1 DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER
Vücudumuzda, bir dakika içerisinde, sayamayacağımız kadar çok olay gerçekleşir. Duyuları algılamak,
düşünmek, yürümek, konuşmak gibi birçok olay aynı anda gerçekleşir. Ancak bu kadar çok ve karmaşık olan
bu olaylar birbirinden bağımsız ve kontrolsüz değildir. Bütün bu olaylar sistemlerimiz tarafından
gerçekleştirilir.
Vücudumuzdaki sistemlerin düzenli, birbiriyle uyumlu ve sorunsuz olarak çalışmasını DENETLEYİCİ VE
DÜZENLEYİCİ SİSTEMİMİZ sağlar.
Denetleyici ve düzenleyici sistemimiz, sinir sistemi ve iç salgı bezlerinden oluşur.
Konuşmak, acıkmak, yürümek, dengede durmak, yazmak, ağlamak gibi birçok işi gün boyunca
gerçekleştiririz. Vücudumuzda bu işlerin gerçekleştiren SİNİR SİSTEMİDİR.
Sinir sistemimiz, vücudumuzu ağ gibi saran milyarlarca sinirden meydana gelir. Vücudumuzu saran bu
sinirleri, binlerce sinir hücresi (nöron) oluşturur.
Sinir sistemimiz merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere iki bölüme ayrılır.
1
1- Beyin ile omurilik arasında yer
alır. Böylece beyin ve diğer vücut
organları arasındaki bağlantıyı
sağlar.
2- Omurilik soğanı, isteğimiz
dışında çalışan iç organlarımızın
kontrol merkezidir.
3- Solunum, boşaltım, dolaşım ve
sindirim sistemlerinin çalışmasını
düzenler.
4- Nefes alma, çiğneme, yutma,
1-Düşünülerek yapılan bütün
hareketler beyin ile
gerçekleştirilir.
2-İstemli kas hareketlerini
yönetir.
3-Beş duyu organının merkezidir.
4-Ruhsal olayları düzenler.
5-Öğrenme, düşünme, hafıza ve
zekâ merkezleri beyindedir.
6-Bilgi üretme ve saklama
merkezidir.
öksürme, hapşırma ve kusma gibi
olayları kontrol eder.
1- Denge merkezidir.
2- Kulaktaki yarım daire kanalları
Omurilik soğanından başlayıp
ile birlikte vücudun dengesini
kuyruk sokumuna kadar uzanan
sağlar.
omurilik omurgamız içerisinde yer
3-Kasların uyumlu hareketini
alan bir sinir kordonudur.
sağlar.
Organlardan beyne ve beyinden
4- beyincik zedelenirse kas
diğer organlara gelen sinirler
hareketleri düzensizleşir.
omurilikten geçer.
Omurilik, vücudumuzun refleks
yönetim merkezidir.
Refleks nedir?
2
Düşünülmeden, kendiliğinden herhangi bir uyarıcıya karşı verilen tepkiye REFLEKS denir. Refleks merkezi
omuriliktir.
ÖRNEK: Limon dendiğinde veya limon gördüğümüzde ağzımızın sulanması, dizimize çekiçle vurduğumuzda
dizimizin yukarıya kalkması, yüksek ışıkta göz bebeğinin küçülmesi,
hapşır
Felç nedir?
Omurilik herhangi bir nedenden dolayı zarar görürse vücuttaki iletişim işlerinde eksiklik olur. Bu durumda
organlar ile beyin arasındaki bağlantı kesildiğinden bu bölgeler kontrol edilemez. Bu olaya FELÇ denir.
3
ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemi dışında vücudumuzda yer alan milyonlarca sinir
çevresel sinir sistemini oluşturur.
Çevresel sinir sistemi; merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki
iletişimi sağlar.
Sinirler Mesajları Beynimize Nasıl Taşır?
Vücudumuzun içinde veya çevremizde meydana gelen ve vücudumuzda
belirli bir tepkiye sebep olan fiziksel, kimyasal veya biyolojik etkilere
(ses, ışık, koku, tat, basınç gibi) UYARI denir.
Uyarılar, duyu organlarımızda bulunan özel hücrelerle alınır. Alınan uyarı
sinirler ile merkezî sinir sistemine taşınır. Uyarılar sinir hücrelerimizde
değişikliğe yol açar. Bir uyarının sinir hücresinde oluşturduğu değişikliğe UYARTI MESAJI adı verilir.
Uyartı mesajını merkezî sinir sistemine; merkezî sinir sisteminde bu mesaj için oluşan cevabı kaslara,
organlara ve salgı bezlerine sinirler iletir. Uyartı mesajı beynimizdeki ilgili bölümde değerlendirilir ve
uyarıya karşı bir cevap oluşur. Beynimizde oluşan bu cevap yine sinirler aracılığıyla ilgili organ ya da
yapılara iletilerek uyarıya tepki verilir.
İÇ SALGI BEZLERİ
4
Denetleyici ve düzenleyici sistemin sağlığı
Menenjit, kuduz ve çocuk felci mikrobik sinir sistemi hastalıklarıdır.
Sinir sistemimizi bu hastalıklardan korumak için aşılar kullanılmaktadır.
Sinir hücreleri kendilerini yenileyemedikleri için darbe ve çarpmalar
sonucunda sinir sisteminde kalıcı sorunlar ortaya çıkabilir.
İç salgı bezlerimiz birbirinden bağımsız çalışmaz. Herhangi bir salgı
bezinde meydana gelen aksaklık vücudumuzda pek çok yapıyı olumsuz
etkiler.
Örneğin; hipofiz bezinin fazla hormon salgılaması devlik, az hormon
salgılaması ise cücelik, tiroit bezinin salgıladığı tiroksin hormonunun az
salgılanması veya iyot eksikliği guatr, pankreasın insülin hormonu
salgılayamaması ise şeker hastalığına sebep olur.
Denetleyici ve düzenleyici sistemimizin sağlığının korunması için dengeli
ve düzenli beslenilmesi gerekir. Alkol, sigara ve uyuşturucu özellikle sinir
sistemi için çok zararlı maddeler olduğundan bunlardan kaçınılmalı, sinir
sistemine zarar verebilecek ağır sporlardan, ani hareketlerden, çarpma
ve darbelerden kaçınılmalıdır.
5