MEVCUT DURUM

TÜRKİYE’DE SAAT DİLİMİNE ESAS
MERİDYEN KULLANIMININ
DEĞİŞİKLİĞİNE İLİŞKİN
ÇALIŞMA TASLAĞI
SADIK BADAK
EKİM - 2008
GİRİŞ
Türkiye’de saat dilimine esas meridyen kullanımına ilişkin çalışma taslağı, ülkemizde yaz döneminde
yedi ay kullanılan saat dilimine esas olan meridyenin
(Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu
meridyeni) 12 ay boyunca kullanılmasını önermektedir.
Çalışmamızın içeriğinde, Ülkemizin Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeni 12 ay boyunca
saat dilimine esas meridyen olarak kullanması ile (saatler sene içinde ileri ve geri alınmayacak) elde
edilecek avantajlar ve nedenler bulunmaktadır.
DÜNYADA VE TÜRKİYEDE SAATE ESAS MERDİYENLER
Genellikler ülkeler, güneş enerjisinden daha fazla yararlanmak ve enerji tasarrufu sağlamak amacıyla,
kendi coğrafyalarına göre en doğusundaki meridyeni esas alarak saatlerini düzenlemektedirler.
Yunanistan, Bulgaristan ve İspanya bunun en somut örneklerindendir.
Avrupa’da kış döneminde (5 ay) üç, yaz döneminde (7 ay) dört farklı saat dilimi kullanılmaktadır.
Avrupa’nın neredeyse tamamı UTC+1 olarak bilinen zaman dilimini kullanmaktadır. Yunanistan,
Bulgaristan, Finlandiya gibi Doğu Avrupa Ülkeleri ise UTC+2 zaman dilimini kullanmaktadır. Bu saat
dilimini kullanan ülkeler, İzmit'ten geçen 30° doğu meridyenini esas almaktadırlar. Yaz saati
uygulamasında ise Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyenini kullanmaktadırlar. Ülkemizde
coğrafi olarak batısında bulunan ülkeler ile aynı meridyeni kullanmaktadır. UTC+2 dilimini kullanan
bütün ülkelerde saate esas alınan meridyen hepsinin (ülkemiz hariç) doğusunda kalmaktadır. Ülkemiz
açısından bu durum, yukarıda bahsettiğimiz enerji verimliliği sağlamak amacıyla ülkenin doğusundan
geçen meridyenin esas olarak kullanılması ilkesi ile büyük bir çelişki göstermektedir.
1
AVRUPA’DA KULLANILAN MERİDYENLER VE SAAT DİLİMLERİ
Ülkemizin yakın çevresinde kullanılan meridyenler ile saat dilimleri ve bu saat dilimleri kullanan
ülkelerden bazıları aşağıda gösterilmektedir.
UTC
Zaman Dilimin
Kullana Ülkelerden
Bazıları





Birleşik Krallık
İzlanda
İrlanda
Fas
Portekiz
UTC+1 Zaman
Dilimin Kullana
Ülkelerden Bazıları









Avusturya
Belçika
Danimarka
Fransa
Almanya
İtalya
Hollanda
İspanya
İsviçre
UTC+2 Zaman
Dilimin Kullana
Ülkelerden Bazıları









Türkiye
Yunanistan
Romanya
Moldova
Finlandiya
Israil
Ukrayna
Kıbrıs
Bulgaristan
UTC+3 Zaman
Dilimin Kullana
Ülkelerden Bazıları




Moskova,
Rusya
Irak
S. Arabistan
İran
(UTC+3,30)
MEVCUT DURUM
Ülkemizde mevcut durumda esas alınan saat dilimi UTC+2'dir. İzmit'in doğusundan geçen 30° doğu
meridyeni Türkiye saati için esas kabul edilir. Yaz saati uygulaması olduğu dönemde ise UTC+3'tür.
Yani Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyenidir. Yaz saati ile kastedilen zaman dilimi ise;
mart ayının son pazar günü başlayıp, ekim ayının son pazar günü biten 7 aylık uygulamadır. Bu
uygulamanın ülkemizde kış döneminde de (5 ay) sürmesi önerilmektedir.
Ülkemizde kış saati uygulanmasında 30° doğu meridyeni kullanılması sebebi ile, tüm illerimizde hava
çok erken kararmakta, ticari ve sivil amaçlı aydınlatma için elektrik kullanımı artmakta, üretim ve
ticaret azalmakta, bu durum işletmelerin yatırım ve işletme verimliliğini olumsuz etkilemektedir. Bu
durum Ankara’nın doğusunda bulunan illerimizde ise çok daha fazla hissedilmektedir.
2
5 ay boyunca havanın erken kararması, özellikle endüstrileşmiş illerimizde çalışanlarımızı karanlıkta
mesai sonu trafik keşmekeşine sokmakta, sosyal ve psikolojik olumsuzlukları arttırmakta, iç ticaretin
de olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır.
ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Ülkemizde esas alınan saat dilimin İzmit'in doğusundan geçen 30° doğu meridyeni yerine,
Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeninin esas saat dilimi olarak kullanılmasıdır. Bir başka
deyişle; yaz saatinin 5 aylık kış döneminde de devam ettirilmesidir.
Ülkemizde şu anda kullanılan saat diliminde özellikle kış aylarında güneşin havada kalması ile çalışma
saatleri arasında farklılık bulunmaktadır. Örneğin aralık ayında ortalama olarak güneşin doğuşu 06:30,
güneşin batışı ise 16:00 civarındadır. Çalışma saatleri göz önüne alındığında güneşin 16:00’da batması
ile işyerlerinde ve sosyal hayatta önemli bir enerji kaybı meydana gelmektedir. Fakat öngörülen
sistemde bir saat kazanılacağı için güneşin batışı 17:00 civarında olacaktır. Bununla 5 aylık bir sürede
sağlanabilecek olan enerji tasarrufu 100 milyon USD’yi bulacaktır.
Kış döneminde 45° doğu meridyenini kullanılarak, Yaz saati uygulamasına devam edilmesi
durumunda ise yaz aylarında da yine güneş ışığından özellikle sosyal hayatta daha fazla yararlanma
sağlanacaktır. Yaz saati uygulandığında mayıs ayında İstanbul’da güneş 20:40 civarında batmakta
iken, Paris’te güneş 21:40 civarında batmaktadır. Bu durum diğer Avrupa Ülkelerine göre yaz saati
uygulamasından da etkili şekilde yararlanamadığımızı göstermektedir.
EKONOMİ AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
 Ülkemizde yaz saati uygulaması ile sadece 7 aylık dönemde yılda 132 milyon USD'yi bulan
tasarruf sağlanmaktadır. Öngörülen bu çalışma ile temel amaç 5 ayda da devam ettirmektir.
 Yeni sistemle saat dilimine esas olarak kullanılacak meridyenin Doğubeyazıt üzerinden geçen
45° doğu meridyeninin olması durumunda ilave 100 milyon USD tasarruf daha
öngörülmektedir. Bu rakam yaklaşık olarak 5 adet orta ölçekli bir elektrik santralinin maliyet
bedelidir.
3
DIŞ TİCARET AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Ülkemiz Dünya’nın 195 ülkesinin hemen tamamı ile ticari ilişki içerisindedir. Dış ticaret hacmimiz
2008 yılında 330 milyar USD civarındadır. 1999 – 2008 dönemine baktığımızda dış ticaretimizin
önemli ağırlığını oluşturan ithalatımız içerisinde AB ülkelerinin payı azalmakta, buna karşın Uzak
Doğu ülkelerinden yaptığımız ithalatın arttığı görülmektedir. Yine aynı dönemde ihracatımızda ise AB
ülkelerinin payı yine azalmakta bununla beraber Rusya ve özellikle Asya ülkelerine olan ihracatımızda
önemli artışlar olmaktadır. Dış ticaretimizde 10 yıl içinde bölgesel değişim %15 – 25 mertebesindedir.
Pazar yapısındaki, Teknoloji dünyasındaki son gelişmeler bu değişimin sürerek 15 yıl içinde
dengeleneceğini göstermektedir. Aşağıdaki tablolarda ülkemizin ihracat ve ithalatının bölgelere göre
değişimleri net olarak da görülmektedir.
GENEL İHRACAT TOPLAMI
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
AB (27)
58%
56%
56%
57%
58%
58%
56%
56%
56%
48%
Diğer Avrupa
7%
7%
7%
7%
7%
7%
8%
9%
10%
12%
AMERİKA
11%
13%
12%
11%
9%
9%
8%
7%
5%
5%
18%
19%
25%
14%
14%
15%
15%
17%
17%
18%
ASYA
Tablo 1: Yıllar İtibari İle Ülkemizin İhracatımızın Bölgelere Göre Yüzdesel Dağılımı
GENEL İTHALAT TOPLAMI
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
AB (27)
55%
52%
48%
50%
51%
49%
45%
43%
40%
37%
Diğer Avrupa
10%
11%
14%
15%
15%
16%
17%
18%
20%
22%
AMERİKA
9%
9%
9%
8%
7%
7%
7%
7%
7%
9%
27%
28%
18%
19%
19%
19%
20%
22%
24%
26%
ASYA
(http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/IstatistikDb/eko04.xls’den derlenmiştir.)
Tablo 2: Yıllar İtibari İle Ülkemizin İthalatının Bölgelere Göre Yüzdesel Dağılımı
SOSYAL HAYAT AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Öngörülen sistemle, vatandaşlarımız yaz ve kış aylarında güneşi 1 saat daha fazla kullanacaklardır.
Özellikle kış aylarında büyük şehirlerde çalışanlar karanlıkta yolları doldurmakta ve halk trafik
problemleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca yeni sitemle kazanılan 1 saat ile çalışanlar,
akşamüstü aileleri ile dinlenme, alışveriş zamanı kazanacaklardır. Bu durum motivasyonu olumlu
yönde etkileyecek dolayısı ile verimlilik artacaktır.
4
SONUÇ OLARAK;
Enerjinin bu kadar değerli bir hal aldığı ve Kyoto anlaşması ile enerji tasarrufu ve iklim değişikliği ile
bağlayıcı kararların alındığı günümüzde, ülke olarak elimizde önemli bir imkân bulunmaktadır.
Öngörülen sistem ile ülkemiz ciddi bir enerji tasarrufu sağlamaktadır.
Dünya ülkelerine baktığımız zaman, ülkeler kullandıkları temel saatlerini genellikle dış ticaret
yapılarına göre değil en etkin şekilde güneşten yararlanabilecekleri saat dilimine göre belirlemektedir.
Örneğin Fransa yazın Kütahya'dan geçeni, kışın İsviçre yakınlarından geçen meridyeni dikkate alıyor.
Her ülkenin yaptığı gibi ülkemizde, saatlerin tüm dünya ile ilişkilerimizi gözeterek güneşten en çok
yararlanacağımız şekilde düzenlenmesi, ülkemizin milli menfaatleri açısından önemlidir.
Ülkemizde saat dilimine esas alınan İzmit'in doğusundan geçen 30° doğu meridyeni yerine,
Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeninin esas saat dilimi olarak belirlenmesi ile, ülkemiz
ile Atina arasında 1, Paris ile 2 saat fark olacaktır. ABD’nin kendi içinde 7, Rusya’nın kendi içinde 11
saat fark bulunmaktadır.
5