İndirin - Fen Merkezi

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
 Beslenme
 Boşaltım
 Üreme
 Büyüme
 Uyarıları algılama ve cevap verme
 Hareket
 Solunum
 Hücreli yapı
Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde
hücre şekillerinin genelde yuvarlak olduğu
gözlemlenir.
CANLILIK HÜCRE İLE BAŞLAR
Canlıların vücudunu oluşturan en küçük canlı
yapı birimine hücre denir. Hücreler mikroskop
yardımı ile incelenir. Hücreler, solunum,
boşaltım, sentez ve büyüme gibi canlılık
özelliklerini gösterirler.
Bitki hücreleri mikroskop ile incelendiğinde
şekillerinin genellikle köşeli olduğu gözlenir.
Hayvan Hücresi
Bir hücre genel olarak dıştan içe doğru hücre zarı,
sitoplâzma ve çekirdek olmak üzere üç bölümden
oluşmuştur.
Bitki hücresi
HÜCRE ZARI: Hücre zarı, hücre içindeki çekirdek
ve sitoplazmanın dışarıya dağılmasını engelleyen
hücreyi dış kısımdan saran bir zardır.
 Sitoplâzmayı sararak hücreye şekil verir
 Hücreye giren ve çıkan maddeleri kontrol
eder.
 Hücreyi dış etkilere karşı korur.
 Hücreye madde giriş ve çıkışını sağlar.
 Hücre zarı ince bir zardır.
 Yapısında protein, yağ ve karbonhidrat
vardır. Seçici geçirgen bir özelliğe sahiptir.
 Esnek ve saydamdır.
 Hücre zarında maddenin giriş ve çıkışını
sağlayan POR adı verilen delikçikler vardır.
HÜCRE ÇEPERİ (Hücre Duvarı): Hücre çeperi
hücreye sertlik ve diklik kazandıran bir
yapıdır.Sadece bitki hücrelerinde bulunur.
 Hücre çeperi cansızdır.
 Hücre çeperinin seçici geçirgen özelliği
yoktur.
 Hücre çeperinde de porlar bulunur.
 Hücre çeperinin yapısında selüloz bulunur.
Selüloz bir karbonhidrat çeşididir.
SİTOPLAZMA: Hücre zarı ile çekirdek arasını
dolduran ,yarı saydam ,yarı akışkan ,yumurta akı
kıvamında bir sıvıdır.
 Sitoplazma hücredeki canlılık olaylarının
(üreme, boşaltım,sindirim,enerji üretimi )
gerçekleştirildiği yerdir.
Sitoplazmanın %65 ile %95 su oluşturur.
Bunun dışında protein,yağ, karbonhidrat,
vitamin ,inorganik maddeler, hormonlar,
enzimler ve organeller bulunur.
 Yaşamsal olayları sitoplazma içindeki
organeller gerçekleştirir.
ORGANELLER
Ribozom: tüm hücrelerde bulunan en küçük organeldir.
Görevi hücrede protein sentezi yapmaktır.
Golgi Cisimciği: Salgı maddelerini üretir ve salgıları
paketler. En çok tükürük, ter bezi ve süt bezlerinde
bulunur.
Mitekondri: Hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. En çok
kas, karaciğer ve beyin hücrelerinde bulunur.
Lizozom: Hücre içi sindirim yapar. Yaşlanmış dokuları,
mikropları ve kurbağa larvanın kuyruğunu yok eder.
Endoplazmik Retikulum: Hücre zarı ile çekirdek arasında
bulunur. Madde iletimini sağlar. Bazı maddeleri
sentezler, bazılarını ise depo eder.
Koful: Hücre içinde atık ya da fazla olan maddeleri depo
eder. Hayvan hücresinde küçük ve çok sayıda, bitki
hücresinde ise büyük ve az sayıda bulunur.
Sentrozom: 2 tane sentriyolden oluşur. Hayvan
hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görev alır.
c) Lökoplast: bitkinin ışık görmeyen kök ve yumru gibi
yerlerinde bulunur. Reksizdir, yağ, protein ve nişasta
depolar.
ÇEKİRDEK
Hücrede meydana gelen olaylar kontrolsüz değildir.
Kontrolün ve denetimin yapıldığı, yönetildiği bir
merkezdir.
Plastitler: Sadece bitki hücresinde bulunur. Kloroplast,
kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç çeşidi vardır.
a) Kloroplast: Bitkinin yeşil kısımlarında bulunur.
Fotosentezle besin ve oksijen üretir.
b) Kromoplast: Bitkiye sarı, turuncu ve kırmızı rengi
verir. Kök, çiçek, meyve ve tohum gibi yapılarda bulunur.
 Çekirdek hücrenin bütün hayatsal
faaliyetlerinin yönetildiği merkezdir.
 Çekirdek zarı çift katlıdır.
 Yapısında porlar ve ribozom bulunur.
 Çekirdek aynı zamanda hücrenin kalıtım
maddesini DNA yı taşır.
 Çekirdeğin içinde aynı zamanda çekirdekçik
bulunur. Çekirdekçik sayısı her hücrede
farklı olabilir.
 Çekirdeği çıkarılan bir hücre bir süre sonra
ölür.
Hücrelerin genellikle tek çekirdeği bulunur. Çizgili kas
hücrelerimiz çok çekirdeklidir. Kan hücrelerimizden olan
olgun alyuvar hücresinin çekirdeği bulunmaz.
Tek hücreli canlııların çekirdeği bulunmaz. Bu hücrelerin
kalıtsal bilgileri sitoplazma içine dağılmış olarak bulunur.
BİTKİ HÜCRESİ İLE HAYVAN HÜCRESİ ARASINDAKİ
FARKLAR
Çok hücreli canlılarda farklı tip hücreler bulunmaktadır.
1-Bitki hücresinde hücre dyvarı var, hayvan hücresinde
yok.
2-Bitki hücresinde kloplast var, hayvan hücresinde yok.
3-Bitki hücresinin şekli köşeli, hayvan hücresinin şekli ise
yuvarlak
4-Hayvan hücresinde sentriyol var, bitki hücresinde yok
5-Bitki hücresinde kofullar büyük ve az sayıda, hayvan
hücresinde ise küçük ve çok sayıda
6-Bazı bitki hücrelerini kendi besinini kendisi üretirken
hayvan hücreleri kendi besinini üretmezler.
ÇOK HÜCRELİ CANLILARD HÜCRE, DOKU, ORGAN,
ORGANİZMA İLİŞKİSİ
Doğadaki canlıların bazıları tek hücreli iken bazıları ise
çok hücrelidirler.
TEK HÜCRELİ CANLILAR
- Amip
- Öglena
- Pamesyum (terliksi hayvan)
- Bakteri vb
Öglena
Bakteri
Yukarıdaki resimde kedi ve bitkide bulunan farklı tip
hücreler görülmektedir.
Çok hücreli canlılardaki hücrelerin hepsi aynı yapıya ve
aynı göreve sahip değildirler. Özelleşen bu hücreler farklı
görevleri üstlenirler.
Bitkinin yapısında bitkisel dokular, hayvanların yapısında
hayvansal dokular bulunur. Bitkisel ve hayvansal dokular
birbirinden farklıdır. Farklı dokuları oluşturan hücrelerin
şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi farklıdır.
Bitkilerde parankima, koruyucu, iletim, destek ve salgı
gibi çeşitli dokular bulunur. Hayvanlarda ise epitel, kan,
yağ, destek, kemik ve salgı doku gibi çeşitli dokular
bulunur.
Amip
Paramesyum
DOKU: Belli bir yapı ve göreve sahip olan hücrelerin bir
araya gelerek oluşturdukları yapılara doku denir.
Organ: Birlikte çalışan dokulardan oluşur.
SİSTEM: Dokular bir araya gelerek sistemleri oluşturur.
ORGANİZMA: Sistemler bir araya gelerek organizmayı
oluşturur.