kanatlı sektör raporu

DİTSO
Kanatlı Sektörü – Üretim ve Dış Ticaret
RAPORU
Bu kadar büyük sermayeleri, çok büyük riskler altında yönetmek hakikaten ciddi bir
beceri işi. Bu işin riski çok büyük, cirolar çok büyük fakat buna karşın getirisi bazen
sıfırın da altında...
Bu yıl içinde sektör kârlılık bakımından büyük zorluklar yaşadı. Bir yandan üretim arttı fakat
diğer yandan kârlılıklar sıfır noktasına yaklaştı. Bazen sıfırın altına indiği durumlar da oldu.
Tabii ki burada sektörün bilançosunu tartışacak değiliz. Ama şu da bir gerçek ki bu kadar
büyük sermayeleri, çok büyük riskler altında yönetmek hakikaten ciddi bir beceri işi. Bu işin
riski çok büyük, cirolar çok büyük fakat buna karşın getirisi bazen sıfırın da altında. Yani
sektör, getiri bir yana, götürüden dolayı büyük sıkıntı içinde. Sermayeler eriyor.
Sektörümüzden bir yıldız daha kaydı. Şeker Piliç’e yazık oldu. Bor ailesine geçmiş olsun
dileklerimi iletiyorum.
Kanatlı eti ve yumurta üretiminde en büyük darboğaz yeni kümeslerin yapılması için gereken
izinlerin alınması konusunda yoğunlaşmaktaydı. 2012 yılında buna bir de sektörün karşı
karşıya olduğu hastalıklarla ilgili durumları eklemek gerekecektir. Kümes yetersizliği ve
üretim artışının devam ettirilme azmi bir araya gelince devre aralarının sıkıştırılması
gerekmekte ve bu da kaçınılmaz olarak biyogüvenlik uygulamalarının gevşetilmesi sonucunu
doğurmaktadır. Gübrenin giderilmesi ve kümes temizlik ve dezenfeksiyonunun gereği gibi
yapılması ihmal edilince, etkin dezenfektanların kullanımına gereken özen gösterilmeyince
yani biyogüvenlik önlemlerinin gevşetilmesi gündeme gelince bu durum doğa tarafından asla
affedilmemekte ve sonuç artan hastalıklar olarak ortaya çıkmaktadır. Kanatlı sektörünün 2012
senesindeki en büyük sorununun hastalıkların artmış olduğunu söylemek kesinlikle bir abartı
olmayacaktır.
Kanatlı Eti Üretimi
Sektör 2012 yılını iyi-kötü geride bıraktı. 2011 yılında toplam kanatlı eti üretimi BESDBİR’in sektör raporuna göre 1.727.000 ton olmuştur. Bu rakamın 1.625.000 tonu piliç eti,
32.000 tonu hindi eti üretimi ve 70.000 tonu da köy tavuğu ve çıkma yaşlı yumurta tavuğu eti
olmuştur. Bu üretim miktarıyla fert başı kanatlı eti tüketimi 20.66 kg’a yükselmiştir. Üretim
miktarı 2012 yılı için BESD-BİR tarafından 1.770.000 ton piliç eti, 34.000 ton hindi eti ve
72.500 ton da diğer kanatlı etleri olmak üzere toplam 1.876.500 ton olacak şekilde tahmin
edilmişti. Ancak TÜİK tarafından yayınlanan istatistik raporlarına göre 2012 yılı ilk 11 ayı
toplam kanatlı eti üretimi 1.576.556 ton olup aylık ortalama üretim miktarı olan 143.323 ton
Aralık ayı üretimi olarak ilave edildiğinde toplam 1.720.000 ton civarında olacağı
hesaplanabilir. Bu rakam BESD-BİR tahminlerinden (1.770.000 ton) %3 daha düşüktür. 2012
yılında viral hastalıklarda biraz artış görülmüş olup bunun üretime yansıması göz önüne
alındığında piliç eti üretim artışının geçen yıla oranla % 6 civarında kalmış olduğunu tahmin
etmek güç olmayacaktır. Buna göre 2012 yılında piliç eti üretiminin 1.720.000 ton, hindi
üretiminin 34.000 ton ve diğer kanatlı etleri üretiminin de 72.500 ton civarında olduğu ve
toplam kanatlı eti üretiminin de 1.826.500 ton olduğu hesaplanabilir (Tablo-1).
Tablo-1 Kanatlı Eti Üretimi (ton) ve Üretim Artışı (%)
BESD-BİR kayıtları; (1) Sektörel tahmin; (2)2012 yılı TÜİK tahmini; (3) Sektörel tahmin; (4)
Sektörel tahmin
Yumurta Üretimi
Yumurta sektörü 2012 yılında bir önceki yıla yakın bir büyüme göstermiştir. TÜİK istatistik
raporlarına göre 2012 yılı ilk 11 ayı toplam yumurta üretimi 13.507.317.000 adet olmuştur.
Aylık ortalama üretim miktarı olan 1.227.938.000 adet yumurta Aralık ayı üretimi olarak
ilave edildiğinde 2012 yılı toplam üretiminin 14.735.255.000 adet yani yaklaşık olarak 15
milyar adet civarında olacağı hesaplanabilir. YUM-BİR tarafından yapılan üretim
tahminlerinin, TUİK istatistiklerinden biraz daha yüksek olduğu görülmektedir. TÜİK
rakamlarında 2009 yılından önceki üretim rakamlarında köy tavuğu yumurtaları da dahil
olduğundan yeknesaklığın sağlanması için bundan sonraki yorumlarda YUM-BİR verilerini
kullanarak devam etmekte yarar olacağı kanısındayım (Tablo-2).
Tablo-2 Yumurta Üretimi ve Üretim Artış Yüzdesi
Kanatlı eti ihracatı konusunda ABD Tarım Bakanlığı FSIS Departmanı Ekim 2012 tarihli
değerlendirmelerine (Watt Executive Guide-2012 bu verileri dayanak olarak gösteriyor) göre
2012 yılı için Türkiye dünyanın en büyük 6.ncı ihracatçı ülkesi konumuna yükselmiştir.
Ülkemizin dışından yapılan bu tespit yansız bir tespit olması dolayısıyla oldukça önemli bir
pozisyondur. Amerikan Tarım Bakanlığı’na göre dünyadaki en büyük ihracatçı ülkeler 2012
yılında sırasıyla Brezilya, ABD, AB27, Tayland, Çin, Arjantin ve Türkiye olmuştur.
Kanatlı Eti İhracatı
ABD Tarım Bakanlığı’nın Livestock and Poultry-World Markets and Trade isimli Ekim-2012
tarihli raporunda aşağıdaki bilgi verilmektedir;
“Türkiye’nin üretiminin 1,7 milyon tona yükseleceği tahmin edilmektedir. Bu üretim iç ve dış
piyasalardaki büyük talep artışıyla desteklenmektedir. Türkiye’nin üretimi Orta-Doğu
bölgesinin devamlı olarak artan talebi ve iç piyasadaki kırmızı et üretim miktarındaki
eksikliklerin giderilmesi amacıyla oluşan iç talep nedeniyle artmaktadır.”
Yine aynı raporda devamla;
“Türkiye’nin ihracatının %4 artışla 260.000 tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Türkiye’nin
Orta-Doğuda gelişmekte olan ihracat pazarına genişleyeceği beklenmektedir. Türkiye’nin en
büyük ihracatını doğrudan Irak’a yapması ABD’nin ve Brezilya’nın pazar payını azaltmaya
devam etmektedir. İhracat kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak yapılmakta olan büyük
yatırımlar gelişmekte olan Libya gibi pazarlarda Türkiye’nin rekabetçiliğini artıracaktır.”
denilmektedir.
2005 yılından itibaren tüm kanatlı eti ihracat rakamlarını karşılaştırdığımızda ihracat artışında
müthiş bir tablo (Tablo-3) ortaya çıkmaktadır.
Tablo-3 Tüm Kanatlı Eti İhracatı-2005-2012 (Ayak dahil)
Ege İhracatçı Birlikleri verileri
2012 yılında 2011 yılına göre ihracat miktarındaki artış %31,63 ve ihracat gelirindeki artış
oranı da %38,42 civarında gerçekleşmiştir. Bu çok önemli bir gelişmedir.
Kanatlı eti ihracatında Türkiye’nin en büyük pazarı kesin olarak Irak’tır. 2012 yılında Irak’a
ayak hariç toplam 178.602 ton kanatlı eti ihraç edilmiş, birim ihraç fiyatı 2.074$/ton olmuş ve
toplam 370.439.501$ ihracat geliri elde edilmiştir. Tavuk-ayağı ihracatı hariç tutulduğunda
miktar bazında en çok ihracat yapılan ilk 10 ülke sıralamasındaki sonuçlar tabloda (Tablo-4)
görülmektedir.
Tablo-4 Kanatlı Etinde Miktar Olarak (Ayak Hariç)
2012 Yılı En Büyük İlk 10 İhraç Pazarımız
Ege İhracatçı Birlikleri verileri
Bu ihracat tablolarını birlikte yorumladığımız zaman bütün piliç ihracatı konusunda geçen
yılda olduğu gibi Irak pazarının yine de en iyi pazar olma özelliğini koruduğu ortaya
çıkmaktadır. Ton başına ortalama 2.074$ ihracat fiyatı dünya ortalamalarının üzerinde bir
fiyattır ve Türk piliç etinin 2012 yılında da tercih edilen bir ürün olduğunu göstermektedir. En
ekstrem ihraç fiyatları Arnavutluk’a yapılan ihracatta 9.418$/ton, Lübnan’a yapılan ihracatta
7.716$/ton ve Nijerya’ya yapılan ihracatta 5.161$/ton olarak ortaya çıkmıştır. Bu ihraç
fiyatları çok az miktardaki ürün ihracatlarına ait olduğundan dolayı hiçbir önem arz
etmemektedir.
Suudi Arabistan’a 2011 yılında 5 ton ileri işlenmiş kanatlı eti ve 15 ton sosis ve benzeri
ürünler olmak üzere toplam 20 ton ihracat yapılmıştı. Suudi Arabistan pazarı Türkiye
açısından potansiyel önemi yüksek olan bir pazar olarak düşünülmüştü. 2012 yılında 804 ton
çiğ kanatlı eti 2.519$/ton, 124 ton sosis ve benzeri ürünler 1.508$/ton fiyattan, 198 ton diğer
ileri işlenmiş ürünler 4.044$/ton fiyattan ihraç edilmiştir. Bu ihracatlar miktar olarak önemsiz
düzeyde gerçekleşmiş olup deneme mahiyetinde yapılmış olan ihracatlar olduğu anlaşılmakta
ve Suudi Arabistan piyasasının çok kolay bir pazar olmayacağı izlenimini vermektedir.
Önemli olduğunu düşündüğümüz bazı dış pazarlarımızda 2012 yılında 2011 yılına göre
meydana gelen artış yüzdesi miktar olarak Irak %41; İran %114; Kongo %67; Tacikistan
%22; Libya %40; Özbekistan %22 olmuştur. Artışlar ton başı birim fiyatları olarak Irak %2,5;
İran %5,4; Kongo %11; Tacikistan %9,9; Libya %1,3; Özbekistan %18,2 olmuştur.
Sektörümüz için 2013 yılında önem verilmesi gereken pazarlar olarak Irak, İran ve Libya
özellikle öne çıkan pazarlar görünümündedir.
Kanatlı eti ticaretinde dünyanın en önemli bölgesi Orta-Doğu bölgesidir. Bu bölgenin kanatlı
eti açısından ithalat potansiyeli Index Mundi web sitesinde ülkeler bazında güncellenmiştir.
Sitenin incelenmesinden anlaşılacağı üzere 2013 yılında körfez ülkelerinin ithalat potansiyeli
küçük artışlarla devam edecektir. Türk kanatlı eti üreticilerinin Orta-Doğu’nun bu potansiyel
pazar pastasından aldığı payı artırmak için bu sene de yine çanta elde dolaşması
gerekmektedir.
Ayak ihracatında geçen yıla göre dikkat çeken husus miktarın %15 ve birim satış fiyatının
%34 oranında düşmüş olduğudur. Çin’in bu sene ayak ithal etmemiş olması da dikkat çeken
bir başka husustur. Buna rağmen tavukayağı ihracatında pazarımız eskiden olduğu gibi yine
Uzak-Doğu’dur (Tablo-5).
Tablo-5 Yıllar İtibariyle Ayak İhracatı (ton ve $)
Ege İhracatçı Birlikleri verileri
Yumurta İhracatı
2012 yılında 2011’e oranla miktar olarak sofralık yumurta ihracatı %18 oranında artmıştır
(Tablo-6).
Tablo-6 Sofralık Yumurta İhracatı-2006-2012 (adet)
Ege İhracatçı Birlikleri verileri
Sofralık yumurta ihracatının miktar olarak büyüklüğü bakımından sıraladığımız zaman en
büyük pazarımızın yine Irak olduğu görülmektedir (Tablo-7). Irak’ı %98 oranında daha düşük
olmak üzere İsrail izlemektedir. Yumurta ihracatında dikkat çekici olan durum ihraç
fiyatlarının geçen sene de olduğu gibi ülkeden ülkeye büyük farklılıklar göstermiyor
olmasıdır. Bunun sebebi yumurta konusunda damızlık ve kuluçkalık yumurtalar göz önünde
bulundurulmadığı için ürün farklılaşmasının olmamasıdır.
Tablo-7 2012 Yılı Sofralık Yumurta İhracatı Ülke Sıralaması
Ege İhracatçı Birlikleri verileri
Önümüzdeki günlerde yumurta ihracatında Irak, İran, Azerbaycan, Türkmenistan ve Libya
potansiyel olarak önemli pazarlar olma niteliğini korumaktadırlar.
arastirma.tarim.gov.tr/tepge/.../KANATLI_URUN_RAPORU_2014.pdf