temel makroekonom* sorunları ve pol*t*ka araçları
advertisement
TEMEL MAKROEKONOMİ SORUNLARI VE POLİTİKA ARAÇLARI EKONOMİK BÜYÜME SORUNU • Ekonomik büyüme= daha fazla mal ve hizmet üretilmesi • Üretim faktörlerindeki artışlar, teknoloji ilerlemesiyle olur. • Daha fazla sermaye →istihdam↑ →gelir↑ • tasarruf↑ →girişimcilere ihtiyaç↑ • Nitelikli emek gücü de önemli • İnsan kaynaklarına yatırım önemli • Ör: G. Kore ve Japonya Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi: • Reel GSYH (Y) veya reel GSMH deki yüzde artış oranı • gt= ∆𝒀 𝒀𝒕 −𝒀𝒕−𝟏 = x100 𝒀 𝒀𝒕−𝟏 Aşağıdaki tabloya göre 1981 yılındaki büyüme oranını hesaplayınız. Yıl Reel GSYH Büyüme oranı 1980 50.296 - 1981 52.739 %4,86 𝑔1981 = 𝑌1981−𝑌1980 𝑌1980 x100= 52.739−50.296 x100= 50.296 % 4,86 2001 krizi Yıl Reel GSYH Büyüme oranı 2000 118.789 - 2001 110.013 -%7,39 Kişi başı düşen GSYH büyüme oranı Yıl Reel GSYH Nufus (bin) 1980 50.296 44.438 1981 52.739 45.540 Kişi başı GYSH büyüme oranı • gy= %4,86 • 𝑔𝑁 = %2,48 • Kişi başı GYSH büyüme oranı≈𝑔𝑌 -𝑔𝑁 = 4,86-2,48 =%2,38 Yıllık ortalama büyüme oranı 𝒏 𝒀𝒏 =𝒀𝟎 (1+g) n: sene sayısı Or.: Yıllık ortalama %10 ile büyüyen bir ekonomide, Y0 = 50TL ise, 7 sene sonra ne olur? 𝟕 𝒀𝒏 =𝟓𝟎 (1+0.1) =50x2.14 ≈ 100 TL Ekonomik (Konjonktürel) Dalgalanmalar • Zamanla üretim ve istihdamda düzenli olmayan devri dalgalanmalar (artışlar ve azalışlar) • İki safha: genişleme ve daralma • İki dönüm nokta: zirve ve dip • Reel GSYH uzun dönem gelişme trendi bulunur. Ekonomik (Konjonktürel) Dalgalanmalar 1981-2001 dönemi ekonomik dalgalanmalar Uzun dönem ortalama büyüme trendi %4,28 ENFLASYON SORUNU • Önemli hedef: Fiyat istikrarı • Enflasyon= fiyatlar genel seviyesindeki artış • Olumsuz etkiler: adil gelir dağılımı ve etkinliği güçleştirir. • Hiperenflasyon= %50 den büyük enflasyon Enflasyonun Ölçülmesi • Bütün mal ve hizmet fiyatlarının ağırlıklı ortalaması=Fiyatlar Genel Düzeyi= Fiyat Düzeyi • Fiyat endeksleri : • TÜFE Tüketici fiyat endeksi • ÜFE : Üretici Fiyat endeksi • GSYH Deflatörü TÜFE Tüketici fiyat endeksi • Perakende (satış) fiyatlara göre hesaplanır • Tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerden oluşan bir enflasyon sepeti oluşturulur. • Sepetteki mal ve hizmetlere orta sınıf bir vatandaşın bütçesinden ayırdığı paraya göre ağırlık verilir. Türkiye'de Enflasyon Sepeti • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), enflasyon sepeti bu yıl, 444 ürünü ve bin 169 ürün çeşidini kapsayacak. • Enflasyon sepetinde, 27 bin 500 iş yeri ve 4 bin 176 konuttan her ay yaklaşık 375 bin fiyat derlenecek. TÜİK'in internet sitesinde yer alan duyuruya göre, 2012 yılı Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) hesaplamalarında, 2011 yılı Aralık ayı temel alınarak, Avrupa Birliği ve Birleşmiş tarafından geliştirilen Amaca Yönelik Bireysel Tüketim Sınıflaması'na (COICOP) göre grup ve madde ağırlıkları güncellendi. Bu yıl, 444 ürün, bin 169 ürün çeşidi kapsanacak, 27 bin 500 işyeri ve 4 bin 176 konuttan her ay yaklaşık 375 bin fiyat derlenecek. Enflasyon sepetine 12 ürün girdi • Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) güncellenen enflasyon sepetine 12 ürün girdi, 9 ürün sepetten çıkarıldı. • Sepete giren ürünler arasında ayran, duş jeli, araba yıkama ücreti, uçak ücreti, katı meyve sıkacağı ve cep telefonu görüşme ücreti bulunuyor. • Sepetten çıkarılan ürünler arasında ise üzüm yaprağı, ampul, çamaşır deterjanı, VCD, internet aylık ücreti gibi ürünler yer alıyor. Örnek=2013 tüketimini temel alarak sepetin maliyetini hesaplayalım. Yıl Domates Tüketim kilo Peynir Tüketim kilo Ekmek adet Tüketim 2013 2 TL 100 10 TL 50 0,5 300 2014 3 TL 75 20 TL 30 1 300 TÜFE hesaplaması • • • • • Sepet Maliyeti 2013 (baz Temel yıl 2013): 2x100+10X50+0,5x300=850 TL sepet Sepet Maliyeti 2014= 100 kilo domates 50 kilo peynir 3x100+20X50+ 1x300=1600TL 300 ekmek TÜFE yi hesaplayalım • TÜFE 2013 • TÜFE 2014 850 = x100=100 temel 850 1600 x100=100=188 850 • Enflasyon oranı=%88 yıl • Aylık enflasyon: Şubat 2015 -% 0.2 • Yıllık enflasyon: 2015 %10 ÜFE : Üretici Fiyat endeksi • Üreticilerin üretip sattığı hammadde, ara mal ve nihai malların fiyatlarının ağırlıklı ortalaması Enflasyonun ölçülmesinin ekonomideki önemi: • Makroekonomik sorun • Ev halkı geliri artışı, fiyatlardaki artıştan az ise reel olarak ev halkının geliri azalacaktır. • Daha fazla gelir, daha az mal ve hizmet • Toplu sözleşme, işçiler, zam talebi Örnek • Bir ülkede enflasyon oranı %60 ve memur maaşlarındaki artışın da %40 olduğunu varsayalım. Bu durumda memurların reel maaşındaki değişme ne orandadır? • 1+𝑔𝑌𝑛 𝑔𝑌𝑟 = -1 1+𝑔𝑝 • 𝑔𝑌𝑟 =reel gelirin artış oranı • 𝑔𝑌𝑛 =nominal gelirin artış oranı • 𝑔𝑝=enflasyon oranı • 1+0,40 𝑔𝑌𝑟 = -1= 1+0.60 - 0.125= -%12,5 • Bir sene öncesine göre memurların reel geliri %12,5 azalmıştır. • 𝑔𝑌𝑛> 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 >0 reel gelir arttı • 𝑔𝑌𝑛= 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 =0 reel gelir aynı kaldı. • 𝑔𝑌𝑛< 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 <0 reel gelir azaldı Enflasyon ve faiz • Nominal faiz (𝑖𝑁 ): Bankadaki mevduatımıza ödenen faiz. • Reel faiz (𝑖𝑅 ): Enflasyondan arındırılmış faiz. 1+𝑖𝑁 𝑖𝑅 = -1 1+𝑔𝑝 Örnek: Bir bankaya 1 yıl vade ile 10.000 TL yatırdığımızı varsayalım. Yıllık faiz %50 olsun. Bu bir yıl içinde enflasyon oranının da %60 olarak gerçekleştiğini varsayalım. Reel faizi hesaplayınız. 1+0.5 𝑖𝑅 = -1= 1+0.6 -%6,25 Dönem sonunda 15.000 TL ile alacağımız mal ve hizmetlerin miktarı %6,25 daha azdır. • 𝑖𝑁> 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 >0 artı reel faiz arttı • 𝑖𝑁= 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 =0 reel faiz 0 • 𝑖𝑁< 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 <0 eksi reel faiz Oranlar %10 dan küçükse 𝑖𝑅 ≈ 𝑖𝑁 -𝑔𝑝 Reel Faiz= Nominal faiz- enflasyon İç ve Dış Borçlar Sorunu • Bütçe ve dış ticaret açıkları, iç ve dış borçlanmalar • Borçlanma arttıkça ekonomik hedeflere ulaşmak zorlaşır, ataklık • Türkiye, devlet borç anapara ve faiz ödemelerinde zorluk • Ekonomik büyüme, adil gelir dağılımı, etkinlik, istikrar hedefleri olumsuz etkilenir. Bütçe açıkları ve iç borçlar • Türkiye’de 1980 den bu yana bütçe açığı • Devlet her yıl borç alır, faiz öder • Bazı yıllar faizi ödeyemez, faiz dışı denge açık verir • Faiz dışı fazla milli gelire oranı %6 olmalı • Devletin iç borçları döndürülebilir (ödenebilir) olur. • Bütçe dengesi= Toplam gelir-Toplam Harcamalar • Toplam Harcamalar= Faiz dışı harcama+ faiz harcamaları • Faiz dışı denge=Toplam gelir- Faiz dışı harcama • Ne kadar faiz dışı fazla verilirse, vadesi gelen faiz borçları o denli yeniden borçlanmadan ödendiği anlaşılmalıdır. • Faiz dışı fazla↑→Borçların artma hızı ↓ • Türkiye’nin net dış borçu $199 milyar (2013) Ödemeler Dengesi ve Dış Borçlar • Dış ticaret Dengesi= İhracat- İthalat • Cari işlemler Dengesi= Dış ticaret Dengesi + net yatırım geliri+ cari transferler • Türkiye’de dış ticaret açığı Makroekonomi Politikasının Temel Araçları • Maliye politikası: Hükümetin vergilerde ve harcamalarda değişiklikler yaparak ekonomiyi etkilemesi • Ekonomide durgunluk (daralma),ekonomiyi canlandırmak, vergilerde indirim, devlet harcamalarında arttırım . • Para politikası: Ekonomideki para miktarının faiz oranlarının değiştirilmesi • Ekonomide durgunluk , para miktarı arttırılır., faizler düşürülür , yatırım ve tüketim harcamaları artar, ekonomi canlanır. • Sıkı para politikası, MB yürütür • Dış ticaret politikaları : Gümrük vergilerinde değişiklik yapmak, kota koymak, kota kaldırmak, gümrük mevzuatında değişiklik yapmak • Döviz kuru politikaları :Döviz kurunda değişiklik sağlayarak ithalat ve ihracatı etkilemek. • Döviz kurunda artış, ihracatın artmasına, ithalatın azalmasına, istihdamda ve ekonomide canlanmaya neden olr.
