BATI MÜZ*** TAR*H - files.eba.gov.tr

GOTİK DÖNEM
İçerik

 Gotik dönem
 Notre Dame dönemi
 Ars antique dönemi
 Ars nova dönemi
 Organum
 Missa
 Orta çağ çalgıları
 Orta çağ bestecileri
Gotik Dönem

 Yedinci yüzyıldan sonra org çalgısının kiliseye girmesiyle
birlikte insan seslerine çalgı eşliği başlamıştır.
 Seslerin birbirine uygunluğuna göre düzenlenmesi
anlayışına dayanan organum yöntemiyle birden fazla
sesanlayışı ortaya çıkmıştır.
 Çalgı ve insan seslerinin aynı ezgiyi seslendirdiği
heterophony (heterofoni) de çoksesliliğe atılan bir adım
olmuştur.
 Çok sesliliğin gelişme süreci Orta Çağ’ı izleyen ve
Rönesans’a varan Gotik Dönem içinde üç aşamada
gerçekleşmiştir.
Notre Dame dönemi

 Dinî müzikte çok seslilik onikinci yüzyılda Paris’teki
Notre Dame katedralinde başlamıştır.
 Notre Dame kilisesi çevresindeki müzikçiler
arasında olan ve organum ustası olarak bilinen
Leonin (Leonen) ve onun öğrencisi Perotin (Peroten)
nota değerleri üzerine ve çok seslilik adına önemli
çalışmalar yapmışlardır.
 Perotin, Büyük Organum Kitabını tamamlamıştır.
Ars Antique (Eski Sanat)
dönemi

 Çok sesli ve a capella (akapella) biçim olan motetin
doğduğu dönemdir.
 Eski sanat dönemi on ikinci yüzyılın ortasından on
üçüncü yüzyılın ortasına kadar uzanır.
 Müziğin din dışı özellikler taşımaya başladığı on birinci
ve on üçüncü yüzyıllar arasında Fransa, İngiltere ve
Almanya’da farklı isimlerle anılan gezgin ozanlara, şiir
yazan ve aynı zamanda ezgi yapan anlamında
troubadour (trubadur)denilir.
 Bilinen ilk troubadour Adam de la Hale (Edım dö la
Hal,1250-1290) çok sesliliğe öncülük ederek ilk motet
örneklerini bu dönemde sunmuştur.
Ars Nova (Yeni Sanat)
dönemi

 Müziğin din dışı özellikler taşımaya başladığı on
dördüncü yüzyılda besteciler, geçimlerini sağlamak için
saraya sığınmaya başladılar.
 Bu sanat akımının öncüsü olan bestecilerden Philippe de
Vitry (Filip dö Vitri,1291-1361) ishorithmic (izoritmik; eş
ritimli) adı verilen yeni ritmik anlayışın gelişmesini
sağlamıştır.
 Gulliam de Machaut günümüze çok sayıda örneği kalan
ballade (balad), rondeau(rondo), chanson (şanson),
virelai (virelay) formunda eserlerinin yanında dört sesli
missa besteleyerek missanın senfoni, concerto(konçerto)
gibi bir biçim olmasını sağlamıştır.

 İngiliz besteci John Dunstable (Con Dansteybıl,13901453), kilise müziklerine çalgıyı getiren ve Gregor
Ezgilerini özgürce süsleyen ilk besteci olmuştur.
 Gulliam Dufay (Gilyım Dufey,1397-1474) ise din dışı
eserlerinin yanında halk müziği biçimlerinde önemli
eserler vermiştir.

 On dördüncü yüzyılda din dışı müzik çeşitlerinde
kullanılan çokseslilik yöntemi olan kanon tekniği
yaygınlık kazanmıştır.
 Kanon, iki ya da daha fazla sesin farklı zamanlarda
başlayarak aynı ezgiyi tekrar etmesiyle basit bir
çoksesliliğin oluştuğu şarkı söyleme tekniğidir.
 Fransızlar daha sonra chace (şas) adını verdikleri
sesdeş kanon yöntemini bulmuşlardır.

 Bu yöntemde sesler birbirini eşit ses yüksekliği ve
eşit tonda izler.
 Geç Orta Çağ’ın yenilikçi buluşlarından biri olan
İtalyanların şarkı söyleme tekniği caccia ( kaça) da
benzer bir yapıdadır.
 Genellikle aşk temasının işlendiği madrigale
(madrigal) iki ya da üç sesli yazılır, iki eşlik partisi
bir uygu, bir armoni anlayışı içinde çalgılarla
seslendirilen bu ilk madrigal on altıncı yüzyıl
madrigalinden farklı özellikler taşır.
Organum

 Organum çok sesliliğin ilkel biçimidir.
 Başlangıçta paralel iki ezgiden oluşuyordu.
 Bu niteliği ile daha çok ilkel bir kontrpuan
şeklindeydi.
 Genelde bir Gregorius ezgisine dörtlü, beşli, oktav
aralıklardan yapılan ikinci bir sesin katılımıyla
gerçekleşir.
 Önce her iki ezgi sesdeş olarak başlar, sonra üst ezgi
giderek alt sesten ayrılır ve dörtlü aralığına kadar
uzaklaşırdı.

 Organum’un yine basit bir çeşidi ise dörtlü aralığıyla
birbirine paralel olan seslerden, ya da iki sesin tam
beşli aralığıyla üst üste gelmesinden oluşuyordu.
Missa

 Bu dönemde en önemli biçim Missa’dır.
 Missa bir ayin biçimidir ve anlamı törenlerde en son
okunan duadır.
 Sözlük anlamı “tören sona erdi, gidebilirsiniz”dir.
Missalarda ezgilendirme üç şekilde oluşur:
• Melizmatik (Tek heceye karşılık çok nota ile
ezgilendirme)
• Silabik (Her heceye karşılık bir nota ile ezgilendirme)
• Neumatik (Neuma yazısına bağlı olarak
ezgilendirme)
Orta Çağ Çalgıları

 Orta Çağ’da kilisede org dışındaki çalgılar
yasaklanmıştır. Kilise dışında halk tarafından kullanılan
çalgılar;İlk Çağ’da da kullanılan ve klavikordun atası olan
monochord adlı çalgı, yedinci yüzyılda kitara yerine
geliştirilen yaylı çalgı crotta (krotta), dokuzuncu yüzyılda
kullanılan rebab benzeri yayla çalınan
psalterium(psalteriyum), gayda, arp, trompet, lavta,
korno ve çifte flütlerdir.
 Dönemin en önemli çalgısı olan fidel,keman gibi yayla
çalınan bir halk çalgısıdır.
 Aynı zamanda viel (viyel) adıyla anılan bu çalgı Rönesans
Döneminde kullanılan viyol’un ön biçimi ve bugünkü
viyolanın atasıdır.
Orta çağ bestecileri

 Palestrina
 Gulliam Dufay
 Adam de la Hale
 Leonin
 Vitry