Parkinson Hastalığı Olan Hastalarda Glokom - Glokom

Parkinson Hastalığı Olan Hastalarda Glokom*
Glaucoma in Patients with Parkinson Disease
Tekin YAŞAR1, Adem GÜL2, Temel TOMBUL3, Halil İbrahim YENER4
Klinik Çalışma
Original Article
ÖZ
ABSTRACT
Amaç: Parkinson hastalığı olan hastalarda glokom sıklığını
araştırmak.
Purpose: To investigate the frequency of glaucoma in patients
with Parkinson disease.
Gereç ve Yöntem: Parkinson hastalığı olan 27 hastanın, görme keskinlikleri, göz içi basınçları (GİB), çanaklaşma/disk
oranları ve ön-arka segment muayeneleri yapıldı. Kooperasyonu uygun olan 12 hastaya görme alanı muayenesi
yapıldı.
Materials and Methods: Ophthalmologic examinations including visual acuity, intraocular pressure, cup/disc ratio and
computed visual field examinations were done to all patients. Computed visual field examination was done only to
12 co-operative patients.
Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 62.22±9.94 (46-90) yıl,
Parkinson hastalığı süresi ortalama 5,18±3.96 yıldı (1-20
yıl). Düzeltilmiş görme keskinlikleri el hareketi düzeyinden tam görmeye kadar değişiyordu. Sağ gözlerin ortalama GİB 13.72±4.05 mmHg iken, sol gözlerin ortalama GİB’ları 13.51±3.23 mmHg idi. Sadece üç hastada
GİB’ları sınır değerde veya üstündeydi (19/22, 20/22 ve
28/12 mmHg). GİB yüksekliği saptanan bu üç hastanın çanaklaşma/disk oranları 0.3’ün altında idi. Sadece bir hastada çanaklaşma/disk oranı 0.5 iken diğer 26 hastanın
hiçbirinde çanaklaşma/disk oranı 0.3‘ün üzerinde değildi.
Çanaklaşma/disk oranı yüksek olan hastanın GİB’ları ve
görme alanı normal sınırlardaydı.
Results: Mean age of patients was 62.22±9.94 (46-90) years old and mean Parkinsonian period was 5.18±3.96 (120) years. Best corrected visual acuity range was changed
from hand motion to 1/1. Mean intraocular pressure was
13.72±4.05 mmHg and 13.51±3.23 mmHg in right and
left eyes, respectively. Intraocular pressure was high or in
upper limit only in three patients (19/22, 20/22 and 28/12
mmHg). Cup/disc ratios were in normal limits (<0.3) in
all three patients. Cup/disc ratio was 0.5 in only one patient (visual field examination and intraocular pressure were
normal) while all remainder 26 patients had normal cup/
disc ratios.
Sonuç: Parkinson hastalığı olan hastalarımızda, glokoma rastlanmamıştır.
Conclusion: Glaucoma was not seen with Parkinson disease
in our hospital.
Key Words: Glaucoma, parkinson disease.
Anahtar Kelimeler: Glokom, parkinson hastalığı.
Glo-Kat 2009;4:242-244
*
1234-
Geliþ Tarihi : 09/12/2009
Received : December 09, 2009
Kabul Tarihi : 08/01/2010
Accepted : January 08, 2010
Bu çalışma 30 Ekim-2 Kasım 2007 tarihleri arasında TOD 41. Ulusal Oftalmoloji
Kongresi’nde kısmen sunulmuştur.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları A.D., Van, Prof. Dr.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları A.D., Van, Asist. Dr.
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji A.D., Van, Doç. Dr.
Van Devlet Eğitim Araştırma Hastanesi, Göz, Van, Uzm. Dr.
1-
M.D. Professor, Yüzüncü Yıl University Faculity of Medicine, Department of
Ophthalmology Van/TURKEY
YAŞAR T., [email protected]
2M.D., Yüzüncü Yıl University Faculity of Medicine, Department of Ophthalmology
Van/TURKEY
GUL A., [email protected]
3M.D. Associate Professor, Yüzüncü Yıl University Faculity of Medicine, Department of
Neurology Van/TURKEY
TOMBUL T., [email protected]
4M.D., Van Training and Research Hospital, Eye Clinic Van/TURKEY
YENER H.İ., [email protected]
Correspondence: M.D., Adem GÜL
Yüzüncü Yıl University Faculity of Medicine, Department of Ophthalmology Van/TURKEY
Glo-Kat 2009;4:242-244
Gül ve ark.
GİRİŞ
243
ralarda yer alır.7 Glokom gangliyon hücre kaybıyla seyreden bir optik nöropati olarak tanımlanmaktadır. Etyopatogenezde vasküler ve mekanik faktörler rol oynamakta, yüksek göz içi basıncı (GİB) en önemli risk faktörü olarak kabul edilmektedir.8
Parkinson, progresif nörodejeneratif bir hastalık
olup nigrostriatal dopaminerjik yolda bir dejenerasyonla
karakterizedir.1 Dünya üzerinde dört milyondan fazla insanı etkilediği düşünülmektedir.2 Herhangi bir yaşta etkilenme olabilmekle birlikte genel olarak yaşlı bireyleri etkiler. Başlangıç yaşı 40 ile 75 yaş arasında değişmektedir. Ortalama yaş 55’tir. Başlangıç semptomları dinlenme anında olan ellerde tremor, harekete geçmede zorlanma ve kas rijiditesidir. Yüz kaslarında hareket azlığı nedeniyle yüz ifadelerinde azalma görülebilmektedir.
Glokom hastalığı da Parkinson hastalığı gibi nörodejeneratif bir durum olduğundan iki hastalığın birlikte
görülme ihtimali düşünülebilir.
Biz de bu amaçla Parkinson hastalarında glokom
sıklığını ve olası görme alanı kayıplarını inceleyip iki hastalık arasında bir bağlantı kurulup kurulamayacağını
göstermeyi amaçladık.
Parkinson hastalığında insan ve hayvan modellerinde retinal gangliyon hücrelerinde apopitozis olduğuna
dair kanıtlar mevcuttur.3,4
GEREÇ VE YÖNTEM
Deneysel glokom çalışmalarında da, gangliyon hücre ölümünün apopitozis ile olduğu görülmüştür. Bu da
glokomun apoptozis yoluyla retinal gangliyon hücre ölümüne yol açtığını düşündürmektedir.4
Hastalar Yüzüncü Yıl Üniversitesi Nöroloji Anabilim
Dalı tarafından Parkinson hastalığı tanısı almış olan hastalardı. Parkinson hastalığı olan 27 hastaya tam bir oftalmolojik muayene yapıldı.
Bu amaçla apopitozu engellemek için farmakolojik
çalışmalar da yapılmaktadır. Diğer yandan da apopitoz
süreciyle alakalı olarak aydınlatılamamış noktalar ile ilgili çalışmalar yapılmakta ve gangliyon hücre yaşamını
uzatacak yollar araştırılmaktadır.5
Snellen eşeli kullanılarak görme keskinlikleri tesbit
edildi. Goldmann applanasyon tonometresi ile GİB’ları
ölçüldü. Görme alanı, Humphrey görme alanı cihazı
(Humphrey Instruments Inc, San Leandro, Ca, USA) ile
santral 30-2 full threshold testi ile değerlendirildi. Fundus muayeneleri 66 D Volk fundus lensi ile yapıldı ve çanaklaşma/disk oranları kaydedildi. Hastaların kullandığı
ilaçlar sorgulandı.
Apoptozisin dışında oksidatif strese bağlı sistemik ve
göze ait çeşitli bozukluklar olabilmektedir. Sistemik tablolar arasında çeşitli sinir sistemi hastalıkları (Parkinson,
Alzheimer, Ataksi-telenjiektazi, Amiyotrofik lateral skleroz), çeşitli metabolik bozukluklar (Diabetik nöropati,
Hepatik ensafalopati vs) genetik sendromlar (Huntington
koresi, Friedrich ataksisi, Down sendromu), kronik şizofreni, multipl skleroz) sayılabilir.6
Görme alanı muayenesi, kooperasyonu uygun olan
12 hastaya yapıldı. Hastaların çoğunda Parkinson hastalığı veya ileri yaşa bağlı kooperasyon güçlüğü nedeniyle bilgisayarlı görme alanı alınamadı. Tüm muayeneler
aynı doktor tarafından yapıldı (AG) .
Glokom, optik atrofi ve görme alanı kaybıyla sonuçlanan geri dönüşümsüz körlük nedenleri arasında ilk sıTablo: Hastaların göz içi basınç değerleri.
HASTA
YAŞ
SAĞ GİB
SOL GİB
SAĞ C/D
SOL C/D
G. ALANI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
61
67
46
63
54
65
58
62
67
77
64
68
62
55
47
90
58
73
59
51
50
60
72
67
70
47
67
11
14
11
10
16
11
11
14
TEK GÖZ
8
20
15
14
28
16
12
12
14
TEK GÖZ
12
11
13
11
14
14
11
19
10
16
12
10
17
13
10
12
9
10
22
14
15
12
13
12
12
14
18
14
11
15
11
13
16
13
22
N
N
N
N
N
N
N
N
TEK GÖZ
N
N
N
N
N
0,5
N
N
N
TEK GÖZ
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
0,5
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
_
_
_
_
VAR
_
_
_
_
_
_
_
VAR
_
VAR
_
VAR
_
_
VAR
VAR
VAR
VAR
VAR
VAR
VAR
VAR
244
Parkinson Hastalığı Olan Hastalarda Glokom
BULGULAR
Hastaların yaş ortalaması 62.22±9.94 (46-90) yıl,
Parkinson hastalığı süresi ortalama 5.18±3.96 yıl idi
(1-20 yıl). Düzeltilmiş görme keskinlikleri el hareketi düzeyinden tam görmeye kadar değişiyordu. İki hastanın
iki gözü psödofak, bir hastanın bir gözü psödofak diğer
gözü afaktı, iki hastada bilateral ve bir hastada bir gözde arka subkapsüler katarakt saptanırken, diğer hastaların ön segment muayeneleri tabii idi. Sağ gözlerin ortalama GİB 13.72±4.05 mmHg iken, sol gözlerin ortalama GİB’ları 13.51±3.23 mmHg idi. Sadece üç hastada GİB’ları sınır değerde veya üstünde idi (bir hastada
19/22 mmHg diğerinde 20/22 mmHg, üçüncü hastada ise 28/12 mmHg, Tablo). GİB yüksekliği saptanan bu
üç hastanın çanaklaşma/disk oranları 0.3’ün altındaydı.
Sadece bir hastada çanaklaşma/disk oranı 0.5 iken
diğer 26 hastanın hiçbirinde çanaklaşma/disk oranı
0.3‘ün üzerinde değildi. Çanaklaşma/disk oranı yüksek
olan hastanın GİB’ları ve görme alanı normal sınırlarda
idi. Fundus muayenesinde 5 hastada yaşa bağlı maküler
dejenerasyon, 3 hastada makülopati, 2 hastada hipertansif retinopati mevcuttu, diğer hastaların fundus muayeneleri tabii idi. Görme alanı alınabilen 12 hastanın
hiçbirinde tipik görme alanı defektleri yoktu. Fakat dört
hastada ortalama sapma değerleri (MD) normal değildi
(-6.85; -8.74; -9.39; -8.73). Hastaların bir kısmı Parkinson hastalığı için ergot alkaloidi olan Kabergolin kullanırken, diğerleri Levodopa kullanıyordu.
TARTIŞMA
Retina gangliyon hücreleri hem normal gelisim sırasında, hem de çesitli optik sinir hastalıklarında apopitoz
denen bir tür hücre ölümü ile ölmektedir. Glokom hastalarının muayenelerinde retinal sinir lifi kaybı ile iliskili
optik sinir bası değisiklikleri izlenmektedir. Bu da yaygın
gangliyon hücre hasarını isaret etmektedir.5
Glokom, nörodejeneratif bir hastalık olarak kabul
edilmektedir.8 Parkinson hastalığı da nörodejeneratif bir
hastalık olduğundan, bu iki hastalık arasında bir ilişki
olabileceği düşünülmüştür. Bu amaçla yapılan çalışmalar pek fazla değildir.
Yapılan çalışmalardan birinde Bayer ve arkadaşları bakımevlerinde kalan 38 Parkinson hastasında, hastaların %23.7 sinde glokom olduğunu bildirmişlerdir.9 Yine
aynı çalışmada kontrol grubunda glokom sıklığı ise %6.5
olarak bulunmuştur. Bayer’in çalışmasında glokom tanısında görme alanı defekti aranırken, bu tür hastalarda
görme alanının ne derece güvenilir olduğu tartışmalıdır.
Yenice ve ark.’nın yaptığı çalışmada, Parkinson hastalığı olan 14 birey çalışılmış ve 6 hastada glokom benzeri görme alanı defekti saptanmıştır.10 Bizim çalışmamızda da yaşı ileri olmayan ve tremoru en az olan 12
hastaya görme alanı çekilmiştir. Çekilen görme alanlarının hiçbirinde tipik glokomatöz bir patoloji saptanmamıştır. Fakat, Yenice ve ark.’nın çalışması ile bizim çalıiş-
mamız arasında ortalama sapma değerleri açısından bir
yakınlık mevcuttu.
Sommer ve ark.’nın yaptığı bir çalışmada Parkinson hastalarında normotansif glokomun Bayer’in çalışmasındaki ile benzer oranlarda olduğu belirtilmiştir.11 Bizim çalışmamızda sadece bir hastada glokomatöz optik
sinir başı görünümü saptandı. Bu hastanın görme alanı
sonucunda bir patoloji yoktu ve GİB’ları normal sınırlarda idi. Sadece üç hastada GİB’ları sınır değerde veya üstündeydi. Muayene edilen hastaların çoğunda genel durum bozuk ve kooperasyon zor kurulduğu için hastaların çoğundan görme alanı alınamadı. Çalışmamızın dezavantajları arasında hasta sayısının azlığı ve hastaların
çevre illerden gelmesi nedeniyle takiplerinin yapılamaması sayılabilir.
SONUÇ
Parkinson hastalığı olan hastalarda, glokom sık görülen bir durum olmamakla birlikte, Parkinson hastalığı 65 yaş üstü her yüz bireyden birinde görülen sık bir
durum olduğundan bu tür nörodejeneratif hastalıklarda
glokomun akılda tutulması ve hastaların göz hekimince
konsülte edilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Bu tip hastalarda görme alanının sağlıklı alınabilmesi güç olduğundan optik sinir başının takip muayeneleri (mümkünse
HRT tarzı sayısal takip imkanı veren cihazlarla) daha güvenilir sonuçlar verebilir.
Bu amaçla da Parkinson hastalarında detaylı bir oftalmolojik muayene yapılmalıdır. Yapılan çalışmaların az
oluşu Parkinson hastalığının glokom ile ilişkili olup olmadığı hakkında net bir fikir vermemektedir. Bu sebeple bu
alanda daha fazla sayıda çalışmaya ihtiyaç vardır.
KAYNAKLAR/REFERENCES
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Pache M, Flammer J.: A sick eye in a sick body? Systemic finding
in patients with primary open angle glaucoma. Surv Ophthalmol.
2006;51:179-212.
Copeland R.L.: Parkinson Disease. Howard University College of Medicine Department of Pharmacology. 18 February 2002.
Schmechel D.E.: Apoptosis in neurodegenerative disease. In: Y.A.
Hannun and R.-M. Boustany, Editors, Apoptosis in neurobiology, CRC
Press, Boca Raton, FL. 1999;23-48.
Quigley H.A., Nickells R.W., Kerrigan L.A. et al.: Retinal ganglion cell
death in experimental glaucoma and after axotomy occurs by apoptosis. Invest Ophthalmol Vis Sci. 1995;36:774-786.
Örnek K, Turaçlı ME.: Glokomda Nöron Korunması. T Klin Oftalmol.
2000;9:274-280.
Ocakoğlu Ö, Balcı H, Özkök A, ve ark.: Primer Açık Açılı Glokomlu ve Senil Kataraktlı Hastalarda Oksidatif Stresin Rolü. T. Oft. Gaz.
2008;38:292-297.
Kanski JJ.: Clinical ophthalmology. 3rd ed. London: ButterworthHeinemann. 1994;233-284.
Shiose Y.: Intraocular pressure: New perspectives. Surv Ophthalmol.
1990;34:413-435.
Bayer AU, Ferrari F, Erb C.: Association of glaucoma with neurodegenerative diseases with apoptotic cell death: Alzheimer’s disease and
Parkinson’s disease. Am J Ophthalmology. 2002;133:135-137.
Yenice O, Onal S, Midi I, et al.: Visual field analysis in patients with
Parkinson’s disease. Parkinsonism Relat Disord. 2008;14:193-198.
Sommer A., Tielsch J.M., Katz J. et al.: Relationship between intraocular pressure and primary open angle glaucoma among white and
black Americans. Arch Ophthalmol. 1991;109:1090-1095.