Cinsel Tacizle Suçlanan Feminist

Jane Gallop
Cinsel Tacizle Suçlanan
Feminist
Çeviren
Alev Özkazanç
dipnot yayınları
Dava boyunca bana sevgi gösteren ve kitabın
yazım sürecinde eleştirilerde bulunan Dick, Max
ve Chris'e.
Ve Ruby'ye;
zeki ve güçlü kadınların seksi bulunduğu bir
dünyada büyümesi umuduyla...
İÇİNDEKİLER
Sunuş/'Alev Özkazanç
7
Türkçe Baskıya Önsöz
11
1 Cinsel Tacizle Suçlanan Feminist
15
2 Rızaya Dayalı Gönül İlişkileri
43
3 Entelektüel Sorgulama Konusu
69
4 Öğrencileri Öpmekle Suçlanan Profesör
89
S U N U Ş
Jane Gallop'un 1997 yılında yayımladığı bu küçük kitabını
keşfedip, onunla ilgili bir makale yazdıktan bir yıl kadar
sonra şimdi de bu önemli kitabı Türkçeye kazandırmaktan
mutluluk duyuyorum. Benim kitapla tanışma öyküm, Tür­
kiye'de cinsel tacize karşı duyarlılığın en üst noktaya çıktığı
ve konunun daha geniş kamuoyunda da tartışmaya başla­
dığı 2010 civarına denk geliyor. Ankara Üniversitesi Kadın
Çalışmalan-KASAUM ekibi olarak biz de bu tartışmalara
bir yerinden katılmış ve üniversitede cinsel tacize karşı ön­
lemler üzerinde tartışmaya başlamıştık. Bu tartışmanın nasıl
başladığı ve nasıl sonuçlandığım, buradaki konumuzla doğ­
rudan ilişkili olmasına rağmen, başka bir yerde uzun uzun
anlattığım için ayrıntılarına girmek istemiyorum.1 Ancak
şunu belirtmek isterim ki, daha önce feminist psikanaliz
1
Cinsellik, Şiddet ve Hukuk (Dipnot, 2013) adlı kitabımda süreçle ilgi­
li pek çok değerlendirmeye yer verdim. Ama özellikle "Önsöz" ve
"Üniversitede Cinsel Tacize Karşı Önlemler: Mevcut Yaklaşımlara Eleş­
tirel bir Bakış" adlı yazılar ile "Cinsel Taciz ve Ankara üniversitesi CTS
Üzerine" adlı söyleşiyi tavsiye ederim.
81
Cinsel
Tacizle
Suçlanan
Feminist
çerçevesinde aşina bir isim olduğum Jane Gallop'un kitabını
keşfetmem bu tartışmaların bende yarattığı bazı eleştirel fi­
kirlerle ilişkiliydi. O sıralar, Amerika'da olduğu gibi Türki­
ye'de de cinsel tacize karşı politikalara yön vermiş olan
Catharine MacKinnon'un cinsellik ve tacizle ilgili görüşleri­
ne dair eleştiriler olup olmadığını merak ediyor, kendi eleş­
tirilerime destek olacak başkaca kaynaklar araştınyordum.
Cinselliğe ve tacize dair bu görüşler o kadar hegemonikti ki
eleştirel bir görüşe rastlamak pek kolay olmadı. Bu araştır­
ma beni kısa sürede Gallop'un kitabına götürdü. Kitaptan
çok etkilendim, çünkü bu eser, benim fikirlerimi pek çok
açıdan desteklediği gibi konunun hiç düşünmediğim boyut­
larını da çarpıcı biçimde gündeme getiriyordu. Kitabın tez­
lerini feminist kamuoyuyla da hızlıca paylaşmak ve tartış­
mak amaayla bir makaleyi kaleme aldım.2
Bu makalede, kitabın geniş bir özetini sunmakla birlikte
asla kitabın asıl gücünü ve enerjisini iletemeyeceğimi bildi­
ğimi yazmıştım. Gerçekten o andan itibaren kitabı çevirmek
fikri bende yer etmeye başlamıştı. 2013 yılının yaz başında
bu fikir bir nedenle tekrar ve hızlıca gündemime girince çok
atak davrandım. Kitabı, açık, akıcı ve kolay dili sayesinde
hızlıca çevirdim. Bu arada Jane Gallop ile yazışarak kendi­
sini durumdan haberdar ettim. Gallop, tüm yazışmalar bo­
yunca son derece yakın ve dostça davrandı, yaymeviyle gö-
2
"Cinsel Tacizle Suçlanan Feminist: Jane Gallop" adlı bu makale
ilk kez fe-dergi: feminist eleştiri (2012 4, sayı 2)'de yayımlandı. Ayrıca
Cinsellik, Şiddet ve Hukuk adlı derleme kitabımda da yer aldı.
itişmelerde yardıma oldu ve Türkçe basıma önsöz yazarak
beni çok mutlu etti. Bu önsözü yazabilmek için Türkiye'de
ne olup bittiğiyle ilgili bilgilenmek istediğinde ne yazık ki
ona İngilizce bir kaynak öneremedim. Yapabildiğim tek şey,
konuyla ilgili kendi yazılarımı ona yollamak oldu. Okuya­
cağınız önsözü yazarken Gallop büyük ölçüde bu kaynak­
tan beslendi. Gallop'a tüm ügisi ve katkısı için çok teşekkür
ediyorum. Aynca yayımcım Emir Ali Türkmen'e bu işi çok
hızlı biçimde kotarmakta yardıma olduğu için, öğrencile­
rim Ezgi Santaş ile Çiğdem Akgül'e ise çevirinin dilini dü­
zeltmekteki katkılan için teşekkür ederim. Kitabın Türki­
ye'deki feminist tartışmalara katkısı olacağını umuyorum.
Alev Özkazanç
Eylül 2013, Ankara.
T Ü R K Ç E
B A S K I Y A
Ö N S Ö Z
Kitabımın Türkçeye çevrilmesinden ve böylece cinsel taciz
politikalarınm nasıl ele alınması gerektiğine dair yeni ve
canlı bir değerlendirmenin yapıldığı bir ülkeye doğru yol­
culuk etmesinden dolayı çok mutluyum. Bu çevirinin, Tür­
kiye'de cinsel tacize gösterilen tepkinin, kadınların ahlakçı
şekilde korunduklan geleneksel görüşle değil de kadın öz­
gürleşmesine dair feminist hedefle uyumlu olacak biçimde
gelişmesine katkısı olacağını umut ediyorum. 1990'larda
Amerika'da bu tür geleneksel ahlakçı kaygıların, cinsel taci­
ze dair ilk feminist değerlendirmeleri geri plana attığına ta­
nık oldum. Bu kitabı, kadınların saflığını korumaya yönelik
söz konusu geri salınıma, yani daima kadınların kamusal
alana katılımını tehdit etmiş olan bildik kollamaa tutuma
karşı direnmek için yazdım.
Hem benim ülkemde hem de sizin ülkenizde cinselliği
kınamak ve cezalandırmak geleneğinin uzun bir geçmişi
olmasına karşılık, cinsel tacizin tanınmaya ve yasaklanmaya
başlaması henüz çok yemdir. Tacize karşı önlemlerin ne ka­
dar yeni olduğu düşünüldüğünde, bunların toplumun şu
121
Cinsel
Tacizle
Suçlanan
Feminist
tehlikeli şeyi, cinselliği —elbette kadın cinselliğini— düzen­
lemesi gerektiği şeklindeki eski fikre geri dönüş yapma eği­
limi göstermesi hiç de şaşırtıcı değildir. Cinsel tacizin kadın­
lara yönelik bir saldm olması olgusu, çoğu zaman cinselliği
kadınlara yapılan bir aşağılama olarak gören geleneksel pa­
radigma çerçevesinde anlaşılır. Bu, düşünceler tarihinde
sıkça tekrarlanan bir eğilimin örneklerinden biridir: Yeni bir
fikir, yayılma aşamasmda eski bir fikir tarafından asimile
edilir.
Cinsel tacize karşı feminist kampanyanın temel kavram­
larım tanımlayan kitabında Catharine MacKinnon,1 cinsel
tacizin geleneksel bir ahlak sorunu olarak yanlış yorum­
lanmasının tehlikeli sonuçlarına dair bizi uyanyordu:
Zarafet ve iffetin bu şekilde korunmasının kadınların sosyal
yaşamın temel alanlanndan dışlanmasına yaradığı açık ola­
rak görüldüğünde ... daha fazla ahlakçılığın daha fazla tadz
demek olduğu anlaşılacaktır.
MacKinnon ve 1970'lerdeki cinsel taciz politikasını belirle­
yen feministler, tarih boyunca "kadınların korunması" kılıfı
altında onların fırsatlarını kısıtlamış olan bu tutumdan ka­
çınmaya gayret ettiler. 1990'lara geldiğimizde, MacKinnon'un bizleri uyardığı gibi bir geleneksel ahlakçılığa geri
dönüşün çoktan gerçekleşmiş olup olmadığını sormaya baş­
lamıştım. Yirmi yıl sonra, Amerikan üniversitelerindeki
1
Söz konusu kitap MacKinnon'un 1979 tarihli Sexual Harassment of
Working Women: A Case of Sex Discrimination (Yale University Press) adh
kitabıdır. Bu kitap Amerika'da cinsel taciz tartışmasının ve hukuki dü­
zenlemelerin genel çerçevesini çizen temel eser olmuştur (ç.n.).
Türkçe
Baskıya
Önsöz
113
güncel duruma baktığımda, ne yazık ki durumun bu oldu­
ğunu görüyorum.
Amerika'da birçok üniversite kampüsünde "rızaya da­
yalı ilişkiler", cinsel taciz politika belgelerinde yerini almış­
tır. Cinsel taciz, "istenmeyen" cinsel ilgi olarak tanımlana
gelmişti ancak tanımın rızaya dayalı ilişkilere de yayılma­
sıyla birlikte, bu kavram arbk karşılıklı olan ve hoş karşıla­
nan cinsel ilgiyi de kapsayabilir hale gelmiştir. Bu, arzu
edilmeyen şeyin, istenmeyen yaklaşım değil de bizzat cin­
sellik olduğunu ima eder ve böylece taciz kavramı yeniden
tanımlanmış olur.
Ankara Üniversitesinde Cinsel Tacize Karşı Politika Bel­
gesini yazanların bu politika belgesinin amacının "nzaya
dayalı ilişkileri önlemek" ya da "belirli bir cinsel ahlakı da­
yatmak" olmadığım açıkça belirttiklerini öğrenmekten mut­
luluk duydum. Ankara Üniversitesi'ndeki feministleri, taciz
karşıtı feminizmi geleneksel seks karşıtı ahlakçılık içinde
eritmiş olan Amerikan ümversitelerinin rotasma girmeye
direndikleri için kutluyorum. Ankara Üniversitesi'nin bu
politikası, Türkiyeli ferninistlerin ve Türkiye'deki üniversi­
telerin Amerikan taciz politikalarının düştükleri hatadan
kaçınacaklarını gösteriyor. Şimdi Türkçede de basılan bu
küçük kitabımın, ahlakçı korumacılığa karşı yirmi yıl önce
başlattığım mücadeleyi sürdürdüğünü düşünmek beni
mutlu ediyor.
Jane Gallop
Eylül 2013