lise öğrencilerinin fotosentez konusundaki kavram yanılgılarının

LİSE ÖĞRENCİLERİNİN FOTOSENTEZ KONUSUNDAKİ KAVRAM
YANILGILARININ TESPİTİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR ÇALIŞMA
Ceren TEKKAYA1, Şule ÖZKAN1, Sibel BALCI2
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, ANKARA
2
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü, ANKARA
1
Öğrenciler, fen kavramlarıyla ilgili değişik deneyim, fikir ve inanışlara sahip olarak eğitimlerine
başlamaktadır. Çoğunlukla öğrencilerin kendi kendilerine deneyimleri sonucu edindikleri ve
bilimsellikten uzak olan bu fikir ve inanışlar kavram yanılgısı olarak adlandırılır. Kavram yanılgıları
yeni konuların anlaşılmasında zorluk yaratmakta ve anlamlı öğrenmeyi önemli ölçüde engellemektedir.
Son 20 yıldır biyoloji alanında yapılan çalışmalar, öğrencilerin birçok konuda kavram
yanılgılarına sahip olduğunu göstermiştir: Hücre metabolizması, osmoz ve difüzyon, genetik, ekoloji,
solunum, sınıflandırma, dolaşım sistemi . Öğrencilerin kavram yanılgısına sahip oldukları bu konuların
çoğu biyoloji bilgisinin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca bu kavramlar birbirleriyle yakından ilişkilidir.
Fotosentez konusu ile ilgili kavramlar da bu açından önem taşımakta, öğrencinin fotosentezi anlaması
besin zinciri, besin ağı, ekosistem gibi diğer kavramları anlamasında etkili olmaktadır.
Fotosentez konusu biyoloji müfredatının önemli ve kavraması güç olan konularından biridir.
Bu nedenle bu konunun anlamlı bir şekilde kavranmasında yaşanan zorluklar, öğrencilerde kavram
yanılgılarının doğmasına sebep olmaktadır. Öğrencilerin fotosentez konusundaki kavram yanılgıları bir
çok araştırmacı tarafından incelenmiş ve öğrencilerin eğitimleri boyunca bu konunda kavram
yanılgılarına sahip olduğu saptanmıştır.
Bu çalışmanın amacı değişik yaş gruplarındaki lise öğrencilerinin fotosentez ve bitkilerde
solunum konularında sahip oldukları kavram yanılgılarını belirlemektir. Çalışmaya 63’ü lise 1, 67’si
lise 2 ve 68’i lise 3 öğrencisi olmak üzere toplam 198 öğrenci katılmıştır. Öğrencilerin konu ile ilgili
kavram yanılgılarını belirlemek amacıyla açık uçlu ve çoktan seçmeli sorulardan oluşan ‘Fotosentez
Kavram Testi’ geliştirilmiştir.
Sonuçlar, öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun ‘fotosentezin bir gaz değişim işlemi olduğu,
fotosentez sonucunda enerji üretildiği, bitkinin besinini topraktan aldığı, bitkilerin sadece geceleri
solunum yaptığı ve fotosentezin solunumun tersi olduğu’ gibi kavram yanılgılarına sahip olduğunu
göstermektedir.
33