1 AKILCI İLAÇ SEÇİMİ ve KULLANIMI ( Yrd.Doç.Dr. İlker KELLE

AKILCI İLAÇ SEÇİMİ ve KULLANIMI ( Yrd.Doç.Dr. İlker KELLE)
Giderek artan sayıda ruhsatlı ilaç…
* Tedavisi olanaksız hastalıklar için yeni
ilaç(lar) geliştirilmesi
* Var olan ilaçların daha etkin ve güvenilir
seçeneklerinin üretilmesi
•
İlk kez 1985 ‘te gündeme gelmiş bir kavram
•
Tanım: “Hastaların klinik gereksinimlerine uygun, gereken dozda, uygun aralıklarla,
hasta ve toplum için maliyeti düşük ilaç kullanımı
* “Sağlık hizmeti ekip çalışmasıdır”
ama reçeteyi hekim imzalar
* “Akılcı tedavi” ve “akılcı ilaç”konusunda hekimlerin sorumluluğu ağırdır
* İster birinci basamakta isterse akademik düzeyde çalışsınlar; klinik hizmet veren hekimler
“akılcı ilaç” konusunda hazırlıklı değiller…
“Akılcı tedavi” ve “akılcı ilaç” konusunda istekli olsalar da yeterli destekleri yok…
- Bilimsel, eğitsel, yönetsel, teknik açıdan donanımları ve destekleri yok denecek
kadar azdır.”
“Akılcı tedavi” ve “akılcı ilaç”
bilinçli bir tıbbi tercihtir;
- Bambaşka
. düşünsel,
. eğitsel,
. bilimsel
. medikal
bir perspektifin ve yaklaşımın ürünüdür.
- Özel bir çaba gerektirir!
TIP EĞİTİMİNDE EKSİKLER
* Tedaviden çok tanı koyma sürecini inceleyen bir eğitim…
* Farmakoterapiden çok ilaç bilgisi aktarmaya dayanan farmakoloji eğitimi…
* Teorik bilgi yüklemesinden sonra öğrenciyi gerçek hastayla karşı karşıya bırakan bir eğitim
akışı…
* Depolanmış bilginin kullanımı için yeterli ipuçlarını sağlamayan bir eğitim kurgusu…
* Farmakoterapi eğitimi yerine taklit yoluyla “kıdemli”den öğrenilen ya da ezberlenen
reçetelerle tedavi sorumluluğunu yerine getirmeye çalışan hekim adayı ve hekim…
- “Akılcılık”tan çok
“ezbercilik”…!
* Akılcı ilaç seçimi; bilinçli bir yaklaşımın ürünüdür ve
“bilimsel”, “kanıta dayalı” bir perspektifin tercih edildiğini gösterir.
1
Akılcı ilaç seçimi sürecinde karar verirken kullanılacak ve bizi “doğru”, “güvenilir”,
“yinelenebilir”sonuçlara yönlendirecek parametreler neler olmalıdır?
1) Problemin tanımlanması (Doğru tanı)…
2) Kurulacak hipotez…
- Tedavi hedeflerinin belirlenmesi
- Müdahale araçlarının (ilaç) belirlenmesi
. Etkinlik
. Güvenlilik
. Uygunluk
. Maliyet
3) Bilgilendirme…
4) Kontrola çağırma…
5) Basamakların gözden geçirilmesi…
* Günlük tıbbi uygulamada en çok başvurulan müdahale aracı ilaçtır
* Akılcı ilaç tercihi bir ön hazırlık gerektirir
- Hastayla temas sırasında yapılacak seçim akılcı seçim için engel oluşturabilir
* Hekimler farklı endikasyonlar için kendilerine birer kişisel ilaç (K-ilaç) listesi hazırlamış
olmalıdır
* Yüzlerce ilaç arasından
etkinlik,
güvenlilik,
uygunluk ve
maliyet
kriterlerine göre seçilmiş ilaçlardan oluşur
* Kişisel ilaç (K-ilaç) listesindeki
“kişisel” sözcüğü, listenin hekime göre kişisel olduğunu ifade eder
- Kişisel ilaç seçimi ve K-ilaç listesi hazırlama işlemi bir ön hazırlık gerektirir
* Önceden hazırlanmış listedeki ilaçların uygunluğu karşı karşıya kalınan hastada sınanır
* Liste yeterli uzunluktaysa her hastaya uygun bir ilaç seçilebilir
* Liste kısa tutulmuşsa hastanın “sık karşılaşılan” özel durumları için
uygun bir ilaç bulunamayabilir
* Liste çok uzunsa bir ‘vademacum’ haline gelir ve amaç dışına çıkılır
Seçilen K-ilaç reçeteye özenle aktarılmalıdır
* Reçete; hekimin imzasını taşıyan, eczacıdan ilacın verilmesini isteyen, hastayı
bilgilendirmeyi hedefleyen resmi bir belgedir
* Açık, anlaşılır, hatasız ve düzgün biçimde yazılmış olmalı ve kısaltma içermemelidir
* Hastanın hekime ve eczacıya hızla ulaşabileceği bilgiler (telefon, adres) reçetede yer
almalıdır
İlaç-dışı Tedavi
* İlaç tedavisinin gölgesinde kalır
* “İlaçsız tedavi” de denilir
- Diyet, egzersiz ve benzeri önlemleri içerir
* Akılcı tedavinin bir parçasıdır ve başarısının kesinlikle artırır
* Günlük mesleki uygulamada en çok ihmal edilen noktadır
* Hastaya hastalığı ve tedavisini ilgilendirenher konuda bilgi vermek gerekir
2
İZLEM:
Kontrola çağırmayla birlikte aktifleşen ve ihmal edilmemesi gereken bir akılcı tedavi
boyutudur
* Tedavi sonuçlarının değerlendirilmesidir
- Hedefe ulaşılamamışsa, tedavide değişiklik yapılıp yapılmamasına karar verilir
* İzlem, hekimin deneyimine ve yerel bilgi birikimini artırmasına katkıda bulunur
GÖZDEN GEÇİRME
Akılcı tedavi sürecinin tüm basamaklarınınhastaya özgü biçimde gözden geçirilmesidir
* Tedavide başarısızlık varsa mutlaka dikkatleyapılmalıdır
. Ne yanlıştı? Ne yanlış uygulandı?
. Ne anlatılmadı? Ne yanlış anlaşıldı?
* Analiz sonucunda tedavi yeniden planlanır
Kriterlere göre seçim yapılırken kullanılacak tüm bilimsel materyalin sunduğu kanıtlar
dikkate alınmalıdır
Bilimsel kanıtların bir hiyerarşisi vardır
- Kanıtların üstünlükleri, nitelikleri, güvenilirlikleri eşit değildir. Bilimsel literatür
zenginliğinin içinden ayıklama yapmak için gereklidir
* Kanıta dayalı tıp “akılcı ilaç” için zorunlu
EĞİTİM YÖNTEMLERİ
* Akılcı tedavi süreci bir “problem saptama ve çözme” sürecidir
* Akılcı farmakoterapi eğitiminde “probleme dayalı eğitim” yöntemleri tercih edilir
- Klasik yöntemler yetersiz kalıyor
- İki tıp fakültesinde tümüyle aktif eğitim
* “Akılcı farmakoterapi” ayrı bir disiplindir
- Bazı fakültelerde eğitimde yer aldı
* “Akılcı farmakoterapi” eğitiminin farklı yanları:
- Argümanları
- Eğitim araçları
- Eğiticileri
- Sınav yöntemleri
* Akılcı farmakoterapi, bilgi vermek dışında tutum ve davranış değişikliği de yaratır
* “Akılcı ilaç” ve “akılcı farmakoterapi”
ülkemizin içinde bulunduğu koşullarda hepimizin;
tıbbi,
mesleki,
ahlaki ve vicdanisorumluluğudur!!!...
* Reçete yazma özgürlüğümüzü kanıtlara dayalı olarak, bilimsel ölçütlere uyarak, ulusal
kaynaklarımızdan en verimli biçimde yararlanarak kullanmalıyız!
3
•
Katkılarından dolayı Sayın Hocalarımız,
Prof. Dr. Ersin YARIŞ
Prof. Dr. Faruk ERDEN
Prof. Dr. Oğuz GÜÇ’e
Teşekkür Ederiz…
4