Örnek Staj Raporu

T.C.
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
ECZACILIK FAKÜLTESİ
STAJ RAPORU
(2014-2015)
1
ECZACININ:
ADI: Ayşe DOĞAN
İMZA VE KAŞESİ:
STAJ YAPILAN KURUMUN:
ADI: Akasya Eczanesi
ADRESİ: Kavaklı Mah. İbrahim Müteferrika Cad. Zağranos Paşa
Sk. Güneş Apt. No:30/1 Beylikdüzü/İSTANBUL
STAJIN YAPILDIĞI BİRİM: Serbest Eczane
STAJ TARİHLERİ: 1 Temmuz- 29 Temmuz 2015 (20 iş günü)
STAJ ONAYI:
STAJ RAPORU ONAYI:
2
KURUM TANIMI
Serbest eczaneler; belli kurallara göre açılan, düzenli bir şekilde ilgili
kurumlarca teftiş edilen, birinci dereceden sağlık elemanı olan eczacılar
tarafından yönetilen özel sağlık kuruluşlarıdır. Toplumun her bireyine eşit
sağlık hizmetinin sunulduğu, ilaç kozmetik ve birçok tıbbi malzemenin temin
edildiği, sağlık danışma merkezleridir.
Akasya Eczanesi, İhlas Marmara Evleri’nde Aile Sağlık Merkezi’ne
yakın olan bir semt eczanesidir. Eczane, Eczacı Ayşe Doğan ve iki eczane
teknikeri ile hizmet vermektedir. Eczanede biri eczacının olmak üzere dört
bilgisayar bulunmaktadır. Eczanenin Sosyal Güvenlik Kurumu ile anlaşması
mevcut ancak özel herhangi bir sigorta ile anlaşması bulunmamaktadır.
Eczanenin çeşitli ilaç ve itriyat depoları ile anlaşmaları mevcuttur.
Eczanede ilaçların bulunduğu bölümde hastalar karşılanır. Raflar ve
banko bu bölümdedir. Ayrıca hastaların oturup dinlenebileceği kısım, arka
bölümde bir laboratuvar, küçük bir mutfak, stoklu ilaçlar için depo görevli
raflar, tuvalet ve lavabo bölümleri bulunmaktadır.
Tükenen ya da nadiren reçetelenen bir ilaç reçetesi gelirse anlaşmalı
ecza
deposuna
telefonla
istek
bildirilmektedir
ve
ilaç
gün
içinde
getirtilmektedir. Eczanede ilaçlar farmakolojik etkilerine göre sınıflandırılarak
yerleştirilmiştir. Farmakolojik etkilerine göre her grup kendi içlerinde alfabetik
sıralıdır. Merhemler, damlalar ve şuruplar gibi özel farmasötik şekiller ayrı
raflarda yine kendi aralarında etkilerine göre gruplandırılarak dizilmiştir.
İlaçların saklama koşullarına çok dikkat edilir, son kullanma tarihi
kontrolü sürekli yapılmaktadır. Eczanede bulunması zorunlu defterler düzenli
olarak işlenmektedir.
3
ÖNSÖZ
Yapılan staj ile eczane eczacılığı hakkında uygulamalı bilgiler edinildi.
Türkiye’deki eczanelerde uygulanan prosedür, ilaç alımları, stok, işletme gibi
konularda bilgiler edinildi. Aynı zamanda farklı hasta profilleri gözlenerek
eczacılıkta çok önemli olan insan ilişkileri konusunda tecrübe edinildi.
Eczanelerde eczacılarla ve hastalarla yapılan konuşmalarla sağlık sisteminin
olumlu ve olumsuz yanları gözlendi. Eczane eczacılarının sorunları,
problemleri, mesleğimizin ülkemizdeki durumu hakkında fikir sahibi olundu.
Eczane içerisinde eczacı teknisyenlerinin ve eczacının diyaloğunun ne kadar
önemli olduğu, en sağlıklı şekilde nasıl yürütülebileceği görüldü. Daha verimli
olarak hastaya yaklaşımın sağlanabilmesi için eczane içerisinde iletişimin
önemi anlaşıldı. Eczacının verdiği görevler doğrultusunda uygulamalar
yapıldı.
HAFTALIK ÇALIŞMA BİLGİLERİ
2015 YILI YAZ DÖNEMİ STAJI (20 GÜN)
1. HAFTA: Staj Yapılan Eczane Hakkında Genel Bilgiler
Serbest eczanede çalışan eczacının sağlık personeli olarak görev ve
sorumlulukları
Eczanede çalışan yardımcı personelin tanımı, görev, yetki ve sorumlulukları
Eczane tasarımı; ilaç ve diğer ürünlerin yerleşim sistematiği
2. HAFTA: Eczacı-Hasta İlişkileri ve Reçete Türleri
Eczacının hasta ile iletişimi, hastaya yaklaşımı
Doğru bilgilendirme yapabilmek için dikkat edilmesi gereken durumlar
Reçete türleri ve bu reçetelere yazılan özel ilaçlar
4
3.HAFTA: Eczanede Reçete Karşılanması
Reçete Girişi
Ay Sonu Reçete Kontrolü
Reçeteye Tabi Etken Maddeler
Raporlu Reçetenin Sisteme Girişi, Raporda Dikkat Edilmesi Gereken
Hususlar
4. HAFTA: Eczanelerde Bulunması Gereken Defterler Ve İşlenişi
Eczanede Bulunması Gereken Defterler
Defterlerin işlenişi
Reçetelerin Teslim Edilmesi
RAPOR
1.HAFTA: Stajın ilk haftasında daha çok bu konular üzerine yoğunlaşılarak,
eczacının eczane içerisinde yaptıkları gözlemlenmiş, özellikle dikkat edilmesi
gereken konular hakkında eczacıdan birebir bilgi alınmıştır. Mesleğin getirdiği
sorumluluklar, eczacının bu sorumlulukları yerine getirebilmesi adına
üzerinde düşen görevler ve toplum sağlığı üzerindeki etkisi ile ilgili gözlem
yapabilme imkânı elde edilmiştir. Bir eczane düzeninin tasarlanırken nelere
dikkat edildiği, yardımcı personel ve görevleri ile ilgili bilgi alınmış, yine
eczacı-yardımcı personel ilişkisini gözlemleme fırsatı elde edilmiştir.
Eczacının Görev ve Sorumlulukları
“Eczacı en yakın sağlık danışmadır.” Sözünün en etkili örneğini göreceğimiz
yerler eczanelerdir. Eczacılar, reçetesi ile gelen hastanın ihtiyacı olan ilacı
temin etmek ile beraber bu ilaçla ilgili gerekli bilgileri hastaya vermekle
sorumludur. İlacın kullanım şekli, kullanması gereken miktar ve kullanım
süresi ile ilgili bilgileri hastanın anlayabileceği düzeyde anlatmalıdır. Eczacılar
sıklıkla tedavide hasta eğitimini sağlayan tek sağlık çalışanlarıdır. Eğitimden
5
kasıt; ilacın hangi yolla kullanılacağı, ne gibi değişikliklerin beklenmesi
gerektiği, ilacın yan etkileri ve meydana gelebilecek ilaç etkileşimleri
konularıdır. İlacı verirken hastanın kullandığı diğer ilaçlar ve hasta ile ilgili ona
özel durumlar hakkında bilgi almalıdır. Eczacı gelen hastanın durumunu iyi
tahlil etmeli, doğru soruları sorarak hastalığı ve yaşamıyla ilgili ilaç
kullanımını etkileyebilecek bilgileri hastadan öğrenebilmelidir. Bu doğrultuda
hastayı yönlendirmeli, ilaç tedavisinin yanında alternatif tedavi açısından
doğru önerilerde bulunabilmelidir. İlaç ile birlikte kesinlikle kullanmaması
gerekenleri,
ilaç etkileşimine
neden
olacak olan
durumları hastaya
bildirmelidir. İlacı doktor kontrolünde kullanmanın önemini, gereksiz ilaç
kullanımın
sağlık
üzerindeki
olumsuz
etkilerini
hastaya
anlatmakla
sorumludur. Reçetede gördüğü bir hatayı hastaya bildirmeli, doktor ile gerek
hasta vasıtasıyla gerek kendisi imkanı doğrultusunda iletişime geçmeli, bu
hatanın düzeltilmesini sağlamalıdır. Sisteme girdiği reçetelerin kontrolünü
yapmalı, bunun sosyal güvenlik kurumu ile ilgili prosedürlerini eksiksiz yerine
getirmelidir. Raporlar hakkında gerekli kontrolü yapmalı, uygunluğundan ve
geçerliliğinden emin olduktan sonra; içeriği, bitiş süresi gibi konularda hastayı
bilgilendirmelidir.
Yardımcı Personelin Görev ve Sorumlulukları
Eczacının verdiği görevler doğrultusunda yine eczacının gözetimi,
sorumluluğu ve denetiminde;
Reçete girebilir, ilaçları hazırlayıp hastaya sunabilir. Eczanede sunulan ilaç,
tıbbi ürün, kozmetik müstahzar, tıbbi malzeme ve sağlıkla ilgili diğer ürünlerin
temininde, saklanmasında görev alabilir. Bu ürünlerin son kullanma tarihlerini
ve stok kontrollerini yapabilir; eksikleri tespit edip uygun bir şekilde
depolanmaları ile kayıtlarının tutulması konusunda görev alabilir. Eczanenin
temizliği ile ilgilenebilir. Eczanede bulunan cihazların ve eczane
laboratuvarının bakımını yapabilir ve işlerliğini konusunda görevli olabilir.
Eczanenin idari ve mali süreçleriyle ilgili eczacı tarafından verilen görevleri
yerine getirebilir.
6
Eczane Tasarımı, Ürün Yerleşim Sistematiği
İlaçların her eczanede belli bir düzene göre dizilmiş olması, hastaya ilacın
kolay sunulması ve eczacının işini kolaylaştırması açısından önemlidir. Bu
diziliş alfabetik, farmakolojik etki, dozaj formu gibi farklı kriterlerde olabilir.
Her ilacın elde bulunan stoğa göre miat kontrolünün yapılması, kontrolü
kolaylaştıracak dizimde bulunması önemlidir. Farmasötik dozaj formlarından
özel saklama koşulları olanlara dikkat edilmeli, gerekli çevresel şartlar
sağlanmalıdır.
Eczanede günde 3 kere ısı-nem kontrolü yapılmalı, bunlar aylık olarak
tablolara yazılmalı ve dosyalanmalıdır. Eczanelerde sıcaklık 15-25 derece
arası olmalı, max. Nem oranı %65’dir. Buzdolabı ısısı 4 derece (2-8 derece
aralığı kabul edilebilir.) olmalıdır.
Kozmetik ürünler; talep doğrultusunda, etkilerine ve ulaşılabilirlik kolaylığına
göre eczaneye dizilirler. Yine bu ürünlerin de miat ve bozulmamış olma
durumu kontrol edilmelidir.
2.HAFTA: Stajın 2. Haftasında daha çok eczacı-hasta ilişkileri üzerinde
yoğunlaşıldı. Eczacının gelen hastaya yaklaşımı gözlemlendi. Gelen hastanın
yaşı, cinsiyeti, hastalığı, ekonomik durumu, psikolojik durumu gibi etkenlerin
farklılığının eczacı yaklaşımı üzerindeki etkisi incelendi. Eczane düzeni, ilaç
ve kozmetik ürünlerin dizimi öğrenilmeye devam edildi. Eczaneye gelebilecek
farklı reçete türleri ve bu reçetelere yazılan özel ilaçlar hakkında bilgi alındı.
Eczacı-Hasta İletişimi
Eczacının temel amacı hastaya ihtiyacı olduğu sağlık hizmetini vermektir. Bu
bağlamda eczaların en çok iletişimde olduğu insanlar hastalardır. Eczacıların
bir çok alanda hastalarla danışmanlık yapma, bilgilendirme ve paylaşımda
bulunma
şekillerinde
iletişim
kurma
imkanı
vardır.
Hastayı
doğru
yönlendirmek adına hastaya yaklaşımı ve hasta ile iletişimi çok önemlidir. En
önemli unsur da eczacının her an eczanesinde bulunabilir olmasıdır. Bu
sayede hastalarına gereken ilgiyi gösterebilir ve saygınlığını da arttırmış olur.
7
Bu, aynı zamanda yüz yüze iletişimin sağlanması demektir. Başarılı iletişimin
en önemli unsurudur. Karşılıklı etkileşim; eczacı ve iletişim kurduğu kişi, fikir
alışverişi edilen konu ve uygun iletişim yöntemlerine dayanmaktadır. Örneğin,
küçük bir çocukla konuşurken tıbbi terimleri kullanmak, ya da hayatını tehdit
eden bir hastalığa yakalandığını yeni öğrenen bir kişi ile neşeli, yüksek sesli
konuşmak uygun kaçmayacaktır. Bu gibi durumlardaki davranış şekli empati
kurabilme becerisini gösterecektir. Eczacının bazı özel durumlarda hasta ile
nasıl iletişim kurabileceğini bilmesi gerekir. Yaşlı hastaların anlama, görme,
duyma, algılama gibi problemleri olabilir. Duyma ve görme problemi olan
hastaları yazılı olarak bilgilendirmek gerekebilir. Anlama ya da geç algılama
problemi olan hastalara ise tane tane konuşarak anlatmak ve geribildirim
istemek uygun düşecektir. Hasta-eczacı ilişkisinin gelişmesi için en önemli
hareket noktası hastanın soru sormasıdır. Bu nedenle, hastaların soru
sormalarını sağlamak için, yöntemler bulunması gereklidir.
Hastayı güler yüzle karşılamak ve geçmiş olsun dileklerini iletmek başta
olmak üzere hasta ile gerekli yakınlığı, hastanın eczacıya güvenini sağlamak
verilecek bilginin etkinliğini ve kalıcılığını sağlayacaktır. Bu yüzden eczacılar
hasta eczaneden içeri girdiği anda hastaya odaklanmalı, ondan gerekli
bilgileri doğru sorularla almalı ve vermesi gereken bilgileri karşı tarafın
aldığından emin olarak vermelidir.
Reçete Türleri
Eczaneye gelen toplam 5 çeşit reçete tipi vardır.
1.Beyaz Reçete: Narkotikler, uyuşturucu ve psikotroplar, kan ürünleri
dışında kalan ilaçların yazıldığı reçetelerdir.
2.Yeşil
Reçete:
İçerisinde
bağımlılık
yapabilecek
maddeleri
bulunduran ve kullanımları, eczaneden alınmaları belli kurallara bağlı olan
ilaçlardır.(Uyuşturucu ve Psikotrop Müstahzarlar)
3.Kırmızı
Reçete:
Narkotik
özellikteki
ilaçların
kullanılması
ve
eczanelerden temin edilmesi için gerekli olan reçetelerdir.
4.Mor Reçete: Faktörler dışındaki kan ürünlerinin yazıldığı reçetelerdir.
8
5.Turuncu Reçete: Hemofili hastalarının kullandıkları faktörler olarak
tabir edilen ilaçlar bu reçete ile alınır ve kullanılır.
3.HAFTA: Eczane düzeninin öğrenilmesi, eczacı-hasta, eczacı- eczane
personeli iletişiminin gözlemlenmesi gibi temel konular ile geçen 2 haftadan
sonra artık eczacı veya eczane teknikeri sorumluluğunda reçete girişlerine
başlanıldı. Reçete girişi sırasında dikkat edilmesi gerekenler, SGK sayfasına
girişi, yapılması gereken kontroller hakkında eczacıdan bilgi alındı ve
uygulamalar yapıldı. Reçete kontrolü öncelikle eczacının anlatımıyla daha
sonra eczanede reçete kontrolü ile görevlendirilmiş eczacı teknisyeninin
yanında hasta yoğunluğunun az olduğu zamanlarda öğrenildi. Raporlu reçete
girişleri ve eczacının raporda kontrol etmesi gerekenler öğrenildi. Reçeteye
tabi etken maddeler öğrenildi.
Reçete Girişi
Reçete e-reçete ise;
Hasta adı, TC kimlik numarası ve E-reçete numarası alınır. “E-Reçete Sorgu”
bölümünden giriş yapılarak reçete açılır. İlacı alanın yakınlık bilgisi girilerek
reçete kaydedilir. İlaçlar hazırlanır. Karekodları sisteme okutulur, reçete
sonlandırılır. Hastaya ilaçların kullanım şekli hakkında bilgi verilmeli, özel
saklama koşulları varsa belirtilmelidir.
Reçete manuel yazılmış ise;
Hasta adı, TC kimlik numarası, tarih(reçete yazım tarihi ile ilaç alım tarihi
arasında en fazla 3 gün olabilir.), protokol numarası, teşhis, doktor kaşesi ve
imzası, “sistemlerin çalışmaması nedeniyle e-reçete düzenlenememiştir”
kaşesi/ibaresi, ilaçlarda herhangi bir düzeltme yapılmışsa, yanında kaşe ve
imza, Uzman gerektiren ilaçlarda doktorun uzman olup olmadığı kontrol edilir.
Tüm bu kontrollerden sonra “Reçete Giriş” sekmesinden reçete ve reçetedeki
tüm bilgiler girilir. Reçete kaydedilir ve ilaçların karekodları sisteme okutulur.
Tüm karekodlar okutulduktan sonra reçete sonlandırılır. Reçete sistemden
alınan “Reçete Arkası Çıktısı” ile zımbalanır. Arkasına kaşe basılır, kaç kalem
9
kaç kutu ilaç verildiği belirtilir. Zımbalanır ve aylık olarak ilçe sağlık kurumuna
götürülmek üzere saklanır.
Raporlu hastalarda; reçeteye yazılan ilacın etken maddesinin raporda olup
olmadığı, raporun geçerlilik süresinin devam edip etmediği, reçeteye yazılan
dozun rapora uygun olup olmadığı(rapordaki dozda veya daha düşük dozda
reçete yazılabilir, daha yüksek dozda reçete edilemez.) kontrol edilmelidir.
Reçeteye Tabi Etken Maddeler
Bazı etken maddeye sahip ilaçlar kontrole tabiidir. Kuruma tabii olsun
olmasın bu kalem ilaçlar için hastadan reçete istenmektedir. İlaçların
kullanımındaki suistimali önlemek amaçlı bu yöntem uygulanmaktadır. Bu
etken maddeler şunlardır:
Kodein, Dimenhidrinat, Phenobarbital, Dextromethorphane, Diphenoxylate,
Meprobamate, Ephedrine, Pseudoephedrine, Norephedrine, Ergometrine,
Ergotamine
Bu etken maddeleri içeren ilaçların satımı yapılırken reçetelerin bir fotokopisi
alınarak reçete kayıt defterine kayıt edilmelidir ve ilacına göre sınıflandırılarak
saklanmaktadır
4.HAFTA: Stajın son haftasında reçete giriş ve kontrolü ile ilgili uygulamalara
devam edildi. Eczacının eczanede bulundurması zorunlu defterler ve bu
defterlere reçetelerin girişi, kuruma teslim edilmesi ile ilgili bilgi alındı.
Eczacıya eczanede yardımcı olabilecek kitaplar hakkında bilgi alındı.
Eczanede Bulunması Gereken Defterler
Eczanede satışı yapılan tüm ilaçlar elektronik ortamda kaydedilecek olup, bu
kayıtların denetimlerde istenilmesi hâlinde sunulmak üzere saklanması
zorunludur. Bununla birlikte, eczanelerdeki mevcut reçete kayıt defterlerinin
de muhafaza edilmesi gerekmektedir.
10
Eczanelerde teftiş defteri, personel defteri ve stajyer defteri tutulur. Defterler
eczacıların bağlı oldukları eczacı odalarından temin edilir ve eczacı odaarına
tasdik ettirilir.
Yeşil reçeteye tabi psikotrop madde içeren müstahzarlar depodan
alındığında kaç tane alındığı, hangi tarihte alındığı yeşil reçete kayıt defterine
işlenmektedir. Bu ilaçlar hastaya verildiğinde reçete bilgileriyle birlikte aynı
deftere işlenmektedir.
Kırmızı ve yeşil reçeteler ilaç defterlerine kayıt edilmektedir, reçetelerin birer
nüshası İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilmektedir. Kontrol altındaki reçetesiz
satılamayan ilaçlar da deftere işlenerek reçetenin bir adet fotokopisi ile
saklanmaktadır. Kontrol edilen reçeteler ay sonunda kurumlarına göre tasnif
edilmektedir. Bir aylık reçetelerin Sosyal Güvenlik Kurumundan dökümü
çıkarılmaktadır Her grup tasnif edilip ayrı zarflara yerleştirilmektedir. Elden
Sosyal Güvenlik Kurumu’na teslim edilmektedir.
SONUÇ
Staj boyunca gerek eczacılık ve etik gerekse ilaçlar ve sosyal güvenlik
kurumu ile ilgili pek çok konuda bilgi sahibi olundu. Hastalarla olan diyalog
konusunda faydalı gözlemler yapıldı. Genel olarak bunlar sıralanırsa:
-Eczacı-hasta ilişkilerinin nasıl olması gerektiği,
-Eczacının hastaya nasıl danışmanlık yapması gerektiği,
-Eczacı-eczane teknisyeni ilişkisinin nasıl olması gerektiği,
-Genel reçete alım prosedürü, reçete girişi ve kontrolleri
-Kırmızı, yeşil, mor ve turuncu reçete alımı, kontrolü, işlemleri,
-Raporlu ilaç ve reçete verilişi, sisteme girişleri,
-Kontrole tabi etken maddeler,
-Eczanede bulunması gereken defterler öğrenildi.
11
12
.
13