Dolaşımdaki Serbest DNA ve Önemi.FH11

DERLEME
75
Dolaþýmdaki Serbest DNA ve Önemi
Free DNA in Circulation and its Importance
Doç.Dr.Sacide PEHLÝVAN
Dr.Selahattin AVCI
Uzm.Tuðçe SEVER
Uzm.Ali BAYRAM
Doç.Dr.Sibel OÐUZKAN BALCI
Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi, Týbbi Biyoloji AD.
Gaziantep Týp Dergisi 2010;16(2):75-80.
Giriþ
Özet
Hücre nekrozu, programlanmýþ hücre ölümü (apoptoz) gibi
nedenlerden dolayý dolaþýma katýlan ve dolaþým sisteminde plazma ya
da serum örneklerinin saflaþtýrýlmasý ile elde edilen, hücre baðýmsýz,
çýplak, çift sarmal yapýlý DNA’ya serbest DNA (sDNA) adý verilmektedir.
Yaklaþýk olarak 130 yýl önce varlýðý savunulmasýna raðmen, son 20 yýlda
önemi daha iyi anlaþýlmýþ ve Hematoloji, Kadýn Hastalýklarý ve Doðum,
Üroloji, Onkoloji, Cerrahi, Nöroloji gibi týbbýn birçok alanýnda yoðun
çalýþmalarýn yapýldýðý örnekler arasýnda yerini korumaktadýr. Bu derlemede;
Serbest DNA nedir? Hangi alanlarda daha yoðun çalýþýlmaktadýr?
Gelecekte taný ve tedavide umut vaat eden sonuçlar vermekte midir?
gibi sorularýn cevaplanmaya çalýþýldýðý literatür bilgileri özetlenmeye
çalýþýldý.
Anahtar Kelimeler: Serbest DNA, Apoptoz, Nekroz, Genetik taný.
Abstract
The cell-free, nude and double helix structured DNA, which joins
circulation for reasons such as cell necrosis and programmed cell death
(apoptosis) and is obtained by the purification of plazma or serum
samples in the circulatory system, is called Free DNA (fDNA). Although
it is advocated to have existed approximately 130 years ago, its
importance has been understood better for the last 20 years, and it
preserves its place among the cases in which intensive studies are
made in many fields of medicine such as Hematology, Gynecology and
Obstetrics, Urology, Oncology, Surgery and Neurology. In this collection,
it will be intended to summarize literature information wherein it is
intended to answer questions such as what Free DNA is, in which fields
it is studied more intensively and whether it yields promising results
in diagnosis and treatment for the future.
Key Words: Cell free DNA, Apoptosis, Necrosis, Genetic diagnosis.
Serbest DNA (sDNA); hücre nekrozu, programlanmýþ
hücre ölümü (apoptoz) vb nedenlerden dolayý dolaþýma
katýlan ve dolaþým sisteminde plazma ya da serum
örneklerinin saflaþtýrýlmasý ile elde edilen, hücre baðýmsýz,
çýplak, çift sarmal yapýlý DNA’dýr (1). Son 20 yýl içinde
önemi daha anlaþýlarak saðlýk ile ilgili birçok alanda
yoðun çalýþmalarýn yapýldýðý örnekler arasýnda yerini
korumaktadýr (2-6). Erkeklerde bireyin kendine ve
herhangi bir enfeksiyon geçirdi ise enfeksiyon etkenine
ait DNA ya da DNA’lar saptanabilirken, bayanlarda
bunlarýn yanýnda hamile ise fetusa ait ya da iz halinde
de olsa önceki fetuslara ait DNA’nýn bulunduðu da
saptanmýþtýr (4). Hamilelik esnasýnda, anneden izole
edilen çýplak DNA’nýn yaklaþýk olarak %95’i anneye ait
iken %5’i fetus’a ait olup serbest fetal DNA (ffDNA)
adýný alýr. Saðlýklý bir hamilelik geçiren 1ml anne kanýnda
genellikle 1 adet fetal hücre bulunmakla beraber patolojik
hamileliklerin çoðunda bu oranýn arttýðý gösterilmiþtir
(7,8).
Serbest DNA’nýn Tarihçesi
Dolaþýmda serbest DNA’nýn varlýðý 60 yýl önce Mandel
ve Metaisin tarafýndan gösterilmesine karþýn, ilk kez
1893 yýlýnda Alman Araþtýrmacý Schmorl tarafýndan
Eklemside-plasental orjinli ve çok nukleuslu hücrelerin
varlýðý ile kayýtlarda yer almýþtýr (9). 1908 yýlýnda
Mechnikov fagositozu göstererek Nobel ödülünü
kazanmasý, 1964 yýlýnda nekrozun tanýmlanmasý ve
1966’da otoimmun hastalýklardan biri olan Sistemik
Lupus Eritematus (SLE)’da hastalarýn serumunda
gösterilmesi izlemiþtir (10). Kanserli hastalarda da
serbest DNA’nýn belirlenmesi ve tümörlerle ilgili genetik
deðiþikliklerinde bu DNA örneklerinde gösterilebilmesi
öneminin daha da artmasýna yardýmcý olmuþtur (25,11). 1997 yýlýnda anneye ait plazma örneklerinde
fetusa ait DNA varlýðýnýn gösterilmesi, hamilelikte
patolojik farklýlýklarýn ayýrt edilmesine yardýmcý faktör
olarak kullanýlabileceðini göstermiþtir (8,12).
Doç.Dr. Sacide PEHLÝVAN, Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi, Týbbi Biyoloji Anabilim Dalý
Adres: Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi, Týbbi Biyoloji Anabilim Dalý. Þehitkamil/GAZÝANTEP
Gsm: 0532 523 18 35 Faks: 0342 360 16 17 E-mail: [email protected], [email protected]
Geliþ Tarihi: 01.04.2010 Kabul Tarihi: 29.04.2010
Gaziantep Týp Dergisi /Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2
Pehlivan ve ark.
76
Farklý hastalýk gruplarýnda yapýlan çalýþmalarda elde
edilen sonuçlar serbest DNA yardýmýyla hastalýklarýn
biyolojisini anlamamýza, klinik taný ve hastalýk prognozunun
izlenmesinde yardýmcý rolünün bulunabileceðini
göstermiþtir (1-13).
Serbest DNA kaynaklarý nelerdir veya neler
olabilir?
Yapýlan bir çok araþtýrmada serbest DNA’nýn kökeni
olarak hücrelerde gerçekleþen apoptoz yada nekroz
olaylarý olduðu üzerinde durulmuþ olsa da dolaþýmdaki
serbest DNA nýn çoðunluðunun apoptoz sonucu ortaya
çýktýðýný düþünmek biraz güçtür (14,15).
Hücreler neden ölür?
Sorusunun yanýtýný bulmak önemlidir. En önemli
olabilecek ilk neden; organizma için gereksinimi olmayan
hücrelerin ortadan kaldýrýlmasýdýr. Geliþim sýrasýnda
dokunun yapýsal þeklinin saðlanmasý ve yaþam süresince
dokunun ayný büyüklük ve þekilde kalmasý ile geliþim
sýrasýnda ve yetiþkin dönemde hücre sayýsýnýn sabit
tutulmasý ancak bu þekilde saðlanabilir. Ýkinci neden
olarak ise; organizmadaki hasarlanmýþ hücrelerin
uzaklaþtýrýlma zorunluluðu (virus infekte hücreler, DNA
hasarý) gösterilebilir. Tablo 1’de farklý hücre ölüm tiplerinin
özellikleri yer almaktadýr (16).
Apoptozis, hücre ölümünü baþlatacak özel intihar
sinyallerini içeren fizyolojik bir süreçtir. Genetik olarak
düzenlenir. Embriyogenez, yaþlanma ve hastalýklar gibi
biyolojik süreçlerde rol alýr. Ýstenmeyen, hasarlý ya da
bozulmuþ hücrelerin ortadan kaldýrýlmasýný saðlayan bir
fizyolojik ölüm çeþididir. Nekroz ise hücresel hasara karþý
oluþan patolojik bir yanýt olarak tanýmlanabilir. Apoptoz
ile nekroz oluþumu arasýnda önemli farklýlýklar vardýr (16).
Bu farklýlýklar;
1. Yol açan nedenler açýsýndan önemlidir. Nekroz; iskemi,
hipertermi, hipoksi, litik viral infeksiyon, yüksek
konsantrasyonda toksisite ve þiddetli oksidatif stres
tarafýndan meydana gelirken, apoptozise; büyüme faktörü
eksikliði, hücre yaþlanmasý, kanser ilaçlarý, teratojenler,
radyasyon, yüksek doz Gluko-kortikoid kullanýmý, fas ya
da Tümör Nekroz Faktör-1 reseptörlerinin aktivasyonu
ve sitotoksik T lenfositler neden olabilmektedir.
2. Morfolojik özellikler açýsýndan farklýlýklarý bulunur.
Nekrozda; hücresel hasara patolojik yanýt vardýr. Hücre
þiþmesi, mitokondriyal hasar, plazma membraný parçalanýr,
hücre içeriði dýþarýya çýkar ve genel inflamatör yanýt
oluþur. Apoptozisde; intihar sinyallerine fizyolojik yanýt
vardýr. Kromatin kondenzasyonu (DNA kýrýklarý), hücresel
büzüþme, blebbing ve fagositoz meydana gelir (Þekil 1
a ve b) (17).
Tablo 1. Farklý hücre ölüm tiplerinin özellikleri (16).
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2
Pehlivan ve ark.
77
Apoptoz sonucunda görülen DNA degradasyonunda
kromozal DNA 50-300 kb uzunluðunda parçalara
ayrýlmakta ve daha sonrasýnda 180-200 bç’lik daha ufak
parçalara bölünmektedir. Ayrýca radyoterapi kemoterapi
ya da diðer kanser tedavilerinin hedefi kanserli hücrelerde
apoptozu indüklemektir. Tedavi sonrasýnda serbest DNA
düzeylerinde gözlenen düþüþ serbest DNA kökeni hakkýnda
nekrozun daha önemli olduðu hipotezini destekler
niteliktedir. Ayrýca lenfositlerin kültür ortamlarýna çift
sarmal DNA saldýklarý da gözlenmiþtir. Þu halde serbest
DNA’nýn birçok farklý kökene sahip olduðunu fakat en
önemli kaynaðýn nekroz olduðunu bunu daha sonra ciddi
miktarlarda apoptoz mekanizmasý ve hücrelerden direkt
serbest DNA salýnmasý ile gerçekleþtiðini belirtebiliriz
(16).
Serbest DNA nasýl elde edilir?
Þekil 1. Nekroz (a) ve apoptozun (b) hücresel görünümü (17).
3. Biyokimyasal özellikler açýsýndan önemli farklýlýklar
gösterirler. Nekrozda; Ýyon dengesi bozukluðu olur, ATP
gerekmez ve DNA rastgele parçalanýr (Jel elektroforezinde
smear). Apoptozisde; kontrollü bir mekanizma rol alýr,
ATP gerektirir ve DNA kýrýklarý (jel elektroforezinde ladder)
meydana gelir. Þekil 2’de apoptoz ve nekroz oluþumu
sonucunda meydana gelen DNA parçalanmasý yer
almaktadýr (Þekil 2).
sDNA çalýþmalarýnda, alýnan kan örneðinin hangi
koþullarda saklanacaðý ve hangi protokol için kullanýlacaðý
mutlaka önceden belirlenmeli ve gerekli koþullar
saðlanmalýdýr. sDNA serumda hücreden baðýmsýz olarak
bulunduðundan, hücreyi parçalama, lipit ve proteinleri
uzaklaþtýrma gibi iþlemlere gereksinim duyulmadan direkt
olarak plazma ya da serumdan DNA elde edilmektedir.
Dolayýsýyla klasik izolasyon yöntemlerinin kullanýmýna
ihtiyaç yoktur (18,19).
Plazmadan sDNA izolasyonunda, olgudan alýnan kan
örneði steril EDTA’lý tüplere aktarýlarak en fazla 2 saat
içerisinde plazma ayrýþtýrýlmalýdýr. Ayrýþtýrma iþlemine
kadar oda ýsýsýnda (18-22°C) bekletilen kan örneklerinden
plazma ayýrmak için iki basmaklý santrifüj uygulanýr (800
g 10 dk, 1600 g 10 dk). Lökosit kaynaklý DNA’larýn
karýþmasýný önlemek bakýmýndan kan alýndýktan sonraki
bekleme süresi ve iki aþamalý santrifüj iþlemi önemlidir.
Elde edilen plazma örneklerinden sDNA eldesi mümkünse
hemen yapýlmalý ya da -80 °C’de muhafaza edilmelidir
(5). sDNA eldesi için viral DNA izolasyon kiti (Hohaus S)
ile periferal kandan DNA eldesi için kullanýlan kitlerin yaný
sýra triton X-100’ün kullanýldýðý fenol-kloroform-izoamilalkol
(THP) izolasyon protokolü de kullanýlabilmektedir (1,5).
Ýzole edilen sDNA’nýn kaynaðýný saptamada; erkek
fetal DNA için Y kromozomuna özgül oligonükleotidler
ile PCR analizi yapýlýr ya da dolaþýmdaki DNA’ya katýlan
maternal plazma örneklerinin tespiti için globin genine
ait oligonükleotidler ile analizler yapýlabilir (4,15).
Metilasyon özelliklerine bakýlarak sDNA’nýn kanser hücresi
kökenli olup olmadýðý saptanabilir (1,2,20). sDNA
çalýþmalarýnda en önemli problem lökosit kaynaklý DNA’larýn
yol açtýðý yalancý pozitif sonuçlarýn oluþmasýdýr. Bu nedenle
kontaminasyondan korunmaya önem verilmelidir (2,5,7).
Þekil 2. Nekroz oluþumu, apoptoz oluþumu ve oluþum
mekanizmasý sonucundaki DNA’nýn agaroz jel elektroforezdeki
görünümü. a) Nekroz, b) Apoptoz, c) Apoptozun þematik
gösterimi (17).
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2
Pehlivan ve ark.
78
Serbest DNA çalýþmalarýnýn en yoðun yapýldýðý
hastalýklar
Literatüre baktýðýmýzda serbest DNA konusunda
30.000’nin üzerinde yayýnýn bulunduðu ve bu yayýnlarýn
%80’inin son 10 yýlda yapýlmýþ olduðunu görmekteyiz.
Gebe kadýnlarýn plazmasýnda bulunan serbest fetal
nükleik asitler prenatal taný üzerinde önemli bir etki
yaratarak Noninvasive pretanal tanýnýn önünü açmýþtýr
(4,7,21,22). Maternal dolaþýmda bulunan hücre dýþý
serbest fetal DNA’nýn ve dolayýsýyla da RhD geninin tespit
edilmesi bebeðin Rh durumunun non invaziv bir metodla
tespitini mümkün kýlmakta, Rh uygunsuzluðu olan gebelere
bebek Rh durumu ortaya konarak gerekiyorsa anti-D
uygulamasý yapýlmasý saðlanabilecektir (23). Preeklemsi,
tekrarlayan düþükler gibi patolojik hastalarda çýplak DNA
miktarýndaki artýþýn endotelial fonksiyon bozukluðunun
temel nedeni olabileceði kanýtlanamamakta beraber
inflamatuar sitokinlerin ve reaktif oksijen türlerinin hücresel
membranda ve DNA’da hasara neden olabileceði
açýklanmýþtýr. Bunu kanýtlayan ve desteklemeyen
çalýþmalarda literatürde hýzla artmaktadýr (8,12,15,24,25).
Over kanserleri ile serbest DNA düzeyleri iliþkisini
araþtýran çalýþma sonucunda; epitelyal overyan kanserlerde
operasyon öncesi dönemde serbest DNA düzeylerinde
ciddi bir artýþ olduðu saptanmýþtýr. Ayrýca hastalýðýn
mortalite hýzý ile ilgili önemli fikirler vermektedir (26).
Endometriyal kanserde serbest DNA, p53 antikoru ve
KRAS gen mutasyonlarý arasýndaki iliþkiyi araþtýran bir
çalýþmada; tip 1 endometrial kanserlerde KRAS gen
mutasyonu ve p53 antikor düzeylerinin ikili testi, tip II
endometriyal kanserlerde ise p53 antikor düzeyleri ve
serbest DNA ikili testinin hastalýklarýn erken tanýlanmasýnda
fayda saðlayacaðý saptanmýþtýr (3). Prostat kanserinde
metastatik yayýlým ve serbest DNA oranlarý iliþkisinin
araþtýrýldýðý çalýþmada; hastalarda saptanan serbest DNA
düzeylerinin þayet lenf nodu ya da uzak doku metastazý
varsa ciddi oranlarda artýþ gösterdiði saptanmýþtýr (27).
Kolorektal kanserlerin erken teshisinde serbest DNA
düzeyleri ve karsino embriyonik antijen (CEA) arasýndaki
iliþki üzerine yapýlan çalýþma sonucu; özellikle de CEA
düzeyleri ile birlikte ikili bir test olarak kullanýldýðýnda
serbest DNA düzeylerinin erken teþhisde önemli bir rol
oynadýðýný göstermiþtir (2). Otoimmun hastalýklardan
Multipl Skleroz (MS) ve SLE’de yapýlan çalýþmalarda
serbest DNA bazlý biyomarkerlerýn gelecek çalýþmalarda
yangýsal hastalýklara ve diger nörolojik rahatsýzlýklara
sahip hastalarda kullanýlabilir olduðu ortaya konmuþtur
(10,28). Kardiyo vasküler hastalýklarýn en önemlilerinden
olan akut pulmoner embolide (APT) serbest DNA oranlarý
iliþkisini konu alan araþtýrmalarda; hem köpekler hem de
insanla yapýlan çalýþmalarda plazma serbest DNA
konsantrasyonlarýndaki artýþýn APT’nin ciddiyeti ile orantýlý
olduðu gösterilmiþ ve APT sonrasýnda saptanan plazma
serbest DNA konsantrasyonlarýndaki artýþýn en muhtemel
kaynaðý pýhtýlar olarak gösterilmiþtir (29).
Hamile ve hamile olmayan bayanlarda vücut kitle
indeksi ve serbest DNA oranlarý üzerine yapýlan bir çalýþma
sonucunda, serbest DNA düzeyleri ve vücut kitle indeksi
arasýnda bir iliþki gözlenmemiþtir (4).
Farklý organizmalarýn oluþturduðu enfeksiyonlarýn
daha hýzlý belirlenebilmesi, örneðin; insan plazmasýnda
serbest þistosoma DNA’sý tayini ile þistosomiyasis tanýsý
konulmasý üzerine yapýlan araþtýrma sonucunda; serbest
parazit DNA’sý tayininin hastalýðýn en erken dönemlerinde
dahi diðer tüm taný testlerinden daha hýzlý ve doðru
þekilde taný koyduðunu göstermiþtir (6) Yoðun bakýmda
tedavi gören hastalardan izole edilen plazma DNA
konsantrasyonundaki artýþýn mortalite ve sepsisle iliþkili
olduðu bildirilmiþtir (30).
Gelecekte serbest DNA saðlýk alanýnda iþe
yarayabilir mi?
Serbest DNA; baþta kanser, kadýn hastalýklarý ve
doðum olmak üzere hemen hemen tüm alanlarýnda büyük
önem arz edeceði düþünülmektedir. Serbest DNA tayininin
daha ucuz ve hýzlý metodlarla yaygýnlaþmasý sonucu,
hastalýktan ziyade hastalarýn retrospektif anamnezlerinin
tayininde, genetikçilere uçsuz bucaksýz imkanlar
saðlayabilecektir. Dolaþýmdaki serbest DNA’nýn kantitatif
analizi yönteminin uygulanabilir hale gelmesiyle birçok
kanser türünde daha hýzlý taný konmasý ve tedavinin
yönlendirilmesinde yardýmcý olabilecektir. Ayrýca birçok
kanser türü için de tarama testi olarak kullanýlabilecektir.
Serbest DNA hastalýklarýn taný, tedavi ve tedavi sonrasýnda
yapýlacak çalýþmalar için kullanýlabilir. Örneklerin
karþýlaþtýrýlmasýnda; operasyon öncesinde ve sonrasýnda
oluþabilecek farklýlýklarý karþýlaþtýrmak ve saptamak için
ayrýca normal ve hasta örneklerini karþýlaþtýrmak için
kullanýlabilir. Bunun yanýnda özellikle prenatal hatta
antenatal dönemlerdeki genetik danýþmanlýk konusunda;
hem anneye hemde fetal stres oluþturmadan doðru ve
kesin tanýlar konulmasý imkaný doðacak, obstetrik genetik
danýþmanlýk konusunda yeni çað açabilecektir.
Tüm bunlarýn yanýnda þayet yeterli hassaslýkta ve
süratte kalitatif ölçümler yapabilecek ve de en önemlisi
giderek bir ticarethaneye dönüþen saðlýk sektöründe
“costeffective” olabilecek kitler geliþtirilebildiði takdirde
kanser ve yabancý organizmalarýn (parazit, virüs, bakteri)
neden olduðu hastalýklarýn tayini, prognostik
deðerlendirilmesi ve mortalite risklerinin saptanmasýnda
yine çok önemli faydalar saðlayabilecektir. Ayrýca bir
baþka kullaným alaný da kriminal dedektifler, adli ve
transplantasyon patolojisi olabilecektir.
Sonuç olarak, serbest DNA çalýþmalarý günlük
hayatýmýza tamamý ile entegre oluncaya kadar mercek
altýnda tutulmasý, itina ile üzerinde durulup geliþtirilmesi
gereken; modern týpta týpký mikroskobun, penisilinin ya
da insan gen haritasýnýn çýkartýlmasý kadar önemli çýðýrlar
açabilecek bir analiz yöntemi olarak kullanýlabilecektir.
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2
Pehlivan ve ark.
79
Kaynaklar
1.Xue X, Teare MD, Holen I, Zhu YM, Woll PJ. Optimizing
the yield and utility of circulating cell-free DNA from
plasma and serum. Clin Chim Acta. 2009;404:100-4.
12.Gang F, Guorong L, An Z, Anne GP, Christian G,
Jacques T. Prediction of clear cell renal cell carcinoma
by integrity of cell-free DNA in serum. J Urology.
2009;35:10-16.
2.Flamini E, Mercatali L, Nanni O, Calistri D, Nunziatini
R, et al. Free DNA and Carcinoembryonic Antigen Serum
Levels: An Important Combination for Diagnosis of
Colorectal Cancer. Clin Cancer Res. 2006;12:6985-8.
13.Lui YYN, Woo KS, Wang AYM, Yeung CK, Li PKT, et
al. Origin of plasma cell-free DNA after solid organ
t ra n s p l a n t a t i o n . C l i n C h e m . 2 0 0 3 ; 3 : 4 9 5 - 6 .
3.Dobrzycka B, Terlikowski SJ, Mazurek A, Kowalczuk O,
Niklinska W, et al. Circulating free DNA, p53 antibody
and mutations of KRAS gene in endometrial cancer. Inter
J Cancer. 2009 Dec 3 (Baskýda).
14.Hiep HM, kerman K, Endo T, Saito M, and Tamiya E.
Nanostructured biochip for label-free and real-time optical
detection of polymerase chain reaction. Analytica Chimica
Acta. 2010;661:111-6.
4.Lapaire O, Volgmann T, Gril S, Hösli I, ZamettiDallenbach R, et al. Significant Correlation Between
Maternal Body Mass Index at Delivery and in the Second
Trimester, and Second Trimester Circulating Total Cellfree DNA Levels. Reprod Sci. 2009;16:274-9.
15.Avent ND, Madgett TE, Maddocks DG, and Soothill
PW. Cell-free fetal DNA in the maternal serum and
plasma: current and evolving applications. Curr Opin
Obstet Gynecol. 2009;21:175-9.
5.Hohaus S, Giachelia M, Massini G, Mansueto G. Vannata
B, et al. Cell-free circulating DNA in Hodgkin’s and nonHodgkin’s lymphomas. Ann Oncol. 2009;20:1408–13.
6.Wichmann D, Panning M, Quack T, Kramme S, Burchard
GD, et al. Diagnosing schistosomiasis by detection of
cell-free parasite DNA in human plasma; PLoS Neglected
Tropic Dis. 2009;3:1-9.
7.Litton C, Stone J, Eddleman K and Lee MJ. Noninvasive
prenatal diagnosis: past, presenr, and future. Mount
Sinai J Med. 2009;76:521-8.
8.Lazar L, Rigojr J, Nagy B, Balogh K, Mako V. Relationship
of circulating cell-free DNA levels to cell-free fetal DNA
levels, clinical characteristics and laboratory parameters
in preeclampsia. BMC Med Genet. 2009;10:1-6.
9.Mandel P, Metais P. Les acides nucleýques du plasma
sanguin chez I’Homme. CR Acad Sci Paris. 1948;22:2413.
10.Tan EM, Schur PH, Carr RI, Kunkel HG.
Deoxyribonucleic acid (DNA) and antibadies DNA in the
serum of patients with systemic lupus erythematosus.
J Clin Invest. 1966;45:1732-40.
11.Anker P, Mulcahy H, Chen XQ, Stroun M. Detection
of circulating tumour DNA in the blood (plasma/serum)
of cancer patients. Cancer Metastasis Rev. 1999;18:6573.
16.http://www.mustafaaltinisik.org.uk/s-Apoptoz.ppt#323
17.www.chembio.uogenelph.ca
ve
http://images.google.com.tr/images? cell-free+DNA
18.Huang DJ, Mergenthaler-Gatfield S, Hahn S, Holzgreve
W, Zhong XY. Isolation of cell-free DNA from maternal
plasma using manual and automated systems. Method
Mol Biol. 2008;444:203-8.
19.Szpechcinski A, Struniawski R, Zaleska J, Chabowski
M, Orlowski T, et al. Molecular diagnostics of alpha-1antitrypsin deficiency in clinical practice. J Physiao
Pharmacol. 2008;6:675-81.
20.Ligget T, Melnikov A, Yi GI, Replogle C, Brand R, et
al. Differential methylation of cell-free circulating DNA
among patients with pancreatic cancer versus chronic
pancreatitis. Cancer. 2010;49:1674-80.
21.Lo YMD, Chiu RWK. Prenatal diagnosis:progress
through plasma nucleic acids. Nature Rev Genet.
2007;8:71-7.
22.Makrydimas G, Gerovassili A, Sotiridias A, Kavvadias
A, Nicolaides KH. Cell-free fetal DNA in celomic fluid.
Ultrasound Obstet Gynecol. 2008;32:592-7.
23.Hromadnikova I, Vesela K, Doucha J, Nekovarova K,
Duskova D, et al. Non-invasive determination of fetal c
and E allele of RHCE gene via real-time PCR testing of
extracellular DNA extracted from maternal plasma samples
using QIAamp DSP virus kit. Turkish-german Gynecol
Assoc. 2007;8:140-5.
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2
Pehlivan ve ark.
80
24.Zhong XY, Steinborn A, Sohn C, Holzgreve W, Hahn
S. High levels of circulatory erythoblasts and cell-free
DNA prior to intrauterine fetal death. Prenat Diagn.
2006;26:1271-3.
25.Reddy A, Zhong XY, Rusterholz C, Hahn S, Holzgreve
W, et al. The effect of labour and placental separation
on the shedding of syncytiotrophoblast microparticles,
cell-free DNA and mRNA in normal pregnancy and preeclampsia. Placenta. 2008;29:942-9.
26.Kamat AA, Baldwin M, Urbauer D, Dang D, Han L, et
al. Plasma cell-free DNA in ovarian cancer: an independent
prognostic biomarker. Cancer. 2010;17(In press).
27.Jung K, Stephan C, Lewandowski M, Klotzek S, Jung
M. Increased cell-free DNA in plasma of patients with
metastatic spread in prostate cancer. Cancer.
2004;205:173-80.
28.Liggett T, Melnikov A, Tilwalli S, Yi Q, Chen H.
Methylation patterns of cell-free plasma DNA in
relapsing–remitting multiple sclerosis. J Neurol Sci.
2010;290:16-21.
29.Uzuelli JA, Dias-Junior AC, Izidoro-Toledo TC. Circulating
cell-free DNA levels in plasma increase with severity in
experimental acute pulmonary thromboembolism. Clin
Chim Acta. 2009:409;112-6.
30.Rhodes A, Wort SJ, Thomas H, Collinson P, Bennett
D. Plasma DNA concentration as a predictor of mortality
and sepsis in critically ill patients. Critical Care. 2006;10:17.
Gaziantep Týp Dergisi / Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2