GÖZTEPE PROF. DR. SÜLEYMAN YALÇIN ŞEHİR HASTANESİ TRANSFÜZYON MERKEZİ HEMOVİJİLANS BİRİMİ HEMOVİJİLANS HEMŞİRESİ AYSEL AYDIN MERYEM NİHAL YERSEL HEMOVİJİLANS Nedir ? Eski Yunanca “haema” = kan Latince “vigilans” = tetikte olma İlk kez 1990 yılında Fransa’da kullanılmaya başlandı. Hemovijilans •Kanın toplanmasından alıcıya verilmesinden sonraki takibini içeren, •Tüm transfüzyon zincirini kapsayan, •Kan ürünlerinin kullanılmasından kaynaklanan her türlü istenmeyen ve beklenmeyen etkilerin toplanması ve değerlendirilmesinden, •Bu olayların olmasını ve tekrar oluşması önlenmesini içeren bir dizi sürveyansdır. www.nba.gov.au Hemovijilans Ana Hedefi Kan bağışçısının ve alıcının (transfüzyonun) güvenliğini arttırmak İstenmeyen reaksiyon ve olayların tekrarını engellemek Hemovijilansın Rolü ÜRÜN GÜVENLİĞİ Bağışçı Sorgulama Kan Gruplama Kan toplama ve hazırlama Depolama -Dağıtım Enfeksiyon tarama testleri TRANSFÜZYON GÜVENLİĞİ Transfüzyon Endikasyonu Transfüzyon Merkezi Kabul İzlemeDeğerlendirme Transfüzyon Uygunluk Testleri BAĞIŞÇIDA BULAŞ SÖZ KONUSU İSE; • Transfüze edilen hastaların kimlik tespiti yapılır. • Hastanın doktoru sözel ve yazılı bilgilendirilir. • Kan transfüzyon endikasyonunu koyan hekim, potansiyel olarak enfeksiyon bulaştırabilecek bir transfüzyon konusunda hastayı bilgilendirir. • Kan transfüzyon endikasyonunu koyan hekim tarafından transfüzyonu gerçekleştirilen hastanın 1 yıl boyunca 3 ay ara ile takibinin yapılması sağlanır (Bulaş doğrulandısı geldikten sonraki 1 yıl). • Hastanın hekimi enfeksiyon konsültasyon notu ve hastanın tetkikleri ile birlikte evrakları 3 ayda bir düzenli olarak hemovijilans birimine gönderir. Transfüzyon Güvenliği Hemovijilans Sistemi Transfüzyon Pratiği Transfüzyon Öncesi Uygunluk Testleri Uygun Endikasyon Saklama Tarama Testleri - Doğrulama Donör Seçimi-Eğitimi (Donör Kazanım Programları) Toplam Kalite Kontrol Sistemi Hemovijilans Hemşiresi • 7500 ünite/yıl ve üzerinde transfüzyon gerçekleştiren hastanelerde sadece Hemovijilans Hemşiresi olarak çalıştırılır. • Hastanede gerçekleştirilen tüm transfüzyonların, Transfüzyon İzlem Formu ile izlemlerinin gerçekleştirildiğinden emin olur. • Bu konuda, periyodik eğitimler düzenler. • Uygunsuzlukları, transfüzyon komitesine bildirir. • Düzeltici önleyici faaliyetlerin ilgili birim başlatıldığından emin olur. • Bu konulardaki kayıtları ve dokümanları tutar. tarafından Hemovijilans Klinik Sorumlusu • Hemovijilans sorumlusu olarak görevlendirilen, ilgili birimde çalışan görevlendirilen doktordur. • Hastalara ait Transfüzyon İzlem Formu ile birlikte hemovijilans sisteminin sürdürülebilirliği için istenen diğer verileri, TM-HVB’ye iletilmesinden sorumludur TÜRKİYE’DE KAN GÜVENLİĞİ • 2007 Kan Ve Kan Ürünleri Kanunu • 2008 Kan Ve Kan Ürünleri Yönetmeliği • 2009 Ulusal Kan Ve Kan Ürünleri Rehberi • 2016 Ulusal Hemovijilans Rehberi • 2020 Ulusal Hemovijilans Rehberi (Şuanda Kullanmakta Olduğumuz Rehber) www.nba.gov.au Kan ve Kan Ürünleri Kanunu Alıcı ve vericide ortaya çıkabilecek komplikasyonların bildirilmesi zorunludur Kan, kan bileşenleri ve ürünlerinin alınması veya transfüzyonu hekimin sorumluluğu ve denetimi altında yapılır. Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliği Transfüzyon kararı, uygulanması, takibi, istenmeyen etki/olayların bildirimi doğrulanması ve tedavisi ile hemovijilans açısından rehberde tanımlanmış ilgili form ve verilerin düzenlenmesinden hastanın hekimi sorumludur. Hastanelerde yapılan transfüzyon uygulamalarından hastanın hekimi ile beraber hastane transfüzyon komiteleri de sorumludur. Transfüzyon merkezi transfüzyonun takibi ile ilgili verilerin toplanmasından, değerlendirilmesinden ve Bakanlığa ve bağlı olduğu Bölge Kan Merkezine iletilmesinden sorumludur. Kan “canlı nakli” dir Toplama, işleme, test etme, dağıtım, hastaya hazırlama ve transfüzyon Bağış güvenli mi? İşlem güvenli mi? Transfüzyon en uygun tedavi mi? DEĞERLENDİRME Bağışçı Özellikleri Copyright SHOT2017 Hasta Özellikleri Non-Medical Authorisation,30/11/17 TRANSFÜZYON SÜRECİ • Onam ve sistem orderi olmadan transfüzyon merkezinden ürün kesinlikle alınmamalıdır. • İzlem formu doğru, eksiksiz ve transfüzyon sırasında doldurulmalıdır. KAN ÜRÜNÜ TRANSFÜZYONU SIRASINDA UYULMASI GEREKEN BASAMAKLAR 1 Kan ürünü transfüzyon merkezinden (TM) çekilmeden önce hasta onamı ve sistemden orderı kontrol edilmeli. 2 Kan ürünü servise geldiğinde çift göz ile (bir hemşire, bir hekim) kontrol edilmeli. 3 Kan ürünleri takılmadan önce hastanın vital bulguları ayrı bir kağıda not edilmeli. Hekim ile hasta başına gidilmeli. Hastanın kan grubu, adı-soyadı sözel olarak tekrar sorgulanmalıdır. Kan ürünü takılan hastada bileklik kontrolü yapılmalı. Uygun hastalarda çift damar yolu kontrolü sağlanmalı. Kontrol Edilmesi Gerekenler • • • • • • 4 Servise kan ürünü geldikten sonra tedavi değişikliği sebebiyle takılmayan ürün ilk 30 dk içinde TM’ye gönderilmeli. Transfüzyonun ilk 15 dk’sında hastanın başından ayrılmamalı. • • Ürün Numarası Ürün Adı Son Kullanma Tarihi Alıcının Adı Soyadı ve Protokol Numarası ABO Ve Rh Grupları Çapraz Karşılaştırma Uygunluğu Ek İşlem Uygulanmışsa Etiket (Lökosit Azaltma Işınlama Yıkama) Enfeksiyon Marker Testi devamı 5 6 7 İSTENMEYEN REAKSİYON • Kan bağışı sırasında bağışçılarda veya kan veya kan bileşenin transfüzyonu ile ilişkili olarak hastada ortaya çıkan beklenmeyen ve istenmeyen etkilerdir.. Transfüzyon reaksiyonlarının %78 i hala insan hatalarına bağlıdır. HASTADA REAKSİYON GELİŞİRSE YAPILACAKLAR REAKSİYON SONRASI TM’YE GÖNDERİLECEK EVRAKLAR 1. Transfüzyon İle İlişkili İstenmeyen Reaksiyon Formu (Takılan her ürün için ayrı doldurulması. gerekir 2. Transfüzyon İle İlişkili İstenmeyen Reaksiyon İnceleme ve Tedavi Formu 3. Transfüzyon Takip Formu (2 nüsha) 4. Transfüzyonla İlişkili İstenmeyen Reaksiyon Doğrulama Formu 5. Hastadan Alınan Laboratuvar Örnekleri TRANSFÜZYON REAKSİYONU GELİŞTİĞİNDE İLK YAPILACAK KAN ANALİZLERİ AKUT HEMOLİTİK TRANSFÜZYON REAKSİYONUNDA: Ateş, titreme, yüzde kızarma, göğüs ağrısı, karın ağrısı, sırt ağrısı, bulantı kusma hipotansiyon, solukluk, sarılık,oligüri anemi yaygın kanama damar yerinde sızıntı şeklinde kanama, infüzyon yapılan ven boyunca ağrı, koyu renk idrar anksiyete var ise; Kan grubu, cross tekrarı, retikülositoz, hemoglobin düzeyi, haptoglobulin düzeyi, direk coombs, indirek coombs,ürobilinojen, bilirubinüri, indirek hiperbilirubinemi, serbest hemoglobin varlığı, LDH düzeyi, Ferrittin düzeyi, Hiperpotasemi Ateş olursa: Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlarında istenen tetkiklere ek olarak kültürü, torba kan kültürü ( Nucleus sistemi üzerinden kateter kültürü girişi yapılacak) Hasta kan Akciğer ve Kardiyak sorunları, Göğüs ağrısı var ise: EKG, EKO, Akciğer grafisi, O2 saturasyonu, BNP düzeyi Allerjik Reaksiyonlarda: IgA KAN BAĞIŞI İLE İLİŞKİLİ İSTENMEYEN REAKSİYONLARIN DERECELENDİRMESİ Ciddiyet Derecesi Açıklama Derece 1 Ciddi Olmayan Reaksiyonlar Kan bağışçısına tıbbi müdahale yapılmasını gerektirebilen ancak müdahale yapılmasa da vücut fonksiyonlarında bozulmaya veya kalıcı bir hasara yol açmayan şiddette reaksiyonlardır. Derece 2 Ciddi Reaksiyonlar Kan bağışçısının; • Hastaneye yatışını gerektiren* ya da • Kalıcı veya belirgin sakatlık veya iş görmezliğe yol açan ve bağıştan sonra bir yıldan uzun süre devam eden (uzun süreli morbidite) ya da • Vücut fonksiyonlarında bozulma veya kalıcı hasarı önlemek için tıbbi veya cerrahi müdahale gereksinimine neden olan şiddette reaksiyonlardır. Derece 3 Yaşamı Tehdit Eden Reaksiyonlar Ciddi müdahale gereksinimi (vazopressörler, entübasyon, yoğun bakım) doğuracak şiddette reaksiyonlardır Derece 4 Ölüm Kan bağışçısının ölümüne neden olan reaksiyonlardır. ATR Kuşkulanılması Durumunda Başlangıç Değerlendirmesi Ateş yok Solunum zorluğu TA Artışı Ateş+/-titreme Solunum zorluğu Hipotansiyon TACO kuşkusu TRALI kuşkusu Damar yolunu açık tut Transfüzyonu durdur Bileşen ve hasta bilgilerini kontrol et Hastayı ateş, kalp, solunum ve ürtiker / anjio ödem açısından değerlendir Ateş/titreme Başka belirti yok FNHTR kuşkusu Destekleyen veri Hipoksi AC gr infiltrasyon Diüretik yanıtı Pembe renkli sekresyon Geçici lökopeni Semptomların ilk 6 saatte açığa çıkması Ateş+/-titreme AHTR kuşkusu Sepsis kuşkusu Hipotansiyon Ürtiker Bronkospazm Anjioöderm Hipotansiyon Ürtiker veya anaflaksi kuşkusu DAT (coombs) CBC, idrar dipstik Akciğer grafisi, oksijenasyon durumu Destekleyen veri Hipoksi AC gr infiltrasyon Diüretik yanıtı Hipertansiyon Yüksek kalp dolum basıncı Yüksek BNP Kalp hastalığı varlığı İleri yaş Sıvı fazlalığı Ateş+/-titreme Sırt ve bel ağrısı Hipotansiyon Kanama Destekleyen veri AHTR, TRALI sepsis ve başka hastalıklara ait ek bulguların yokluğu Lökositi uzaklaştırılmamış bileşen kullanımı Destekleyen veri Hemoglobinemi Hemoglobinüri Pozitif DAT Düşük haptoglobin Yüksek LDH, bilirubin DIC bulguları Etiket ,kayıt hataları Destekleyen veri Pozitif gram boyama ve kültür Torbada bulanıklık, tortu Trombosit ürünü Enfeksiyon hastanın primer hastalığına bağlı da olabilir Destekleyen veri Ürtiker reaksiyonu - Sadece ürtiker Anaflaksi - Bronkospazm - Anjioödem - Hipotansiyon - IgA eksikliği ÖNEMLİ !!! 1.Hasta transfüzyon gözlemlenmelidir. sonrası en az 1 saat 2.Kan transfüzyonu devam ederken hasta başka servise transport edilemez. Devam eden transfüzyon var ise transfüzyona ara verip herhangi bir yere götürülemez (MR,BT vb.) 3.Ameliyathaneden hasta alırken servis tarafından hastaya kullanılmamış kan ürünü var ise teslim alınmamalı, transfüzyon merkezine (TM) kan ürünü iade edilmelidir. 4.TM’den servise çekilen kan ürünü hastaya kullanılmayacaksa ivedilikle sözel olarak bildirilip, 30 DK İÇİNDE TM’ye iade edilmelidir. 5. Birimlere gönderilen kan ürünleri klinik içinde bulunan herhangi bir buzdolabında kesinlikle saklanmamalıdır. 6. Kan dolabı bulunmayan bölümler (Ayaktan Tedavi Ünitesi, Ameliyathane, Yoğun Bakım Üniteleri hariç) aynı anda birden fazla kan ürününü (ES+ PLT, ES+ TDP gibi) TM’den talep etmemelidir. 7.Mesai saatleri dışında Kan Transfüzyonu yapmak hasta güvenliği açısından tehlikeli olduğu için yapılmamalıdır. Transfüzyon Süreleri ES: 4 saat içinde TDP: 30- 60 dk içinde Trombosit: 30dk içinde Kriyopresipitat: 20-30 dk içinde KAN TRANSFÜZYONU, evliliğe benzer • İyi düşünmeden yapılmamalıdır • Gerekmedikçe yapılmamalıdır • Gereğinden fazla yapılmamalıdır • En güvenlisi hiç yapılmamalıdır
