sokakta yaşayan ve çalışan çocuklar

ZEYTİNBURNU KENT KONSEYİ
SOSYAL KONULAR ÇALIŞMA GRUBU RAPORU
Sosyal konular başlığı altında sokak çocuklarının ve sokakta yaşayan çocukların
durumlarını konu alan bir çalışma yaptık. Aile içi şiddet, özürlüler, yaşlılar vb hususlar
önemli ve öncelikli konularımız arasındadır. Bu konularda bundan sonraki aşamalarda
ayrıntılı bir çalışma yapacağız.
SOKAK ÇOCUĞU KİMDİR?
Genellikle sokak çocukları iki ana gruba ayrılarak ele alınmaktadır. Bunlar; sokak
çocuğu, yani evi olmayan sokakta yaşayan çocuklar ile sokakta çalışıp akşam evine dönen,
yani bir evi ve ailesi olan, akşamları düzenli olmasa da evine dönen çocuklar olarak
gruplandırılmaktadır.
Sokaktaki çocukların sokağa iniş nedeni büyük oranda ekonomik olmakla beraber, aile
içi şiddet, cinsel ve fiziksel istismar, sosyal destek sistemlerinin yetersizliği, ailenin
bakabileceğinden fazla çocuğa sahip olması, sevgisizlik, ihmal, çocukların akranlarıyla
birlikte eğitim kurumlarından yararlanamamasını sıralayabiliriz. Bu sorunlara genel bir bakış
açısı getirildiğinde kaynağın büyük oranda yoksulluk ve yetişkinlerin olumsuz tutumlarından
kaynaklandığı görülmektedir.
SOKAKTA YAŞAYAN ÇOCUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ







Başta yaşama, gelişme, sağlık ve eğitim hakkı olmak üzere tanımlanmış hiçbir haktan
yararlanamamaktadır.
Aile veya aile yerine geçebilecek kurumlarla ilişkileri sınırlı veya tamamen kopmuş
konumda ve ailenin sunması gereken güvenlik, psikolojik doyum, yardımlaşma gibi
bazı gereksinimlerini çevreden veya akran gruplarından sağlamaktadır.
Eğitim sürecine girmemiş veya eğitim sürecinden erken ayrılmış çocuklardır. (Okul
terkleri çok yaygın olan bu çocukların yoğunlukla ilköğretim 4. sınıfta okulu terk
ediyor olmaları dikkat çekicidir).
Sokakta bulunmaları nedeniyle fiziksel, duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimleri risk ve
tehlike altındadır.
Uçucu ve uyarıcı madde kullanım alışkanlığı yüksektir. Madde kullanımı; fiziksel,
psikolojik ve sosyal bir bağımlılık sağlamakta ve madde kullanımı çocuklar açısından
sosyal ve grupsal kabul için gerekli görülebilmektedir.
Sokakta örnek aldıkları ve ilişki kurdukları kişilerin suçla ilişkilerinin yoğunluğu
nedeni ile bu çocukların da suç işleme olasılıkları veya suça maruz kalma olasılıkları
yüksektir.
Sokak çocukları gelişim alanında risk taşımakta ve bu alanlara ilişkin dayanıklılık ve
başa çıkma becerileri geliştirmektedirler:
Fiziksel gelişimleri risk altındadır:
Barınma (soğukta kalma, yeterli şekilde korumayan giysiler), güvenlik (çeteler, suç
işleyenler, yetişkin evsizler tarafından fiziksel şiddete maruz kalma) ve beslenmeye (yeterli ve
dengeli beslenememe) ilişkin riskler ile hastalıklar, uçucu ve uyarıcı madde kullanma gibi
riskler taşımaktadırlar. Bu risklere karşı becerililiği ve grup içinde kaynakların paylaşılmasını,
güvenlik konusunda da grup üyelerinin yardımlaşması ve dayanışmasını geliştirmişlerdir.
1
Duygusal gelişimleri risk altındadır:
Sokak çocukları için en büyük duygusal risk; sağlıklı bir yetişkinle olumlu bir
ilişkinin yitirilmesi veya hiç olmamasıdır. Sokak çocuklarının sokaklarda yaşamaya
başlamadan önceki hayat tarzlarında da bu tür bir ilişkinin olmaması da çocuğu sokağa iten
faktörlerden birisidir. Sokak çocukları bu yitimlerin üstesinden akran gruplarıyla kurduğu
dostluk bağlarıyla gelebilmektedir.
Duygusal alanda bir diğer risk ise duygusal tutarlılığın az oluşu, kaygı ve depresyonun
sıklıkla görülmesidir. Bu riskle başa çıkmada daha çok özgürlük duyumuna vurgu
yapmaktadır.
Sosyal gelişimleri risk altındadır:
Sosyal kimlik gelişiminde bu çocuklar daha çok, fırsatçılık, dolandırıcılık, hırsızlık,
gibi olumsuz örneklerle karşılaşmakta ve toplumun birçok kesimince reddedilmekte veya
ahlaksız ve suça eğilimli olarak görülmektedir. Bu riske ilişkin ise akran grupları ile
yardımlaşma, destek ve paylaşma ile savunu oluşturmuşlardır.
Bilinçsel gelişimleri risk altındadır:
SOKAKTA ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLAR
Elbette ki birden bire ortaya çıkmadı bu çocuklar. Ancak birden bire çoğaldı. Sokağa
gelme 4 yaşından itibaren başlıyor.
Kentsel değişim süreci ile iş bulma ve ekonomik statü atlama umuduyla önceki yıllarda erkek
ebeveynler (babalar) para kazanmak üzere İstanbul’a gelmekteyken son 15 yılda aile bireyleri
ile birlikte göç etmektedirler. Oysa anneler kırsalda, tarımda çalışırlarken büyük şehirlere göç
edince her hangi bir işte çalışmamakta ya da eşi tarafından çalıştırılmamaktadır. Göçle gelen
aileler ise mesleki eğitimleri olmadığı için ya işsiz kalmakta, ya da sosyal güvenlik altına
alınmadan düşük gelirli işlerde çalışmaktadır. Ancak büyük metropollerde yaşam pahalıdır.
Bu nedenle de aile bireyleri olan çocuklardan yaşama tutunabilmek adına faydalanılmaktadır.
Sokakta çalıştırılan çocukları sömürülen ve tüketilen çocuklar olarak değerlendirmek gerekir.
Gündelik hayatta hepimiz bu çocuklarla (Ellerinde kâğıt mendiller ile sabahlara dek
sokaklarda dolaşan, çiçek satan, dilenen, su satan, ayakkabı boyacılığı, tartıcılık yapan ya da
trafik ışıklarında bez parçası ile araba camı silen) karşılaşmaktayız.
SORUN ÜZERİNE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Zeytinburnu Kaymakamlığı, Belediye, Sağlık Gurup Başkanlığı, SHÇEK, İlçe Milli
Eğitim Müdürlüğü, Emniyet Müdürlüğü, Sivil Toplum Kuruluşları, İlçede bulunan hasta
haneler, özel kuruluşlar işbirliğiyle aşağıda görev tanımları bulunan birimleri acil olarak
oluşturulması gereklidir;
1- SOKAKTA ÇALIŞTIRILAN ÇOCUKLARA YÖNELİK;
ÇOCUK VE GENÇLİK MERKEZLERİ
Bu merkezler çocukları, sosyal-eğitim-kültürel açıdan destekleyecektir.
Aileleri tanıyacak, ailelerin haritasını çıkaracak ve ilgili kurumlardan destek almasını
sağlayacaktır.
2
2- SOKAKTA YAŞAYAN ÇOCUKLARA YÖNELİK OLARAK;
SOKAK ÇOCUKLARI KOORDİNASYON MERKEZİ
Sokak Ofisi, Barınak ve Mobil Ekipleri bünyesinde bulunduran, bu birimler arasındaki
işbirliği ve koordinasyonu, aile görüşmelerini ve çocuğun aileye teslimini sağlayan merkezdir.
MOBİL EKİP
Meslek elemanları, önder çocuk ve kolluk kuvvetlerinden oluşmaktadır.
Koordinasyon Merkezine bağlı olarak, sokaktaki çocukların tespit edilmesi ve uygun
kuruluşa yerleştirilmesinden sorumlu ekiplerdir.
SOKAK OFİSLERİ
Şehir merkezlerinde, kolayca ulaşılabilecek yerlerde bulunan;
Çocukların
durumları ile vatandaşlar tarafından yapılan ihbarları değerlendiren ve mobil ekipleri
yönlendiren birimlerdir
BARINAK
Madde bağımlısı olduğu halde, bırakma eğilimi göstermeyen çocukla, tedavi almak
isteyen çocuk arasında bir filtre fonksiyonu üstlenecektir.
Çocukları, Tıbbi Rehabilitasyon Merkezine veya İlk adım İstasyonuna yönlendirmek
üzere ikna çalışmaları yapacaktır.
İLKADIM İSTASYONU
İlçenin sosyal yapısına göre ihtiyaç duyulması halinde kız çocukları için ayrı bir ilk
adım istasyonu oluşturulacaktır. İlk adım istasyonunda, ortalama bir ay kalacağı öngörülen
çocuğun, kalacağı süre değişkenlik gösterebilecektir
ÇEMATEM ( Çocuk Ergen Madde Bağımlılığı Tedavi Eğitim ve Destek Merkezi)
Bu hizmet Sağlık Müdürlükleri tarafından verilecektir.
İlk adım istasyonundan
havale edilen, uçucu ve uyuşturucu madde kullanan çocukların, tıbbi tedavilerinin
gerçekleştirilebilmesi amacıyla hizmet verecektir.
SOSYAL REHABİLİTASYON MERKEZİNDE YER ALMASI GEREKEN
BİRİMLER:







Psikolojik Destek Birimi
Eğitim Birimleri
Hobi Atölyeleri
Kültürel Ve Sportif Etkinlikler
Hayvan Barınakları
Sera
Mesleki Eğitim Atölyeleri
Hazırlayanlar:
Songül Elidar
S. Sema Murat
Mustafa Aydın
Osman Kısaoğlu
Leman Coşkun
3