Word 44KB

UNICEF TÜRKİYE
DÜNYA ÇOCUKLARININ DURUMU 2004
ÖZEL KONU 2 EĞİTİM, HAK SAHİPLERİ VE GÖREVLİLER
Tek başına kimse ya da hiçbir yönetim, bütün çocukların kaliteli temel eğitim
görme haklarını güvence altına alamaz. Bu hak, ancak, erişimin, devamlılığın ve
başarının önündeki engeller bütünüyle ortadan kaldırıldığında; toplumsal
cinsiyet eşitsizliği dahil olmak üzere bu dört alandaki her tür eşitsizlik
aşıldığında tam olarak yaşama geçirilebilir.
Maximo Quispe Gutierrez, Peru’da Cochas’ta sekiz çocuğuyla birlikte yaşayan 62
yaşında dul bir erkektir. Küçük çiftliğinde birkaç baş hayvan yetiştiren Gutirerrez,
oğullarını ve kızlarını her ne pahasına olursa olsun okutmakta kararlıdır.
Diyor ki, “Herkes gelip bana çocuklarımı, özellikle kızlarımı okula göndermememi
söyledi. Göndereceksem, yalnızca küçük oğullarımı göndermeliymişim. Çünkü, yaşlı
olduğumdan, büyük çocuklarımın yanımda kalıp bana yardım etmeleri gerekirmi ...”
Eğitim Bakanlığı, USAID ve UNICEF tarafından 1999 yılında başlatılan Punkukunata
Kichaspa projesi (bakınız Ek A, Hemen Hemen Her Sorunun Çözümü, Sınıf Dışı
Stratejiler – paragraf 10) bütün çocuklarını okutma düşünü gerçekleşmesi için Bay
Gutierrez’e yardımcı olmaktadır. Toplum temeline dayalı bu proje, evrensel eğitim
Binyıl Kalkınma hedefi ve Herkes için Eğitim kapsamındaki küresel taahhütleri yerel
ölçekte yaşama geçirmektedir.
Punkukunata Kichaspa projesi henüz bu köye uğramamışken Bay Gutierrez
çocuklarının da kendisi gibi okumaz yazmaz kalacağını düşünüyordu. Göründüğü
kadarıyla bir sonraki kuşağın yaşam çizgisi de şimdiden belirlenmişti. Ene büyük oğlu
18 yaşındaki Maximo hayvanlara bakarken diğer üç oğlu da tarlada kendisine yardım
ediyordu. En büyük üç kızı evde iş yapıyor,yemek pişiriyor ve evin en küçüğü olan
Liza’ya bakıyordu.
Bay Gutierrez sözlerini şöyle sürdürdü: “Punkukunata Kichaspa projesinden görevliler
buraya geldiler ve bize kız çocukları okula göndermenin ne kadar önemli, onları salt
evde çalıştırmanın da ne kadar haksız olduğunu anlattılar. Şimdi bütün çocuklarımı
okula göndereceğim. Dediler ki, ‘yaşları önemli değil; herkes okula gidebilir.’”
Eğitime insan hakları temelli yaklaşım
Punkukunata Kichaspa, insan haklarının eyleme dökülmüş biçimidir.
Proje, hak sahiplerini (çocuklar) ve görevlileri (ana babalar, topluluklar, ulusal ve yerel
yönetimler, uluslararası kuruluşlar) bir araya getirmekte ve bunların her birinden bir
takım şeyler beklemektedir. Her biri kendi özel rolünü oynayacak olan bu kesimler,
Cochas’ta her çocuğun okula gitmesi için elden ne geliyorsa yapılmasını öngören
ortak bir sorumluluğu paylaşmaktadırlar.
Ancak, Punkukunata Kichaspa kız çocukların okula gitmelerini sağlamanın ötesinde
bir işleve sahiptir. Proje, aynı zamanda evlerde ve genele olarak toplumda geçerli
olan koşullar üzerinde durarak, hem kız hem de erkek çocukların okullarına düzenli
devam etmelerini, belirli bir eğitim düzeyine ulaşmalarını ve belirli öğrenme
hedeflerini gerçekleştirmelerini sağlamaya çalışmaktadır.
1
UNICEF TÜRKİYE
DÜNYA ÇOCUKLARININ DURUMU 2004
Punkukunata Kichaspa ailelere çocuk yetiştirmenin yollarını öğretmekte, kız
çocukların erken dönem eğitimini teşvik etmekte, çocukların ilkokula zamanında
başlamaları için çalışmakta ve eğitimin kalitesini yükseltmek için çaba
göstermektedir. Toplum katılımı bu projenin omurgasını oluşturmaktadır. Eğitim, ana
okulu, ergenler ve okuma yazma komiteleri gibi yerel komiteler projenin gelişimini
izlemekte ve okul dışı çocuklara ulaşmak için eylem planları hazırlamaktadır.
Ergenler, kadınlar ve yaşlılar hep birlikte geleneklerin, bayram günlerinin, geçmişe ait
öykülerin ve tarifelerin Queucha dilinde ve İspanyolca kağıda dökülüp belgelenmesi
ve bunların komşu toplumlarla paylaşılması çalışmalarına katılmaktadırlar.
Sorumlulukların ortaklaşması
Tek başına kimse ya da hiçbir yönetim, bütün çocukların kaliteli temel eğitim görme
haklarını güvence altına alamaz. Bu hak, ancak, erişimin, devamlılığın ve başarının
önündeki engeller bütünüyle ortadan kaldırıldığında; toplumsal cinsiyet eşitsizliği
dahil olmak üzere bu dört alandaki her tür eşitsizlik aşıldığında tam olarak yaşama
geçirilebilir.
Buna karşılık, engellerin ortadan kaldırılması ve eşitsizliklerin aşılması için iki grubun
(hak sahipleri ve görevliler) üzerlerine düşeni yapması gerekir. Hak sahipleri, ister
çocuk, ister genç, ister yetişkin olsunlar, eğitimsiz bütün kişilerdir. Eğitim hakkının
yaşama geçirilmesini sağlama sorumluluğunu taşıyanlar arasında ise, uluslararası
toplulukla birlikte farklı rollere ve sorumluluklara sahip resmi görevliler, ana babalar,
hane halkları ve toplumlar; öğretmenler ve okul yöneticileri; planlamacılar ve idari
görevliler; ulusal ve yerel yönetimler; hükümet dışı kuruluşlar ve sivil toplum
kuruluşları yer almaktadır.
Bu gruplardan her biri, çocuk haklarını korumada kendi görevini yerine getirmeye
çalışırken diğerinin desteğine gereksinim duyacaktır. Örneğin yoksul ana babalar,
okula gidebilsinler diye çocuklarını ev işlerinden ya da gelir getirici diğer işlerden
çekmekte güçlüklerle karşılaşacaklardır. Okula kayıt, devam ve okul bitirme bu aileler
için masraflı olabilecektir. Dolayısıyla bu kesim, kendi sorumluluğunu yerine
getirirken, örneğin bütün okul harçlarının kaldırılması gibi yönetsel girişimlere
gereksinim duyacaktır.
Bir başka örnekle sürdürecek olursak, öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin de kendi
görevlerini yerine getirmelerini sağlayacak bir eğitime gereksinimleri vardır. Bu
kesimin ücretleri ve çalışma koşulları da öyle olmalıdır ki, dikkatlerini öğrencilerine
verebilsinler. Ayrıca, pek çok durumda, çevrelerindeki topluluğun saygı ve güvenini
kazanmaları, yaptıkları işe çevrede değer verilmesini sağlamaları gerekecektir.
Hükümetlerin rolü
Hükümetlerin rolü ise, bütün çocuklara eğitim sağlamak üzere uygun politikalara
yönelmek, sektör planlarını uygulamak ve gerekli kaynakları hazır bulundurmaktır.
Ayrıca, eğitim fırsatlarından yararlanma şansını azaltan ya da yurttaşların eğitim
haklarını gerçekleştirmelerini önleyen etmenler ve engellerin ortadan kaldırılması da
hükümetlerin sorumluluğu altında olan bir görevdir.
2
UNICEF TÜRKİYE
DÜNYA ÇOCUKLARININ DURUMU 2004
Hükümetlerin özel rolü, her çocuğa hakkını gerçekleştirme olanağı tanırken
gerekecek kaynakları hazır bulundurmaktır. Bu kaynaklar genellikle şu unsurlardan
oluşur: Eğitime milli bütçeden ayrılacak yeterli pay; eğitim bütçesi içinde, bütün
çocuklara temel eğitim sağlanmasını öngören öncelikli ödenekler; bir insan hakkı
olarak eğitimin planlanmasına ve uygulanmasına yönelik kapasiteyi oluşturacak
ulusal uzmanlık ve deneyim birikimi; ekonomik büyüme belirli bir düzeye ulaşıncaya
kadar eğitim alanındaki açıkların kapatılması için gerekli olabilecek hibe ve kredi
biçimindeki dış kaynaklar ve bir insan hakkı olarak eğitimin gerçekleştirilmesi gibi güç
bir görev sırasında bütün bu sayılanlara eşlik edecek teknik uzmanlık ve deneyim.
Sonunda kazanılacak olan
Bay Gutierrez ve büyük çocukları her gün kahvaltı için gün doğmadan kalkıyor.
Çocukların hepsi okula gittiğinde yaşlı dul şimdi daha da ağırlaşan işlerini yapmak
üzere tarlaya gidiyor. Ancak, okul sayesinde ailesinin geleceğe yönelik umutları şimdi
sekiz kat daha genişlemiş bulunuyor.
3