atmosfer ve katmanları

ATMOSFER VE KATMANLARI
HAVA OLAYLARI
ALİ YALÇINKAYA
ŞEFFAF KÜRE: ATMOSFER
• Atmosfer yerküreyi çepe çevre saran gaz
tabakasıdır.
• Bu gazların %78’i azot, %21’i oksijen, %1’ini ise
diğer gazlar (su buharı, karbondioksit, argon,
neon, kripton, hidrojen, helyum) oluşturur.
Atmosferin Etkileri Nelerdir?
• Bünyesindeki gazlar vasıtasıyla canlı yaşamını
olanaklı kılar.
• İklim olaylarının görülmesinde etkilidir.
• Güneşten gelen ışınları tuttuğundan
yeryüzünün aşırı ısınmasını, yerden atmosfere
yansıyan ışınları tuttuğundan yeryüzünün aşırı
soğumasını önler.
Atmosferin Etkileri Nelerdir?
• Güneşten yeryüzüne gelen zararlı ışınları süzer.
• Göktaşlarının parçalanarak yeryüzüne
düşmesine neden olur.
• Güneş ışınlarını yansıtır, dağıtır. Böylece Güneş
ışınlarını alamayan gölge yerlerin de
aydınlanmasını sağlar.
• Atmosfer Dünya içerisinde bir sera işlevi görür.
Yeryüzünü aşırı ısınıp soğumadan, zararlı
ışınlardan ve göktaşlarından korur.
Biliyor musun?
• Dünya atmosferine bir günde giren göktaşı
sayısı 75.000.000 civarındadır. Yeryüzüne
yönelen göktaşları atmosfer içinde sürtünme
ve aşırı ısınmanın etkisiyle parçalanırlar.
• Halk arasında bu olay yıldız kayması olarak
bilinir.
ATMOSFERİN KATMANLARI
• Atmosfer çeşitli katmanlardan oluşmaktadır.
• Kimyasal bileşim bakımından atmosfer iki
katmana ayrılmaktadır. Bunlar alt kısmı
oluşturan Homosfer (Troposfer, Stratosfer,
Mezosfer) ve üst kısmı oluşturan Heterosfer
(Termosfer)’dir.
• Atmosfer sıcaklık bakımından
dört katmana ayrılır.
Bunlar yeryüzünden yukarıya;
Troposfer,
Stratosfer
Mezosfer
Termosfer olarak sıralanır.
Troposfer
• İçinde yaşadığımız atmosfer
katmanıdır. (0-16 km arası)
• Atmosferde bulunan gazların %75’i
bu katmandadır.
• Su buharı sadece bu katmanda
bulunur. Bu nedenle her türlü hava
olayı bu katmanda gerçekleşir.
• Bu katmanda yükseldikçe sıcaklık,
her 200 metrede 1 °C azalır.
• Troposferin kalınlığı 16 km’dir.
Stratosfer
• Atmosferde 16-50 km arasında yer
alır.
• Bu katmanda gazların yoğunluğu
azalmıştır.
• Stratosferde yükseldikçe hava
sıcaklığı artmaktadır.
• Bu katmanın üst sınırında bulunan
Ozon tabakası Güneş’ten gelen
morötesi (ultraviyole) gibi zararlı
ışınları tutar.
Mezosfer
• Atmosferin 50-85 km arasında yer
alır.
• Yıldız kayması olarak bildiğimiz
göktaşlarının atmosferde yanması
ve parçalanması olayı bu katmanda
gerçekleşir.
• Mezosferde yükseldikçe sıcaklık
düşmektedir.
Termosfer
• Kütle olarak atmosferin az bir
kısmını oluşturmaktadır.
• Bu katmanda hidrojen ve oksijen
iyonlarına ayrılır.
• Kısa dalga boyuna sahip enerjinin
yutulmasından dolayı sıcaklık
burada artar.
• Aurora ışınları bu katmanda
gerçekleşmektedir.
Aurora (Kutup Işıkları)
Fonksiyonlarına Göre Atmosferin Katmanları
• Fonksiyonlarına göre atmosfer katmanları
Troposfer, Ozonosfer, İyonosfer ve Egzosfer
bölümlerinden oluşmaktadır.
• Troposfer canlı yaşamı için gerekli gazların
bulunduğu en önemli katmandır.
• Ozonosfer, Güneşten gelen zararlı ışınları süzen
kritik öneme sahiptir.
• İyonosfer, uzaydan Dünya’ya ulaşan göktaşlarının
parçalandığı katmandır.
• Egzosfer ise gaz molekülleri dağınık ve
parçalanmış halde olduğu katmandır.
ATMOSFERDE SICAKLIK DEĞİŞİMİ
• Dünyamız yerden yansıyan
Güneş ışınları ile ısınır. Bu
nedenle Troposferin alt kısmı
sıcaklık bakımından atmosferin
üst bölümlerinden daha
sıcaktır.
• Yeryüzünden her 200 metre
yükseldiğimizde sıcaklık
değerleri 1°C düşer.
• Atmosferin üst katmanlarında
sıcaklık değerleri değişkenlik
gösterir.
İKLİM VE HAVA DURUMU
• Hava durumu belli bir yerde meydana gelen
değişen atmosfer koşullarına denir. Hava
durumu birkaç saat, sabah, akşam gibi kısa
dönemlerde değişiklik gösterir. Örneğin,
bugün öğle saatlerinde sıcaklık 15°C olacaktır.
• İklim , Dünya üzerinde geniş alanlarda uzun
yıllar boyunca görülen değişmeyen ortalama
hava koşullarıdır. Örneğin, Akdeniz bölgesinin
iklim tipi yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve
yağışlı Akdeniz iklimidir.