DİYABETİK BESLENME

DİYABETTE TIBBİ BESLENME
TEDAVİSİ
BESLENME VE DİYET UZMANI
NÜKET YUMUK
Diyabet
• Şekerin vücutta enerji olarak
kullanılması ve depolanması için
insüline gereksinim vardır.
• İnsülin şekerin kanda yükselmesini
önleyen bir hormondur, midenin
arkasında pankreas adlı organın beta
hücrelerinde yapılır ve kana
salgılanır.
Diyabet
• Yemekten sonra kan şekeri
yükselince pankreastaki insülin yapan
hücreler uyarılır ve kana insülin verilir.
• İnsülin kan şekerinin hücre içine
girmesini sağlar.
• Böylece kan şekeri normal düzeyde
tutulur, yükselmez.
• Hücrelere giren şeker burada yakılır
ve enerji olarak kullanılır.
Diyabet
• İnsülin eksikliğinde veya etkisizliğinde
şeker hastalığı "diyabet" ortaya çıkar.
• Kanda şeker miktarı artar ve
böbreklerden idrarla dışarı atılır.
• Diyabet: vücudun kan şekerini uygun
şekilde kullanamaması ve
depolayamamasıdır.
DİYABETLİ OLDUĞUNUZU NASIL
ANLARSINIZ?
• Diyabetli kişilerde sıklıkla aşağıdaki belirtiler görülür;
Aşırı susama ve su içme
Sık sık idrara çıkma
Kilo kaybı
Aşırı iştah ve çok yeme
Bulanık görme
Cilt enfeksiyonları
İyileşmeyen yaralar
Halsizlik
Diyabetli, bu şikayetlerden bir veya bir
kaçıyla doktora başvurur ya da genel
bir kontrol yaptırdığında ortaya çıkar.
Hastalıkla baş etmek için öncelikle
hastalığı iyi tanımak gerekir.
DİYABET TİPLERİ
• TİP 1 DİYABET
- GENELLİKLE GENÇ
- GENELLİKLE ZAYIF VEYA NORMAL KİLOLU
- TANI KONULDUĞU ANDA İNSÜLİN TEDAVİSİ BAŞLANIR.
• TİP 2 DİYABET
- GENELLİKLE YAŞLI (35-40 YAŞ ÜZERİ)
- GENELLİKLE KİLOLU VEYA NORMAL
Risk faktörleri
•
•
•
•
Aşırı kilo
Dengesiz ve Sağlıksız beslenme
Hareketsiz yaşam tarzı
Ailede diyabet hikayesi
DİYABETTE KONTROL HEDEFLERİ
KAN ŞEKERİ
AÇ
TOK
70-120
80-140
GLİKOHEMOGLOBİN (HbA1C : 3 AYLIK ORT.)
% 4.5 - 6.5
KAN ŞEKERİ NASIL SAĞLIKLI
DÜZEYDE TUTULABİLİR?
• Hergün aynı miktarda yiyerek
• Yemekleri ve ara öğünleri hergün aynı
saatte yiyerek
• Öğünleri ve ara öğünleri atlamadan
• Egzersizi hergün düzenli yaparak
• İlaçları hergün aynı saatte alarak
HİPERGLİSEMİ
(YÜKSEK KAN ŞEKERİ ) NEDENLERİ
• Ana ve ara öğünlerde fazla yemek
• İlaç yada İnsülin dozunun az olması
veya unutulması
• Enfeksiyonlar
• Egzersizin aksatılması
• Stresli dönemler
HİPERGLİSEMİ BELİRTİLERİ
•
AĞIZ KURULUĞU VE SUSUZLUK
•
SIK İDRARA ÇIKMA
•
SIK ACIKMA
•
YORGUNLUK VEYA UYKU HALİ
•
AÇILAN YARANIN GEÇ İYİLEŞMESİ
•
CİLTTE KURUMA KAŞINTI
•
SIK ENFEKSİYON
•
PUSLU GÖRME
•
AYAKLARDA YANMA KEÇELEŞME HİSSİ
•
CİNSEL FONKSİYON YETERSİZLİĞİ
•
YEMEK KISITLANMADAN HIZLI ZAYIFLAMA
HİPERGLİSEMİ VARSA NE
YAPILMALIDIR ?
Beslenme programı
İlaç dozları ve alınma zamanı
Egzersiz programı
Enfeksiyon belirtilerinin olup olmadığı
kontrol edilmeli
• MUTLAKA kan şekeri takibi yapılmalı ve
durum tekrar değerlendirilmelidir.
HİPOGLİSEMİ
(DÜŞÜK KAN ŞEKERİ)
• ÖĞÜNLERİ DÜZENLİ ALMAMAK ÖĞÜNÜ
GECİKTİRMEK VEYA YETERSİZ YEMEK
• UZUN SÜRELİ VEYA AÇ İKEN EGZERSİZ YAPMAK
• ŞEKER DÜŞÜRÜCÜ İLAÇ VEYA İNSÜLİNİ SAATİNDE
ALMAMAK VE / VEYA YANLIŞ KULLANMAK
• KUSMA VEYA İSHAL GİBİ DURUMLAR
Hipoglisemi belirtileri,
hipogliseminin hafif, orta veya
ciddi olup olmamasına bağlı olarak
değişebilir
Hipoglisemi belirtilerini hissetme
diyabetliler arasında farklılık
gösterebilir. Ancak çoğu diyabetli
her zaman aynı hipoglisemi
belirtilerini hisseder
Hipogliseminin belirtileri
genellikle aniden görülür.
DÜŞÜK KAN ŞEKERİ BELİRTİLERİ
•
HALSİZLİK GÜÇSÜZLÜK
•
ANİ SOĞUK TERLEME
•
ÜŞÜME VE TİTREME
•
ÇARPINTI
•
BAŞ DÖNMESİ
•
GÖZLERDE UÇUŞMA VE KARARMA
•
ANİ AÇLIK ,MİDEDE EZİLME
•
SİNİRLİLİK ,DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ
•
DİKKAT DAĞINIKLIĞI
•
AĞIZ ÇEVRESİNDE VE DİLDE
İĞNELENME
•
YÜZDE SARARMA
DÜŞÜK KAN ŞEKERİ TEDAVİSİ
• 2-3 ADET KESME ŞEKER VEYA YARIM SU BARDAĞI ŞERBET
VEYA MEYVE SUYU
• ŞEKERLİ GIDANIN ARKASINDAN YAKIN OLAN ÖĞÜN VEYA EK
BİR ARA ÖĞÜN YENMELİ
• ŞUUR KAPALIYSA AĞIZDAN YİYECEK VERİLMEMELİ HEMEN
GLUKAGON UYGULANMALI VE / VEYA ACİLE BAŞVURULMALI
Diyabette tedavinin amacı kan şekerini
normal sınırlarda tutarak diyabete bağlı
gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya
çıkışını engellemek veya önlemek,
yaşam süresini ve kalitesini
yükseltmektir.
Kan şekerinin sürekli yüksek
olmasına bağlı olarak önemli
sağlık sorunları gelişebilir.
Yüksek Kan Şekeri Sonucu
Oluşabilecek Sağlık Sorunları
 Kalp-damar hastalıkları
 Böbrek sorunları
 Göz sorunları
 Felç
 Ayak yaraları
 Duyu kayıpları
 Sık enfeksiyonlar
 Yara iyileşmesinde gecikme
 Cinsel sorunlar
Diyabeti kontrol altına almanın
ilk adımı onu öğrenmektir.
BESLENME
TEDAVİSİ
EGZERSİZ /
AKTİVİTE TEDAVİSİ
DİYABETLİ
BİREY
İLAÇ/İNSÜLİN
TEDAVİSİ
Beslenme Tedavisini İyi Bir Şekilde
Uygulamak Bize Ne Kazandırır ?
•
•
•
•
Kan glikozunu normal bir düzeyde tutar
Kan yağlarının düzenlenmesini sağlar
Uygun vücut ağırlığı sağlar
Çocuklarda uygun büyümeyi ve
gelişmeyi sağlar
• Diyabetin komplikasyonlarını (böbrek ,
göz hasarı ve ayak yaraları, kalp damar
hastalıkları , nörolojik bozukluklar ,
hipoglisemi ve hiperglisemi önler)
• Yaşam kalitesini ve süresini artırır.
ŞEKER HASTALIĞINDA
BESLENME TEDAVİSİ NASIL
OLMALIDIR?
1. Besin çeşitliliği
sağlanmalıdır.
TAHILLAR
SEBZELER
MEYVELER
SÜT
ET
Besin piramidinde önerildiği gibi
vücudun ihtiyacı olan besin öğelerini (
CHO, Protein , yağ , vitamin ve mineral)
dengeli bir şekilde almak için çeşitli
besinler yenmelidir.
2. Günde en az üç ana üç ara
öğün beslenilmelidir.
Yemeklerin miktarı ve cinsinden daha
da önemli olan tüketildiği zamandır.
Özellikle 3 ana, 3 de ara öğün
düzeninde beslenen diyabetlinin
yiyecek miktarlarını da doğru alması ani
bir şekilde şeker düşmesi( hipoglisemi)
ve şeker yükselmesini (hiperglisemi)
önler..
3. İdeal vücut ağırlığı
korunmalıdır.
Şişman kişilerde aşırı kiloya bağlı
olarak insülinin etkisi azalmakta ve bu
olay kilo artışı ile daha belirgin hale
gelmektedir. Yeterli ve dengeli
beslenme programıyla ideal ağırlığa
ulaşıldığında insülin yeterli hale
gelecek ve kan şekerinin normal
düzeyde kalmasına yardımcı olacaktır.
4. Besinler doğru hazırlanmalı,
doğru pişirilmeli ve doğru
saklanmalıdır.
6. Ekmek ve diğer tahıllar yeterli
miktarda tüketilmelidir.
7. Posa tüketimi
arttırılmalıdır.
POSA,
• Kan şekerini yavaş yükseltir
• Bağırsak çalışmasını düzenleyerek
kabızlığı önler,
• Tokluk hissi verir ve böylece kilo
kontrolünü sağlar,
• Kanda yağların yükselmesini ve kanser
yapıcı maddelerin atılmasına yardımcı
olur
Diyette POSA Nasıl Daha Fazla
Tüketilebilir
Beyaz ekmek yerine tam buğday,
tam tahıllı, kepekli gibi posalı
ekmekler tüketerek
Pirinç yerine bulgur,makarna
tüketerek
Meyve suyu yerine taze meyve,
bol salata ve sebze
tüketerek,Kabuklu yenebilen
meyveleri kabuklarıyla tüketerek
Bol posalı kuru baklagiller
tüketerek diyette posa miktarını
arttırabilirsiniz.
(haftada 2-3 kez)
8. Şeker tüketimi
azaltılmalıdır.
Şeker, bal, pekmez, reçel, çikolata,
şekerleme, meşrubat, kola, hazır meyve
suları gibi basit karbonhidratlar kan
şekerini hızlı yükselttiği için
tüketilmemeli.
9. Tuz tüketimi azaltılmalıdır.
10. Doymuş yağ tüketimi
azaltılmalıdır.
Besinlerle alınan fazla yağ ve kolesterol
şişmanlığa ve kalp-damar hastalığına
neden olabileceğinden sınırlanmalıdır.
Bunun için ne yapabiliriz?
– Etli, tavuklu yemeklere ayrıca pişirirken yağ
eklenmemeli. Kendi yağıyla pişirilmelidir.
– Kırmızı et yerine tavuk, balık, hindi eti daha çok
tercih edilmelidir.
– Haftada 1–2 porsiyon balık tüketilmeli
– Sakatatlar, salam, sosis, sucuk gibi yağlı besinler
yenmemeli
– Yemekleri pişirirken kızartma yerine ızgara veya
fırında pişirme, buğulama tercih edilmelidir.
Özellikle diyabetle birlikte kişilerde obezite
(şişmanlık) ve yüksek kolesterol görülme sıklığı
fazla olduğu için hamur işi, kızartmalar, yağlı
besinlerde diyetten çıkarılmalıdır.
• İçeriği bilinmeyen hazır gıdalar tüketilmemelidir.
11. Su ve diğer sıvılar
yeterli miktarda
tüketilmelidir.
12. Kalsiyum içeriği yüksek
besinler tüketilmelidir.
13. Alkol ve sigara
içilmemelidir.
Alkolün
kan şekerinde düzensizliklere
neden olduğu unutulmamalıdır.
14. Tatlandırıcılar.
Tatlandırıcıların, cinsine göre günlük en
fazla kullanılabilecek miktarlarının farklı
olduğu unutulmamalıdır.
15.Düzenli fiziksel aktivite
yapılmalıdır.
EGZERSİZ DÜZENİ
• HAFTANIN HER GÜNÜ EN AZINDAN 3 GÜNÜ
UYGULANMALIDIR.
• GÜN İÇİNDE MUTLAKA BİR ANA YEMEKTEN
1-2 SAAT SONRA UYGULANMALIDIR.
• GÜNLÜK 30- 60 DK ARASINDA
YAPILMALIDIR.
• YÜRÜYÜŞ EN RAHAT EGZERSİZDİR.
Egzersiz öcesi kontrol listesi
•
•
•
•
•
Hipoglisemilerin ne zaman ve ne sıklıkla olduğu
Egzersiz yoğunluğu ne olmalı (Hafif,orta,ağır)
Egzersizin süresi ne kadar olmalı
Ana öğünle egzersize başlama arasındaki süre
Kan şekerine bakılarak ek karbonhidrata gerek olup
olmadığı
• Egzersiz sırasında hipoglisemiye karşı hazırlıklı olup
olmadığı
BUNLAR GÖZDEN GEÇİRİLDİKTEN SONRA EKSİKLİK
YOKSA EGZERSİZE BAŞLANMALIDIR
SPOR VE EGZERSİZDE BESLENME
Spor ve egzersizin
çeşidi
Kan şekeri
Yemeniz gereken gıdalar
Yavaş tempoda 30 dakika
yürüyüş
100mg/dl üstünde ise
Ek gıdaya gerek yok
100 mg/dl altında ise
1 meyve veya 1 dilim ekmek
100mg/dl az ise
1 dilim ekmek + 1 meyve veya 1bardak süt
100 -180 mg/dl arasında ise
1 meyve
180 -250 mg /dl arasında ise
Ek gıdaya gerek yok
250 mg/dl üstünde ise
Spor veya egzersiz yapma
100mg/dl az ise
Egzersiz veya spor yapma
100 -120 mg/dl arasında ise
1 dilim ekmek + 1 meyve veya 1 bardak süt
120 -200 mg /dl arasında ise
1 bardak süt
250 mg/dl üstünde ise
Ek gıdaya gerek yok
300 mg / dl üstünde ise
Egzersiz veya spor yapma
Orta tempoda 1 saat
yüzme,tenis,koşu
Ağır tempoda 1 saat
voleybol,basketbol,futbol,
spor aletleri ile spor
YANLIŞ BİLİNENLER
• Bitkisel ürünler kullanabilir miyim ?
CEVAP : Her kulaktan duyduğunuz
bitkisel ürün hastalığınızı tedavi
etmeyebilir. Bazı bitkilerin yan etkileri
olabilir. Kullanılan doz tedavide çok
önemlidir. Fazla dozlar , size zarar
verebilir. Bu nedenle uzmanına
danışmadan herhangi bir bitkisel ürün
kullanmayınız.
• Bazı meyveler bana yasak mı ?
CEVAP : Hayır. Her türlü meyveden
yiyebilirsiniz. Önemli olan meyvelerin
porsiyon miktarına dikkat etmektir.
• Ramazanda oruç tutabilir miyim ?
CEVAP : Diyabetli bireye açlık yasaktır.
Uzun süreli açlık durumunda kan şekeri
düşer ve komaya girilebilir. Diyabetli
birey kan şekerini dengede tutabilmek
için az ve sık yemelidir. Günde 6 öğün
beslenmelidir.
• Diyabetik ürünlerle diyet ürünleri aynı şey
midir ?
CEVAP : Hayır. Diyet ürünlerinin özelliği
düşük kalorili olmalarıdır. Üretilirken yağ
miktarları azaltılır fakat şeker miktarları
değişmez.
Diyabetik ürünlerin özelliği ise rafine şeker
bulundurmaması bunun yerine tatlandırıcı
içermesidir.Besinin içine şeker konmayabilir,
ancak aşırı yağlı ya da tuzlu olabilir.Bu
ürünleri tüketmeden önce diyet uzmanına
danışın.
• Diyabetik besinleri istediğim kadar
yiyebilirmiyim?
CEVAP : Hayır. Ürünün üzerinde bulunan
diyabetik sözcüğü o yiyeceğin serbestçe
kullanılabileceğini ve yararlı hatta tedavi
edebileceğini göstermemektedir. Diyabetik
besinler diyete ek olarak değil diğer
yiyeceklerin yerine tüketilmelidir.
Kullanacağınız ürünle ilgili bir diyet
uzmanına danışınız.
Unutulmamalıdır ki diyabetli
kişinin beslenmesi kişiye özeldir
ve bir beslenme ve diyet uzmanı
tarafından düzenlenmelidir.
Mutluluk sizin elinizde…
• Doğru, dengeli ve
düzenli yemek
yiyin, sağlıklı
kalın…
TEŞEKKÜRLER…