Şizofreni T - Prof. Dr. Ali Kemal Göğüş
advertisement
Şizofreni Pratiği Prof. Dr. Ali Kemal Göğüş Şizofreni • • • • • Tanı kriterleri Semptomatoloji ve klinik tipleri Gidiş ve sonuç özellikleri Prognoz ve etkili faktörler Tedavi Şizofreni Tanı Kriterleri • A . Karakteristik semptomlar – – – – Hezeyanlar Halüsinasyonlar Dezorganize konuşma Dezorganize / katatonik davranış Pozitif semptomatoloji – Negatif semptomatoloji • B. Toplumsal ve mesleki işlev bozukluğu • C. Süre: prodrom+rezidüel+A grubu kriterleri=en az altı ay. Altı ayın en az bir ayı A grubu kriterlini içermeli • D. Şizoaffektif bozukluğun ve Affektif bozukluğun Dışlanması • E. Madde kullanımına ve genel tıbbi duruma bağlı psikozun dışlanması • F. Yaygın gelişimsel bozuklukla olan ilişki Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Dezorganizasyon Semptomları Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Dezorganizasyon Semptomları Negatif Semptomlar Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Duygulanımda sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Kendine bakımda kötüleşme Sosyal ve emosyonel içeçekilme Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Bilişsel Semptomlar Dikkat bozukluğu Bellek bozukluğu Soyutlama bozukluğu Yargılama bozukluğu Öğrenme güçlüğü Dezorganizasyon Semptomları Negatif Semptomlar Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Duygulanımda sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Kendine bakımda kötüleşme Sosyal ve emosyonel içeçekilme Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Dezorganizasyon Semptomları Negatif Semptomlar Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Duygulanımda sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Kendine bakımda kötüleşme Sosyal ve emosyonel içeçekilme Bilişsel Semptomlar Dikkat bozukluğu Bellek bozukluğu Soyutlama bozukluğu Yargılama bozukluğu Öğrenme güçlüğü Duygusal semptomlar Disfori Depresyon İntihar eğilimi Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif Psikotik Semptomlar Sanrılar Varsanılar Katatoni Dezorganizasyon Semptomları Negatif Semptomlar Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Duygulanımda sığlaşma Aloji Avolisyon Anhedoni Kendine bakımda kötüleşme Sosyal ve emosyonel içeçekilme Sosyal ve Mesleksel İşlev Kaybı Duygusal semptomlar Bilişsel Semptomlar Dikkat bozukluğu Bellek bozukluğu Soyutlama bozukluğu Yargılama bozukluğu Öğrenme güçlüğü Disfori Depresyon İntihar eğilimi Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri Pozitif semptomatoloji Negatif Semptomatoloji Şizofreni Semptomatoloji ve Klinik Tipleri • Pozitif Psikotik Belirtiler – – – – Sanrılar (hezeyanlar) Varsanılar (halüsinasyonlar) Konuşma bozuklukları Davranış bozuklukları • Negatif Psikotik Belirtiler – – – – – – – – – Dikkat bozukluğu Aloji Anhedoni Affekt azalması Avolisyon Sosyal içeçekilme Duygusal içeçekilme Kendine bakım azalması İşlevsellikte bozulma Pozitif Semptomatoloji Sanrılar Pozitif Semptomatoloji Varsanılar • İşitsel varsanılar – Kendi aralarında konuşan sesler – Yorum yapan sesler – Emreden sesler • • • • • Görsel varsanılar Temas varsanıları Koku varsanılar Tat varsanıları Hareket varsanıları Pozitif Semptomatoloji Dezorganize Konuşma • • • • • • • • • Mantıksızlık Yandan cevap Raydan çıkma Teğetsellik Ayrıntıcılık Fikir uçuşması Laf salatası (enkoherans) Perseverasyon Neolojizm Pozitif Semptomatoloji Dezorganize Davranış • Taşkınlık • Hareket tekrarları (stereotipi) • Donakalım beliritileri – Balmumu belirtisi – Duruş bozukluğu – Katılık hali Negatif Semptomatoloji Dikkat eksikliği • Zihnin bir uyaran üzerinde toplanamaması • Konsantrasyon güçlüğü Negatif Semptomatoloji Aloji • Düşünce – Azlığı – Yoksulluğu – Fakirliği Negatif Semptomatoloji Anhedoni • Yaşamdan tat / zevk alamama, • Duyguların yaşanamaması hali Negatif Semptomatoloji Affektte Azalma • Duygusal tepkilerin jest ve mimiklerle ve ses tonu ile ifadesinde azalma – – – – – Affektte sığlık Affektte küntlük Apati Endiferans (lakaydiyet) Maske yüz Negatif Semptomatoloji Avolisyon • Motivasyon / istenç azalması • Amaca yönelik etkinlikleri başlatme ve / veya sürdürme güçlüğü Negatif Semptomatoloji Sosyal ve Emosyonel İçeçekilme • Kendini sosyal ilişkilerden çekme, içe kapanma • İnsanlarla duygusal ilişki kuaramama Negatif Semptomatoloji Özbakım Eksikliği • Kişisel temizliğine • Kılık kıyafet temizliğine ve düzenine • Traş olma, tırnak kesme, makyaj yapme, makul aralıklarla çamaşır değiştirme vb. hususlara özen göstermeme Negatif Semptomatoloji Sosyal / Mesleki İşlevsellikte Bozulma • Kendini sosyal ilişkilerden çekme, içe kapanma • İnsanlarla duygusal ilişki kuaramama Şizofreni Klinik Tipleri • – – – – – • • Paranoid Tip Sanrı ve Varsanılar vardır Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Katatonik davranış Donuk ya da sığ duygulanım Katatonik Tip – – – – – – Balmumu arazı Negativizm Postür Eksitasyon Ekolali Ekopraksi Dezorganize Tip – Dezorganize konuşme – Dezorganize davranış – Donuk ya da sığ duygulanım y o k t u r • Ayrışmamış Tip – – – – Şizofreni tanısı alan Paranoid kriterlerini Dezorganize karşılamayan Katatonik Rezidüel Tip Belirgin sanrı, varsanı ve dezorganizasyon semptomatolojisinin olmadığı (geçmişte olmuş olabilir) avolisyon başta olmak üzere “silik negatif semptomatolojiden” oluşan bir tablo. Şizofreni Gidiş ve Sonlanış Özellikleri Premorbid Neurodevelopment process Şizofreni Gidiş ve Sonlanış Özellikleri Şizofreni Gidiş ve Sonlanış Özellikleri • Şizofreni tanısı almış hastaların %15 kadarı yaşamlarını intihar sonucu kaybederler Şizofreni Gidiş ve Sonlanış Özellikleri • Şizofreni tanısı almış hastaların beklenen yaşam süreleri genel nufusa oranla ortalama 9-10 yıl daha azdır. – – – – İntihar Özbakım eksikliği Beslenme bozuklukları Alkol ve madde bağımlılıkları – Barınma sorunları – Tıbbi hastalıklar Şizofreni Prognoza etki eden faktörler İyi Prognoz Belirleyicileri • • • • • • • • • • • • • • • • Kadın olma Geç başlangıç Akut başlangıç İlk epizodda iyi tedavi cevabı Tedaviye uyum Presipitan faktörlerin olması İyi premorbid işlevsellik Affektif semptomatoloji olması Ailede affektif bozukluk öyküsü Evli olmak Pozitif belirtilerin hakimiyeti Paranoid ve katatonik tip İyi sosyal destek ve güvence Nörolojik belirtilerin olmaması Seyrek nüks Saldırganlık olmaması Kötü Prognoz Belirleyicileri • • • • • • • • • • • • • • • • Erkek olma Erken başlangıç Sinsi başlangıç İlk epizodda kötü tedavi cevabı Tedaviye uyumsuzluk Presipitan faktörlerin olmaması Kötü premorbid işlevsellik Affektif semptomatoloji olmaması Ailede şizofreni öyküsü Bekar olmak Negatif belirtilerin hakimiyeti Dezorganize ve ayrışmamış tip Sosyal destek ve güvence olmaması Nörolojik belirtileri olması Sık nüks Saldırganlık Şizofreni Tedavi • Biyolojik tedaviler – Psikofarmakolojik Tedaviler – Elektrokonvulsif Tedavi • Psikoterapiler • Psikososyal Rehabilitasyon • Öz-yardım Dernekleri
