LABORATUVAR TEKNİKLERİ DERSİ - UYGULAMA NOTLARI:1 LABORATUVARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR 1.TEMEL LABORATUVAR KURALLARI Laboratuvarda kullanılan maddelerin bir kısmı tehlikeli olduğundan daima büyük dikkat ve özen ister. Ufak bir ihmal veya dikkatsizlik büyük tehlikelere ve zararlara yol açabilir. Laboratuvarlar fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bölümler halinde ayrı ayrı tesis edilmelidir. Laboratuvarda toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etmenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenler bulunmamalıdır. Çalışma sıcaklığı 20°C sıcaklıkta olmalıdır. Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak sağlamalıdır. Boru sistemleri, radyatör, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvar, taban ve tavanlar kolay temizlenir ve dezenfekte edilebilir olmalıdır. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı olarak etkilememelidir. Laboratuvarda mutlaka yangına karşı önlemler alınmalı, bu konuda itfaiyeden uygunluk belgesi alınmalıdır. Laboratuvar binası çevresinde kirliliğe yol açacak çöp, atık yığınları, su birikintisi ve zararlı canlıların bulunmasına müsaade edilmemelidir. Personel iş güvenliğine uygun giysi ve donanım kullanmalıdır. Laboratuvarda mutlaka laboratuvar önlüğü ile çalışılmalıdır. Önlük tercihen yanmayan kumaştan ve bedene uygun olmalıdır. Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı ya da yanmaz bone kullanılmalıdır. Açık ayakkabı kullanılmamalıdır. Tuvaletler laboratuvar bölümlerine açılmamalıdır Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemelidir. Laboratuvar bölümlerinin temizlik, sanitasyon ve dezenfeksiyon işlemleri yazılı talimata göre periyodik olarak yapılmalı, kayıt tutulmalıdır. Laboratuvara giriş çıkış denetlenmeli ve analiz yapılan bölümlere çalışanlar dışında kimse girmemelidir Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale getirilmelidir. Laboratuvarda asla gürültü ve şaka yapılmamalı, diğer çalışanlara saygı gösterilmelidir. Kimyasallar genellikle yanıcı, patlayıcı, zehirleyici, kanserojen, mutajen veya teratojen etkileri olan maddelerdir. Laboratuvarda mutlaka önlükle çalışılır. Palto, manto, kaşkol vb. giysilerle laboratuvara girilmemelidir. Laboratuvarda yetkili bir kişi olmadan teknisyen veya öğrencilerin tek başına çalışmasına izin verilmemelidir. Laboratuvarda her an aktif olan bir telefon bulunmalıdır. Her ne suretle olursa olsun çalışma sırasında laboratuvarın kapısı kilitlenmemelidir. 1 Kullanılan alet, cihaz, cam malzemeler ve masaların üstü çalışma sonrası mutlaka temizlenmelidir. Analiz kaplarını yıkamak için içlerindeki maddeyi lavaboya dökmeden önce musluk açılmalıdır. Temizlik her malzemenin kendine özgü usullerle yapılmalıdır. Her türlü malzeme işi bitince kendi yerlerine düzenli bir şekilde kaldırılmalıdır. Katı atıklar mutlaka çöpe atılmalı, işi biten çözeltiler ise lavaboya döküldükten sonra temizlenmelidir Su ve gaz muslukları ile elektrikli aletler kullanılmadığı hallerde kapalı tutulmalıdır. Laboratuvardan en son çıkan kişi laboratuvar güvenliğini kontrol ederek ayrılmalıdır. Cihaz ve düzenekler doğru ve güvenli kurulmalıdır. Kendi kaplarından katı kimyasallar temiz bir spatülle, sıvı kimyasallar ise temiz pipetlerle alınmalıdır. Kimyasalların şişe kapakları hiçbir zaman açık tarafı yere gelecek şekilde konulmamalıdır. Cam malzemeleri cam kapakları vazelinlenerek kullanılmalı, sıkıştığı durumlarda yumuşak bir cisimle gevşetilerek veya dıştaki cam ısıtılarak açılmalıdır. Şişelerden sıvı dökülürken şişenin etiket tarafı yukarıya gelecek şekilde tutulmalıdır. Çözelti konulan kaplar mutlaka etiketlenmelidir. Laboratuvar çalışmalarında elde edilen rakamlar mutlaka laboratuvar defterine yazılmalıdır. Defterin sağ tarafına tartım sonuçları sol tarafına da hesaplar yazılmalıdır. Çalışma ile ilgili gözlemler de deftere kaydedilmelidir. Her laboratuvarda mutlaka yangın tüpü bulundurulmalıdır. Alev ile yanıcı patlayıcı malzemeler bir arada bulundurulmazlar Laboratuvarda bilinmeyen hiçbir deney düzeneğine, çözeltisine, ya da çalışır durumdaki hiçbir cihaza dokunulmaz ayarları değiştirilmemelidir. 2. SAĞLIK YÖNÜNDEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Zehirli veya yakıcı sıvılar ile buharlaşan organik maddeler (eter, kloroform, benzen vb.) pipetten ağız yoluyla çekilmez. Bu amaçla puar veya vakum kullanılır. Özel pipetlerden de faydalanılabilir. Kimyasallar ne olduğunu anlamak amacıyla asla karıştırılmamalıdır. Aşındırıcı kimyasalların çevreye sıçramasına engel olunmalı bulaştığı ortamlar ivedilikle temizlenmelidir. Açık kaplarda ısıtılan sıvı, katı veya çözeltilerin üzerine asla eğilmemelidir. Deney tüplerinde bir sıvı ısıtılırken önce üst kısmı, daha sonra alt kısmı ısıtılmalıdır. Ağzı kapalı kaptaki bir malzeme asla ısıtılmaz. Kaynatılmak istenen bir sıvı varsa kap içerisine cam kürecikler atılmalıdır. Uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir. Çözeltiler şişelere doldurulurken şişe hacminin ¼’ü boş bırakılmalıdır. LABORATUVARLARA KESİNLİKLE ÖNLÜKSÜZ GELMEYİNİZ! Öğr. Gör. Atike Nur DURAK 2
