Slide 1 - WordPress.com

İKTİSAT FAKÜLTESİ
İKTİSAT BÖLÜMÜ
Para Teorisi ve Politikası
Doç.Dr.Murat Birdal
BÖLÜM:21
1
•Para Politikası
Stratejisi: Uluslararası
Deneyim
2
Nominal Çıpanın Rolü
• Birçok ülkede nihai hedef olan fiyat istikrarına ulaşmak için ara
hedef olarak bir nominal çıpa kullanılmaktadır (enflasyon oranı ,
döviz kuru ya da para arzı gibi bir değişkenin değerinin ya da artış
oranının sabitlenmesi).
• Nominal çıpa:
1- Enflasyonist beklentileri bağlar
2- Zaman tutarsızlığı problemini azaltır:
- Politikacılar kısa vadede genişlemeci politika yoluyla istihdamı
arttırmayı amaçlayabilir ama uzun vadede bu politika enf.
beklentilere yol açarak, istihdamın aynı seviyede kalmasına sadece
ücret ve fiyatların yükselmesine neden olur.
MB bu durumun farkında olsa dahi politikacılar için özellikle seçim
dönemlerinde kısa vade uzun vadeye oranla çok daha fazla önem
taşımaktadır. Nominal çıpa bir kısıt koyarak bu problemi önler.
3
Döviz Kuru Hedeflemesi
Avantajları
1. Uluslararası ticarete konu olan malların fiyat artışlarını
kısıtlayarak enflasyonun kontrol altına alınmasına katkı sunar.
2. Kural gereğince yerli para değer kazandığında genişlemeci, değer
yitirdiğinde sıkı para politikası uygulanacaktır, zaman tutarsızlığı
problemi olasılığı düşer.
4. Basit ve açıktır, halk tarafından kolay anlaşılır.
5. Uluslararası ticaret ve sermaye hareketlerini teşvik eder
ekonomik entegrasyonu artırır.
6. Birçok ülkede işe yaramıştır
Fransa ve İngiltere (1992 öncesi), Meksika (1994 öncesi).
4
Döviz Kuru Hedeflemesi
Dezavantajları
1. Para politikası bağımsızlığı ortadan kalkmaktadır: Çıpa
ülkenin faiz oranlarındaki değişim, hedeflemeyi yapan
ülkeyi de aynı yönde hareket etmeye zorlayacaktır.
2. Spekülatif ataklara açıktır:
Avrupa 1992; Meksika: 1994; Asya: 1997
3. Spekülatif ataklar gelişmekte olan ekonomileri finansal
krizlere sürükler.
4. Para politikası uygulayıcıların sorumluklarını zayıflatır: Kur
sinyalinin ortadan kalkması 1997 krizi öncesi Tayvan’da
olduğu gibi fazla genişlemeci para politikası uygulayan
politikacıların kontrolünü zorlaştırır.
5
Para Kurulu vs. Dolarizasyon
Para Kurulları
1. Yerli paranın istenildiğinde sabit kurdan dövize çevrileceği ve yüzde yüz
döviz cinsi karşılığı bulunduğu temin edilmektedir. Ekonomideki yerli
para artı döviz toplamı sabit olmalıdır. MB para basamaz, para arzı
sadece doların merkez bankasında yerli para ile değiştirilmesi sonucu
genişleyebilir.
2. Döviz kuru hedeflemesinin karşılaştığı şeffaflık ve bağlılık sorununu
büyük ölçüde giderir. Sabit kura bağlılık oldukça güçlüdür. Ne var ki,
koşullara bağlı politika esnekliği söz konusu değildir. Para politikasının
işleyişi tümüyle MB’nin elinden alınıp otomatik pilota bağlanmıştır.
3. Sabit kur rejiminin bilindik dezavantajlarını barındırır.
4. Halen spekülatif saldırılara açıktır.
5. MB para yaratma gücünün yanı sıra son başvuru mercii olma özelliğini
de yitirir.
6
Para Kurulu vs. Dolarizasyon
Dolarizasyon
– Ülkenin para birimi olarak daha sağlam bir para biriminin
seçilmesidir.
1. Daha da güçlü bir bağlılık mekanizması
2. Spekülatif saldırı olasılığı yoktur
3. Sabit Kurun bilindik dezavantajları yoktur
4. Ülke kendi parasına sahip olmadığı için senyoraj gelirinden
de mahrum kalır.
7
Parasal Hedefleme
Çoğu büyük gelişmiş ekonomilerde (ABD,
Japonya, ABD vb…döviz kuru hedeflemesi
uygulanmamaktadır.
Bu ekonomilerin ortak özellikleri para
birimlerine dönük kronik bir güven problemi
yaşanmaması, kendi para politikalarını ve nihai
hedeflerini ekonomilerinin özgün koşullarına
göre kendilerinin belirleme iradesi ve gücüdür.
Parasal hedefleme alternatif stratejilerden
biridir. Bir parasal büyüklük ara hedef olarak
seçilerek nihai hedef olan fiyat istikrarına (ya
da büyüme) ulaşılmaya çalışılır.
8
Parasal Hedefleme
Avantajları
1. Döviz kuru hedeflemesinin aksine parasal hedeflemede para
politikası yurtiçi ekonominin gereksinimlerine göre ayarlanabilir,
diğer ülkelerden farklı enflasyon amaçları seçilebilir, üretim
dalgalanmalarına karşı (otonom harcamalardaki beklenmedik
değişiklikler dolayısıyla IS eğrisinin dalgalanması durumunda)
tepki gösterilebilir.
2. Parasal büyüklüklere ait sinyaller kısa vadede elde edilir. Bu
sinyaller aktörlerin beklentilerini buna göre ayarlamasına
yardımcı olur.
3. Parasal hedefler sorumluların zaman tutarsızlığı tuzağına
düşmelerini engeller.
9
Parasal Hedefleme
Dezavantajları
1. Parasal genişlemenin ara hedef değişken olabilmesi için
parasal genişleme ile nihai hedef (enflasyon ya da nominal
gelir arasında tahmin edilebilir bir ilişki olması
gerekmektedir. Buna ek olarak merkez bankasının para
politikası araçlarını kullanırken parasal genişleme üzerinde
kontrolünün olması gerekmektedir.
2. Birçok ülkede parasal büyüklük ile amaç değiken
arasındaki zayıf ilişki nedeniyle parasal hedefleme de
sorunlar yaşanmıştır.
10
Enflasyon Hedeflemesi
• Finansal liberalizasyon programları uygulayan birçok ülkede
paranın dolanım hızındaki istikrarın kaybolması, yeni finansal
araçların ortaya çıkması ve finans sektöründeki hızlı büyüme
sonucu para talebindeki istikrar bozulmuş ve bu gelişmeler
parasal büyüklüklerin ara hedef olarak seçilmesini
güçleştirmiştir.
• Bu koşullar altında bazı ülkeler açıkça bir ara hedef
kullanmakasızın doğrudan enflasyonun hedeflenmesine
yönelmişlerdir (ilk olarak 1990 yılında Yeni Zelanda). İşleyici
hedef çoğunlukla kısa vadeli faizler (gecelik faizler) parasal
taban.
• Enflasyon hedeflemesi rejimi : Merkez bankasının nihai hedefi
olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına
yönelik olarak para politikasının makul bir dönem için
belirlenen sayısal bir enflasyon hedefi ya da hedef aralığına
dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde
tanımlanabilen para politikası uygulamasıdır.
11
Enflasyon Hedeflemesi
Temel Unsurları
1) Enflasyon için orta vadeli sayısal bir hedefin kamuoyuna ilan
edilmesi gerekir.
2) Merkez Bankasının birincil hedefi fiyat istikrarı, diğer hedefleri
ise ikinci derecede hedefi olmalıdır.
3) Politik araçların kullanımı kararlaştırılırken sadece parasal
büyüklük ya da döviz kurunun değil birçok değişkenin
kullanıldığı kapsamlı bilgiler (kamu dengesi, verimlilik,
üstihdam, ücretler, ödemeler dengesi vs.) içeren bir strateji .
4) Kamuoyu ve piyasalarla kurulan iletişim aracılığıyla giderek
şeffaflaşan bir para politikası stratejiisi.
5) Enflasyon hedefine ulaşmak için merkez bankasının
bağımsızlığının ve sorumluluğunun arttırılmasıdır.
12
Enflasyon Hedeflemesi
• Türkiye: 2002-2006 örtülü enflasyon hedeflemesi, 2006’dan
bugüne açık enflasyon hedeflemesi.
• Örtülü enflasyon hedeflemesi ve Türkiye uygulaması:
- Geçiş (yakınsama) stratejisi.
- Enflasyon hedeflemesindeki kurumsallaşma, şeffaflık , hesap
verebilirlik unsurlarına kademeli yaklaşım.
- Hedeflerden sapma olduğunda devreye giren bir hesap verme
mekanizması bulunmamaktadır (enflasyon hedeflemesinde
belirgin sapma durumunda açık mektup).
- 2002-2005 arası açıklanan hedefler ‘üst hedef’ olarak
algılanmış, yıl sonu enf. hedefin altında kaldığında olumsuz
algılanmamıştır.
- Temel politika aracı yine kısa vadeli faizler.
- Enflasyon hedefinin yanı sıra gösterge niteliğinde başka
hedefler de konulabilir (parasal hedefleme).
- Gelecek dönem enflasyonuna odaklı strateji.
13
Enflasyon Hedeflemesi
Avantajları
1. Döviz kuru hedeflemesinin aksine yurtiçi gelişmelere cevap verebilir.
2. Para arzı-enfl. ilişkisinin istikrarına bağımlı değildir, daha geniş bir bilgi
setinden faydalanılır.
3. Halk tarafından kolay anlaşılır ve şeffafdır.
4. Siyasi baskılar nedeniyle ortaya çıkabilecek zaman tutarsızlığı sorununu
ortadan kaldırır.
5. Şeffaflık ve halkala düzenli iletişim kurulmasına büyük önem verilir.
6. MB’nin artan sorumluluğu (Y.Zelanda’da hedeften sapma durumunda
başkanı görevden alma yetkisi).
7. Başarılı performans durumunda:  ve e  , ve konjonktürün genişleme
dönemlerinde de düşük kalır. Negatif arz şokları bir kerelik fiyat
artışına neden olur enflasyona yol açmaz.
14
Enflasyon Hedeflemesi
Dezavantajları
1. Sinyal Vermede Gecikme: Para poltikasının enf.üzerindeki
etkileri oldukça gecikmelidir.
2. Aşırı Katılık: MB’nın beklenmedik durumlar karşısında
cevap esnekliğini azaltır. Enf. hedefleri koşullara göre
değiştirilebilir.
3. Üretim Dalgalanmalarında Artış Potansiyeli: Enflasyon
oranı hedefin üzerine çıktığında uygulanacak sıkı para
politikası üretimde dalgalanmalara müdahaleyi
zorlaştırır.
4. Düşük Ekonomik Büyüme: Dezenflasyon sürecinde düşük
büyüme. Muhafazakar yorum: Enflasyon geri çekildikten
sonra istikrarlı büyüme.
15
Nominal GSYİH Hedeflemesi
Sadece enf. üzerine yoğunlaşmanın üretimde dalgalanmalara
neden olacağı kaygısıyla önerilmiştir.
Nominal GSYİH= Reel GSYİH x fiyat düzeyi
Planlanan reel GSYİH’da azalma olduğunda enflasyon hedefi
yükseltilir.
1. Enflasyon hedefine yakın olmakla birlikte üretim seviyesini
de gözönüne alır.
2. Reel GSYİH hedefi belirlenmesi problemlidir: Hedef
kamuoyunun beklentisinin altında belirlenirse tepki görür.
3. Kamuoyunun algılaması daha zordur.
16
Farklı Para Politikası Stratejilerinin
Avantajları
17
Farklı Para Politikası Stratejilerinin
Dezavantajları
18