KAN BASINCININ ÖLÇÜLMESİ (BLOOD PRESSURE

KAN BASINCININ ÖLÇÜLMESİ (BLOOD PRESSURE MEASUREMENT)
Kan basıncının ölçülmesiyle, kalbin fonksiyonel (işlevsel) durumu ve dolaşım sistemi hakkında
önemli bilgiler elde edilir. Özellikle bu bilgiler kalp hastalıklarının belirlenmesinde yararlı olmaktadır.
Kan basıncı ölçümlerinde;
a. Sistolik (kalbin kasılması) basınç ve
b. Diyastolik (kalbin gevşemesi) basıncın
değersel olarak belirlenmesi önemlidir. Kan basıncının sistolik ve diyastolik değerleri, yaşa, cinsiyete
ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak değişimler göstermesine rağmen normal yetişkin insanlar için,
Sistolik basınç: 90-150 mmHg (ortalama 120 mmHg)
Diyastolik basınç: 60-80 mmHg (ortalama 70 mmHg) olarak alınabilir.
Kan basıncı bu değerlerin oldukça üzerinde olan kimselere yüksek tansiyonlu ("hypertansive"),
oldukça altında olan kimselere de düşük tansiyonlu ("hypotansive") denir. Her iki durum da, bir
hastalığın belirtisi olabileceği gibi, yapısal nedenlerle normal olarak da kabul edilebilir. Kan
basıncının ortalama değeri de, hücrelere verilen besin maddesi miktarını belirlediği için önemli bir
büyüklüktür. Kan basıncının zamanın fonksiyonu olarak değişimi de, bazı hastalıkların
belirlenmesinde yararlı olmaktadır. Kan basıncının belirlenmesinde,
a. Direkt (doğrudan ölçüm - "invasive") yöntemler,
b. İndirekt (dolaylı- "noninvasive") yöntemler kullanılmaktadır.
DİREKT YÖNTEMLER
Bir kateter yardımıyla arter veya ven içerisinden basıncın ölçüleceği noktaya ulaşılır ve ölçüm yapılır.
Direkt yöntemde basınç ölçümü iki şekilde yapılabilir:
1. Basınç dönüştürücüsü kateterin ucuna yerleştirilmiştir. Böylece basınç ölçülen noktada
dönüşüm işlemi yapılır. Bu amaçla, çeşidi tipte minyatür dönüştürücüler kullanılabilir.
2. Ölçüm yapılan yerdeki basınç, kateterin içerisine konmuş salin (damar yolu ile verilmek üzere
hazırlanmış tuzlu eriyik-Saline NaCl) yardımıyla vücudun dışına taşınır ve dönüşüm işlemi vücudun
dışında bir basınç dönüştürücüsü yardımıyla yapılır. Kullanımındaki kolaylık, ucuzluk ve uzun süre
kullanılabilmesinin mümkün olması bakımından, bir önceki yönteme göre bu yöntem daha üstündür.
Rezonans problemi ve hasta için hayati tehlike oluşturabilecek hava kabarcığı oluşum riski olabilir.
yöntemin sakıncalarıdır.
SENSÖRÜN ELEKTRİKSEL DEVRE MODELİ
SENSÖRÜN FREKANS CEVABI
TİPİK KAN-BASINCI DALGA ŞEKLİ
İNDİREKT YÖNTEMLER
İndirekt yöntemlerde, kan basıncının ölçülmesinde tıkayıcı (kapayıcı-"occlusive") düzenler kullanılır.
Çok yaygın olarak kullanılan tıkayıcı düzen, kaf (kolluk - "cuff") adı verilen, içi hava ile
doldurulabilen, lastik bir torbadır. Hastanın yaşına göre çeşitli boyutlarda yapılır.
Bu gruba giren beş yöntem vardır (bunlara ek yöntemler de geliştirilmektedir). Bu yöntemler,
ölçebildiği arter basınç büyüklükleriyle batikte Tablo 'da verilmiştir.
A) Dokunma ("Palpatory") Yöntemi: Şekil'de bu yöntem gösterilmiştir. Kafın basıncı sistolik basıncın
üzerine çıkarılır. Basıncın zamana bağlı olarak azalması sağlanır. Kafın aşağısında (bilek), parmakla
arterden darbelerin hissedildiği basınç sistolik basınç olarak belirlenir.
B) Osilometrik Yöntem: Osilometrik yöntem Şekil 'de gösterilmiştir. Sistolik basınç değerinin
üzerine çıkarılan kaf basıncı azaltılırken, kaf basıncında osilasyonun başladığı değer sistolik basınç,
osilasyonun maksimum olduğu değer ortalama basınç ve osilasyonun bittiği değer ise diyastolik
basıncı verir.
C) DİNLEME (Oskültasyon - "Auscultatory") Yöntemi: Oskültasyon, bir organda meydana gelen
sesi dinleme demektir. Kaf yardımıyla, üzerinde basınç ölçümü yapılacak arter tıkanır. Basınç yavaşça
azaltılırken, arter içerisinde kesikli akan kanın oluşturduğu ses dinlenir. Sesin başladığıve bittiği
basınç değerleri sistolik ve diyastolik basınç değerleridir. Dinleme işlemi, kaftan sonra arter üzerinde
bir steteskop yardımıyla gerçekleştirilir. Bu sesler, Rus doktoru Korotkoff'un adına izafeten
Korotkoff sesleri olarak isimlendirilmiştir. Algılanan ses genliğinin kaf basıncıyla değişimi, Şekil 'de
gösterilmiştir.
D) ULTRASONIK ÖLÇÜM
Ultrasonik yöntemle kan basıncı, hem manuel hem de otomatik olarak ölçülebilir. Piezoelektrik
kristaller hasta kolu ile kaf arasıma yerleştirilmiştir. Damar duvarlarının, kaf basıncının sistolik ve
diyastolik basınca eşit olduğu anlarda, hareketli olması sonucu yansıyan ultrasonik dalganın
frekansında, Doppler olayı nedeniyle kayma olur. Bu değişim, kan akışının başlaması anında 200-500
Hz, akışın kesilmesi anında ise 25-100 Hz kadardır. Bu frekans kaymasının algılandığı andaki basınç
sistolik basınç ve frekans kaymasının bittiği andaki basınç, ise diyastolik basınçtır. Kaf basıncının
değişimiyle ilgili ayrıntılar diğer yöntemlerin aynısıdır.
E) FLUSH YÖNTEMİ : Üzerinde basınç ölçümü yapılacak, organ (kol, bacak) ucundan başlayarak
band ile sıkıca sarılır ve böylece o bölge kansız bırakılır. Organın üst kısmına kaf bağlanır ve basınç
sistolik basıncın üzerine çıkarılır. Band açılır ve kafin basıncı yavaşça azaltılır. Sistolik basınca
ulaşılınca, kansız bölgeye kesikli olarak kan gelmeye başlar. Bu durum kansız organın renk
değiştirmesi ve hastanın o bölgede bir sıcaklık duymasıyla belirlenir.
TONOMETRİ (TONOMETRY):
GÖZ TANSİYONU ÖÇLÜMÜ:
Basıncın Türevini Alan Devre:
Kliniklerde kullanılan kan basıncı monitörlerinin çoğunda, işaretin türevi de görüntülenir, Şekil
(8.16a). R1ve C1 elemanlarıtürev alma amacıyla konmuştur. C2ve R2ise devrenin kararlılığını
iyileştirmek amacıyla ilave edilmiştir. Türev devresinin zaman sabiti, giriş işaretinin periyoduna göre
çok küçük (örneğin 10ms) tutulmalıdır. Şekil (8.16b) de ise bir türev devresinin nasıl kalibre edildiği
gösterilmiştir. Monitörde üretilen testere dişi şeklindeki gerilim, kalibrasyon işareti olarak
kullanılmaktadır.
KAN BASINCI ÖLÇÜM CİHAZLARI
FONOKARDİYOGRAFİ VE OSKÜLTASYON ("PHONOKARDIOGRAFY PKG-,
OSCULTATION")
Kalbin mekanik işlevi ve kanın kardiyovasküler sistemde hareketi esnasında, kalp sesleri
meydana gelir. Kalp kapakçıklarının kapanmasıyla ilgili basit kalp seslerinin frekansı 20-200
Hz. arasındadır. Kalp seslerinin yanında, gürültü şeklindeki kalp seslerinin frekansı 1500
Hz.'e kadar çıkar. Bu gürültülerin bazı bileşenleri de 4-5 Hz'e kadar iner. Fonokardiyogram
(PKG ile kaydedilen işaret), kalbin mekanik fonksiyonlarını göstermesi açısından
kardiyolojide önemli bir kullanım alanına sahiptir. Kalp sesleri Tablo (8.2)'da topluca
gösterilmiştir.
Normal bir kalp steteskop ile dinlendiğinde, "Lup, dup, Lup,dup" şeklinde duyulan sesler
işitilir. "Lup" sesi sistolün başında atrioventriküler kapakların, "dup" sesi ise sistol sonunda
semiluner kapakların kapanmasını ifade eder: "lup" sesi birinci, "dup" sesi ise ikinci kalp sesi
olarak isimlendirilir. Lup sesiyle kalp normal çevrimine sistol ile başlamıştır. Şekil (8.20)'de
kalp sesleri gösterilmiştir. Normal durumda kapaklar açıldığı zaman bir ses meydana gelmez.
Bir kalp çevrimi esnasında dört kalp sesi meydana gelir
a) Birinci kalp sesi: Kulakçıkların depolarizasyonu sonunda, karıncıkların depolarizasyonu
başında meydana gelir. Karıncıkların büzülmesiyle kanın karıncıklardaki ilk hareketi ve
kulakçık-karıncık kapakçıklarının kapanmasıyla, kulakçıklardaki kanın hareketinin aniden
kesilmesi, birinci kalp sesini meydana getirir. Frekans bandı 30-100 Hz, süresi ise 50-100
ms'dir.
b) İkinci kalp sesi: Aort ve akciğer atardamarı kapakçıklarının kapanması esnasında meydana
gelir. Frekans bandı100-200 Hz, süresi 25-50 ms'dir.
c) Üçüncü kalp sesi: Karıncıkların kanla dolması sonunda meydana gelir. Diyastolik sestir.
d) Dördüncü kalp sesi: Kulakçıkların depolarizasyonu sonunda meydana gelir. Diyastolik
sestir.
e) Gürültü şeklindeki kalp sesleri: Kanın kardiyovasküler sistemdeki hareketi esnasında
meydana gelen, bazı bileşenleri duyulabilen seslerdir.
Kardiyovasküler sistemde, kanın türbülanslı akışından meydana gelir. Türbülanslı akışın
nedenleri ise; kanın hızının değişmesi, kardiyovasküler sistemdeki damarların çap
değiştirmeleri, ani yön değiştirmeleri ve damarların spesifik dirençlerinin değişmesidir.
KALP SESLERİ
Fonokardiyograf: Şekil (8.21)'de, bir mikrofon, ön kuvvetlendirici, filtreler ve kaydediciden
oluşan bir PKG düzeni görülmektedir. Mikrofon göğüste uygun yere yerleştirilir.
Yazıcı(rekorder), genlik-zaman eğrilerini çizer. Diğer bir kayıt şekli ise kalp seslerinin
frekans spektrumlannın elde edilmesidir.
OSKÜLTASYON NOKTALARI
STETOSKOP’UN FREKANS CEVABI