Temiz Üretim Planları

T.C.
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME
Zerrin LEBLEBİCİ
Çevre Uzmanı
Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı
HAZİRAN 2012
ANKARA
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Tebliğ; 14 Aralık 2011 tarih ve 28142 sayılı R.G.
Amaç ve kapsam
Dayanak
Tanımlar ve kısaltmalar
Uygulama Esasları
Görev, Yetki ve Sorumluluklar
Temiz Üretim Planı Hazırlanması ve Uygulanması
Çeşitli ve Son Hükümler ile Ekler’den oluşmaktadır.
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Tebliğ; 14 Aralık 2011 tarih ve 28142 sayılı R.G.
EK 1. TESİS İÇİ MET UYGULAMALARI
EK 2. TEKSTİL ENDÜSTRİSİ ATIKSULARI İÇİN BORU SONU
MET UYGULAMALARI
EK 3. EMİSYON VE ATIK YÖNETİMİ MET UYGULAMALARI
EK 4. TEMİZ ÜRETİM PLANI
EK 5. GELİŞME RAPORU
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Tebliğin amacı;
Tekstil sektörü faaliyetlerinin çevreye
olabilecek olumsuz etkilerinin en aza
indirilmesine, çevreyle uyumlu yönetiminin
sağlanması için üretim sırasında suya, havaya
ve toprağa verilecek her türlü emisyon, deşarj
ve atıkların kontrolü ile hammadde ve enerjinin
etkin
kullanımına
ve
temiz
üretim
teknolojilerinin kullanımına ilişkin usul ve
esasları düzenlemektir.
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Tebliğin kapsamı,
Kurulu kapasitesi 10 ton/gün üzerinde olan
yıkama, ağartma, merserizasyon, haşıllama,
baskı, haşıl sökme ve benzeri ön işlem,
boyama ve son işlemlerinin gerçekleştirildiği
tekstil tesisleri bu Tebliğ hükümlerine tabidir.
5
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Tekstil üreticilerinin yükümlülükleri;
1) Temiz
üretim
planlarını
hazırlamak/hazırlatmak ve onaylatmak,
2) Mevcut en iyi teknikleri uygulamak,
3) Temiz üretim planlarını uygulanmasına ait
gelişme raporlarını hazırlamak ve İl Çevre ve
Şehircilik Müdürlüklerine sunmak,
6
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Temiz üretim planı hazırlanması ve uygulanmasında;
1) Tesisler;
a) EK-1 ve EK-3’te yer alan tesis içi temiz
üretim teknikleri ile,
b) EK-2’de verilen boru sonu arıtma MET
uygulamalarından kendi tesislerine uygun
olanları seçerek gerekçeleri ile birlikte temiz
üretim planlarında sunmak zorundadırlar
7
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Temiz üretim planı hazırlanması ve uygulanmasında;
2) Tesisler temiz üretim planlarını, her çevre izni
başvurusunda revize ederek yeniden onaya sunup
uygulamaya koymak,
3) Temiz üretim planlarının onaylanmasını müteakip
her yıl gelişme raporlarını il çevre ve şehircilik
müdürlüklerine sunmak zorundadır.
8
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Yeni kurulacak tesisler;
İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri
kapsamında, çevre izni alınması aşamasında yapacakları
başvuruda onaylı temiz üretim planlarını sunarlar.
Tesisler bu Tebliğde belirtilen iş ve işlemleri, Çevre
Görevlisi ve Çevre Danışmanlık Firmaları Hakkında
Yönetmelikte belirlenen çevre danışmanlık firmalarına
ve/veya çevre görevlisine yaptırmakla yükümlüdür.
ÇED sürecinde, önceliğin temiz üretim tekniklerine
verilmesini sağlamakla yükümlüdür.
9
TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK
ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ
Mevcut tesisler,
1) 31/12/2012 tarihine kadar, temiz üretim
planlarını hazırlayarak il çevre ve
şehircilik müdürlüğüne sunarlar.
2) 31/12/2014 tarihine kadar, EK-1’de yer
alan C.2.1.1 ya da C.2.1.2 nolu kostik geri
kazanımı ile ilgili belirtilen MET’lerin
uygulanmasından yükümlüdürler.
10
TEBLİĞ EKLERİ
Tekstil Sektöründe Entegre
Kirlilik Önleme Ve Kontrol
Tebliği’nde yer alan Mevcut En
İyi Tekniklerin (MET) Tanıtımı
ve
Temiz Üretim Planları
İçerik
• MET nedir ?
• Tebliğin Ekleri
• Temiz Üretim Planları
MET’ler
Mevcut En İyi Teknikler
MEVCUT
EN İYİ
Kirliliğin ve bütün
Fayda - maliyet
olarak çevre
açısından
üzerindeki etkilerin değerlendirilmiş;
önlenmesini en üst
gerek teknik
düzeyde
gerekse ekonomik
sağlayabilen
açıdan
uygulanabilir
TEKNİKLER
Tesislerin özel
koşullarını da göz
önüne alınmasını
gerektiren,
sektörde
uygulanabilir
teknolojiler
Temiz Üretim Teknikleri - MET’ler
MET
• Bakanlık vb denetleyici
otorite
• Yasal çerçeve, izinlerle
ilintili
Çevre Yönetim
Sistemi
• Çevre yönetim sistemi
• Organizasyon şeması,
işletmenin bir parçası
• Kuruluşun çevre
politikası
Temiz Üretim
• Üretim, uygulanan
teknolojiler
• Kaynakların verimli
kullanımı
Önleme
Azaltma
Tebliğ, tüm
ilişkin MET uygulamalarını
Geri dönüşüm
içeriyor
Boru sonu
arıtma
MET’ler
Önleme
Azaltma
Geri kullanım
Boru Sonu
Teknikler
KOMBİNASYONU
Tebliğ Ekleri
Ek 1
Tesis İçi
MET
Uygulamaları
Ek 2
Boru
Sonu MET
Uygulamaları
Ek 3
Emisyon ve
Atık
Yönetimi
MET
Uygulamaları
Tebliğ Ekleri
A
Genel
Uygulamalar
Ek 1
Tesis İçi
MET
Ek 2
Boru
Sonu
MET
B
Çeşitli Tekstil
Üretim
Prosesleri
İçin
Uygulamalar
D
Tekstil
Endüstrisi
Atıksularının
Boru Sonu
Arıtımı ve
Tesis İçi Geri
Kullanımında
MET
C
Ayrık
Atıksular İçin
MET
Uygulamaları
Ek 3
Emisyon ve Atık
Yönetimi
MET
E
Gaz
emisyonları
F
ATIKLAR
Tebliğ Ekleri
A
Genel
Uygulamalar
Ek 1
Tesis İçi
MET
Ek 2
Boru
Sonu
MET
B
Çeşitli Tekstil
Üretim
Prosesleri
İçin
Uygulamalar
D
Tekstil
Endüstrisi
Atıksularının
Boru Sonu
Arıtımı ve
Tesis İçi Geri
Kullanımında
MET
C
Ayrık
Atıksular İçin
MET
Uygulamaları
Ek 3
Emisyon ve Atık
Yönetimi
MET
E
Gaz
emisyonları
F
ATIKLAR
Tebliğ Ekleri
Ek-1
A
Genel Uygulamalar
Tesis
Yönetiminde
MET
Alınabilecek
Genel Önlemler
Niteliğindeki
MET
Kullanılan Elyaf
Hammaddelerinin
Seçiminde MET
Su ve Enerji
Yönetimi için
MET
Tebliğ Ekleri
A.1
Tesis
Yönetiminde
MET
Örnekler:
A
• TümGenel
kimyasal
maddelerin, Madde Güvenlik
Uygulamalar
Veri Kılavuzları'nda verilen talimatlara göre
saklanması ve depolanması
• Çevre Yönetim Sistemi kurulması
• Çevre konusunda bilinçlendirmeye yönelik
Alınabilecek
Kullanılan Elyaf
eğitim
programlarına
yer verilmesi Su ve Enerji
Genel Önlemler
Hammaddelerini
Yönetimi için
Niteliğindeki
n Seçiminde
• Tüm
madde girdilerini
ve çıktılarını gösteren,
MET
MET
MET
kütle dengelerine dayalı yıllık atık envanter
raporlarının hazırlanması
Örnekler:
• Kimyasalların dozlanmasında (boyalar hariç), otomatik
Tebliğkurulması
Ekleri
dozlama ve dağıtım sistemleri
•Kimyasalların seçimi ve kullanımında
•Kimyasal kullanılmaksızın üretimin mümkün olduğu
durumlarda, kimyasal kullanılmaması,
A
•Yüzey aktif madde kullanımında;
alkilfenol etoksilatlar ve
Genelyerine,
Uygulamalar
diğer tehlikeli maddeler
biyolojik olarak kolay
ayrışabilir yüzey aktif maddelerin kullanılması
Tesis
Yönetiminde
MET
A.2
Alınabilecek
Genel
Önlemler
Niteliğindeki
MET
Kullanılan Elyaf
Hammaddelerini
n Seçiminde
MET
Su ve Enerji
Yönetimi için
MET
Tebliğ Ekleri
Örnekler:
•Su ve enerji tüketiminin kontrol
edilmesi,
•Sürekli çalışan makinalarda su
debisi kontrol cihazları ve otomatik
A
kapatma vanaları kullanılması,
Genel
Uygulamalarbanyo
•Kesikli çalışan
makinalarda,
hacmi ve sıcaklığını kontrol etmek
için otomatik donanım kullanılması,
•Su ve enerji israfını engellemek için,
prosedürlerinin
dökümante
A.1 üretim
Alınabilecek
Kullanılan
Elyaf
Önlemler
Hammaddelerini
halde
bulundurulması
ve
Tesisedilmiş Genel
Niteliğindeki
n Seçiminde
Yönetiminde
çalışanlar
tarafından
kullanılması,
MET
MET
MET
•Kesikli proseslerde, düşük ve çok
düşük flotte oranlı makinaların
kullanılması
A.4.
Su ve Enerji
Yönetimi için
MET
Tebliğ Ekleri
Ek-1
B
Çeşitli Tekstil Üretim Prosesleri İçin Uygulamalar
B.1.
Yün (Yapak)
Yıkama
Su ile
Yün
Yıkama
Organik
çözücü
ile yün
yıkama
B.2.
Terbiye İşlemleri ve Halı Sanayii
Ön
Terbiye
Haşıl
Sökme
Ağartma
Merserizasyon
Boyama
Son
işlemler
Tebliğ Ekleri
Çeşitli Tekstil Üretim
2.Hammadde
kaynağının
kontrol edilemediği durumlarda
haşıl
sökme
Terbiyeoksidasyonla
İşlemleri ve Halı
Sanayii
işleminin uygulanması,
Yün (Yapak)
Yıkama
Su ile Yün
Yıkama
Organik çözücü
ile yün yıkama
1.Az
girdili
teknikler
kullanılarak, verimli yıkama
sistemleriyle üretilmiş, biyolojik
Bayrışabilirliği
yüksek
maddelerle
haşıllanmış
Prosesleri
İçin Uygulamalar
hammaddelerin seçilmesi,
Ön Terbiye
B.2.2.
Haşıl
Sökme
3.Haşıl
sökme/yıkama
ve
ağartmanın tek bir adımda
birleştirilmesi,
Ağartma
Merserizasyon
Boyama
4.Haşıl maddelerinin uygun
yöntemler ile geri kazanılması
ve yeniden kullanılması
Son işlemler
Ekler
Tebliğ
Ekleri
kostik geri kazanımı;
C.2.1.Terbiye Atıksuları için MET;
1.Terbiye atıksularından buharlaştırma ile
kostik geri kazanımı (Buharlaştırma
yönteminde; öncelikle döner filtreler ya da
basınçlı mikro-filtrasyon ile iri tanecikler
ayrılmalı ve daha sonra ısı uygulaması
ile
Ek 3
Ek
2
buharlaştırma uygulanmalıdır.
Emisyon ve Atık Yönetimi
Boru
Sonu
MET
Buharlaştırmada, genellikle 3-aşamalı
MET
Uygulamaları
buharlaştırma uygulanmaktadır.
Elde edilen
Uygulamaları
konsantre kostik, çöktürme veya hidrojen
peroksit ilavesi gibi tekniklerle saflaştırılmakta,
rengi giderilmektedir).
Ek 1
Tesis İçi
MET
Uygulamaları
A
Genel
Uygulamalar
B
Çeşitli Tekstil
Üretim
Prosesleri
İçin
Uygulamalar
C
Ayrık
Atıksular İçin
MET
Uygulamaları
D atıksularından membran filtrasyon
2.Terbiye
ileTekstil
kostik geri kazanımı (Yüksek pH ‘ya
Endüstrisi
dayanıklı
membranların
E kullanıldığı
Atıksularının
F
nanofiltrasyon/ters ozmoz
Gaz süreçleri ile kostik
Boru Sonu
ATIKLAR
içeriği
süzüntü
suyu (yaklaşık
%6
emisyonları
Arıtımıyüksek
ve
NaOH)
Tesis
İçi elde
Geri edilmesi ve elde edilen süzüntü
Kullanımında
suyunun buharlaştırma yoluyla konsantre
MET istenen kostik içeriğine (% 18-25)
edilerek
getirilmesi mümkündür).
Tebliğ
Ekleri
Ekler
1.Biyolojik arıtma
2. Düşük besin/mikroorganizma (F/M)
Ek 1 sistemi
oranına sahip aktif çamur
3. Anaerobik
Tesis İçi
arıtma MET
Uygulamaları
Ek 2
Boru Sonu MET
Uygulamaları
4.Anaerobik-aerobik arıtma
Ek 3
Emisyon ve Atık Yönetimi
MET
Uygulamaları
5.Koagülasyon/flokülasyon
6.Flokülasyon/çökelme ile atıksuyun
arıtılması ve oluşan çamurun yakılması
7.Adsorbsiyon prosesiB
C
Çeşitli
Tekstil
A
8.Oksidasyon/ileri
oksidasyon prosesleri
Ayrık
Üretim
Genel
Atıksular İçin
Prosesleri
MET
Uygulamalar
9.Tekstil
atıksularının
membran
prosesleri
İçin
ile arıtılması ve geri
kullanılmasıUygulamaları
Uygulamalar
10.MBR’da arıtma
11. MBR + Nanofiltrasyon
D
Tekstil
Endüstrisi
Atıksularının
Boru Sonu
Arıtımı ve
Tesis İçi Geri
Kullanımında
MET
E
Gaz
emisyonları
F
ATIKLAR
Tebliğ
Ekleri
Ekler
Ek 1
Tesis İçi
MET
Uygulamaları
A
Genel
Uygulamalar
B
Çeşitli Tekstil
Üretim
Prosesleri
İçin
Uygulamalar
Ek 2
Boru Sonu MET
Uygulamaları
C
Ayrık
Atıksular İçin
MET
Uygulamaları
D
Tekstil
Endüstrisi
Atıksularının
Boru Sonu
Arıtımı ve
Tesis İçi Geri
Kullanımında
MET
Ek 3
Emisyon ve Atık Yönetimi
MET
Uygulamaları
E
Gaz
emisyonları
F
ATIKLAR
Ekler
• Atıksu arıtma tesislerinde oluşan arıtma
çamuru için MET;
• Çamurun tuğla yapımında
kullanılması,
Ek 1
Tesis İçi
MET
Uygulamaları
• Düzenli depolama sahalarında
depolanması,
•
Ek 3
Ek 2
Emisyon ve Atık Yönetimi
Isı geri kazanımı
sağlayacak
Boru Sonu MET
MET
Uygulamaları
şekilde, baca
gazı emisyonlarınınUygulamaları
yönetmeliklerle uyumlu olduğu
yakma tesislerinde bertaraf
edilmesidir.
• Baskı Boya Çamuru
D için MET;
A
Genel
Uygulamalar
B
Çeşitli Tekstil
Üretim
Prosesleri
İçin
Uygulamalar
•C Baskı boya Tekstil
çamurunun geri
Endüstrisi
E
kullanımıdır.
Ayrık
Atıksularının
Atıksular İçin
Gaz
Boru Sonu
• Katı
Atıkların Yönetimi
için
MET;
MET
emisyonları
Arıtımı ve
Uygulamaları
Tesis
İçi Geri
• Katı atıkların ayrı
toplanması,
Kullanımında
MET
• Büyük hacimli
veya geri dönüşümlü
konteynırların kullanılmasıdır.
F
ATIKLAR
İçerik
• MET nedir ?
• Tebliğin Ekleri
• Temiz Üretim Planları
TÜP Hazırlanması
1
• Proses akım şeması
2
• Girdiler
3
• Çıktılar
4
• Enerji kullanımı
5
• Su Kullanımı
6
• Enerji ve Su Kaynaklarının Verimli Kullanımı
• Temiz Üretim Amaçlarımız
TEKSTİL
SEKTÖRÜNDE TEMİZ ÜRETİM SEMPOZYUMU
7
28-30 Mart 2012, Antalya
TÜP
TABLO 1 Girdiler
Malzeme
Yıllık miktar
Kullanım alanları
Hammaddeler (paketleme dahil tüm üretim süreçleri için kullanılan tüm hammaddeler)
Proseste kullanılan ikincil/yardımcı maddeler (temizlik maddeleri, yağlar, katalizörler, soğutucular, vb)
Diğerleri (elektrik, doğal gaz, su, basınçlı hava, vs)
TABLO 4 Su Tüketimi
Su kullanan aktiviteler/prosesler
Kullanılan suyun tipi (geri
kazanılmış, kuyu suyu, şebeke
suyu vb)
Yıllık kullanım
miktarı, ton/yıl
TÜP Hazırlanması
1
• Proses akım şeması
2
• Girdiler
3
• Çıktılar
4
• Enerji kullanımı
5
• Su Kullanımı
6
• Enerji ve Su Kaynaklarının Verimli Kullanımı
• Temiz Üretim Amaçlarımız
TEKSTİL
SEKTÖRÜNDE TEMİZ ÜRETİM SEMPOZYUMU
7
28-30 Mart 2012, Antalya
TABLO 5 Enerji ve Su Kullanımının Azaltılmasına Yönelik
Önlemler ve Uygulanabilirlikleri
Önlemler
Enerji ve su politikası geliştirilmesi
İlgili kişilere enerji ve su yönetimi ile ilgili sorumlulukların paylaştırılması
Enerji ve su tasarrufu hedeflerinin belirlenmesi
Enerji ve su kullanımının alt kullanımlarda detaylı sayaçlandırılması için gerekli ekipmanın
kurulması
Enerji ve su tüketiminin daha önceki dönemlerle (yıllar/aylar vb) karşılaştırılabilmesi için sürekli
izleme sisteminin kurulması
Enerji ve su tüketimini ölçen aletlerle ölçüm sonuçlarının sürekli olarak kaydedilmesi
Enerji ve su tüketimindeki artışların belirlenmesi için sistem kurulması
Enerji ve su tüketiminin üretime bağlı olarak karşılaştırılması için performans indikatörlerinin
geliştirilmesi
Enerji ve su verilerinin mevcut raporlama sistemi içerisine adapte edilmesi
Enerji ve su tasarrufunun ilgili personel ile tartışılması
Personelin enerji ve su tasarrufu konusundaki bilinçlenmesi
Personelin enerji ve su tasarrufu konusundaki görüşlerinin alınması için bir mekanizma
oluşturulması
Verimli enerji ve su satın alma politikasının geliştirilmesi
Satın almadan sorumlu personelin satın alınacak alternatiflerin uzun süreli işletme maliyetlerinin
değerlendirilebilmesi için eğitilmesi
Bütün ekipman/binalardaki tarifnamelerde enerji ve su verimliliğinin ilave edilmesi
Firmanızda
uygulanmış
mıdır? (E/H/K)
Sizin firmanız
için uygulanabilir
mi? (E/H/K)
TÜP Hazırlanması
1
• Proses akım şeması
2
• Girdiler
3
• Çıktılar
4
• Enerji kullanımı
5
• Su Kullanımı
6
• Enerji ve Su Kaynaklarının Verimli Kullanımı
• Temiz Üretim Amaçlarımız
TEKSTİL
SEKTÖRÜNDE TEMİZ ÜRETİM SEMPOZYUMU
7
28-30 Mart 2012, Antalya
TABLO 6 Uygulanacak Temiz Üretim Hedeflerimiz, Maliyetleri
ve Beklenen Faydaları
Temiz Üretim
Seçeneklerimiz
MET No:
Amaç
Hedef
Ör: Solvent (Ör: 2014’e
kadar
kullanımının
solventlerin
azaltılması
%90’ı geri
kullanılacakt
ır)
Bir Sonraki
Gelişme
Döneminde
Mevcut Performans Beklenen
Durum Göstergesi
İyileşme
(Ör: her yıl
satın alınan
solventin
miktarı)
(Ör:Her yıl
satın alınan
solvent miktarı
için sayısal
hedef)
Yatırımın
Beklenen Beklenen
Geri
Toplam Toplam
Dönüş
Yatırım
Yıllık
Süresi,
Maliyeti Tasarruf
yıl
Öncelik
(yüksek/
orta/
düşük)
GELİŞME RAPORU
Tablo 1 Ana Performans Göstergeleri Cinsinden
Sağlanan Gelişme
TÜP
Ana Performans Göstergeleri
Ortalama su tüketimi
(m3/ton kumaş ya da m3/m kumaş)
Ortalama enerji tüketimi
(kWh/ton kumaş ya da kWh/m kumaş)
Ortalama atıksu kirlilik yükü
(kg KOI/ton kumaş ya da kg KOI/m
kumaş)*
Kostik geri kazanım yüzdesi (%)
hedefiniz
Birimi
Hedef Yılı
Mevcut
Durum Bu gelişme
(TÜP’de döneminde
yer alan)
ulaşılan
Bir
sonraki
gelişme
dönemi
hedefi
Açıklama
TEBLİĞ’de
> 150 MET
MET’lerin Seçimi
Tesisin
özel
koşulları
Alıcı
ortam
özellikleri
Uygun MET’leri
içeren TÜP