besin alımı

BESLENME VE ENERJİ
DENGESİ
• Organizmanın canlılığını, işlevlerini,
aktivitelerini sürdürmesi için gerekli enerji
için yakıtı besinler ile alırız.
Besin yolu ile aldığımız temel
yakıtlar:
• Karbonhidratlar
• Proteinler
• Lipitlerdir.
• Besinsel karbonhidratlar çoğunlukla heksoz
(glukoz, galaktoz, fruktoz) polimerleridir.
• Karbonhidrat sindiriminin temel ürünü ve
kanda dolaşan temel şeker glukozdur.
• Diğer şekerler karaciğer tarafından glukoza
çevrilir ya da glukoz ile aynı metabolik
yollara girer.
• Proteinlerin sindirim ürünü amino asitlerdir.
• Bazı amino asitler esansiyeldir: Besinle
alınmaları gerekir. Diğerleri metabolik
gereksinimi karşılayacak oranda
sentezlenirler.
• Nitrojen dengesi Alım=Kayıp
• Pozitif denge Alım> Kayıp (Gebelik,
büyüme dönemleri)
• Negatif denge Alım<Kayıp (Az protein
alımı, esansiyel amino asitlerin alınmaması)
• Besinlerle alınan yağlar temel olarak
trigliseritleri (triaçilgliserol) içerir.
• Trigliseritler, karbonhidrat ve proteinlere
daha fazla kalori/gram içerirler.
• Yağ dokusu su içermediğinden daha yoğun
depolanırlar.
Esansiyel Besinler
• Su
• Mineraller
Major elementler (Ca, P, K, Sna, Cl, Mg )
Eser elementler (Fe, I, Cu, Zn, Mn, Co, Cr, Se, Mo,
F)
• Amino asitler (Lösin, izolösin, Lizin, Metiyonin,
Fenilalanin, Treonin, Triptofan, Tirozin, Valin)
• Yağ asitleri (Linoleik a., Linolenik a.)
• Vitaminler (B kompleksleri, C, A, D, E, K
vitaminleri
• Diğerleri (Karnitin, kolin, inozitol)
• Besin maddelerinin sindirilen son ürünleri
organizmada çeşitli yollarla “metabolize” edilirler.
• Metabolizma, organizmada oluşan tüm kimyasal
ve enerji transformasyonlarıdır.
• Besinlerle alınan yakıtların CO2+H2O’ ya
dönüştürülerek enerji elde edilmesi katabolik,
• Enerjinin depolanması anabolik yolları oluşturur.
• Besinlerin katabolizması sonucu açığa çıkan
enerji, çeşitli işlevler için kullanılır (iş) ya
da depolanır.
Enerji=iş+depo+ ısı
• Birim zamanda açığa çıkan enerji= Metabolik hız
• Metabolizma hızı kişinin kullandığı oksijen,
çıkardığı CO2 ölçülerek saptanabilir.
• Dinlenim durumunda, optimum ortam
koşullarında, yemekten 12-14 saat sonra
ölçülen metabolizma hızına “Bazal
Metabolizma Hızı” denir.
Metabolizma hızını etkileyen faktörler:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Cinsiyet (erkeklerde fazladır)
Yaş (çocuklarda fazladır)
Vücut ağırlığı, uzunluk, yüzey alanı
Vücut sıcaklığı
Çevre sıcaklığı
Gebelik, laktasyon
Hormonlar (tiroid, epinefrin, leptin)
Fiziksel aktivite
Emosyonel durum
Beslenme