Cari açık artmaya başladı

Cari açık artmaya başladı
Ayşe Teyze-Ali Rıza Bey ekonomisinde kötüleşme var, yakında cari açık bülbülleri yeniden
şakımaya başlar. Reel sektörde yavaş da olsa toparlanma belirginleşiyor ve 2010 yılı ilk
çeyreğinde pozitif büyüme ortaya çıkacağı tahminleri iyice kuvvetlendi. Reel sektör
toparlanmaya başlayınca, beklenmesi gereken şekilde iç gelir esnekliği reel kur esnekliğinden
fazla olan cari açıktaki azalma trendi tersine döndü. 2008 yılının eylül ayından bu yana
alçalmakta olan on iki aylık cari açık kasım ayında 13 milyar dolara yükseldi. Ekim ayı
sonunda on iki aylık cari açık 11.8 milyar dolar seviyesinde idi. Ekonomideki toparlanmanın
ithalat talebini daha da artırması nedeniyle cari açıktaki artış önümüzdeki aylarda da devam
edecek. Hatırlanırsa Orta Vadeli Program hedefleri çerçevesinde 2009 yılı bütünü için yıllık
cari açık 11 milyar dolar idi. Burada petrol ve dolayısı ile enerji fiyatlarının da sert kış
ortamında talep nedeni ile artmaya başladığının da altını çizelim.Cari açığın yükselmesinde
kasım ayı ithalatında görülen artış ve ihracatta görülen azalış etkili oldu. Kasım ayında ihracat
yüzde 4.7 oranında azaldı. İthalat da yüzde 5.8 oranında arttı. 2008'in kasım ayında 1.3 milyar
dolar olan dış ticaret açığı Kasım 2009'da 2.4 milyar dolara yükseldi. Bunun sonucunda da
Kasım 2008'de 0.5 milyar dolar olan aylık cari açık kabaca üç kat artarak 1.6 milyar dolara
çıktı.
Turizm gelirlerinin belirleyici olduğu hizmet gelirlerinde ise bir önceki yıla göre küçük bir
azalma var. 2008 yılında net 17.2 milyar dolar olan hizmet sektörü gelirleri, on iki aylık
toplamda kasım sonu itibarıyla 16.4 milyar dolara düşmüş. Küresel ekonomik krize rağmen
turizm gelirlerinde önemli bir düşüş olmaması sevindirici bir gelişme. İhracat sektörlerinin ara
malı ve yatırım malı açısından önemli ölçüde ithalata bağımlı olması nedeni ile turizm gibi
hizmet
sektörlerinde
elde
edilen
döviz
gelirleri
çok
önemli
katkı
sağlıyor.
Yatırım hesabında ise doğrudan yatırım girişlerinde önceki yıllara göre önemli ölçüde düşüş
devam ediyor. 2008 yılında net 15.8 milyar dolar olan doğrudan yatırım girişleri Kasım ayı
itibarıyla on iki aylık toplamda 6.9 milyar dolara düşmüş durumda. Bu düşüşün gerisinde hem
uluslararası yatırımların tüm dünya genelinde azalması gibi küresel faktörlerin etkisi var, hem
de özelleştirmelerin ve özel sektördeki yabancı ortaklıkların 2005-2007 dönemine göre
oldukça yavaşlamasının etkisi! Her zaman dalgalı bir seyir izlediği bilinen portföy
yatırımlarında ise Ağustos 2008-Mart 2009 döneminde net 11 milyar dolara yakın çıkış
gerçekleşmişti. Nisan-Kasım 2009 döneminde ise net 4 milyar dolarlık giriş gerçekleşmiş. Bu
da beklentilerdeki olumlu seyir ve ekonomideki toparlanma ile yakından alakalı.
Önümüzdeki dönem açısından ülke riskini azaltacak gelişmeler, Türkiye'nin büyüme
potansiyeli, kamu maliyesinde disiplinin yeniden sağlanması ve enflasyonda yükselmeye
fazla izin verilmemesi uluslararası yatırım girişlerini yeniden hızlandırabilir. Ek olarak, son
dönemde açıklanan peş peşe ülke notu artırımları ve IMF ile anlaşmanın imzalanması da
güven artırıcı faktörler olarak yabancı yatırımlar üzerinde etkili olacaktır. Kuşkusuz doğrudan
yatırımların artması uzun vadede daha olumlu olacaktır. Aynı zamanda hem doğrudan, hem
de kısa dönemli portföy yatırımı girişleri önümüzdeki dönemde de artmaya devam edecek
olan cari açığın finansmanında önemli olacaktır. Aşağıdaki grafik cari açık ve doğrudan
yatırımlardaki seyri on iki aylık toplam olarak gösteriyor.
Krizin etkisi ile 2008'in ortasından itibaren hızla azalan on iki aylık cari açığın önümüzdeki
dönemde yavaş tempoda yeniden artmasına hazırlıklı olmalıyız. Grafikte sarı çizgi ile
gösterilen doğrudan yatırım girişlerinde ise yeniden yukarıya dönüş uzun vade açısından cari
açığın finansmanını kolaylaştıracaktır. Bu yıl doğrudan yatırımın artmasında önemli bir etken
enerji yatırımları olabilir.