k***l*k, ehl*yet ve k***l**e *l**k*n bazı kavramlar

İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
1. İşçi
 Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek
kişiye işçi denir. (İş K. m. 2)
 Bu tanıma göre, bir kimsenin ‘işçi’ olabilmesi için,
i.
Bir iş sözleşesine dayanarak çalışması
ii. Gerçek kişi olması gerekmektedir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
i.
Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışma
 İşçi
niteliğinin
çalışmanın
bir
kazanılabilmesi
iş
sözleşmesi
için,
yapılan
çerçevesinde
gerçekleştiriliyor olması zorunludur.
 Bu nedenle çıraklık, istisna, vekalet, adi şirket gibi
sözleşmelere dayanılarak yapılan çalışan kişiler
‘işçi’ olarak nitelendirilememektedir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
ii. Gerçek kişi olma
 İşçi, iş sözleşmesiyle iş görme borcu altına girer
ve bu edimi bizzat yerine getirir.
 İşçi kavramının doğası gereği, işçinin gerçek kişi
olması gerekir. Bununla birlikte, İŞ Kanunu’ndaki
tanımda işçinin ‘gerçek kişi’ olduğu bir kez daha
vurgulanmıştır.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
2. İşveren
 İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel
kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren
denir. (İş K. m. 2)
 İş Kanunu ‘işveren’ niteliğinin kazanılması için işçi
çalıştırmayı
yeterli
görmüş,
bunun
dışında
işverenin gerçek veya tüzel kişi olması arasında bir
fark gözetmemiştir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Bir kişinin işveren olarak kabul edilmesi için işçi
çalıştırdığı
yerin
kendi
mülkiyetinde
olması
gerekmez.
 Aynı şekilde, işverenlik sıfatının kazanılabilmesi
için kişinin Türk vatandaşı olması da gerekli
değildir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
3. Alt İşveren
 Bir işverenden,
i.
işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine
ilişkin yardımcı işlerinde veya
ii. asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği
ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren
işlerde iş alan ve
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
iii. bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu
işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş
aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl
işveren-alt işveren ilişkisi denir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Alt
işveren
ilişkisinin
kurulabilmesi,
bir
asıl
işverenin varlığına bağlıdır.
 Bu ilişkide işyerinde işçi çalıştıran kişiye asıl
işveren, aynı işyerinde bazı işleri üstlenen ve işçi
çalıştıran kişiye de alt işveren denilir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Alt işverenlik ilişkisinin genel çerçevesi, 27.9.2008
tarihli Alt İşverenlik Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.
 Uygulamada özellikle inşaat, nakliye ve işletme
işlerinde alt işverenliğe başvurulmakta ve bazı
işler, alanında uzmanlaşmış kişilere verilmektedir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Alt işverenin çalıştırdığı işçiler, iş sözleşmesi ile asıl
işverene değil, alt işverene bağlıdırlar.
 Alt işverenin çalıştırdığı işçilerden işin görülmesini
isteme ve bu işçiler üzerinde yönetim yetkisi
sadece alt işverene aittir.
 Alt
işverenin
çalıştırdığı
işçilerin
sözleşmeleri
yalnızca alt işveren tarafından feshedilebilir.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Yönetmelikte alt işverenlik ilişkisinin kurulmasına
ilişkin birtakım
sınırlandırmalar
bulunmaktadır.
Buna göre;
i.
Uzmanlık gerektirmeyen ve asıl iş kapsamında
bulunan işler, alt işverenlere verilemez.
ii. Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işverenlik ilişkisi kurulamaz.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
iii. Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe
alınarak
haklarının
kısıtlanması
suretiyle
çalıştırılması mümkün değildir.
iv. Kamusal veya bireysel ve toplu iş sözleşmelerinin
getirmiş
olduğu
yükümlülüklerden
kaçınmak
amacıyla kurulan alt işverenlik ilişkiler muvazaalı
olarak kabul edilmiş ve geçersiz sayılmıştır.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Belirtilen bu hallerin varlığı durumunda, asıl
işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri
başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak
işlem görürler.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile
ilgili olarak İş Kanunu’ndan, iş sözleşmesinden
veya
alt
işverenin
taraf
olduğu
toplu
iş
sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt
işveren ile birlikte sorumludur. (İş K. m. 2/6)
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Kanunda ifade edilen ‘birlikte sorumluluk’ hukuki
sorumlulukla sınırlıdır, cezai sorumluluk buna dahil
değildir.
 Asıl işverenle alt işverenin işçilere karşı birlikte
sorumlu
olduklarına
dair
hüküm
emredici
niteliktedir, aksi yönde düzenleme yapılamaz.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
4. İşveren vekili
 İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve
işletmenin yönetiminde görev alan kimselere
işveren vekili denir.
 İşveren vekili kavramı, Sendikalar Kanunu ve
Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nda
farklı şekilde tanımlanmıştır.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 İş kanunu açısından bir kişinin işveren vekili
sayılabilmesi
için
şu
şartları
taşıması
gerekmektedir;
i.
İşveren adına hareket etme,
ii. İş, işyeri veya işletmenin yönetiminde görev
alma.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 İşveren vekilleri, işverene iş sözleşmesiyle bağlı
olduklarından, diğer işçilerden daha az hakka
sahip
değildirler.
İşveren
vekillerinin
diğer
işçilerden tek farkı; işvereni temsil yetkisine sahip
olmalarıdır.
 İşveren vekillerinin sorumluluğu hukuki değil,
cezai sorumluluktur.
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
5. İşyeri
 İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek
amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile
işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. (İş
K. m. 2/1)
 İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile
oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir
bütündür. (İş K. m. 2/3)
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
 Bir yerin işyerine bağlı yerlerden sayılabilmesi için;
i.
İşin niteliği (teknik bağımlılık) ve
ii. yönetimi (operasyonel bağımlılık)
bakımından
bu
bulunması gerekmektedir.
yerin
işyeriyle
bağının