Slayt 1

Entelektüel Sermayenin Ölçülmesine Yönelik
Yöntemler ve İşlevsel Bir Sınıflandırma
Prof. Dr. Ahmet İncekara
Yusuf Kaya
30.06.2012
Entelektüel Sermaye
 Organizasyonların “görünmeyen” serveti
 Farkındalık ve ES’nin öneminin artması
 Farklı görüşler
 ES’nin tanımlanması
 ES’nin sınıflandırılması
 ES’nin ölçülmesi
 Çok sayıda ölçüm yöntemi
 Farklı yaklaşımlar
 Ölçüm sorunları ve yöntemlerin güvenilirliği
Ölçüm İhtiyacı
“ÖLÇEMEZSEN
YÖNETEMEZSİN”
Ölçüm İhtiyacı (2)
 Entelektüel sermayenin parasal değerlemesine ihtiyaç
duyulması
 Entelektüel sermaye varlıklarının alım satıma konu edilmesi
 Şirket ele geçirme/birleşme işlemleri
 Entelektüel sermaye varlıklarının mali tablolarda gösterimi
 Entelektüel sermaye varlıklarının lisanslama işlemlerine konu
edilmesi
 Entelektüel sermaye varlıklarının vergi işlemlerinde
kullanılması
 Entelektüel sermaye varlıklarının finansman sağlama
amacıyla teminat gösterilmesi
Ölçüm İhtiyacı (3)
 Entelektüel sermayenin mali performansa katkısının analiz





edilmesi
Şirketler için strateji belirlenmesi
Şirket stratejisinin nasıl uygulandığının gözden geçirilmesi
Şirket paydaşlarına bilgi sağlamak amacıyla (mali tablolara
ek olarak)
Yönetici performanslarının değerlendirilmesi ve ücretlerin
belirlenmesi
Ar&Ge Faaliyetlerinin etkinliğinin ölçümü
Sağlıklı Bir Ölçüm Çalışması
 Ölçüm amacının belirlenmesi
 Uygun yöntemin (yöntemlerin) seçilmesi
 Parasal değerlemeye odaklanılmamalı
 Fayda – maliyet analizi
 Koordinasyon ve işbirliği
 Verilerin toplanması
 Tahminlerin oluşturulması
 Sonuçların kontrolü ve paylaşılması
 Sürekli uygulama ve ES odaklı strateji
Parasal
Değerleme
• Piyasa Değeri/Defter Değeri Yöntemi
• Hesaplanmış Gayri Maddi Değer
(Calculated Intangible Value) Yöntemi
• Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi
• Piyasa Katma Değeri (MVA) Yöntemi
• Entelektüel Katma Değer Katsayısı
(VAIC) Yöntemi
• Reel Opsiyon Teorisi (Real Option
Theory)
Entelektüel
sermayenin mali
performansa
katkısının analizi
Şirketler için
strateji
belirlenmesi
•
•
•
•
Piyasa Değeri/Defter Değeri Yöntemi
Tobin’in Q Yöntemi (Tobin’s Q)
Aktif Verimliliği (Return on Assets) Yöntemi
Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC)
Yöntemi
• Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi
• “Skandia Navigator” Yöntemi
• Gayri Maddi Varlık İzleme (Intangible Asset
Monitor) Yöntemi
• Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index)
Yöntemi
• “Technology Broker” Yöntemi
Şirket
stratejisinin nasıl
uygulandığının
gözden
geçirilmesi
• Performans Değerlendirme Tablosu (Balanced
Score Card) Yöntemi
• Avrupa Kalite Yönetimi Vakfı (EFQM) Modeli
• Patent Atıfları (Citation Weighted Patents)
Yöntemi
• “Technology Broker” Yöntemi
Şirket
paydaşlarına bilgi
sağlamak
amacıyla
• “Skandia Navigator” Yöntemi
• Performans Değerlendirme Tablosu (Balanced
Score Card) Yöntemi
• Gayri Maddi Varlık İzleme (Intangible Asset
Monitor) Yöntemi
• Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index) Yöntemi
• “Technology Broker” Yöntemi
Yönetici
performanslarının
değerlendirilmesi
ve ücretlerin
belirlenmesi
• Entelektüel Sermaye Endeksi (IC Index)
Yöntemi
• Ekonomik Katma Değer (EVA) Yöntemi
• Piyasa Katma Değeri (MVA) Yöntemi
• Entelektüel Katma Değer Katsayısı (VAIC)
Yöntemi
Ar&Ge
Faaliyetlerinin
etkinliğinin
ölçümü
• Patent Atıfları (Citation Weighted Patents)
Yöntemi
Ekonomik Katma Değer (EVATM)
ve Piyasa Katma Değeri (MVATM) Yöntemleri
 Vergi sonrası net faaliyet gelirinden firmaya yatırılan





kaynakların fırsat maliyeti arasındaki fark esas alınır.
EVA = Vergi Sonrası Net Faaliyet Geliri - (Ağ. Ort. Serm.
Maliyeti) * (Yatırılan Sermaye)
Entelektüel sermaye
Pozitif EVA
Kullanım kolaylığı ve yaygın kullanım
MVA = Piyasa Değeri - Yatırılan Sermaye
MVA, EVA değerlerinin net bugünkü değeridir.
Entelektüel Katma Değer Katsayısı
(VAICTM – Value Added Intellectual Coefficient) Yöntemi
 Ante Pulic tarafından geliştirilmiştir.
 VAIC = Kullanılan Sermayenin Etkinliği (CEE)+İnsan
Sermayesi Etkinliği (HCE) + Yapısal Sermaye Etkinliği
(SCE)
 Katma değer (VA), çıktı ile girdi arasındaki fark olarak
tanımlanmaktadır. (VA = OUT - IN)
 Personel harcamaları sermaye harcaması olarak dikkate
alınmaktadır.
 Çok başvurulan bir yöntemdir.
Skandia Navigator Yöntemi
 Edvinsson ve Malone tarafından geliştirilmiştir.
 Diğer çalışmalara öncülük etmiştir.
Parasal bir
değerleme yerine
entelektüel
sermayenin
unsurlarına
ayrılarak analizi
Performans Değerlendirme Tablosu
(Balanced Score Card) Yöntemi
 Kaplan ve Norton tarafından
geliştirilmiştir.
 Geleneksel finansal göstergelerin
yanı sıra gayri maddi kaynakları
ilişkin göstergeler
 Bütüncül ve strateji odaklı bir
bakış açısı
 Şirket kaynaklarını ve bunların
nasıl kullanıldığına ilişkin
sonuçları aynı zamanda
sunmaktadır.
Entelektüel Sermaye Endeksi
(IC Index) Yöntemi
 Entelektüel sermayedeki değişime odaklanmaktadır.
 Yönetici performanslarının değerlendirilmesi
 Alt unsurların göstergeler yoluyla analizi
 Göstergeler ve model
içindeki ağırlıkları her
şirket için farklı olmalıdır.
 Endeks değerindeki
değişim şirketin
entelektüel sermaye
potansiyelindeki değişimi
göstermektedir.
“Technology Broker” Yöntemi
 Anne Brooking tarafından geliştirilmiştir.
 Entelektüel sermaye
 Pazar varlıkları,
 İnsan merkezli varlıklar
 Süreçler
 Altyapı varlıkları
 Her bir entelektüel sermaye alt sınıfı için birçok soru
tanımlanmıştır.
 Sorulara verilen cevaplar entelektüel sermayenin
analiz edilmesini sağlamaktadır.
Patent Atıfları
(Citation Weighted Patents) Yöntemi
Patentlerin değeri
konusunda patent
sayısı yerine
patentlere yapılan
atıflar gösterge olarak
esas alınmalıdır.
 Patent atıfları, inovasyon
faaliyetlerinin başarısının
göstergesi olarak
tanımlanmaktadır.
 Yatırımcıların bu durumun
farkında oldukları ve hisse senedi
fiyatlarına yansıttıkları
varsayılmaktadır.
Teşekkürler