve
bazı elektronik cihazlar yapay ses kaynaklarıdır.
Sesin Yayılması:
Madde taneciklerden oluşur. Katı, sıvı ve gaz
maddelerde ses yayılırken taneciklerden biri
titreştiğinde diğer taneciklerinde titreşmesine neden
olur. Böylece, titreşen tanecikler diğer taneciklere
enerji aktarır.
* Bir maddeyi oluşturan taneciklerdeki titreşimlerin
aktarılma süresi, o maddedeki sesin yayılma hızını
belirler.
* Tanecikler arasındaki uzaklık arttığında
Sesin yayılması için katı, sıvı ve gaz
ortam gereklidir. Ses, boşlukta yayılmaz.
Sesin Şiddeti
Aynı ses kaynağının ürettiği sesin farklı
uzaklıklardan farklı şekillerde duyulmasını
sağlayan özelliğe “sesin şiddeti” denir.
* Sesin yayılmasında ortam etkilidir. Ortamın
farklılığı sesin şiddetini etkiler.
* Aynı ses kaynağından üretilen sesin şiddeti,
yoğun ortamlarda diğer ortamlara göre daha azdır.
Örneğin, iki taş su içinde birbirine vurulduğunda
suda çıkan sesin şiddeti daha kısa mesafede azalır
ve kulağımıza düşük ses olarak gelir. Çünkü su
yoğun bir ortamdır. Yoğun ortamlar sesin şiddetini
FEN VE TEKNOLOJİ
IŞIK VE SES
azaltır. Aynı taşlar havada birbirine vurulsaydı
çıkan sesin şiddeti daha uzun mesafede azalacak ve
kulağımıza yüksek ses olarak gelecekti. Çünkü hava
az yoğun bir ortamdır.
Ses Yalıtımı:
Sesin yayılmasının önlenmesine “ses yalıtımı”
adı verilir.
Günümüzde şehirleşmenin artmasıyla gürültü
kirliliği de artmıştır. Şehirlerdeki yoğun trafiğin
olduğu yerler ve iş makinelerinin çalıştığı yerler ses
kirliliğinin oluştuğu yerlerden bir kaçıdır. Araçların
egzozlarına susturucu takılarak ses kirliliği önlenir.
Binalar yapılırken katlar arasında ve duvarlarda
sesi geçirmeyen; yün pamuk, kauçuk, keçe,köpük
(strafor), plastik, halı, cam yünü gibi maddeler
kullanılır. Binaların taban ve tavan ve duvarlarına
köpük yerleştirilir ve evlerin oda veya duvarlarına
köpük yerleştirilir ve evlerin oda veya merdivenleri
halı ile kaplanarak ses yalıtımı sağlanır. Bazı
evlerin pencerelerinde çift cam kullanılmaktadır.
Çift cam arasındaki hava boşaltılmaktadır. Bu
sayede dış ortamdan iç ortama sesin gelmesi
engellenerek ses yalıtımı oluşturulmuş olur.
Otobüs, araba, uçak gibi ulaşım araçları motorla
çalışır. Motor çalışırken çevresine ses verir. Bu ses
araç içindeki kişileri de rahatsız eder. Bunun için
kaportanın bazı yerleri yalıtım malzemeleri ile
kaplanır. Aracın motorundan çıkan sesin şiddetini
azaltmak için de egzoza susturucu takılır.
Ses yalıtımı için;
* Pencerelerde çift cam kullanılır.
* Duvarların ve dairelerin arasına yalıtım
maddeleri konulur (köpük, izocam gibi).
* Zeminleri halı, kilim gibi maddelerle
kaplanır.
* Motor sesini azaltmak için taşıtların
egzozlarına susturucu takılır.
* Tiyatro, konser ve cami gibi yerlerin
akustiğine dikkat edilir.
Ses Kirliliği:
İnsanları rahatsız eden seslere gürültü denir.
Gürültü ses kirliliğine neden olur.
Gürültülü ortamlarda;
* Çalışanların dikkati dağılır,
* İşlerin yapılması zorlaşır,
* İnsanlarda baş ağrısı ve baş dönmesi olur,
* İnsanlarda kalıcı veya geçici işitme kaybına neden
olabilir.
* İnsanların ruh sağlığı bozulur.
* Mide hastalıklarına(ülser, gastrit vb.) neden
olabilir.
* Gürültü kirliliğini ve sesin yankılanmasını
önlemek için tiyatro, müzik ve konferans
salonlarında
ses yalıtım maddeleri ile sesin sağlıklı iletimi
sağlanır.Bu düzenlemeye akustik denir.
* Şiddetli sesler duyma bozukluklarına sebep
olabilir.
Bunun için gürültülü ortamlarda çalışan insanlar
kulaklarına tıkaç takarlar.
Yalıtımda yapılan tasarım ve kullanılan
malzeme sesin yalıtım derecesini etkiler.
Sesler Bize Nasıl Yardımcı Olur?
* Ambulans sireni bir hasta ya da yaralı taşıdığını
yoldaki sürücülerin yol vermesi gerektiğini anlatır.
* Bazı hayvanlar da birtakım sesler çıkararak
iletişim kurar. Balina ve yunuslar özel sesler
çıkararak
anlaşır.
* Ses, konuşmanın yanında birçok alanda uyarı
amaçlı kullanılır.
* Biri bizi aradığında ya da mesaj gönderdiğinde
telefonumuz uyarı sesi verir.
FEN VE TEKNOLOJİ
IŞIK VE SES
* İtfaiye, ambulans gibi araçlar gideceği yere
kısa sürede ulaşmak için uyarı sesi çıkarır.
* Birçok iş yeri ve evlerde bir yangın durumunda
insanları uyarmak için ısı ve dumana karşı duyarlı
yangın alarm sistemleri kullanılır.
* Günümüzde kullanılan bazı taşıtlar da kapı
açık kaldığında, emniyet kemeri takılmadığında,
farlar açık unutulduğunda sesli uyarı sinyali vererek
sürücüyü uyarır.
Sesin Yolculuğu
IŞIK İLE SES ARASINDAKİ FARKLAR
Işık
* Işık ışınları boşlukta,
havada, saydam
maddelerde yayılır.
İnsanoğlu önce sesin tellerde iletimini başardı.
Bunu Graham Bell adlı bilim adamı başarmıştır.
Telefonun icat edilmesinden sonra radyo ve telsiz
de sesin iletiminde kullanılmıştır.
Sesin kaydedilmesi ve kaydedilen
sesindinlenebilmesini sağlayan fonograf icat edildi.
Thomas Edison tarafından icat edilen bu alet, sesin
kaydı ve dinlenmesini sağlayan birçok aygıtın
gelişmesinin başlangıcı olmuştur.
* Sesler plak üzerine kaydedildi. Plaklara
kaydedilen sesler gramofon denilen aygıtla
dinleniyordu. Gramofon çevrilerek, sıkışan yay
plağı döndürü- yordu. Plaklara kaydedilen sesin
dinlenmesi için elektrik ya da pille çalışan pikaplar
geliştirildi.
* Işık ışınları doğrular
boyunca yayılır.
SES VE MESLEKLER
Günümüzde ses şiddetini artırmak için
araçlar geliştirilmiştir. Bu araçlar sayesinde büyük
salonlarda meydanlarda ses, kalabalık insan
gruplarına duyurabilmektedir. Sesle ilgili meslekler
ortaya çıkmıştır. Sesin
geniş mekânlarda nasıl duyurabileceği konusunda
çalışan insanlar vardır. Kayıt stüdyolarında sesi
kaydetmek için uzmanlar çalışmaktadır.
* Sesin kaydedilmesi ve dinlenmesini sağlayan
elektronik cihazların yapımında elektronik
mühendisleri görev yapar.
* Sinema ve TV filmlerinde, TV ve radyo
programlarında sesin kaydı ve düzenini sağlayan
ses yönetmenleri vardır.
* Sesin şiddetini yükselten mikrofon gibi aletlerin
kullanımı, sinema, tiyatro, konferans salonlarında
ve konserlerde ses düzeninin sağlanması için bu
alanda uzman kişiler görevlendirilir.
* Duymamızı sağlar
* Opak maddelerden
geçemez.
Ses
* Ses, katı, sıvı ve gaz
maddelerde yayılır.
Havasız ortamlarda
(boşlukta) yayılmaz.
* Ses dalgaları dairesel
dalgalar halinde etrafa
yayılır.
* Opak maddelerde de
yayılır.
* Işık ışınlarının hızı
büyüktür. Yayıldığı
ortama göre farklılık
gösterir.
* Ses dalgalarının
yayılma hızı, ışık
ışınlarının yayılma
hızından daha küçüktür.
Ses dalgaları da
yayıldığı ortama göre
farklılık gösterir.
* Doğrusal bir yol izlediği * Doğrusal bir yol
için daha hızlı yayılır.
izlediği için daha
hızlı yayılır.
* Görmemizi sağlar.
Işık ve Ses Arasındaki Benzerlikler:
* Ses de ışık gibi enerji türüdür.
* Farklı kaynaklar tarafından oluşturulabilir.
* İkisi de bir engelle karşılaşmadığı sürece her yöne
yayılır.
* Etkileri farklı olmasına rağmen ikisinin de yol
açtığı kirlilik sağlığımızı olumsuz etkiler.
* Teknolojik gelişmeler iki enerji türünün de
etkisini artırmıştır.