Spinal Sinir Dermatom Alanı

Dr. Ayşin Çetiner Kale
Merkezi Sinir
Sistemi
 Encephalon
 Medulla spinalis
PERİFERİK
SİNİR
SİSTEMİ
 Spinal sinirler (31 çift)
 Kraniyal sinirler (12 çift)
 Toplam 43 çift periferik sinir
Nöron
 Sinir
sisteminin
yapısal ve
fonksiyonel
üniti
 Bütün
uzantıları ile
beraber bir
sinir hücresi
Nöron
 Sinir gövdesi: pericaryon
 Dentrit:Kısa çıkıntılar
 Akson: Uzun çıkıntılar
Nöron
 Dentrit’lerin görevi:
aldıkları impulsları sinir
hücre gövdesine
iletmek.
Nöron
 Akson’lar: sinir
hücresinden aldığı
impulsları , diğer
hücrelere (diğer sinir
hücreleri, kas, salgı, bez
vs) iletir.
Nöron
 Bir sinir hücresi en az bir
dentrit ve akson’a
sahiptir.
 Dentrit sayısı fazla
olabilir, fakat her zaman
bir aksonu vardır.
Nöron
 Bu impuls’ların bir
sinir hücresinden
diğer sinir
hücresine geçişini
sağlayan bağlantı
yerlerine sinaps
(synapsis) denir.
NUCLEUS
 Gri cevher içinde yer
alan sinir hücreleri
kümeleri
GANGLİON
 Periferik sinir
sisteminin bazı
bölümlerinde yer alan
hücre gövdelerinin
yaptığı topluluk
GANGLİON
 Periferik sinir
sistemindeki nöron
toplanmalarına
ganglion, merkezi
sinir sistemindeki
nöron
toplanmalarına
nucleus adı verilir.
Sinir sisteminde iki çeşit ganglion var
Duyu
ganglionu
Otonom
ganglion
DUYU
GANGLIONU
Bütün spinal
sinirlerde
(ganglion
spinale) ve
bazı kranyal
sinirlerde (V,
VII, VIII, IX,
X) bulunur.
OTONOM GANGLİON
Sempatik
ganglionlar
Parasempatik
ganglionlar
PARASEMPATİK GANGLİON
 Gang. ciliare,
 Gang. oticum
 Gang.
pterygopalatinum
 Gang.
submandibulare
Oligodentrosit
 Merkezi sinir sistemi
içindeki aksonların
etrafındaki myelin
(neuroglia) maddesi
Schwann hücresi
 Periferik sinirlerin
etrafındaki myelin
maddesi
Neuron unipolare
 Yuvarlak olan
hücre
gövdelerinden tek
bir uzantı (akson)
çıkar
 Sinir sisteminde az
sayıda
Neuron pseudounipolare
 Yuvarlak olan hücre
gövdelerinden tek bir uzantı
(akson) çıkar.
 Kısa bir seyirden sonra bu
uzantı birisi perifere, diğeri
merkeze giden iki dala ayrılır.
 Periferik sinir sistemindeki en
yaygın afferent nöron tipi
 Bu tip nöronlar, bazı kranyal
sinirlerin (V,VII,IX,X) duyu
ganglionlarında ve spinal
ganglionlarda bulunur.
Neuron bipolare
 İğ şeklindeki hücre
gövdesinin her iki
ucundan birer tane uzantı
çıkar. Birisi akson, diğeri
dendrittir.
 Bu grup nöron'lar; VIII
nci kranyal sinirin
ganglionlarında
(ganglion vestibulare ve
ganglion cochleare),
retina'da ve olfaktor
epitelde bulunur
Neuron multipolare
 Hücre gövdelerinden
çok sayıda uzantı çıkar.
En uzun olanı akson,
diğerleri dendrittir.
 Sinir sistemindeki en
yaygın nöron tipi
 Otonom
ganglionlardaki
nöronlar
(postganglionik
nöronlar) bu tiptir.
 Gyrus
precentralis:
Vücudun karşı taraf
hareketlerini
başlatan motor
hücreleri içerir
(Daima üst motor
nöron buradan
başlar).
 Gyrus
postcentralis:
Vücudun karşı taraf
yarısından gelen
duysal bilgiyi alır.
Motor (efferent)
nöronlar
 İskelet kaslarına
gidenlerine
somatik motor
nöron; organlara,
bezlere ve
damarlara
otonom etkiyi
götürenlerine de
visseral motor
nöron denir.
Somatik Motor (efferent) nöronlar
 İskelet kasları ile ilgili
nöronlar, medulla spinalis'te
cornu anterius'ta
lokalizedir.
Somatik Motor (efferent) nöronlar
 Alfa motor
nöronlar (alt motor
nöronlar),
ekstrafüzal kas
liflerini, gamma
motor nöronlar ise
kas iğcikleri içinde
bulunan intrafüzal
kas liflerini innerve
eder.
Somatik Motor (efferent) nöronlar
 Alfa motor nöronlar,
iskelet kası liflerini
innerve eden tek
nöronlar olduğu için,
"son ortak yol" (merkezi
sinir sistemi ile iskelet
kasları arasında son
bağlantı) olarak bilinir.
Alfa motor nöronların
aksonları, motor son
plakta sonlanır ve gerilme
reflekslerinde fonksiyon
yapar.
Somatik Motor (efferent) nöronlar
 Gamma motor nöronlar,
kasın tonusundan
sorumludur.
Visseral (autonomic motor nöron)
Duyu nöronları (afferent)
 Somatik duyu nöronları
Derideki reseptörler
tarafından alınan
dokunma, basınç, ağrı ve
ısı duyusu ile,
nöromüsküler iğcikler (kas
iğcikleri), nörotendinöz
iğcikler (golgi tendon
organı) ve eklem
kapsülündeki reseptörler
tarafından alınan
proprioseptif duyuyu
taşıyanlar
Duyu nöronları (afferent)
 Visseral duyu
nöronları: organlar,
damarlar ve bez
yapılardaki reseptörler
tarafından alınan
duyuları taşıyanlar
Duyu nöronları (afferent)
 Özel duyu nöronları:
Görme, işitme, tat ve koku
gibi özel duyuları taşıyanlar
Ara nöronlar (internöronlar)
 Sinir sistemi içindeki
nöronların büyük
bölümünü (yaklaşık %
99) oluşturan
internöronlar, uyarının
gideceği nöronun
duyarlılığını inhibe veya
eksite eder.
 Aksonları uzun
olanlarına golgi tip I,
aksonları kısa olanlarına
golgi tip II denir.
Medulla spinalis’in
görünüşü
 Silindirik
 Columna
vertebralis’in canalis
vertebralis’inin
içerisinde yer alır.
Medulla spinalis
 Foramen
magnum’da başlar
Erişkinde 1. lomber
vertebranın alt sınırı
düzeyinde sonlanır
 Erişkinlerde
columna
vertebralis’in canalis
vertebralis’inin 2/3
üst kısmında
Medulla spinalis
 Küçük çocuklarda
nispeten daha uzundur
ve genellikle 3. lomber
vertebra düzeyinde
sona erer.
Medulla spinalis
 8 servikal, 12 torakal, 5
lumbal, 5 sakral ve 1
tane de koksigeal olmak
üzere, 31 segmentten
oluşur.
 Bu segmentlerden 31 çift
spinal sinir çıkar.
Bazı medulla spinalis
segmentlerinin vertebral seviyeleri
C8 segmenti
C7 vertebra
T6 segmenti
T4 vertebra
T12 segmenti
T9 vertebra
L5 segmenti
T12 vertebra
Sakral ve koksigeal L1 vertebra
segmentler
karşısındadır
Servikal segmentler bir
üstündeki vertebranın,
üst torakal segmentler
iki üstündeki
vertebranın, alt torakal
segmentler üç üstündeki
vertebranın, lumbal ve
sakral segmentler de
dört yada beş üstündeki
vertebranın
karşısındadır.
Nn. spinales: 31 çift
 Tüm medulla spinalis
uzunluğu
boyunca,anterior
(motor) ve posterior
(sensoria-duysal)
köklerle medulla
spinalis’e tutunan
sinirlerdir.
Nn. Spinales
 nn. cervicales: 8 çift
 nn. thoracici: 12 çift
 nn. lumbales: 5 çift
 nn. sacrales: 5 çift
 n. coccygeus): 1 çift
Nn. Spinales
 nn. cervicales: 8 çift
 nn. thoracici: 12 çift
 nn. lumbales: 5 çift
 nn. sacrales: 5 çift
 n. coccygeus): 1 çift
Radix anterior ve radix posterior
 Her bir kök medulla
spinalis’e, medulla
spinalis’teki kendi
seviyesine denk gelen
segmente, bir seri
kökçüklerle bağlanır.
 Her bir posterior kökün bir
posterior kök
ganglionu(ganglion
spinale) vardır.
Radix anterior (Ventral root)
 Spinal sinirlerin ön kökleri
(radix anterior), sulcus
anterolateralis'ten medulla
spinalis'i terk eder.
Radix posterior (Dorsal root)
 Arka kökleri (radix
posterior) ise sulcus
posterolateralis'ten
medulla spinalis'e
girer.
 Radix posterior'u,
ganglion spinale'de
bulunan
pseudounipolar
nöronların medulla
spinalis'e giren
merkezi uzantıları
yapar.
Ganglion spinale (arka kök ganglionu)
 Spinal sinirlerin radix
posterior'lan üzerinde,
foramen
intervertebrale'dedir.
 Ancak birinci spinal
ganglion, atlas'ın arkusu
üzerinde, ikinci spinal
ganglion ise axis'in
arkusu üzerindedir.
 Sakral spinal
ganglionlar, sakral kanal
içindedir.
Gövdeyle ilgili tüm duyuların birinci
nöronları ganglion spinale'lerdedir.
Ramus anterior &Ramus posterior
 İki kök, foramen
intervertébrale'de
birleşerek spinal siniri
oluşturur.
Foramen intervertebrale
Ramus anterior &Ramus posterior
 Yaklaşık 1 cm
uzunluğunda olan spinal
sinir, foramen
intervertébrale'den
çıkarken ramus anterior
ve ramus posterior
denilen iki dala ayrılır.
 Medulla spinalis’in
sonlandığı conus
medullaris (L1 vertebra
düzeyi)seviyesinin altında
spinal sinirleri oluşturacak
olan kökler, ilgili oldukları
intervertebral foramene
kadar kökler şeklinde
ilerlerler.
 Bu köklerin tamamına
cauda equina denir.
 Medulla spinalis’in
sonlandığı conus
medullaris (L1 vertebra
düzeyi)seviyesinin altında
spinal sinirleri oluşturacak
olan kökler, ilgili oldukları
intervertebral foramene
kadar kökler şeklinde
ilerlerler.
 Bu köklerin tamamına
cauda equina denir.
En kalın spinal sinir S1, en küçük
olanı ise koksigeal spinal sinirdir.
Servikal spinal sinirler
 Servikal bölgede her bir
spinal sinir, karşılık
geldiği vertebranın
üstündeki foramen
intervertebrale'den
geçerek, vertebral kanalı
terk eder. Sadece C1
spinal sinir, foramen
intervertebrale'den
geçmez. Oksipital
kemik ile atlas arasından
geçer
Spinal sinirler
 Yedi tane servikal vertebra
olduğu için, C8 spinal sinir,
C7-T1 arasındaki foramen
intervertebrale'den geçer.
 T1-L5 spinal sinirler, karşılık
geldiği vertebranın altındaki
foramen intervertebrale'den
geçerek vertebral kanalı terk
eder. Buna göre; T3 spinal
sinir, T3 vertebranın
altındaki foramen
intervertebrale'den geçer
(diğer bir ifadeyle T3 ile T4
arasından geçer).
 S5 spinal
sinir ile Co,
spinal sinir,
hiatus
sacralis'ten
geçer.
Ramus posterior
 Ön dallardan daha
küçük
 Doğrudan arkaya yönelir
 1. servikal ve 4. ve 5.
sakral ve koksigeal
sinirlerin ki hariç diğer
tüm spinal sinirlerin
ramus posterior’ları
medial ve dallara
ayrılırak, gövdenin arka
bölümünün (derin sırt
kaslarının ve derinin
innervasyonunu sağlar
 Hem duysal, hem motor
lif içerir (mikst)
PLEXUS’LAR
 T2-T12 spinal sinirler
hariç, diğer spinal
sinirlerin ramus
anterior'ları birleşerek
pleksuslar oluşturur.
Plexus’lar
 C1-4’ün ön dalları: Plexus cervicalis
 C5-T1’ün ön dalları: Plexus
brachialis
 T2-12: İnterkostal sinirler (Kostalar
olduğu için plexus yapamazlar)
 L1-4’ün ön dalları: : Plexus lumbalis
 L4’ün ön dalından gelen bir dal ile
L5’in ön dalının ve S1’in ön dalının
birleşimi sonucu oluşan truncus
lumbosacralis ile S2-4’ün birleşimi
ile oluşan plexus sacralis
N. INTERCOSTALIS
Torakal
spinal
sinirlerin
ramus
anterior'ları
DERMATOM
 Bir spinal sinir
tarafından duyusu
taşınan deri alanına
dermatom denir.
 Spinal sinir sayısı 31 çift
olmasına rağmen 30 çift
dermatom alanı vardır.
C, spinal sinirin deri
dalı olmadığı için,
dermatom alanı da
yoktur.
DERMATOMLAR
BAZI VÜCUT BÖLÜMLERİNİN DERMATOM ALANLARI
Spinal
Sinir
Dermatom Alanı
c6
El başparmağı
c7
işaret ve orta parmak
c8
Yüzük ve küçük parmak
T4
T7
T10
L1
Erkeklerde ve puberte öncesi
kızlarda meme uçları
Processus xiphoideus'un üstü
Umbilikal bölge
Inguinal ligamentin üstü, dış
genital organların proksimal
bölümleri ve suprapubik bölge
s3
Dış genital organların distal
bölümleri
L4
Ayağın ve ayak başparmağının
medial kenarı
s1
Ayağın ve ayak küçük parmağının
lateral kenarı
L5
L4 ile S 1 arası ayak bölümü
S5 –Co1
s4
Anüs
Perianal bölge
Sempatik presinaptik lifler
 Sempatik sinir
sistemine ait
presinaptik
nöronlar, medulla
spinalis’in T1-L2
segmentlerindeki
nucleus
intermediolatera
lis’te bulunur.
 Nucleus intermediolateralis’ten başlayan presinaptik
sempatik aksonlar, radix anterior’lar içerisinde
seyrederek medulla spinalis’i terk eder ve spinal sinirlere
katılır.
 Sempatik aksonlar daha
sonra spinal sinirlerden
ayrılarak ramus
communicans albus’ları
oluşturur
 Columna vertebralis’in iki
tarafında uzanan truncus
sympatheticus’a ait olan
ganglionlara
(paravertebral
ganglionlar) giderler.
 Sempatik aksonlar daha
sonra spinal sinirlerden
ayrılarak ramus
communicans
albus’ları oluşturur
 Columna vertebralis’in
iki tarafında uzanan
truncus sympatheticus’a
ait olan ganglionlara
(paravertebral
ganglionlar) giderler.
 Presinaptik sempatik
aksonların bir kısmı
truncus
sympatheticus
içerisindeki
ganglionlarda
(paravertebral) sinaps
yapar; bir kısmı ise
burada sinaps
yapmadan geçerek n.
splanchnicus’ları
oluşturur.
 N. splanchnicus’lar
içerisindeki presinaptik
sempatik aksonlar,
abdomende yer alan
prevertebral
ganglionlarda (ganglia
coeliaca, ganglion
mesentericum superius,
ganglion mesentericum
inferius, ganglia
aorticorenalia) veya
sekonder pleksusların
içerisinde yer alan
ganglionlarda sinaps
yapar.
SEMPATIK SISTEM
Ramus communicans albus, sadece
sempatik
hücrelerin yer aldığı medulla spinalis
segmentlerinde bulunur ve 14 çifttir
(T1-L2).
SEMPATİK SİSTEM
 Simpatik gangliondaki
postsinaptik nöronların
bazı lifleri, ramus
communicans griseus
aracılığı ile spinal sinire
geçerek, derideki ter
bezleri ve kan
damarlarına gider.
 Bu yüzden ramus
communicans
griseus’ların sayısı spinal
sinir sayısı (31 çift)
kadardır.
SEMPATİK SİSTEM
 Simpatik gangliondaki
postsinaptik nöronların
bazı lifleri, ramus
communicans griseus
aracılığı ile spinal sinire
geçerek, derideki ter
bezleri ve kan
damarlarına gider.
 Bu yüzden ramus
communicans
griseus’ların sayısı spinal
sinir sayısı (31 çift)
kadardır.
Ramus communicans griseus
Ramus communicans griseus
Ramus communicans griseus (31 çift)
 Ganglion cervicale
superius’dan ayrılan
postsinaptik lifler ilk 3 veya
4 spinal sinirlere
 Ganglion cervicale
medius’dan ayrılan
postsinaptik lifler 5.ve 6
spinal sinilerre
 Ganglion
cervicothoracicum (stellat
gang)’dan ayrılan
postsinaptik lifler alt
servikal ve üst torasik
spinal sinirlere
Fasciculus longitudinalis dorsalis&
tractus
hypothalamospinalis
 Hypothalamus’tan başlayan




lifler, beyin sapının
periakuaduktal gri maddesinin
içinden medulla spinalis’e (T1
nucleus
intermediolateralis)doğru
ilerler
Beyinsapındaki
parasympathetic nucleuslar
Thoraco-lumbar preganglionik
sympathetic neuronlar
Lumbo-sacral preganglionik
parasympathetic neuronlar
FLD’in dışında aşağı doğru
inen hipotalamik lifler de var
OTONOM GANGLİON
 sempatik zincirdeki
paravertebral
(sempatik)
ganglionlar, aorta
abdominalis'in ana
dallarının orijinlerindeki
prevertebral
ganglionlar, organların
yakınındaki terminal
ganglionlar, organların
duvarlarındaki mural
ganglionlar ve
parasempatik
ganglionlardır (gang.
ciliare, gang. oticum,
gang.
pterygopalatinum,
gang.
submandibulare).
 Tipik bir spinal sinir;
somatik efferent (SE,
motor), genel somatik
afferent (GSA, duyu),
genel visseral efferent
(GVE, otonom) ve
genel visseral afferent
(GVA, organ duyusu)
lifler içerir.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel somatik afferent
(GSA) (somatic sensory)
lifler; bütün spinal
sinirlerde ve bazı kranyal
sinirlerde (V,VII,IX,X)
bulunur.
 Eksteroseptif duyular (ağrı,
ısı, dokunma ve basınç) ile
kas, tendon ve eklemlerden
proprioseptif duyuyu taşır.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Özel somatik afferent
(ÖSA) lifler; görme,
duyma ve denge ile
ilgili
 Sadece II ve VIII nci
kraniyal sinirde
bulunur.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel visseral afferent
(GVA) (visceral
sensory)lifler; bütün
spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (VII,
IX, X) bulunur. GVE liflerle
birlikte seyrederler.
 İç organlardan,
damarlardan ve bezlerden
duyu taşır. Sindirim
sisteminin motilitesi,
kimyasal ve mekanik
durumu, ağrı, dolma ve
boşalması ile ilgili duyuları
taşır.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel visseral afferent
(GVA) (visceral
sensory)lifler; bütün
spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (VII, IX,
X) bulunur. GVE liflerle
birlikte seyrederler.
 Bu duyular, bulbus'ta
bulunan nucleus tractus
solitarius'a getirilir.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Özel visseral afferent
(ÖVA) lifler; koku ve tat
duyusunu taşıyan
kranyal sinirlerde vardır.
Koku duyusu I, tat
duyusu ise; VII, IX ve X
ncu kranyal sinirlerle
taşınır.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Somatik efferent (SE)
lifler; çizgili (iskelet)
kaslara gider. Bütün spinal
sinirlerde ve bazı kranyal
sinirlerde (III, IV, VI, XII)
bulunan motor liflerdir.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Genel visseral efferent
(GVE) lifler; otonom
lifleri temsil eder. Bütün
spinal sinirlerde ve III, VII,
IX ve X ncu kranyal
sinirlerde bulunur.
Damarların ve organların
düz kasları ile bezlerini
çalıştırır.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Özel visseral efferent
(ÖVE) lifler; arcus
branchialis
mezoderminden gelişen
çizgili kasları (larinks,
farinks, yumuşak damak,
mimik ve çiğneme)
uyarır. V, VII, IX, X ve XI
nci kranyal sinirlerde
bulunur.