Step Ve Selçuklu Sanatı_docx
advertisement
ETKİNLİK 6: STEP VE SELÇUKLU SANATI Kaynak 1: Step sanatı Step sanatı, Moğolistan’dan Doğu Avrupa’ya, güneyde Tibet ve Türkistan’a kadar uzanan geniş topraklarda dolaşan atlı göçebe aşiretler, hatta atlı imparatorluklarda görülür. Evleri birer çadırdan ibaret olan bu halklar, eşyalarında hayvanı birer süsleme öğesi haline getirmişlerdir. Dokumaları, pişmiş topraktan yaptıkları kap kaçakları, ağaç oyma ve maden işlemelerinde kullandıkları “hayvan üslubu” dikkat çeker. Bu üslupta en çok rastlanan hayvanlar kurt, kaplan, geyik, ejder, horoz, diğer yırtıcı hayvanlar ve kuşlardır. Ayrıca insan ve hayvan kılıklı fantastik hayvanlar, örneğin kanatlı kaplan (griffon) görülmektedir. Çok küçük alanda iki hayvanın savaşı dinamik bir anlatımla biçimlendirilir. Silahlarda, av araçlarında, at takımlarında, çadırlarda, tahta, kemik, boynuz, maden ve keçe malzeme üzerine figürler işlenmiştir. Bu göçebe üslubunun esin kaynağı Şaman dini, büyü ve tılsımdır. Şaman inançları ve töreleriyle ilgili figürlerin arkasında karmaşık bir simgeler hazinesi yatmaktadır. Örneğin Şaman kaynaklarında hayat ağacı dünyanın merkezi olarak kabul edilir, şamanın yer altı ve gökyüzü gezisinde merdiven görevini yüklenirdi. Gezegenler, şaman kültüründen kaynaklanan, öbür dünya ile ilgili simgelerdir. Davullarda, giysilerde, çadırlarda ay ve güneşi, gezegenleri simgeleyen rozetler bulunmaktadır. Orta Asya toplumlarında ay ve güneş totem sayılır, kartal koruyucu ruh olarak kabul edilir. Boğa, ay ve karanlığın simgesi kabul edilir; bu yüzden çoğunlukla aslanla işlenmiştir. Kaynak 2: Step Sanatı Örnek 1: Pazırık Kurganından çıkarılan eserler Eyer Kapağı Halı Eyer Hayat Ağacı Desenli Torba Kaynak 3: Step Sanatı Örnek 2: İskitlerden kalan eserler Diz Çöken Geyik Tarak Kılıç Kını Kaynak 4: Selçuklu Sanatı Kubadabat Sarayı çinisi Cizre Ulu Cami kapı tokmağı Aslan Boğa Savaşı Kubadabat Sarayı çinisi Konya Kalesi Çift Başlı Kartal Kubadabat Sarayı çinisi Rey, Atlı Desenli Tabak ÇALIŞMA SORULARI 1. Yerleşik bir uygarlık örneği olan Selçuklu sanatı ile göçebe bozkır sanatını karşılaştırınız. Hangi özellikleriyle ayrıştıklarını saptayınız. Farklılığı nasıl açıklarsınız? 2. Selçuklu sanatı süslemelerinde hangi betimlemeler (tasvir) kullanılmaktadır? Bu tasvirleri step sanatı ile karşılaştırınız. Hangi benzerliklere rastlanmaktadır? 3. İslam’da Tanrı ve put betimlemesinin yasak olduğu belirtilmektedir. Hadislerde ise “hareket edenin hareketsiz resmedilmesinin” doğru olmadığı söylenmektedir. Kaynak 4’te yer alan Selçuklu İslam eserlerini bu anlayışa göre değerlendiriniz. Vardığınız sonucu nasıl açıklarsınız? Kaynak: Turani, Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, 2000
