ÜROJ‹NEKOLOJ‹ HASTALARINDA C‹NSEL FONKS‹YON DE

DERLEME (Review)
ÜROJ‹NEKOLOJ‹ HASTALARINDA C‹NSEL FONKS‹YON DE⁄ERLEND‹RMES‹
Dilek B‹LG‹Ç1, Nezihe K›z›lkaya BEJ‹1, Önay YALÇIN2
1 ‹stanbul
2 ‹stanbul
Üniversitesi Florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu, ‹stanbul
Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Anabilim Dal›, ‹stanbul
ÖZET
Pelvik taban bozukluklar› yayg›nd›r ve yaflam› tehdit eden bir sorun olmamas›na ra¤men hastan›n yaflam kalitesini
önemli derecede olumsuz etkiler. Cinsel sa¤l›k yaflam kalitesinin en önemli bileflenidir. Klinik uygulamada ve
araflt›rmalarla pelvik taban bozukluklar›na ait semptomlar›n ve bu bozukluklar›n etkisinin objektif bir biçimde
de¤erlendirilmesi önemlidir. Cinsel disfonksiyon urojinekoloji servislerine baflvuran kad›nlarda yüksek orandad›r.
Cinsel disfonksiyon çok yayg›n bir problem olmas›na ra¤men hastalar›n cinsel disfonksiyon aç›s›ndan ele al›nmas›
yayg›n bir uygulama de¤ildir. Genifl çapl› prospektif çal›flmalar prolapsus ve /veya inkontinans›n cinsel fonksiyonu
olumsuz yönde etkiledi¤ini göstermektedir. Kad›nlarda cinsel fonksiyonu farkl› yönleriyle de¤erlendiren
geçerlilik/güvenirli¤i yap›lm›fl ya da yap›lmam›fl çeflitli soru formlar› mevcuttur. Kad›n cinsel fonksiyonunu de¤erlendiren
soru formlar› bu bozukluklar›n cerrahi tedavisinin ve t›bbi tedavisinin cinsel fonksiyon üzerine olan etkilerini yan›
s›ra pelvik taban bozukluklar›n›n ve koital inkontinans›n cinsel fonksiyon üzerine olan etkisini belirleyen bir araç
olarak da kullan›labilir. Pelvik taban semptomlar›n›n varl›¤›n›, fliddetini ve bu semptomlar›n cinsel fonksiyon üzerine
olan etkisini saptamada en geçerli araçlar cinsel fonksiyon soru formlar›d›r. Bu makale de pelvik taban bozuklu¤u
olan kad›nlarda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi literatür do¤rultusunda incelenmifltir.
Anahtar kelimeler: cinsel disfonksiyon, cinsel fonksiyon soru formlar›, ürojinekoloji,
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derne¤i Dergisi, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2012; Cilt: 9, Say›: 3, Sayfa: 142- 52
SUMMARY
ASSESSMENT OF SEXUAL FUNCTION IN PATIENTS UROGYNECOLOGY
Pelvic floor disorders are common and although they are not life-threatening, have a significant impact on a patient’s
quality of life. Sexual health is an essential component of a women’s quality of life. In clinical practice and research
it is important to assesse of the symptoms and impact of these disorders in an objective fashion. Sexual dysfunction
is a highly prevalent condition in women attending urogynecological services.Although it is a very common problem,
only a minority of urogynecologists screen all patients for female sexual dysfunction. Evidence from large prospective
studies have shown that prolapse and/or incontinence adversely affect sexual function. Several validated and nonvalidated selfreport questionnaires are available to assess different aspects of sexual function in women.Questionnaires
evaluating the four domains of female sexual function can be used as a screening tool to evaluate the effect of pelvic
floor disorders and coital leakage as well as the effect of surgical methods and medical treatment on sexual function.
The most valid instruments to measure the presence, severity, and impact of a patient’s pelvic floor symptoms on
sexual function are sexual function questionnaires. This review article was analyzed according to the literature
assessment of sexual function in women with pelvic flor disorders or urogynecology.
Key words: sexual dysfunction, sexual function questionnaires, urogynecology
Journal of Turkish Society of Obstetrics and Gynecology, (J Turk Soc Obstet Gynecol), 2012; Vol: 9, Issue: 3, Pages: 142- 52
Yaz›flma adresi: Hemflire Dilek Bilgiç. ‹stanbul Üniversitesi florence Nightingale Hemflirelik Yüksekokulu, ‹stanbul
Tel.: (0542) 256 18 04
e-posta: [email protected]
Al›nd›¤› tarih: 15.06.2009, revizyon sonras› al›nma: 15.06.2010, kabul tarihi: 08.12.2010, online yay›n tarihi: 30.12.2010
DOI ID:10.5505/tjod.2012.50470
142
Ürojinekoloji hastalar›nda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi
ileri yafllara kadar cinsel aktif kalabilmektedir. 60 yafl
ve üstü kad›nlar›n yaklafl›k üçte birinin cinsel olarak
aktif kalmaya devam etti¤i bildirilmektedir. Bu oran
evlenmifl kad›nlarda daha yüksek olabilmektedir(4).
‹lerleyen yaflla birlikte genelde cinsel aktivitede bir
azalma olmaktad›r. Epidemiyolojik çal›flmalar yaflla
birlikte cinsel aktivite düzeyinde dereceli olarak azalma
e¤ilimi oldu¤unu göstermifltir. ‹ngiltere, Fransa,
Almanya ve ‹talya’da sa¤l›kl› cinsel aktif olan 20-70
yafl grubu kad›nlarda yap›lan çal›flmada 40-46 yafl
grubu kad›nlar bir ayl›k sürede yaklafl›k 9 kez cinsel
iliflki yaflarken, 61-70 yafl grubunda iliflki s›kl›¤›n›n
5’den daha aza indi¤i saptanm›flt›r. Benzer bir azalma
e¤ilimi mastürbasyon hariç orgazm s›kl›¤›nda da
görülmüfltür. Ayn› çal›flmada sadece kad›nlar›n % 3036’s› cinsel istek rapor etmifltir(6,7). Johnson ve ark.
yapt›¤› benzer çal›flmada da 33-45 yafl aras› kad›nlarda
iliflki s›kl›¤› haftada 1 ken, 45-55 yafl grubunda bu
s›kl›k ayda 1’e düflmektedir. Ayn› çal›flmada 46-50
yafl aras› kad›nlar›n % 86’s›, 50-60 yafl aras› kad›nlar›n
%58 i, 61-65 yafllar› aras›nda ki kad›nlar›n da %39 u
cinsel yönden aktifdir(7,8). Yaflla birlikte cinsel aktivite
azalsa da kad›n için yaflanan cinselli¤in sa¤l›kl› ve
doyumlu yaflanmas› önemlidir.
G‹R‹fi
Ürojinekolojik sorunlar yayg›n olmakla birlikte
premenopozal kad›nlar›n üçte birinin postmenopozal
kad›nlar›n ise %45’nin yaflam kalitesini olumsuz etkiler
(1). Yaflam kalitesinin en önemli boyutlar›ndan birisi
cinsel sa¤l›kt›r. Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün tan›m›na
göre cinsel sa¤l›k; kiflilik, iletiflim ve aflk› artt›ran
yollarla cinsel varoluflun bedensel, duygusal,
entellektüel ve sosyal yönlerinin bütünleflmesidir(2).
Pelvik taban disfonksiyonu (PTD) kad›nlar›n yaflam
kalitesiyle birlikte cinsel sa¤l›¤›n› da olumsuz
etkilemektedir. Kesitsel yap›lan bir çal›flma, alt üriner
sistem semptomu (AÜSS) ya da üriner inkontinans
(Ü‹) flikayeti olan kad›nlarda sa¤l›kl› popülasyona
oranla daha fazla cinsel disfonksiyon oldu¤unu
göstermifltir(3).
Geleneksel olarak klinik öykü, hastan›n
semptomlar›n› de¤erlendirmede ve semptomlar›n
günlük yaflam› nas›l etkiledi¤ini saptamada kullan›labilmektedir(1). Ancak sa¤l›k bak›m profesyonelleri cinsel
fonksiyon hakk›nda kad›na soru sormada / bilgi almada
karars›z olabilirler. Ürojinekoloji birimlerine baflvuran
kad›nlar da cinsellik ve yaflad›klar› sorunlar hakk›nda
endiflelerini ifade etmede isteksiz olabilir, utanabilirler.
Hastalar cinselli¤e özgü spesifik sorulara cevap vermesi
konusunda teflvik edildi¤inde cinsel konulardaki
endiflelerini ifade etmeleri daha kolay olacakt›r(1).
Ürojinekolojik sorunlar›n cinsel sa¤l›k üzerine etkileri
en iyi, geçerlilik/güvenirlik çal›flmas› yap›lm›fl soru
formlar› sayesinde de¤erlendirilebilir. Bu aç›dan soru
formlar› kad›n cinsel sa¤l›¤›n› de¤erlendirmede
kontrollü ve tekrarlanabilir bir yöntem olarak bu alana
katk› sa¤layabilir(1,4). Bu derlemede ürojinekolojik
alanda cinsel fonksiyonun de¤erlendirilmesi konusu
literatür do¤rultusunda incelenmifltir.
Kad›n Cinsel Disfonksiyonu ve Prevalans›
Cinsel disfonksiyonda bireyin umdu¤u ve istedi¤i
cinsel iliflkiyi yaflayamamas› söz konusudur. Kad›n
cinsel disfonksiyonu (KCD) organik, psikolojik ve
sosyal pek çok nedene ba¤l› oluflan kad›n›n kendine
olan güvenini, kifliler aras› iliflkilerini, evlilik iliflkisini,
psikolojisini ve yaflam kalitesini etkileyen çok boyutlu
bir sa¤l›k sorunudur(9,10). Kad›n cinsel disfonksiyon
s›n›flamas› en son 2003 y›l›nda tekrar gözden geçirilerek
yeniden düzenlenmifltir. Buna göre: (1) cinsel istek/ilgi
bozukluklar›; (2) subjektif cinsel uyar›lma bozuklu¤u;
(3) genital uyar›lma bozuklu¤u; (4) genital-subjektif
uyar›lma bozuklu¤u; (5) devaml› cinsel uyar›lma
bozuklu¤u; (6) orgazmik bozuklular; (7) vaginismus;
(8) disparani; (9) cinsel tiksinti bozuklu¤u (10) nonkoital genital a¤r› bozuklu¤u fleklinde s›n›fland›r›lm›flt›r
(6,11,12).
Cinsel aktivite ve cinsel problem s›kl›¤› dünyan›n
çeflitli bölgelerinde farkl›l›k gösterir. Son y›llarda
yap›lan prevalans çal›flmalar› kad›nlar›n %40’dan
fazlas›n›n cinsel problem deneyimledi¤i ve bu kad›nlar›n
%12‘nin problemden dolay› s›k›nt›l› olduklar›n›
göstermifltir(9). 20-70 yafl grubu cinsel aktif 1300
Kad›nda Cinsel Aktivite
Cinsellik insan hayat›n›n ayr›lmaz bir parças›d›r
ve sa¤l›kl› bir cinsel yaflam, sa¤l›¤›n ve yaflam
kalitesinin en önemli parametrelerinden birisidir.
Herhangi bir nedenle bu alanda meydana gelen bir
disfonksiyon kad›n›n cinsel yaflam›n›, evlilik iliflkisini
ve yaflam kalitesini bozmaktad›r. Kad›n cinsel ifllevi
çeflitli fizyolojik, psikolojik ve sosyokültürel faktörler
taraf›ndan etkilenmektedir(5). Günümüzde do¤umdan
beklenen yaflam süresinin artmas›yla birlikte kad›nlar
143
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
Dilek Bilgiç ve ark.
kad›n›n incelendi¤i çal›flmada herhangi bir nedene
ba¤l› olarak kad›nlar›n %29’da cinsel istek bozuklu¤u,
%22’de uyar›lma bozuklu¤u, %19’da orgazmik
bozukluk ve %14’de disparani saptanm›flt›r(13).
Ulusal Sa¤l›k ve Sosyal Yaflam Çal›flmas›na göre
Amerikan kad›nlar›n %43’ü cinsel disfonksiyon
yaflamaktad›r. 29 ülkede 40-80 yafllar›nda 13.882
kad›nla yap›lan çal›flmaya göre kad›nlar›n %27’de
cinselli¤e olan ilgide azalma, %21’de orgazm
bozukluklar›, %17’de lubrikasyon problemleri ve %
10’da disparani saptanm›flt›r(14). Shaw (2002) cinsel
disfonksiyon s›kl›¤›n›n % 6 - %64 aras›nda de¤iflti¤ini
bildirmifltir(15). Ülkemizde de kad›nlar›n %15,7’de
mutlaka bir cinsel problem mevcuttur(16). Çayan ve
ark.(2004) 179 kad›nda yapt›¤› çal›flmada KCD' nun
yafl ilerledikçe (18-27 yafl %21.7, 28-37 yafl %25.5,
38-47 yafl %53.5, 48-57 yafl %65.9, 58-67 yafl %92.9)
artt›¤› saptanm›flt›r(17). Aslan ve ark.yapt›¤› çal›flmaya
göre ülkemizde, 20-29 yafl grubu kad›nlar›n %22’de,
30-39 yafl grubu kad›nlar›n %39,7’de, 40-49 yafl grubu
kad›nlar›n %50,2’de, 50-59 yafl grubu kad›nlar›n %
71,3’de, 60-64 yafl grubu kad›nlar›n %82,9’da, 65 yafl
ve üstü kad›nlar›n %87,8’de cinsel fonksiyonlar›nda
mutlaka bir azalma söz konusudur(18). Literatürde
KCD ile ilgili yap›lan birçok prevalans çal›flmas›na
göre; cinsel istek bozukluklar› %16-%75 aras›nda,
uyar›lma bozuklu¤u %12-%64 aras›nda, orgazm
problemleri %16-%48 aras›nda ve disparani %7 ile %
68 oran›nda de¤iflmektedir(13,14,19-21).
Son 20 y›ld›r yap›lan çal›flmalar ürojinekolojik
sorunlar›n ya da pelvik taban disfonksiyonlar›n›n (üriner
inkontinans, fekal inkontinans, pelvik organ prolapsusu,
alt üriner sistem ve defekasyonla ilgili di¤er fonksiyon
bozukluklar›) yayg›n olarak görüldü¤ünü ve kad›n›n
yaflam›n› etkiledi¤ini göstermifltir. Pelvik taban
disfonksiyonu kad›nlar›n %41-65 ‘ni etkilemektedir
(23,24) . Ü‹ prevelans›n›n dünya popülasyonunda
ortalama %17 ile %58.4 oran›nda oldu¤u tahmin
edilmektedir(25-27). Türkiye’de Ü‹ prevalans› %25.8
ile %68.8 aras›nda de¤iflmektedir(28-30). POP prevalans›
yap›lan birçok çal›flmada ortalama %41’ dir. Bu oran›n
%34’nü sistosel, %19’nu rektosel ve %14’nü ise uterine
prolapsusu içermektedir(26,27,31). Gerek genital organ
prolapsusu, gerekse Ü‹’a ba¤l› mortalite olas›l›¤› son
derece düflük olsa da her iki sorun ciddi morbiditeye
neden olmaktad›r(11).
Ürojinekolojik sorunlar kad›nda cinsel disfonksiyona neden olan en önemli sorunlardan birisidir.
PTD’na ba¤l› oluflan cinsel disfonksiyonun
patofizyolojisi tam olarak aç›klanamam›flt›r; ancak
PTD’lu kad›nlarda cinsel aktivitenin düflük, cinsel
disfonksiyonun yüksek oranda görüldü¤ü bildirilmektedir.
Ürojinekolojik sorun yaflayan kad›nlar incelendi¤inde,
beden imajlar›n›n düflük olmas›, utanma duygular›n›n
fazla olmas›, kendilerini fiziksel ve cinsel yönden
feminen hissetmemeleri, koku nedeniyle endifle
duymalar›, sürekli ped/bez kullanmalar›, idrar kaç›rma
korkusu, koitus s›ras›nda idrar kaç›rma, eflin/ partnerin
olumsuz reaksiyonlar› ve çekicili¤in azald›¤›n› düflünme
ve buna ba¤l› yaflanan depresyon kad›nlar›n cinsel
yaflam›n› olumsuz etkileyerek farkl› tiplerde cinsel
disfonksiyona neden olmaktad›r(11).
Ü‹ olan kad›nlarda cinsel disfonksiyon s›kl›¤›n›n
%26 ile %47 aras›nda de¤iflti¤i bildirilmektedir(32,33).
Ü‹ flikayeti olan 19-66 yafl aras› 216 kad›n üzerinde
yap›lan bir çal›flmada, %34’de cinsel istekte azalma,
%23’de seksüel uyar›lma bozuklu¤u, %11’de orgazm
yetersizli¤i saptanm›flt›r(34). Türkiye’de Ü‹ yaflayan
kad›nlar›n %83.6’› cinsel iliflki s›kl›¤›nda ve cinsel
istekte azalma, %78.1’i cinsel memnuniyette azalma,
%77.7 orgazm da güçlük, %45.3’ü disparani yaflamaktad›r(30).
Ü‹ yaflayan kad›nlar›n %11-77’si koitusda idrar
kaç›rmaktad›r(11, 35-39). Koitus s›ras›ndaki idrar kaç›rma
flekilleri (orgazm s›ras›nda / penetrasyon s›ras›nda idrar
kaç›rma) üriner inkontinans tipine göre de¤ifliklik
gösterebilmektedir. Üriner stres inkontinansda daha
Pelvik Taban Disfonksiyonu ve Cinsel Sa¤l›k
Pelvik taban›n kad›nda miksiyonu ve defekasyonu
sa¤lama, koitusu gerçeklefltirme ve do¤uma izin verme
gibi önemli fonksiyonlar› vard›r. Normalde pelvik
taban, anatomik olarak abdominal bas›nç art›fllar›na
ve günlük aktivitelerde hareketlerle iliflkili de¤iflikliklere
karfl› kontinans› sa¤larken, pelvik organ prolapsusunu
önlemeli, ürinasyon, defakasyon ve do¤uma izin
vermelidir. Pelvik taban deste¤ini sa¤layan kas, sinir
ve ba¤ dokusu yap›lar›ndaki bir hasar PTD’na neden
olmaktad›r. PTD’na neden olan en önemli risk faktörleri
aras›nda gebelik, vaginal do¤um, obstetrik komplikasyonlar (epizyotomi, forseps do¤um, uzam›fl eylem),
yenido¤an a¤›rl›¤›, menopoz, obezite, sigara, histerektomi, konstipasyon, sistemik hastal›klar, genetik ve ›rk
say›labilir(22). Pelvik taban disfonksiyonu üriner
inkontinans, POP, cinsel disfonksiyon gibi sorunlara
yol açmaktad›r.
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
144
Ürojinekoloji hastalar›nda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi
s›k penetrasyon s›ras›nda kaçak olurken, detrusor afl›r›
aktivitesindeve urge inkontinansta daha s›k orgazm
s›ras›nda inkontinans görüldü¤ü bildirilmektedir(11).
‹liflkide idrar kaç›rma, öz güven ve öz sayg›y› olumsuz
etkileyerek, cinsel istekte azalmaya, iliflki süresinin
k›salmas›na, iliflki s›ras›nda ve sonras›nda tatmin
duygusu yaflamada problemlere yol açabilmektedir(11).
‹liflki s›ras›nda idrar kaç›rman›n neden oldu¤u
bilinmiyor, ancak penetrasyon s›ras›nda mesane
boynunun yer de¤ifltirdi¤i, ön vaginal duvar ve mesane
boynunun gerildi¤i, ürethral sifinkter yetmezli¤i,
mesane ve trigonun iliflki s›ras›ndaki stimülasyonuna
ba¤l› detrüsör kontraksiyonlar›n›n oluflmas›ndan
kaynakland›¤› bildirilmektedir(40). ‹liflki s›ras›nda idrar
kaç›ran kad›nlar›n cinsel davran›fl biçimlerini inceleyen
Beji ve ark.(2003) kad›nlar›n %50’nin iliflkide idrar
kaç›rd›klar›n› efllerinden saklama ve efline problem
hakk›nda bilgi vermediklerini, %28’nin partneriyle
birlikte olmaktan kaç›nd›klar›n›, % 25’nin yaflad›klar›
sorunun bir problem olmad›¤›na kendilerini inand›rd›klar›n›, %19’nun iliflki öncesi idrar yapt›klar›n›, %19’nun
iliflkiyi k›sa kestiklerini ve %6’n›n anal seks yapt›klar›n›
saptam›fllard›r(41).
Farkl› derecelerde POP olan özellikle II. ve III.
derecede POP olan kad›nlar daha s›k cinsel istek
bozuklu¤u, orgazm problemi ve uyar›lma bozuklu¤u
yaflamaktad›r (42) . II. ve III. derecede POP olan
kad›nlarla normal kad›nlar›n cinsel yaflamlar›n›n
karfl›laflt›r›ld›¤› çal›flmada POP olan kad›nlar›n normal
kad›nlara oranla daha fazla iliflkiden kaç›nd›klar› (%70),
iliflkide inkontinans (%57), ve disparoni (%37)
yaflad›klar›, iliflki s›kl›¤›nda azalma (%33) oldu¤u,
orgazm olmad›klar› (%10) ve iliflkiden daha az tatmin
olduklar› (%20) saptanm›flt›r(43).
POP olan kad›nlar›n %20-90’›nda Ü‹, Ü‹ olanlar›n
%30-70’inde POP görülebilmektedir. Üriner inkontinans
ve pelvik organ prolapsusu olan kad›nlarda %31-44
oran›nda cinsel disfonksiyon görülmektedir(44). Ü‹’a
POP efllik ediyorsa cinsel fonksiyon daha da
bozulabilmektedir. Sadece Ü‹ olan 47 kad›n ile Ü‹ +
POP olan 69 kad›n›n cinsel fonksiyonunun incelendi¤i
çal›flmada, Ü‹ ve POP olan kad›nlarda cinsel istek
azl›¤› (%53) cinsel uyar›lmada azalma (%46) ve
orgazm›n olmamas› ya da nadiren olmas› (%30) gibi
cinsel sorunlar sadece Ü‹ olan gruba oranla daha fazla
yaflanmaktad›r(42).
PTD cerrahisinin de cinsel fonksiyon üzerine olan
etkisi çok fazla dikkate al›nmayan bir konudur. Bu
alanda yap›lan çal›flmalar›n sonuçlar› farkl›l›k
göstermektedir baz› çal›flmalarda cinsel fonksiyon
negatif yönde etkilenirken baz›lar›nda ise hiç bir de¤iflim
olmam›flt›r. POP ve Ü‹ cerrahisi, lokal anatominin
rekonstrüksiyonunda ve semptomlar›n azalt›lmas›nda
ya da giderilmesinde büyük bir role sahiptir. Ancak
bu durum optimal cinsel fonksiyonu korumayabilir.
Vaginal cerrahiyi takiben geliflen cinsel disfonksiyonun
sebebi organik ve/ veya psikososyal olarak s›n›fland›r›labilinir(45). Organik sebebler anatomik, fizyolojik,
vasküler, nöral, ve hormonal olabilir. ‹liohipogastrik
ve / veya pudental arteriyal kanlanman›n cerrahi
yetersizli¤i ile vajinada düz kas fibrozisine, vajinal
kurulu¤a ve disparaniye neden olabildi¤i varsay›lmaktad›r(4,46).
Klitorisin dorsal sinirine intraoperatif hasar verme
(çeflitli sling operasyonlar›/ön kompartman ) orgazmik
fonksiyonu bozabilirken(47,48) özellikle posterior tamir
sonras›nda vaginal daralma ve k›salmaya ba¤l› cinsel
disfonksiyon görülebilir(48). Rektosel tamiri için
uygulanan vaginal cerrahinin (özellikle orta hat fasiyal
plikasyon ya da spesifik alan tamiri yap›ld›¤›nda)
disparaniyi azaltmakla birlikte cinsel fonksiyonda
ilerleme sa¤lad›¤› da gösterilmifltir. Postoperatif
dönemde cinsel fonksiyonun kötüleflmesine, libido
kayb›, disparani, ve partnerdeki rahats›zl›k sebep
olabilir. Son yap›lan bir çal›flma TOT uygulamas›n›n
cinsel fonksiyon üzerine pozitif etki yapabildi¤i gibi
negatif etki yapabildi¤ini de göstermifltir. TOT grubunda
vaginal daralmadan dolay› a¤r› daha fazla görülmüfltür
(4,49,50).
Yeni cerrahi yöntemlerin cinsel aktivite ve fonksiyon üzerine olan etkisi mutlaka de¤erlendirilmelidir.
Vaginal meshlerin cinsel fonksiyon üzerine olan etkisine
yönelik çal›flma birkaç tanedir. Bu yöntemin etkileri
de de¤iflkenlik göstermektedir, bir çal›flmada cerrahi
sonras› 24 ay sonras›nda disparanide azalma olurken
(4,51) baflka bir çal›flmada ön tamir sonras› disparanide
%20 oran›nda art›fl, arka tamir sonras› disparanide
%60’dan daha fazla art›fl oldu¤u gösterilmifltir(4,48,52).
Sonuçta ürojinekolojik sorun yaflayan kad›nlarda
yayg›n flekilde; cinsel istek bozuklu¤u, cinsel iliflki
s›ras›nda fliddetli idrar yapma ihtiyac› ve takiben kaçak,
uyar›lma bozuklu¤u, orgazm bozuklu¤u disparani
görülebilmektedir. PTD cerrahisi sonras› ise orgazm,
istek ya da uyar›lma da de¤iflim olabilece¤i gibi hiçbir
de¤iflim olmayadabilir. Pelvik taban disfonksiyonu
kad›nda cinsel disfonksiyona neden oldu¤u gibi
145
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
Dilek Bilgiç ve ark.
partnerde/eflte de cinsel istek kayb›, prematür ejekülasyon ve erektil disfonksiyona neden olabilmektedir.
Ürojinekolojik sorunlar ve buna ba¤l› yaflanan
semptomlar genelde kad›nlar taraf›ndan tabu olarak
alg›lan›p gizlenir. Yaflanan ve gizlenen semptomlar
bir süre sonra normal ya da do¤al kabul edilip doktora
gidilmesine gerek görülmeyen sorunlar olarak kal›r.
Tedaviye baflvurmada gecikmeler yaflan›r. ‹drar
kaç›rmaya cinsel disfonksiyon da efllik ediyorsa
bilgisizlik, mahcubiyet, utanma duygusu nedeniyle ve
hekimin yard›m edemeyece¤i düflüncesiyle kad›nlar
Ü‹ ve cinsel disfonksiyon gibi sorunlar›na çözüm
aramay›p y›llarca bu sorunlarla yaflamak zorunda
kalabilmektedirler. Dünyada ço¤u kad›n üriner
inkontinans›n yaratt›¤› tüm bu sorunlara ra¤men, ya
üriner inkontinans bulgular› görüldükten yaklafl›k befl
y›l sonra herhangi bir sa¤l›k kurumuna baflvurmaktad›r
ya da hiç baflvurmamaktad›r(28). Cinsel sa¤l›¤›n gerek
kad›n sa¤l›¤› aç›s›ndan gerekse evlilik iliflkisi aç›s›ndan
son derece önemli bir parametre oldu¤u düflünüldü¤ünde, ürojinekolojik sorun yaflayan ve klini¤e
baflvuran kad›nlar mutlaka cinsel fonksiyon aç›s›ndan
da de¤erlendirilmelidir.
isteksizlikleri, sa¤l›k personelinin tutumunun bir
yans›mas› olmakla birlikte sa¤l›k profesyonellerinin
kad›n hastalarla cinsel fonksiyonlar› hakk›nda konuflma
becerisine de ba¤l›d›r(48).
Hastadan k›sa, öz bir cinsel öykü almak ve hastay›
özel sorulara cevap vermesi konusunda cesaretlendirmek hastan›n cinsel endiflelerini ifade etmesine f›rsat
sa¤layabilir. Ürojinekolojik sorunlar›n cinsel sa¤l›k
üzerine etkileri klinik öyküye ek olarak en iyi
geçerlilik/güvenirlik çal›flmas› yap›lm›fl soru formlar›
sayesinde de¤erlendirilebilir. Bu aç›dan soru formlar›,
kad›n cinsel sa¤l›¤›n› de¤erlendirmede güvenilir,
objektif, kontrollü ve tekrarlanabilir bir yöntem olarak
bu alana katk› sa¤layabilir(1,4).
Ürojinekolojik sorunlar›n etkili tedavisi kadar
yaratt›¤› s›k›nt›lar› de¤erlendirmek için haz›rlanm›fl
soru formlar›n›n kullan›m› son 20 y›ld›r giderek artm›flt›r
(1). Özellikle cinsel fonksiyon bozuklu¤u ve POP/Ü‹
iliflkisine özgün soru formlar› son 5 y›l içinde
oluflturulmufltur(58). Cinsellik soru formlar› kad›n ve
erkek cinsel disfonksiyonlar›n›n tan› ve tedavisinde
tamamlay›c› bir rol oynar. Cinsellik soru formlar›
özellikle, disfonksiyonlu kiflilerin belirlenmesinde,
disfonksiyonun fliddetini, tedavi sonras› memnuniyeti
ya da ilerlemeyi, disfonksiyonun kiflilerin yaflam kalitesi
üzerine olan etkisini ve disfonksiyonun partner / eflin
yaflam kalitesi üzerine olan etkisini de¤erlendirmede
kullan›l›r(4,59). Literatür incelendi¤inde kad›nda cinsel
fonksiyonu farkl› yönleriyle de¤erlendiren ve yayg›n
olarak kullan›lan birçok soru formu mevcuttur.
Uluslararas› Kontinens Birli¤i, yayg›n olarak kullan›lan
cinsellik soru formlar›n›, uygulanabilirlik durumuna
göre. kategori A (en çok uygulanmas› önerilen), kategori
B (uygulanmas› önerilen) ve kategori C (olas›/potansiyel
uygulanabilir) olmak üzere üç flekilde kategorize
etmifltir(1,3,4). Uluslararas› Kontinens Birli¤i’nin kad›n
cinsel fonksiyon soru formlar›n› uygulanabilirlik
durumuna göre s›n›flamas› Tablo I’de verilmifltir(1,3).
PTD’lu kad›nlarda kad›n cinsel fonksiyonu
de¤erlendirmede kullan›lan en yayg›n soru formlar› The
King’s Health Questionnaire ve The Incontinence Impact
Questionnaire soru formlar›d›r. Bu soru formlar› özellikle
cinsel fonksiyon üzerine odaklanmaz, cinselli¤e özgü
sadece birkaç soru vard›r, daha çok Ü‹/POP’un hastan›n
yaflam kalitesi /iyilik durumuna etkisini saptamaya yöneliktir.
Female Sexual Function Index (FSFI), The Profile of
Female Sexual Function,ve The McCoy Female Sexuality
Questionnaire (MFSQ) gibi cinsellik soru formlar› kad›n
Ürojinekoloji Hastalar›nda Cinsel Fonksiyon
De¤erlendirmesi
Ürojinekolojik popülasyonun %50-60’› cinsel
olarak aktifdir (53) . Ü‹ ve POP’un kad›n cinsel
fonksiyonunu olumsuz etkiledi¤i kesindir. Ürojinekoloji
birimlerine baflvuran ve cinsel olarak aktif olan
kad›nlar›n % 64’de cinsel disfonksiyon saptanm›flt›r
(54) . Cinsel disfonksiyon çok yayg›n bir problem
olmas›na ra¤men Amerikan Ürojinekoloji Derne¤i’nin
471 jinekologla yapt›¤› son çal›flma hastalar›n cinsel
disfonksiyon aç›s›ndan çok az bir k›sm›n›n incelendi¤ini
ortaya ç›karm›flt›r(55). ‹ngiltere’de yap›lan toplum
temelli bir çal›flmada kad›nlar›n %54’nün son 1 y›lda
en az 1 ay boyunca devam eden en az bir cinsel problem
yaflad›klar› ve %62’de bu cinsel problemin cinsel
iliflkiye engel olacak düzeyde oldu¤u saptanm›flt›r.
Ancak bu kad›nlar›n sadece %21’i yard›m alm›flt›r(56).
Amerika’da 3807 KCD sorunu yaflayan kad›nla yap›lan
çal›flma, kad›nlar›n yard›m almalar›na engel olan en
önemli faktörlerin utanma ve sa¤l›k personelinin yard›m
edemeyece¤ini düflünmeleri oldu¤unu ortaya
ç›karm›flt›r. Bu çal›flmadaki kad›nlar›n sadece %42’si
jinekologlar›ndan yard›m alm›fllard›r(57). Kad›nlar›n
cinsel disfonksiyon konusunda yard›m almadaki
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
146
Ürojinekoloji hastalar›nda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi
hipoaktif cinsel istek ve uyar›lma bozukluklar› üzerine
odaklan›r. Revize edilen Female Sexual Distress Scale
(FSDS) ise distresi de¤erlendirmede kullan›labilecek en
uygun soru formu oldu¤u bildirilmektedir. Genel
popülasyonda geçerlili¤i ve güvenirlili¤i yap›lm›fl olan bu
soru formlar› PTD’na ba¤l› farkl›l›klar› belirlemede yeterince
duyarl› olmayabilir (1,4).
Sadece Pelvic Organ Prolapse/Incontinence Sexual
Questionnaire (PISQ) özellikle Ü‹/POP’lu kad›nlarda
cinsel fonksiyonu de¤erlendirmek için gelifltirilen soru
formudur. PISQ, PTD cerrahisi sonras› cinsel
fonksiyonu de¤erlendirmede de yayg›n kullan›lan soru
formudur(1,4). Literatürde kad›n cinsel fonksiyonunu/
memnuniyetini de¤erlendirmede tavsiye edilen ve en
yayg›n kullan›lan cinsel fonksiyon soru formlar›na
Tablo II’de(1), s›kl›kla kullan›lan cinsel fonksiyon soru
formlar›n›n psikometrik özelliklerine Tablo III’de yer
verilmifltir(1).
Tablo I: Uluslararas› Kontinens Birli¤i’nin kad›n cinsel fonksiyon soru formlar›n› uygulanabilirlik durumuna göre s›n›flamas›.
Kategori
Psikometrik özelliklerinin kesinlik
durumu
Soru formu
Kategori A:
en çok uygulanmas› önerilen
Çeflitli verilere göre geçerlik ve güve- · Golombok Rust Inventory of Sexual Satisfaction (GRISS)
nirli¤i ve duyarl›l›k durumu kesin.
(Her iki cinsiyete)
Kategori B:
uygulanmas› önerilen
Geçerlik, güvenirli¤i ve duyarl›l›k durumu · Psychosocial Adjustment to Illness Scale (PAIS) (Her iki cinsiyete)
saptand› ancak kesinlik yok.
· Brief Index of Sexual Functioning Women (BISF-W) (Kad›na)
Çeflitli verilere göre geçerlik ve güvenir- · Pelvic Organ Prolapse/Incontinence Sexual Questionnaire (PISQ)
li¤i kesin.
(Kad›na)
Kategori C:
olas›/potansiyel uygulanabilir
Geçerli¤i, güvenirli¤i ve duyarl›l›k ·
durumu de¤iflmektedir.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
McCoy Female Sexuality Questionnaire (MFSQ) (Kad›na)
Female Sexual Function Index (FSFI) (Kad›na)
Derogatis Interview for Sexual Functioning (DISF) (Her iki cinsiyete)
Sexual Behavior Inventory (SBI) (Her iki cinsiyete)
Changes in Sexual Functioning Questionnaire (CSFQ)
(Her iki cinsiyete)
Index of Sexual Satisfaction (ISS) (Her iki cinsiyete)
Multidimensional Sexuality Questionnaire (MSQ) (Her iki cinsiyete)
The Sexual Interaction Inventory
BFLUTS sex (Kad›na)
Simple Sexual Function Questionnaire (Kad›na)
Sexual Function Questionnaire (Kad›na)
Danish Prostatic Symptom Score sex questionnaire (DAN-PSS
sex) (Erke¤e)
Tablo II: Kad›n cinsel fonksiyonunu /memnuniyetini de¤erlendirmede tavsiye edilen ve en yayg›n kullan›lan cinsel fonksiyon soru formlar›.
Soru formu
Soru say›s› Uygulanma
flekli
‹çerik alan›
PTD’a
özgü
olma
durumu
• Golombok-Rust Inventory of Sexual 28
Satisfaction (GRISS)
Kendisi
• Psychosocial Adjustment to Illness 6
Scale (PAIS)
Kendisi ya da 6 Alan:
Yok
yard›mc›
Kalite, cinsel ilgi, iliflki s›kl›¤›, memuniyet, disfonksiyon ve uyuflmazl›k
görüflmeci
• Brief Index of Sexual Functioning 22
-Women (BISF-W)
Kendisi
7 Alan:
Yok
Cinsel istek/ düflünceler, uyar›lma, iliflki s›kl›¤›, iliflkiyi kabul
etme/bafllatma, iliflki memnuniyeti, partnerle uyum, doyum/orgazm,
cinsel problemler
• McCoy Female Sexuality
Questionnaire (MFSQ)
25 uzun
9 k›sa
Kendisi
5 Alan:
Yok
Cinsel ilgi, memnuniyet /iliflki s›kl›¤›, vaginal lubrikasyon, orgazm,
partner
• Female Sexual Function Index
(FSFI)
19
Kendisi
5 Alan:
‹stek, lubrikasyon, orgazm, uyar›lma, a¤r›, memnuniyet.
Yok
Kendisi
3 Alan:
Emosyonal davran›fl, fiziksel, partnerle ilgili
Evet
• Pelvic Organ Prolapse/ Incontinence 31 uzun
Sexual Questionnaire (PISQ)
12 k›sa
5 Alan:
Yok
anorgazmi,nonsexuality, iliflkiden kaç›nma, vaginismus,memnunsuzluk
/hoflnutsuzluk
147
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
Dilek Bilgiç ve ark.
Tablo III: En çok kullan›lan cinsel fonksiyon soru formlar›n›n psikometrik özellikleri.
Soru formlar›
Test-retest
‹ç tutarl›l›k
Ay›rt edici gruplar
Golombok Rust Inventory of Sexual
Satisfaction (GRISS)
0.71 - 0.94
0.61 - 0.85
Fonksiyonel/disfonksiyonel çifler
Psychosocial Adjustment to Illness Scale
(PAIS)
-
0.8 - 0.93
Akci¤er kanseri olan ve olmayan kad›nlar
Brief Index of Sexual Functioning
Women (BISF-W)
0.68 - 0.78
0.39 - 0.83
Fonksiyonel/disfonksiyonel kad›nlar
McCoy Female Sexuality
Questionnaire (MFSQ)
0.69 - 0.95
0.74
Östrojen tedavisi öncesi ve sonras›nda postmenopozal kad›nlar
Female Sexual Function Index (FSFI)
0.79 - 0.88
0.89 - 0.97
Kad›n cinsel uyar›lma bozuklu¤u/kontrol grup
Kad›n orgazmik bozuklu¤u/kontrol grup
Hipoaktif cinsel istek bozuklu¤u/kontrol grup.
Pelvic Organ Prolapse/ Incontinence
Sexual Questionnaire (PISQ)
0.53 - 0.93
0.43 - 0.86
PTD’u olan ve olmayan kad›nlar
memnuniyetini 7 alanda (cinsel istek/düflünceler,
uyar›lma, iliflki s›kl›¤›, iliflkiyi kabul etme/bafllatma,
doyum/orgazm, iliflki memnuniyeti/partnerle uyum,
cinsel problemleri) de¤erlendiren çok yönlü bir anket
formudur. 22 sorudan oluflmufltur ve uygulanmas›
tahminen 15-20 dakikay› bulmaktad›r. 269 kad›n
üzerinde geçerlik/güvenirli¤i yap›lm›flt›r, ayr›ca cerrahi
menopoza girmifl ve cinsel flikayetleri olan 104 kad›n
üzerinde de geçerlik/güvenirli¤i yap›lm›flt›r. PTD’lu
kad›nlarda kullan›m› s›n›rl›d›r(1,61).
Golombok-Rust Inventory of Sexual Satisfaction
(GRISS)
Bu form geçerli ve güvenilir bir formdur ve 56
sorudan oluflmaktad›r. Bu sorular›n 28’i erkekler için
28’de kad›nlar için oluflturulmufltur. Yaklafl›k
doldurulmas› 15 dk. bulur. GRISS hem cinsel iliflkinin
kalitesini hem de her bir partnerin iliflkideki cinsel
fonksiyon düzeyini de¤erlendirmek amac›yla seks
terapistleri taraf›ndan gelifltirilmifltir. Soru formunun
kullan›ld›¤› küçük bir grup çal›flmas›nda di¤er gruplarla
karfl›laflt›r›ld›¤›nda inkontinans grubunda cinsel
disfonksiyonun yüksek seviyede oldu¤u gösterilmifltir
(1). 5 alanda cinsel fonksiyonu de¤erlendirir. 5 alan›
yaln›zca kad›n› ve erke¤i, 2 alan› da ortak kad›na ve
erke¤e ait alanlar› içerir. Anorgazmia, vaginismus,
iliflkiden kaç›nma, tensel temas kurmama, memnunsuzluk/hoflnutsuzluk, ortak alanlar her iki cins için:
cinsel iliflki s›kl›¤› ve iletiflim kurmamad›r(1,60).
McCoy Female Sexuality Questionnaire (MFSQ)
McCoy Female Sexuality Questionnaire (MFSQ)
soru formu bir kad›n›n cinsel ilgi ve yan›t düzeyini
gösterir ve postmenopozal kad›nlar üzerinde geçerlik/
güvenirli¤i yap›lm›flt›r. Sonradan soru say›s› k›salt›lm›fl
25 iken 9’a inmifltir ve perimenopozal kad›nlar üzerinde
geçerlik/güvenirli¤i yap›lm›flt›r. Bu k›sa form son
dönemde PTD olan ve olmayan kad›nlar›n cinsel
fonksiyonunu de¤erlendirmek için kullan›lm›flt›r(62).
5 alanda (cinsel ilgi, memnuniyet / iliflki s›kl›¤›, vaginal
lubrikasyon, orgazm, partner) cinsel fonksiyonu
de¤erlendirir(1).
Psychosocial Adjustment to Illness Scale (PAIS)
PAIS hasta olan kiflilerin psikososyal ve sosyal
uyumunu de¤erlendirmek için oluflturuldu. Kiflinin
kendisi de uygulayabilece¤i gibi bir görüflmeci
yard›m›yla da uygulanabilir. Genifl olan bu soru
formunun 6 sorusu cinsel fonksiyonu de¤erlendirmeye
yöneliktir. Kalite, cinsel ilgi, iliflki s›kl›¤›, memnuniyet,
disfonksiyon ve uyuflmazl›k. 1986’da gelifltirildi¤i için
dili eskidir(1).
Female Sexual Function Index (IFSF)
Index of Female Sexual Function (IFSF) 19
sorudan oluflan bir soru formudur. Rosen ve arkadafllar›
taraf›ndan 2000 y›l›nda gelifltirilmifltir(63). Cinsel
disfonksiyonu olan 128 kad›n ve cinsel disfonksiyonu
olmayan 131 kad›n üzerinde uygulanarak gelifltirildi.
Ürojinekolojik bak›m almak için baflvuran cerrahi
öncesi ve sonras› dönemde PTD’u olan kad›nlarda
cinsel fonksiyonu de¤erlendirmek için kullan›lmaktad›r
(54). Cinsel fonksiyonu 6 alanda (cinsel istek, uyar›lma,
Brief Index of Sexual Functioning-Women
(BISF-W)
1994’de Taylor ve arkadafllar› taraf›ndan
gelifltirilmifltir. Brief Index of Sexual Function for
Women (BISF-W) kad›n›n cinsel fonksiyonunu ve
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
148
Ürojinekoloji hastalar›nda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi
lubrikasyon, orgazm, cinsel doyum) de¤erlendirir.
Ortalama uygulama süresi 15 dakikay› bulmaktad›r
(1).
Sa¤l›k bak›m profesyonelleri öykü alman›n yan›
s›ra geçerlik/güvenirli¤i yap›lm›fl soru formlar›n›
kullanarak AÜSS, Ü‹ ve POP sorunu yaflayan kad›nlar›n
cinsel fonksiyonlar›n› de¤erlendirebilir bu konuda
endiflelerini ve problemlerini ifade etmelerine yard›m
edebilirler. Ayr›ca sa¤l›k personeli kad›na bu konuda
dan›flmanl›k yapabilir ve gerekti¤inde ilgili birimlere
yönlendirebilir. Ürojinekoloji kliniklerine baflvuran
kad›nlar›n sadece araflt›rma amaçl› de¤il rutin olarak
cinsel fonksiyonlar› de¤erlendirilmelidir. Sa¤l›k bak›m
profesyonelleri, ürojinekoloji alan›nda cinsel fonksiyonu
de¤erlendirmek için cinsellik soru formlar›n› kullanmaya
teflvik edilmelidir.
Sonuç olarak PTD’nu cinsel yaflam ya da cinsel
fonksiyon üzerine negatif etki yapmaktad›r. Bu nedenle
ürojinekolojik sorun yaflayan ve klini¤e baflvuran
kad›nlar mutlaka cinsel fonksiyon aç›s›ndan
de¤erlendirilmelidir. Ürojinekolojik sorunlar›n cinsel
sa¤l›k üzerine etkileri tedavi öncesi ve sonras›nda
geçerlilik/güvenirlik çal›flmas› yap›lm›fl soru formlar›
sayesinde de¤erlendirilebilir. Bu aç›dan soru formlar›,
kad›n cinsel sa¤l›¤›n› de¤erlendirmede güvenilir,
objektif, kontrollü ve tekrarlanabilir yöntem olarak
ürojinekolojik alana katk› sa¤layabilir.
Bu çal›flmada ürojinekolojik alanda cinsel fonksiyon
de¤erlendirilmesi konusu literatür do¤rultusunda
incelenmifltir.
The Pelvic Organ Prolapse/Urinary Incontinence
Sexual Questionnaire (PISQ
PISQ sadece özellikle Ü‹ ve/veya POP yaflayan
kad›nlarda cinsel fonksiyonu de¤erlendirmek için 2001
y›l›nda Rogers ve ark. taraf›ndan gelifltirildi(64). Uzun
formu cinsel aktivite s›kl›¤›n›, orgazm oran›n› ve
memnuniyeti ölçen davran›flsal-duygusal alan, Ü‹ ve
POP’un cinsel fonksiyon üzerine etkisini de¤erlendirmeye yönelik spesifik sorular› içeren fiziksel alan
ve kad›n›n efl/partnerine özgü sorulardan oluflan
partnerle ilgili alan olmak üzere 3 alandan oluflmufltur.
Ayr›ca 12 sorudan oluflan k›sa formu da oluflturulmufltur.
PISQ PTD’u olan ve olmayan kad›nlar› de¤erlendirmek
için kullan›ld›¤› gibi hem t›bbi hem de cerrahi PTD
tedavisini takiben cinsel fonksiyondaki de¤iflimi
de¤erlendirmek için de kullan›lmaktad›r(1).
Hangi soru formunun kullan›laca¤› seçimi
araflt›rma konusuna ba¤l›d›r. Araflt›rma konusu soru
formunu belirler. Semptom fliddet soru formlar› Ü‹/POP
‘un olup olmad›¤›n› ve fliddetini ölçerken, yaflam kalitesi
anketleri kiflinin semptomlardan nas›l etkilendi¤ini
ölçer. Fonksiyon soru formlar› hastal›¤›n günlük yaflam
aktiviteleri üzerine olan etkisini de¤erlendirir. Genel
soru formlar›n›n kullan›m› gruplar aras›ndaki cinsel
fonksiyonu karfl›laflt›r›rken daha yararl› olabilir, örne¤in
PTD’lu kad›nlarla pulmoner hastal›¤› olan kad›nlar›n
cinsel fonksiyonunun karfl›laflt›r›lmas›. Spesifik-durum
soru formlar› gruplar içinde karfl›laflt›rma yap›lacaksa
en etkili soru formlar›d›r, örne¤in prolapsus evrelerinin
cinsel fonksiyon üzerine etkisini belirleme ya da Ü‹
ile POP’un cinsel fonksiyon üzerine olan etkisini
karfl›laflt›rma gibi(1,4).
Güncel literatür bilgisinde PTD’nun cinsel aktivite
ve/veya cinsel fonksiyon üzerine hem negatif etki
yapt›¤› hem de tedaviyle birlikte iyileflme oldu¤u
belirtilmektedir. PTD’da amaç yeni tedavi yöntemleri
ile birlikte bu sorunu yaflayan kad›nlar›n cinsel
fonksiyonunu gelifltirmek ya da zarar görmesini
önlemektir. Bu amaçla yeni tedavilerin geçerlik/
güvenirli¤i yap›lm›fl sorularla de¤erlendirilmesi gerekir.
The International Urogynecological Association
(IUGA) Research and Development (R&D) Komitesi
PTD’nun cinsel fonksiyon üzerine olan etkisine yönelik
bir proje bafllatm›flt›r(4).
KAYNAKLAR
1.
Omotosho TB, Rogers RG. Shortcomings/strengths of specific
sexual function questionnaire currently used in urogynecology:
a literature review. Int Urogynecol J 2009 May; 20 (Suppl 1):
51- 6.
2.
Kad›nda Cinsel Aktivite ve Cinsel ‹fllev Bozukluklar›. ‹stanbul
T›p Fakültesi “http://www.saglik-info.com/pdf/02-c-Kadincinsel.
pdf”
3.
Dalpiaz O, Kerschbaumer A, Mitterberger M, et al. Female
sexual dysfunction: a new urogynae-cological research field.
BJU Int 2008 Mar; 101(6): 717- 21.
4.
Espuña Pons M. Sexual health in women with pelvic floor
disorders: measuring the sexual activity and function with
questionnaires--a summary. Int Urogynecol J Pelvic Floor
Dysfunct. 2009 May; 20 (Suppl 1): 65- 71.
5.
Nobre PJ, Pinto-Gouveia J. Emotions during sexual activity:
differences between sexually functional and dysfunctional
men and women. Arch Sex Behav. 2006; 35 (4): 491- 9.
149
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
Dilek Bilgiç ve ark.
6.
7.
Wylie K. Sexual dysfunction in women. Obstetrics Gynecology
the “true” prevalence of female sexual dysfunctions and does
and Reproductive Medicine. 2007; 18(2): 39- 42.
the way we assess these conditions have an impact? J Sex
Johnson AM, Mercer CH, Erens B, et al. Sexual behaviour
Med. 2008; 5(4): 777- 87.
in Britain: partnership, practices, and HIV risk behaviors. Lancet.
8.
22.
2001; 358 (9296): 1835- 42.
Organ Prolapsusu Ve Pelvis Taban› Disfonksiyonu: Bölüm
Ghielmetti T, Kuhn P, Dreher E F., Kuhn A. Gynaecological
4. Yalç›n Ö (Ed). Temel Ürojinekoloji. 1. Bask›. ‹stanbul.
operations: Do they improve sexual life? European Journal
Nobel T›p Kitabevleri Ltd. fiti., 2009; 33- 9.
of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 2006
9.
10.
23.
function change after surgery for stres urinary incontinence and/or
Kingsberg S, Althof SE. Evaluation and treatment of female
pelvic organ prolapse? A multicenter prospective study. American
sexual disorders. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct. 2009
Journal of Obstetrics and Gynecology. 2006; 195(5): e1-
May; 20 (Suppl 1): 33- 43.
e4.
Abu Ali RM, Al Hajeri RM, Khader YS, Ajlouni KM. Factors
24.
13.
vaginal surgery for pelvic organ prolapse and urinary
their sexual attitudes. Ann Saudi Med. 2009; 29(4): 270-
incontinence. Am J Obstet Gynecol. 2007 Dec; 197(6): 622- 4.
25.
incontinence among women in Turkey. Int Urogynecol J. 2006
Ö ( Ed). Temel Ürojinekoloji . 1. Bask›. ‹stanbul, Nobel T›p
Nov; 17(6): 604- 10.
26.
Anterior vaginal wall prolapse and voiding dysfunction in
definitions. CMAJ. 2005; 172(10): 1327- 33.
urogynecology patients. Int Urogynecol J. 2007 Jul; 18 (7): 721-
Graziottin A. Prevalence and evaluation of sexual health
5.
27.
patient satisfaction with pelvic organ prolapse and urinary
Laumann EO, Nicolosi A, Glasser DB, et al. Sexual problems
incontinence day surgery. Int Urogynecol J. 2007 May; 18(5):
among women and men aged 40-80 y: prevalence and correlates
531- 6.
28.
prevalence, risk factors and effects on the quality of life of
Shaw C. A systematic review of the literature on the prevalence
women living in a region of Turkey. Gynecol Obstet Invest.
of sexual impairment in women with urinary incontinence
2004; 58(3): 145- 50.
29.
incontinence in the west of Turkey: prevalence, risk factors and
Oniz A, Keskinoglu P, Bezircioglu I. The prevalence and
impact on quality of life. European Urology. 2005; 48 (4):
causes of sexual problems among premenopausal Turkish
634- 41.
30.
Çayan S, Akbay E, Canpolat B, Acar D, Bozlu M, Ulusoy E:
Gynecol Scand. 2005 Jan; 84(1): 72- 8.
31.
Urol Int. 2004; 72(1): 52- 7.
Aslan E, Beji NK Gungor I, Kadioglu A, Dikencik BK. Prevalence
32.
Barber MD, Dowsett SA, Mullen KJ, Viktrup L. The impact
and risk factors for low sexual function in women: a study of
of stress urinary incontinence on sexual activity in women.
1009 women in an outpatient clinic of a university hospital
Cleve Clin J Med. 2005 Mar; 72(3): 225- 32.
33.
Domoney C. Sexual function in women: What is normal? Int
Sen I, Onaran M, Aksakal N, et al. The impact of urinary
incontinence on female sexual function. Adv Ther. 2006 Nov-
Urogynecol J. 2009; 20(Suppl 1): 9- 17.
21.
Jelovsek JE, Maher C, Barber MD. Pelvic organ prolapse.
Lancet. 2007 Mar 24; 369 (9566): 1027- 38.
in Istanbul. J Sex Med. 2008 Sep; 5(9): 2044- 52.
20.
Oskay Ü, Beji N, Yalc›n Ö. A study on urogenital complaints
of postmenopausal women aged 50 and over. Acta Obstet
risk factors that may impair sexual function in Turkish women.
19.
Kocak I, Okyay P, Dundar M, Erol H, Beser E. Female urinary
Eur Urol. 2002 Nov; 42 (5): 432- 40.
The prevalence of female sexual dysfunction and potential
18.
Özerdo¤an N, Beji KN, Yalçin O. Urinary incon- tinence: its
Int J Impot Res 2005; 17(1): 39- 57.
women. J Sex Med. 2007 Nov; 4(6): 1575- 81.
17.
Van der Vaart CH, Lamers BHC, Heintz APM. Feasibility and
211- 19.
and the prevalence of urinary leakage during sexual activity.
16.
Schimpf MO, O’Sullivan DM, LaSala CA, Tulikangas PK.
Basson R. Women’s sexual dysfunction: revised and expanded
identified in the Global Study of Sexual Attitudes and Behaviors.
15.
Biri A, Durukan E, Maral I, ve ark. Incidence of stress urinary
Akhan SE. Pelvis taban› ve Cinsel Yaflam: Bölüm 51. Yalç›n
problems-HSDD in Europe. J. Sex Med 2007; 4 (Suppl 3):
14.
Pauls RN, Silva WA, Rooney CM, et al. Sexual function after
associeted with sexual dysfunction in Jordanian women and
Kitabevleri Ltd. fiti., 2009; 525- 41.
12.
Rogers RG, Kammerer-Doak D, Darrow A, et al. Does sexual
Dec;129(2): 104- 10.
4.
11.
Güngör M, Çetinkaya E. Pelvis Taban Yetmezli¤i-Pelvik
Dec; 23(6): 999- 1008.
Hayes RD, Dennerstein L. The impact of aging on sexual
34.
Saloniaa A, Zannia G, Nappi RE, et al. Sexual dysfunction
based studies. J Sex Med. 2005 May; 2(3): 317- 30.
is common in women with lower urinary tract symptoms and
Hayes RD, Dennerstein L, Bennett CM, Fairley CK. What is
urinary incontinence: results of a cross-sectional study. European
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
150
Ürojinekoloji hastalar›nda cinsel fonksiyon de¤erlendirmesi
Urology. 2004 May; 45(5): 642- 8.
35.
36.
Dysfunct. 2009 May; 20 (Suppl 1): 27- 31.
Kizilkaya BN, Yalcin O, Ayyildiz EH, Kayir A. Effect of urinary
49.
leakage on sexual function during sexual intercourse. Urol
Grise P. Sexual function after transobturator tape procedure
Int. 2005; 74(3): 250- 5.
for stress urinary incontinence. Urology 2008 Jun; 71(6): 1074-
Espuña Pons M, Puig Clota M. Coital urinary incontinence:
9.
impact on quality of life as measured by the King's Health
37.
50.
à Nijeholt AA, Pelger RC. Female sexual function after surgery
May; 19(5): 621- 5.
for stress urinary incontinence: transobturator suburethral tape
Espuña Pons M, Puig-Clota M. Coital urinary incontinence.
vs. tension-free vaginal tape obturator. J Sex Med 2008; 5: 400-
Associated symptoms and severity of incontinence. Actas
6.
51.
M. Functional and anatomical outcome of anterior and posterior
for the treatment of coital urinary leakage secondary to genuine
vaginal prolapse repair with prolene mesh. Br J Obstet Gynaecol.
stress incontinence. J Obstet Gynaecol 1999 May; 19(3): 289-
2005 Jan ;112(1): 107- 11.
52.
Serati M, Salvatore S, Uccella S, Nappi RE, Bolis P. Female urinary
mesh. BJOG. 2004 Aug; 111(8): 831- 6.
problem for women’s sexuality. J Sex Med 2009 Jan; 6(1): 40-
53.
8.
41.
Moller LA, Lose G. Sexual activity and lower urinary tract
54.
Sexual function in patients presenting to a urogynecology practice.
17(1): 18- 21.
Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct. 2006 Nov; 17(6): 576-
Beji NK, Yalcin O, Erkan HA. The effect of pelvic floor training
80.
55.
Karram MM. Practice patterns of physician members of the
Özel B, White T, Urwitz-Lane R, Minaglia S. The impact of
American Urogynecologic Society regarding female sexual
pelvic organ prolapse on sexual function in women with urinary
dysfunction: results of a national survey. Int Urogynecol J
incontinence. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct. 2006
Pelvic Floor Dysfunct. 2005 Nov-Dec; 16(6): 460- 7.
56.
lems and help seeking behaviour in Britain: national probability
women with pelvic organ prolapse compared to women without
sample survey. BMJ. 2003 Aug 23; 327 (7412): 426-
pelvic organ prolapse. J Urol. 2005 May; 173(5): 1669-
7.
57.
47.
48.
Berman L, Berman J, Felder S, et al. Seeking help for sexual
Stoutjesdijk JA, Vierhout ME, Spruijt JW, Massolt ET. Does
function complaints: what gynecologists need to know about the
vaginal reconstructive surgery with or without vaginal hysterectomy
female patient’s experience. Fertil Steril 2003 Mar; 79(3): 572-
or trachelectomy improve sexual well being? A prospective
6.
58.
Lukacz ES, Whitcomb EL, Lawrence JM, Nager CW, Contreras
5.
R, Luber M. Are sexual activity and satisfaction affected by
Srivastava R, Thakar R, Sultan A. Female sexual dysfunction
pelvic floor disorders? Analysis of a community-based survey.
in obstetrics and gynecology. Obstet Gynecol Surv. 2008; 63
Am J Obstet Gynecol. 2007 Jul; 197(1): 88.e1- 6.
(8): 527- 37.
46.
Mercer CH, Fenton KA, Johnson AM, et al. Sexual function prob-
Novi JM, Jeronis S, Morgan MA, Arya LA. Sexual function in
follow-up study. Int Urogynecol J. 2006 Feb;17(2): 131-
45.
Pauls RN, Kleeman SD, Segal JL, Silva WA, Goldenhar LM,
Floor Dysfunct. 2003 Oct; 14(4): 234- 8.
72.
44.
Pauls RN, Segal JL, Andre Silva W, Kleeman SD, Karram MM.
symptoms. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct. 2006 Jan;
Jan; 17(1): 14- 7.
43.
Domoney C. Sexual function in women: What is normal? Int
Urogynecol J. 2009; 20(Suppl 1): 9- 17.
on sexual function of treated patients. Int. Urogynecol. J Pelvic
42.
Dwyer PL, O’Reilly BA. Transvaginal repair of anterior and
posterior compartment prolapse with Atrium polypropylene
›ncontinence during intercourse: A review on an understudied
40.
Milani R, Salvatore S, Soligo M, Pifarotti P, Meschia M, Cortese
Moran PA, Dwyer PL, Ziccone SP. Burch colposuspension
91.
39.
Elzevier HW, Putter H, Delaere KP, Venema PL, Lycklama
Questionnaire. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct. 2008
Urol Esp. 2009 Jul-Aug; 33(7): 801- 5.
38.
Sentilhes L, Berthier A, Caremel R, Loisel C, Marpeau L,
59.
Kingsberg S, Althof SE. Evaluation and treatment of female
Tunuguntla HS, Gousse AE. Female sexual dysfunction following
sexual disorders. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct.
vaginal surgery: a review. J Urol. 2006; 175(2): 439- 46.
2009 May; 20 (Suppl 1): 33- 43.
Achtari C, Dwyer PL. Sexual function and pelvic flor disorders.
60.
Meston CM, Derogatis LR. Valitadion instruments assessing
Best Pract Res Clin Obstet Gynecol. 2005 Dec; 19(6): 993-
female sexual function. J Sex Marital Ther. 2002; 28 (Suppl 1):
1008.
155- 64.
Thakar R. Review of current status of female sexual dysfunction
61.
evaluation in urogynecology. Int Urogynecol J Pelvic Floor
Mazer NA, Leiblum SR, Rosen RC. The Brief ‹ndex of Sexual
Functioning for women (BISF-W): a new scoring algorithm
151
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
Dilek Bilgiç ve ark.
62.
and comparison of normative and surgically menopausal
Index (FSFI): a multidimensional self-report instrument for
populations. Menopause. 2000 Sep-Oct; 7(59): 350- 63.
the assessment of female sexual function. J Sex Marital Ther.
Dennerstein L, Lehert P, Dudley E. Short scale to measure
2000 Apr-Jun; 26(2): 191- 208.
female sexuality: adapted from McCoy Female Sexuality
63.
64.
Rogers RG, Kammerer-Doak D, Villarreal A, Coates K, Qualls
Questionnaire. J Sex Marital Ther. 2001 Jul-Sep; 27(4):
C. A new instrument to measure sexual function in women
339- 51.
with urinary incontinence and pelvic organ prolapse. Am J
Rosen R, Brown C, Heiman J. The Female Sexual Function
Obstet Gynecol. 2001 Mar;184(4): 552- 8.
J Turk Soc Obstet Gynecol 2012; 9: 142- 52
152