İktisadi sorun, seçim-alternatif maliyet, kıtlık, ihtiyaçlar, fayda, mal ve

Öncelikle tüm sınavlarınızda başarılar dilerim. Aşağıda öncelikle sorumlu olduğunuz
konular bulunmaktadır. Ardından derste konular işlenilirken sunularda ortaya konan
şekil ve tablolar bulunmaktadır. Ayrıca derste çeşitli problemlerin çözümlerine yönelik
olarak kullanılan formüllere de yer verilmiştir. Ancak bir yanlış anlamaya yer
vermemek amacıyla şunu belirtmek isterim ki, sınavda derste anlatılan tüm bilgilerden
sorumlusunuz. Buradaki bilgilere, sadece derste çizemediğiniz ve yazamadığınız
tabloların eksikliklerini gidermek amacıyla yer verilmiştir. Ayrıca başarı olasılığınızın
artması için formüller de eklenmiştir.
İyi çalışmalar ve başarı dileklerimle
Yrd. Doç. Dr. Selim ŞANLISOY
Vize Sınavında Sorumlu Olunan Konular
Makro İktisadın Temel Araştırma Alanları
- Makro İktisadın Gelişimi ve Kapsamı
- Ekonominin Ölçülmesi
- Genel Olarak Milli Gelir
- Milli Gelir ve Milli Servet
- Temel Milli Gelir Kavramları
- Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (Tanım ve kapsam, coğrafi sınır - belirli bir dönem nihai mal ve hizmet - piyasa fiyatları, Nominal GSYİH ve Reel GSYİH)
- Gayri Safi Milli Hasıla
- Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın Ölçülmesi
- Üretim Yönünden Hesaplama (Üretim Yöntemi)
- Paylaşım Yönünden Hesaplama (Gelir Yöntemi)
- Harcama Yönünden Hesaplama (Harcama Yöntemi)
- Temel Milli Gelir Büyüklükleri
- Safi Yurt İçi Hasıla
- Yurt İçi Hasıla (Yurt İçi Gelir)
- Safi Milli Hasıla (Milli Gelir)
- Kişisel Gelir
- Harcanabilir Gelir
- Kişi Başına Düşen Gelir (Tanımı, Kapsamı ve Ölçme Yöntemleri (Döviz Kuru
Yaklaşımı ve Satın Alma Gücü Paritesi Yaklaşımı))
- Gelir Dağılımı
- Sektörel Gelir Dağılımı
- Bölgesel Gelir Dağılımı
- Fonksiyonel Gelir Dağılımı
- Kişisel Gelir Dağılımı
- Kişisel Gelir Dağılımında Eşitsizliğin Ölçülmesi (Lorenz Eğrileri Yöntemi, GINI
Katsayısı Yöntemi)
- İktisadi Büyüme Sorunu
- İktisadi Büyümenin Ölçülmesi
- İktisadi (Konjonktürel) Dalgalanmalar
- Enflasyon ve Ölçülmesi
- Tanım ve Kapsam
- Endeksler Yöntemiyle Ölçülmesi
- Tüketici Fiyatları Endeksi
- Üretici Fiyatları Endeksi
- GSYİH Deflatörü
1
- Enflasyonun Ölçülmesinin Önemi
- Örnek: Maaş Hesaplanmasındaki Önemi
- Örnek: Nominal Faiz - Reel Faiz Hesaplanması
- İstihdam ve Ölçülmesi
- Tam İstihdam
- Eksik İstihdam
- Aşırı İstihdam
- İşsizlik ve İşsizlik Türleri
- Çalışma Çağındaki Nüfus, İşsizlik, İşsizlik Oranı ve İşsizliğin Sakıncaları
- İşsizlik Türleri (Açık, Gizli, İradi, Gayri İradi, Doğal (Friksiyonel, Yapısal),
Konjonktürel, Mevsimlik)
- İstihdam Teorileri
- Klasik İstihdam Teorisi
- Mahreçler Yasası
- Reel Faiz Teorisi
- Ücret Teorisi
2
Şekil 1: Makro Ekonominin Bileşenleri
GSYİH:
GSYİH tanımındaki mallar teriminin birden fazla saymaya neden olan ara malları
kapsamaması gerekir. Dolayısıyla GSYİH katma değerlerin toplamına eşittir.
Üretim
Aşamaları
Ara Mallar
Buğday
Un
Ekmek/Fırın
Nihai Mal
Ekmek/Bakkal
Üretim Miktarı Piyasa
(Kg-Adet)
TL
Fiyatı Piyasa
TL
100
80
300
1
3
5
300
6
Değeri Katma
TL
Değer
100
240
1500
100
140
1260
1800
3640
3640-1800=1840=(3*100)+(2*140)+(1*1260)
300*6=1800=100+140+1260+300
300
1800
n
Nominal GSYİH= P1t Q1t  P2t Q2t  P3t Q3t  ...  PntQnt   PiiQit   Pt Qt
i 1
n
Reel GSYİH= P1bQ1t  P2bQ2t  P3bQ3t  ...  PnbQnt   PibQit   PbQt
i 1
3
2000
Fiyat
(Po)
1
4
Elma
Peynir
Elma
Peynir
Toplam
Yıl
2000
2001
2002
PoQo
1*300=300
4*20=80
380
2001
Miktar
(Qo)
300
20
Fiyat
(P1)
1,5
3
P1Q1
1,5*310=465
3*30=90
555
2002
Miktar
(Q1)
310
30
P2Q2
2*325=650
4*25=100
750
Nominal GSYİH
380
555
750
Fiyat
(P2)
2
4
PoQ1
1*310=310
4*30=120
430
Miktar
(Q2)
325
25
PoQ2
1,325=325
4*25=100
425
Reel GSYİH
380
430
425
Gayrı Safi yurt İçi Hasılanın Ölçülmesi
NGSYİH her şeyden önce üretilen malların piyasa değeri hesaplanarak doğrudan
ölçülebilir. Ayrıca bir ekonomide bir yılda üretilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeri
hem alıcıların bu mal ve hizmetleri satın almak için ödedikleri para miktarına yani toplam
harcamaya hem de üretim faktörlerinin elde ettikleri gelirlerin toplamına (toplam gelire)
eşittir. Dolayısıyla bir ekonomide bir yılda üretilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerini
toplam harcamayı veya toplam geliri hesaplamak suretiyle dolaylı bir biçimde ölçmek
mümkündür. Söz konusu alternatif ölçme yöntemlerini sırasıyla toplam üretim yaklaşımı,
toplam harcama yaklaşımı ve toplam gelir yaklaşımı olarak belirtmek mümkündür.
Toplam Üretim Yaklaşımı
Bu yöntemde GSYİH’nın katma değerler toplamına eşit olduğu noktasından hareket
edilir ve GSYİH ekonomiyi oluşturan çeşitli faaliyet alanlarındaki tüm firmaların katma
değerleri hesaplanarak ölçülür. Toplam üretim yaklaşımı bir ekonomideki çeşitli üretim
dallarının GDP’ye katkılarını ve dolayısıyla da faaliyet alanları itibariyle üretim yapısını
gösterir.
4
Türkiye Ekonomisinin Toplam Üretim Yöntemiyle 2000 Yılı Nom. GSYİH (Trilyon TL)
Değer
Pay (%)
GSYİH
124.583
100
Tarım
17.540
14,1
Sanayi
29.027
23,3
Madencilik
1.422
1,1
İmalat Sanayi
23.888
19,2
Enerji
3.716
3,0
İnşaat
6.483
5,2
Ticaret
24.906
20,0
Ulaşım ve Haberleşme 17.645
14,2
Mali Kurumlar
4.698
3,8
Konut Sahipliği
5.772
4,6
Serbest Meslekler
4.430
3,6
Devlet Hizmetleri
12.633
10,1
Diğerleri
1.444
0.0
Toplam Harcama Yaklaşımı
Bir ülkede belirli bir yılda üretilen nihai mallar tüketiciler, firmalar, hükümet ve
yabancı ülkeler tarafından satın alınır. Ayrıca bir ülkede belirli bir yılda üretilen nihai
malların cari yıl fiyatları üzerinden piyasa değeri bu malları satın almak için o yıl yapılan
harcamaların toplamına eşittir. Toplam harcama yaklaşımında bu iki noktadan hareket
edilerek bir ülkede belirli bir yılda üretilen nihai malları satın almak iin o yıl yapılan
harcamalar; tüketim (C), brüt yatırım (I), Hükümet alımları (G) ve net ihracat (NX) toplamı
ile ölçülür.
Nominal GDP = C+I+G+XN
Tüketim: nihai malları almak için hanehalkı tarafından yapılan harcamaları ifade
eder. Hanehalkı tarafından yeni konutları satın almak için yapılan harcamalar tüketim olarak
değil yatırım olarak nitelendirilir.
Brüt Yatırım: İş alemi tarafından bina, makine-teçhizat ve stoklar için yapılan
harcamalar ile hanehalkı tarafından konut inşaatı için yapılan harcamalar toplamına brüt
yatırım denir. Brüt yatırım sabit yatırım (If) ve stok yatırımı (Is)olarak ikiye ayrılır.
Brüt Yatırım = Sabit Yatırım (If) + Stok Yatırımı (Is)
Stok yatırımı firmaların stoklarında bir yılda örneğin 1 Ocak 2009-31 Aralık 2009
döneminde meydana gelen değişimi ifade eder. Sabit yatırım ise işaleminin bina, makineteçhizat gibi uzun süre kullanılan araçları satın anlak için yaptığı harcamalar ile hane halkının
5
konut satın almak için yaptığı harcamaların toplamıdır. Söz konusu harcamalara sırasıyla
konut dışı yatırım ve konut sabit yatırımı denir.
Sabit Yatırım = Konutdışı Sabit Yatırım + Konut Sabit Yatırımı
Diğer taraftan bir ekonomideki tüketim, sabit yatırım hükümet alımları ve net ihracat
toplamı nihai satışlar olarak nitelendirilir.
Nihai Satışlar = C + If + G + XN
Bu açıdan bakıldığında bir ekonomideki stok yatırımı (Is) GSYİH ile nihai satışlar
arasındaki farka eşittir.
GSYİH = C + (If + Is) + G + XN
Is = GSYİH – (C + If + G + XN)
Bir ekonomide GSYİH ile nihai satışların birbirine eşit olması belli bir yılda üretilen
nihai malların tümünün o yıl satın alındığı anlamına gelir ve stok yatırımı sıfır olur.
GSYİH = Nihai Satışlar
GSYİH - Nihai Satışlar=Is=0
100 TL = 100 TL
100 TL – 100 TL = Is=0
Buna karşılık GSYİH’nın nihai satışlardan büyük olması belli bir yılda üretilen nihai
malların tümünün değil de bir kısmının o yıl satın alındığı anlamına gelir. Bu durumda
firmaların stoklarında GSYİH ile nihai satışlar arasındaki far kadar bir artış olur. Bir başka
ifade ile firmalar söz konusu fark kadar pozitif stok yatırımı yaparlar., firmalar stoklarda
meydana gelen artışı piyasa fiyatları üzerinden kendileri satın alırlar.
GSYİH > Nihai Satışlar
100 TL > 95 TL
GSYİH - Nihai Satışlar=Is>0
100 TL – 95 TL = Is=5
GSYİH’nın nihai satışlardan büyük olması ise ekonomide o yıl üretilenden daha fazla
nihai malın satın alındığını gösterir. Bu durumda firmalar aradaki farkı önceki yıldan
devreden stokları satarak karşılarlar ve dolayısıyla firmaların stoklarında nihai satışların
GSYİH’yı aşan kısmı kadar bir azalma meydana gelir. Bir başka ifadeyle firmalar söz konusu
fark kadar negatif stok yatırımı yaparlar.
GSYİH < Nihai Satışlar
GSYİH - Nihai Satışlar=Is<0
100 TL > 105 TL
100 TL – 105 TL = Is=-5
Yatırım kavramının sabit yatırım yanında bakiye bir büyüklük olan pozitif veya
negatif stok yatırımını kapsaması (I=If+Is), toplam harcamaların her zaman GSYİH’ya eşit
olmasını sağlar.
6
GSYİH = (C + If + G + XN) ± Is
GSYİH = (C + I + G + XN)
Hükümet Alımları (G): tüm kamu kurumlarının kamu hizmetlerini yerine
getirebilmek için yaptıkları harcamaların toplamını ifade eder. Bir başka ifade ile hükümet
alımları, tüm kamu kurumların kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için istihdam ettikleri
personele ödedikleri maaşlar-ücretler ile satın aldıkları mallar-hizmetler için yaptıkları
harcamalar toplamını ifade eder. Hükümet alımları hükümetin firmalara ve kişilere karşılıksız
olarak yaptığı ödemeleri (sübvansiyonları, emekli maaşlarını) ve hükümetin yaptığı faiz
ödemelerini kapsamaz.
Net İhracat: (XN): bir ülkede üretilen mal ve hizmetler sadece o ülke tarafından
değil, diğer ülkeler tarafından da satın alınır ve buna ihracat denir. Dolayısıyla GSYİH’yı
toplam harcamaları hesaplayarak ölçmek için yurtiçi harcamalar diye nitelendirilen tüketim,
brüt yatırım ve hükümet alımları toplamına ihracatı eklemek gerekir.
Diğer taraftan bir ülke satın alınan malların bir kısmı diğer ülkelerde üretilmiş olan
mallardır. Oysa GSYİH bir ülkenin sınırları içinde bir yılda üretilen nihai malların ve
hizmetlerin piyasa değerinin ifade eden bir kavramdır. Dolayısıyla GSYİH’yı harcamalar
toplamı ile ölçebilmek için diğer ülkelerde üretilmiş olan mallara yapılan harcamaları kısaca
ithalatı yurtiçi harcamalar ile ihracat toplamından çıkarmak gerekir.
GSYİH = C + I + G + X - M
Veya ihracat ile ithalat arasındaki fark kısaca net ihracat (XN) diye nitelendirilirse
GSYİH’yı harcamalar toplamı ile ölçmek için yurtiçi harcamalara net ihracat eklemek gerekir.
GSYİH = C + I + G + XN
Bir ülkede ithalat ihracattan büyük (M>X) ve dolayısıyla da net ihracat negatif ise
yurtiçi harcama GSYİH’den büyük olur. Ülke ürettiğinden daha fazla bir değeri tüketim,
yatırım ve hükümet alımları için kullanır.
M > X, XN < 0
GSYİH < (C + I + G)
Bir ülkede ihracat ithalattan büyük (X > M), dolayısıyla net ihracat pozitif ise GSYİH
yurtiçi harcamadan büyük olur; ülke ürettiğinden daha az bir değeri tüketim, yatırım ve
hükümet alımları amacıyla kullanır.
X > M, XN > 0
GSYİH > (C + I + G)
7
Toplam Harcama Yöntemiyle 2000 Yılı Türkiye Nom. GSYİH (TrilyonTL)
GSYİH-Toplam Harcama
Tüketim (C)
Yatırım (I)
Sabit Yatırım (If)
Stok Yatırımı (Is)
Hükümet Alımları (G)
Yurtiçi Harcamalar (C+I+G)
Net İhracat –Dış Ticaret Dengesi (XN=X-M)
İhracat (X)
İthalat (M)
Nihai Satışlar (C+If+G+XN)
İstatistiki Hata
GSYİH Toplam Üretim
Değer
Pay (%)
127.844
100
89.097
69,7
30.533
23,9
27.847
21,8
2.685
2,1
17.538
13,7
137.169
107,3
-9.325
-7,3
29.959
23,4
39.284
30,7
125.159
97,8
-3.261
-2,6
124.583
97,4
Toplam Gelir Yaklaşımı:
GSYİH kişilerin üretim sürecinde elde ettikleri gelir üzerinden hesaplanır. Bir
firmanın bir yılda ürettiği malların piyasa değeri ile firmanın o malları üretmek için yaptığı
ödemeler arasındaki fark firmanın muhasebe kayıtlarındaki brüt karına eşittir.
Firmanı Brüt muhasebe Karı = Üretimin Piyasa Değeri - Ödemeler
Bir firmanın ödemeleri ise diğer firmalardan satın alınan mallar için yapılan ödemeler,
üretim faktörlerine yapılan ödemeler ile üretilen her birim malın piyasa fiyatı üzerinden
hükümetin aldığı vergiler için yapılan ödemeler toplamından oluşur. Mal ve hizmetler
üzerinden alınan vergilerin dolaylı vergiler olarak nitelendirildiği dikkate alınırsa bir firmanın
muhasebe karı
Firmanın Muhasebe Karı = Üretimin Piyasa Değeri - Diğer Firmalara Ödemeler – (Ücret+Rant+Faiz) – Dolaylı Vergiler
Bir firmanın ürettiği malların piyasa değeri ile diğer firmalardan satın aldığı mallar
için yaptığı ödemeler arasındaki fark ise firmanın katma değerine eşittir.
Firmanın Muhasebe Karı = Katma Değer – (Ücret+Rant+Faiz) – Dolaylı Vergiler
Firma Düzeyinde Katma Değer = (Ücret ve Maaş+Rant+Faiz+Brüt Kar) + Dolaylı Vergiler
Firmanın sahip olduğu sermaye stoku üretimde kullanılma sonucu zaman içinde eskir.
Bu eskimeye yıpranma ya da amortisman denir. Bu durum dikkate alındığında bir firmanın
net karı brüt karı ile yıpranma arasındaki farka eşittir.
Net Kar = Brüt Kar – Yıpranma
8
Dolayısıyla firma düzeyinde katma değer şu şekilde ifade edilir.
Firma Düzeyinde Katma Değer = (Ücret ve Maaş+Rant+Faiz+Net Kar) + Dolaylı Vergiler+ Yıpranma
GSYİH tüm firmaların katma değerleri toplamı olduğundan
GSYİH=Katma Değerler Toplamı=(Ücret ve Maaş+Rant+Faiz+Net Kar) + Dolaylı Vergiler+ Yıpranma
GSYİH=Emek Gelirleri+Sermaye Gelirleri (Rant, Faiz, Net Kar) + Dolaylı
Vergiler+Yıpranma
Bu hesaplama yöntemi toplam harcama yaklaşımındaki gibi bir ülkede bir yılda
üretilen nihai mal ve hizmetlerin hangi amaçlarla kullanıldığını yani toplam harcamanın
bileşimini değil; üretim sürecine katılanların yani üretim faktörlerinin üretimden aldıkları
payların ne olduğunu kısaca fonksiyonel gelir dağılımını yansıtır.
Temel Milli Gelir Büyüklükleri
1. Safi (Net) Yurtiçi Hasıla
SYİH (piyasa Fiyatları ile)=GSYİH(piyasa Fiyatları ile) –Amortismanlar
SYİH = (C+I+G+XN) –Amortismanlar
GSYİH özdeşliğindeki brüt yatırım (I) ile amortismanlar arasındaki, fark net yatırım
olarak adlandırılır.
Net Yatırım (IN) = Brüt yatırım (I) – Amortismanlar
Bu durumda
SYİH = C+IN+G+XN
2. Yurt İçi Gelir: GSYİH = Emek Gelirleri+ Sermaye Gelirleri (Rant, Faiz ve net
Kar)+Dolaylı Vergiler+Amortismanlar
Emek Gelirleri + Sermaye Gelirleri = Yurtiçi Gelir=GSYİH-Amortismanlar-Dolaylı Vergiler
Yurtiçi Gelir=SYİH-Dolaylı Vergiler
3. Milli Gelir:
Milli gelir = yurt içi gelir + yerli üretim faktörlerinin yabancı ülkelerde elde ettikleri
faktör gelirleri – Yabancı üretim faktörlerinin ülkede elde ettikleri faktör gelirleri
Milli Gelir = Yurtiçi gelir+NDAFG
Milli gelir aynı zamanda Faktör fiyatlarıyla SMH olarak da adlandırılır. Çünkü;
Milli Gelir = GSYİH(Piyasa Fiyatlarıyla) – Amortismanlar – Dolaylı vergiler +
NDAFG
Milli Gelir = SYİH (Faktör Fiyatlarıyla) + NDAFG
Milli Gelir = SMH (Faktör fiyatlarıyla)
9
4. Kişisel Gelir:
Kişisel Gelir=Milli Gelir + Transfer ödemeleri +Sübvansiyonlar – (kurumlar
vergisi+şirketlerin dağıtılmayan karları+sosyal kesenekler)
5. Kullanılabilir (Harcanabilir) Milli Gelir:
Kullanılabilir Gelir= Kişisel Gelir –Direkt Vergiler
6. Kişi Başına Milli Gelir:
KBMG= MG/Nüfus.
7. GSMH
GSMH = GSYİH + Net Dış Alem Faktör Gelirleri
NDAFG >0  GSMH>GSYİH
NDAFG <0  GSMH<GSYİH
10
GELİR DAĞILIMI
1. Sektörel Gelir Dağılımı
Türkiye’de GSMH'
nın Sektörel Dağılımı
Yillar Tarım Sanayi
Hizmet
1923
43.1
10.6
46.3
1950
40.9
13.1
45.9
1960
37.5
15.7
46.8
1970
30.7
17.5
51.7
1980
24.2
20.5
55.4
1990
16.3
25.9
57.5
2000
13.1
27.8
59.0
2006
11.1
29.3
59.6
Türkiye’de İstihdamın Sektörel Dağılımı
Tarım
2008
2009
23.7
24.7
Sanayi(*)
2008
2009
26.8
25.3
Hizmetler
2008
2009
49.5
50.0
GSYİH’nın Sektörel Dağılımı Açısından Ülke Örnekleri
ÜLKELER
ETOPYA
SİERRA LEONE
HİNDİSTAN
KORE
YUNANİSTAN
AVUSTRALYA
İNGİLTERE
A.B.D.
FRANSA
ALMANYA
JAPONYA
TÜRKİYE
TARIM
55
44
25
6
21
3
2
2
2
1
2
11.1
SANAYİ
7
24
35
43
36
26
31
27
26
38
38
29.3
HİZMETLER
38
32
45
51
43
71
67
71
72
61
60
59.6
2. Bölgesel Gelir Dağılımı
BÖLGELER
1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
11.96 11.87 12.43 12.37 11.89 11.93 12.10 12.24 12.22 11.95 12.12 12.03
Akdeniz
4.09
4.09
3.99
3.97
3.83
3.77
3.62
3.81
3.49
3.34
3.28
3.27
Doğu Anadolu
16.58 16.80 16.60 16.48 16.21 16.37 16.55 17.24 17.15 17.12 16.75 16.75
Ege
5.23
5.56
5.21
5.40
5.72
5.59
5.54
5.40
5.23
5.20
5.32
5.31
G.D. Anadolu
16.91 16.83 15.66 16.19 16.54 16.20 16.03 16.26 16.02 15.67 15.35 15.66
İç Anadolu
9.97
9.85 10.12
9.73
9.67
9.78
9.21
9.42
9.15
9.33
9.04
9.20
Karadeniz
35.26 35.00 35.98 35.86 36.13 36.35 36.94 35.63 36.74 37.38 38.14 37.78
Marmara
100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00
Türkiye
11
3. Kişisel Gelir Dağılımı
Lorenz eğrisi ise yüzdeler metodu ile elde edilmiş veri setinin diyagrama aktarılması
ile elde edilir.
MG %
D
100
80
60
B
40
K
L
20
O
20
40
60
80
C
100
Şekil 2: Lorenz Eğrisi%
Nüfus
Gini Katsayısı = A(OBD) / A(ODC)
Türkiye’de Kişisel Gelir Dağılımı
Nüfus Dilimleri
1. % 20
2. % 20
3. % 20
4. % 20
5. % 20
5.%20/1.%20
Gini Katsayısı
1987
5.24
9.61
14.06
21.05
49.95
9.53
0.43
1994
4.9
8.6
12.6
19.0
54.9
11.2
0.49
2006
5.1
9.9
14.8
21.9
48.4
9.5
0.43
2007
5.8
10.6
15.2.
21.5
46.9
8.1
0.41
12
Türkiye 2006-2007 yılları Lorenz Eğrileri
Lorenz eğrisi (Türkiye)
100
100
90
Birikimli gelir yüzdeleri
80
2006
2007
70
60
53,1
50
51,7
40
31,6
30
16,4
20
10
5,8
29,8
15,0
5,1
0
20
40
60
Birikimli fert yüzdesi
80
100
Ülkeler İtibari İle Kişisel Gelir Dağılımı
Ülkeler
Panama 1995
Brezilya 1995
G. Afrika 1994
Meksika 1995
Türkiye 1994
A.B.D. 1994
Uganda 1993
Etiyopya 1995
Nepal 1996
Fransa 1989
İtalya 1991
Hindistan 1994
Almanya 1989
İsveç 1992
1. %20 2. %20 3. %20 4. %20 5. %20 5.%20/ GİNİ
1.%20
2.3
6.2
11.3
19.8
60.4
26.3
0,55
2.5
5.7
9.9
17.7
64.2
25.7
0,55
2.9
5.5
9.2
17.7
64.8
22.3
0,58
3.6
7.2
11.8
19.2
58.2
16.2
0,48
4.9
8.6
12.6
19.0
54.9
11.2
0,41
4.8
10.5
16.0
23.5
45.2
9.4
0,48
6.6
10.9
15.2
21.3
46.1
7.0
7.1
10.9
14.5
19.8
47.7
6.7
7.6
11.5
15.1
21.0
44.8
5.9
7.2
12.7
17.1
22.8
40.1
5.6
7.6
12.9
17.3
23.2
38.9
5.1
0,36
9.2
13.0
16.8
21.7
39.3
4.3
0,37
9.0
13.5
17.5
22.9
37.1
4.1
0,28
9.6
14.5
18.1
23.2
34.5
3.6
0,25
4. Fonksiyonel Gelir Dağılımı
13
EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
1. Ekonomik Büyüme
2. Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi: Ekonomik büyüme ortalama büyüme hızı (g)
ile ölçülür. Uzun dönem büyüme hızı da denilen ortalama büyüme hızı reel GSYİH’da uzun
dönemde meydana gelen artışı yansıtır. Ortalama büyüme hızı aşağıdaki gibi hesaplanır
 DönemSonu Re elGSYH 
g

 DönemBaşöRe elGSYH 
1
n
Y 
g  n
 Y0 
1
1
n
1
n=dönemin son yılı ile ilk yılı arasındaki fark
Ekonomik büyüme oranını yüzde olarak belirtmek için bu formül ile bulunan oran 100
ile çarpılır.
Yn=Y0(1+g)n
Örnek: Y1980: 50296 Y2006=155732 iken söz konusu dönem için ortalama yıllık
büyüme hızı nedir? Söz konusu dönemde yıllık büyüme hızı %6 olsaydı 2006 yılında Y ne
olurdu?
Y 
g  n
 Y0 
1
n
1
Yn=Y0(1+g)n
155732 
g
 50296 
1
26
1
Y2006=Y1980(1+g)26
g=1,0444-1=0,044
%4,44
Y2006=50296(1+0,06)26
Y2006=228816
İktisadi büyüme oranı yıllık olarak da ölçülmektedir. Yıllık büyüme hızı t ve t-1
yıllarında reel GSYİH’da meydana gelen değişme ile t-1 yılındaki reel GSYİH arasındaki
oranın 100 ile çarpımına eşittir. T yılındaki büyüme oranı
gt 
Yt  Yt 1
*100
Yt 1
ya da
gt  (
Yt
 1) *100
Yt 1
Yıllık KB reel GSYİH büyüme hızı aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanabilir.
gy  (
yt
 1) *100
yt 1
gy= KB reel GSYİH büyüme oranı
yt=t dönemindeki KB reel GSYİH
yt-1=t-1 dönemindeki KB reel GSYİH
14
KB reel GSYİH’nın her yıl için büyüme oranı reel GSYİH’nın ve nüfusun büyüme
oranlarının kullanılmasıyla da hesaplanabilir.
gy  (
1  gY
 1) *100
1 gN
gy= KB reel GSYİH büyüme oranı
gY= reel GSYİH büyüme oranı
gN=nüfus büyüme oranı
Örnek: 1980 yılında reel GSYİH 50296 nüfus 44438, 1981 yılında reel GSYİH 52739
nüfus 45540 ise 1981 yılında reel KB GSYİH büyüme oranı nedir?
gY  (
Yt
 1) *100
Yt 1
gN  (
gy  (
52739
 1) *100
50296
gY  0,0486 *100 gY =%4,86
45540
Nt
 1) *100
 1) *100 g N  (
44438
N t 1
g N  0,0248 *100 gN =%2,48
gY  (
1  gY
 1) *100
1 gN
1  0,0486
gy  (
 1) *100 g y  0,0232 *100 gy=%2,32
1  0,0248
II .Yol KBGSYİH 1980=(50296/44438)=1,1318
KBGSYİH 1981=(52739/45540)=1,1581
gy=((1,1581/1,1318)-1)*100= %2,32
Yıl
KBGSYİHTL
Cari
KBGSYİHTL
1998
Fiyatlarıyla
KBGSYİHSGP
KBGSYİHTL
Cari
KBGSYİHTL
1998
Fiyatlarıyla
KBGSYİH$
2000
2594
1,127
4130
2001
3688
1,049
2002
5310
2003
6801
2004
KBGSYİHSGP
GSYİH
Büyüme
1998
GSYİH
Büyüme
Cari
KBGSYİH$
6816
57.1
5.3
5.7
3020
6132
42.2
-7.0
-26.9
12.03
6.8
59.3
-10.0
-5.7
44.1
1,099
3492
8667
44.0
4.8
1,142
4559
8794
28.1
3.9
15.6
41.3
6.2
45.9
30.6
1.5
5.3
8253
1,233
5764
10169
21.3
29.8
8.0
26.4
15.6
9.4
22.9
2005
9462
1,320
7021
11391
2006
10925
1,394
7583
12692
14.6
7.1
21.8
12.0
8.4
16.1
15.5
5.6
8.0
11.4
6.9
2007
12002
1,441
9234
16.9
13669
9.9
3.4
21.8
7.7
4.7
11.2
2008
13367
1,440
10436
13598
11.4
-0.1
13.0
-0.5
0.9
12.7
3. İktisadi (konjonktürel) Dalgalanmalar
15
ENFLASYON VE ÖLÇÜLMESİ
Enflasyonun Ölçülmesi
FiyatEndeksi 
malsepetininCariYınCakiFiyatı
*100
malsepetininTemelYındakıakıFiy
Fiyat indeksleri ölçüme konu sepetin nasıl tanımlandığına bağlı olarak TÜFE, ÜFE ve
GSYİH Deflâtörü olmak üzere 3 farklı şekilde hesaplanır.
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE)
 (
TÜFEt
 1) *100
TÜFEt 1
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE)
 (
ÜFEt
 1) *100
ÜFEt 1
GSYİH DEFLATÖRÜ
GSYİH Deflatörü=
 (
NomimalGSYİH
*100
Re elGSYİl
GSYİSYİHdetörü
 1) *100
GSYİS DEFLATÖRÜ t 1
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİNİN ÖNEMİ
Enflasyon önemli bir makro ekonomik sorun olduğundan ölçülüp değerlendirilmesi
herkesi ilgilendirir. Ev halkı gelirindeki artışların yanı sıra fiyatlardaki artışlarla da ilgilenir.
Ev halkının geliri artabilir fakat fiyatlardaki artış gelirdeki artıştan daha fazla ise reel olarak
ev halkının geliri azalacaktır.
Örnek: MAAŞ Hesaplanmasındaki Önemi
Maaş ya da ücretlerdeki reel artışları aşağıdaki formül yardımıyla hesaplamak gerekir.
1  gYN
gYR  (
 1) *100
1 gP
gYR=reel gelir artış oranı
gYN=Nominal gelir artış oranı
gP= Enflasyon oranı
Örnek: Bir ülkede enflasyon oranının %60, memur maaşlarındaki artışın da %40
olması durumunda memurların reel maaşlarındaki değişim oranı nedir?
1  gYN
gYR  (
 1) *100
1 gP
1  0,40
gYR  (
 1) *100
1  0,60
gYR= - %12,5
16
Örnek: 2000 yılında bir işçinin aylık ücretinin 400 TL, 2001 yılında ise 500 TL
enflasyon oranının da %20 olduğunu varsayalım. Bu işçinin 2001 yılındaki reel aylık geliri
nedir ve yüzde kaç artmıştır?
İşçinin nominal geliri 400 TL den 500TL’ye çıktığına göre nominal gelirdeki artış,
gYN=(500/400)-1= 0,25 yani %25 olmuştur. Buna göre
1  gYN
gYR  (
 1) *100
1 gP
1  0,25
gYR  (
 1) *100 gYR  0,0417 *100 gYR= %4,17
1  0,20
İşçinin reel geliri de ;
YR1=YN0(1+gYR)=400(1+0,0417)=416,7
Bu durumda reel gelirde16,7 TL lik artış olmuştur.
II: Yol: YR1=YN1/(1+gp)
500/(1+0,2)=416,7
Reel Net maaşlar Fiyat endeksleri kullanılarak da takip edilebilir. TÜFE rakamlarının
kullanıldığı kabul edilirse;
Reel Net Maaş = (Nominal Net Maaş /TÜFE)*100
Ayrıca yıllar itibariyle reel ücretlerdeki değişimi takip etmek amacıyla reel maaş
endeksi de hesaplanabilir. Bunun için verilen reel net maaş rakamlarının baz yılın reel net
maaşına bölünüp 100 ile çarpılması gerekir. Böylece seçilen baz yıla göre reel net maaş
endeksi elde edilir.
Yıl
Net Maaş
TÜFE
Reel
1
1994=100
Maaş
Maaş Endeksi
2
3=1/2*100
4=3/6557*100 Oranı
Net Reel
Net Reel
Maaş
Net
Artış
1994
6557
100
6557
100
1995
12092
188
6432
98,1
-1,9
1996
23464
339
6922
105,6
7,6
1997
50759
630
8057
122,9
16,4
Söz konusu dönem için reel net maaştaki yıllık artış oranı:
gYR=(Y1997/Y1994)1/3-1=(8057/6557)1/3-1=(122,9/100)1/3-1=1,2291/3-1=1,071-1=0,071
%7,1 artış olmuş.
Enflasyonun ölçülmesi reel gelirin belirlenmesi yönünden önemli olduğu kadar reel
faiz oranının belirlenmesi açısından da önemlidir. Bankadaki mevduatımıza ödenen faize
nominal faiz, bu faizin mevduatımıza yani anaparaya olan oranına da nominal faiz oranı denir.
Reel faiz oranı ise enflasyondan arındırılmış faiz oranı olup aşağıdaki formül ile hesaplanır:
17
1  iN
iR  (
 1) *100
1  gP
İR= Reel Faiz Oranı
iN=Nominal faiz oranı
gP= Enflasyon oranı
Örnek: Bir bankaya 1 yıl vade ile 10bin TL para yatırdığımızı varsayalım. 1 yıl için
mevduatımıza verilecek faiz oranı %50 olsun. Bu bir yıl içinde enflasyon oranın da %60
olarak gerçekleştiğini varsayalı. Bu durumda 1 yıl sonunda alacağımız faiz, anapara ve faiz
toplamı, reel faiz oranı ve anapara ve faiz toplamının reel değeri ne olur.
Nominal faiz oranı %50 olduğuna göre 1 yıl sonunda alacağımız faiz:
10*0,50=5bin TL; anapara ve faiz toplamı 10+5=15 bin TL
Reel faiz Oranı:
1  iN
1  0,5
iR  (
 1) *100 iR  (
 1) *100 iR  0,0625 *100 =-%6,25
1 gP
1  0,6
Anapara ve faiz toplamının reel değeri de
15/(1+gP)=16/1,6=9375 TL’dir.
İSTİHDAM VE ÖLÇÜLMESİ
Q= f (N, R, K, T)
O= ulusal ekonominin üretim kapasitesi
N=Ekonominin sahip olduğu işgücü
R: ekonominin bilinen doğal kaynaklarını
K. ekonomi sahip olduğu sermaye stokunu
T: üretimde kullanılan teknoloji ve bilgi düzeyini gösterir.
Milli gelir (Y) ile gösterilirse;
Y= f (N, R, K, T)
Y= f (N,)
Reel
MG
Y2=f (N1, R2, K2, T2)
Y1=f (N1, R1, K1, T1)
Y4
Y3
N3
N4
İstihdam
4
18
İşsizliğin Ölçülmesi:
Kurumsal Olmayan Sivil Nüfus İçindeki Hareketler
İş Bulanlar
Çalışanlar
İşsizler
İşten Çıkanlar-İstifa Edenler
Yeni Girenler (Başarısız)
Yeni Girenler
Cesareti Kırılanlar
Emekli Olanlar
İşgücünde Olmayanlar
Çalışma Çağındaki Nüfus = İşgücü + İşgücüne Dahil Olmayanlar
İşgücü = İstihdam Edilenler + İşsizler
İşgücü Katılım Oranı = (İşgücü/ kurumsal olmayan sivil nüfus)*100
İşsizlik Oranı = (İşsizler/ İşgücü)*100
İstihdam Oranı (çalışma Oranı) kurumsal olmayan nüfusun ne kadarının çalıştığını
gösterir.
İstihdam Oranı = (Çalışanlar/ Kurumsal Olmayan Sivil Nüfus)*100
Tablo 1. İşgücü durumu (Yıllık) 2008
Kurumsal olmayan nüfus (000)
15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (000)
İşgücü (000)
İstihdam (000)
İşsiz (000)
İşgücüne katılma oranı (%)
İstihdam oranı (%)
İşsizlik oranı (%)
Tarım dışı işsizlik oranı (%)
Genç nüfusta işsizlik oranı(1)(%)
Eksik istihdam oranı (%)
Genç nüfusta eksik istihdam oranı(1)(%)
İşgücüne dahil olmayanlar (000)
TÜRKİYE
2007
2008
68 901 69 724
49 994 50 772
23 114 23 805
20 738 21 194
2 376 2 611
46,2
46,9
41,5
41,7
10,3
11,0
12,6
13,6
20,0
20,5
3,0
3,3
3,0
3,6
26 879 26 967
KENT
KIR
2007
2008
2007
2008
47 944 48 349 20 957 21 375
35 275 35 697 14 719 15 075
15 635 16 063 7 479 7 742
13 764 14 010 6 973 7 184
1 871
2 053
506
558
44,3
45,0
50,8
51,4
39,0
39,2
47,4
47,7
12,0
12,8
6,8
7,2
12,3
13,1
14,3
15,4
21,8
22,6
15,6
15,5
2,7
2,9
3,7
4,0
2,6
3,0
4,1
5,0
19 640 19 634 7 240 7 332
Tablo 1. İşgücü durumu (Aralık) 2009
TÜRKİYE
2008(*)
2009
Kurumsal olmayan nüfus (000)
70 096 70 907
15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (000) 51 211 52 079
İşgücü (000)
23 799 24 812
İstihdam (000)
20 466 21 451
İşsiz (000)
3 332 3 361
İşgücüne katılma oranı (%)
46,5
47,6
İstihdam oranı (%)
40,0
41,2
İşsizlik oranı (%)
14,0
13,5
Tarım dışı işsizlik oranı (%)
16,8
16,6
Genç nüfusta işsizlik oranı(1)(%)
26,0
24,1
İşgücüne dahil olmayanlar (000)
27 412 27 266
KENT
KIR
2008(*)
2009 2008(*)
2009
48 530 48 921 21 567 21 986
35 963 36 357 15 248 15 721
16 238 16 712 7 560 8 100
13 713 14 098 6 753 7 353
2 525
2 614
807
747
45,2
46,0
49,6
51,5
38,1
38,8
44,3
46,8
15,6
15,6
10,7
9,2
15,9
16,1
20,9
19,0
27,1
25,6
23,5
20,7
19 725 19 645 7 687 7 621
19
İşteki Durum Ve Ekonomik Faaliyete Göre İstihdam Edilenler, Türkiye (Bin Kişi, 15+ Yaş)
Toplam
Ücretli veya yevmiyeli
İşveren
Kendi hesabına
Ücretsiz aile işçisi
Ekonomik faaliyetler
Tarım
Sanayi
İnşaat
Hizmetler
Toplam
2008 Aralık (*)
Sayı
%
20.466
100,0
12.593
61,5
1.267
6,2
4.287
20,9
2.319
11,3
20.466
100,0
4.507
22,0
4.261
20,8
1.125
5,5
10.573
51,7
2009 Aralık
Sayı
%
21.451
100,0
13.124
61,2
1.170
5,5
4.452
20,8
2.706
12,6
21.451
100,0
5.144
24,0
4.362
20,3
1.213
5,7
10.731
50,0
İşgücüne Dahil Olmayanların Nedene Göre Dağılımı, Türkiye (Bin Kişi, 15+ Yaş)
Toplam
2008 Aralık (*)
2009 Aralık
Sayı
%
Sayı
%
27.412 100,0
27.266 100,0
2.226 8,1
2.067 7,6
791 2,9
736 2,7
1.435 5,2
1.331 4,9
362 1,3
95 0,3
12.130 44,3
12.355 45,3
3.879 14,2
4.132 15,2
3.532 12,9
3.592 13,2
3.429 12,5
3.361 12,3
1.854 6,8
1.665 6,1
İşgücüne dahil olmayan nüfus
İş aramayıp, çalışmaya hazır olanlar
İş bulma ümidi olmayanlar
Diğer
Mevsimlik çalışanlar
Ev işleriyle meşgul
Eğitim/öğretim
Emekli
Çalışamaz halde
Diğer
Eğitim Durumuna Göre İşgücü Durumu, Türkiye (15+ Yaş)
Toplam
2008 Aralık (*)
İKO
(%)
46,5
16,2
44,3
56,7
77,9
Toplam
Okur-yazar olmayanlar
Lise altı eğitimliler
Lise ve dengi meslek
Yükseköğretim
İO
(%)
14,0
9,0
14,4
16,4
10,5
2009
Aralık
İKO
İO
(%) (%)
47,6 13,5
18,3 8,4
45,6 13,7
57,4 15,9
78,3 11,2
İSTİHDAM TEORİLERİ
1.Klasik İstihdam Teorisi
a. Mahreçler Yasası
b. Reel Faiz Teorisi
Sermaye Arz ve Talebi
i
S
İ1
i
D
A
M
B
S,
I
20
c. Reel Ücret Teorisi
Bireysel Emek Arzı
Çalışmanın Marjinal
Zahmeti ve Faydası
Marjinal Zahmet
P
Marjinal Fayda
0
Çalışma Süresi
S
Emek Arz ve Talebi
W/P
LS
(W/P)1
(W/P)0
LD
L1
L0
L2
Emek Arz ve Talebi
21