Fiyat Farklılaştırması

Monopolcü Güç Altında
Ürün Fiyatlaması
Hazırlayan:
Emomjafar ASHUROV
Fiyat farklılaştırması
 Monopole ilişkin analizlerinde şu ana kadar monopolcünün tüm
müşterilerine tek bir fiyat uygulacağı varsayımına dayanmaktadır
ve biz karı maksimize eden fiyat ve çıktıyı bu varsayıma dayalı
olarak tanımlamaktayız. Ancak birçok durumunda monopol güce
sahipfirmalar farklı müşterilere farklı fiyatlar ya da satın alınan
miktara bağlı olarak aynı müşterilere farklı fiyatlar
uygulamaktadır.
 Fiyat farklılaştırması, benzer ürünler için farklı tüketicilere farklı
fiyatlar koymaktır. Farklı müşteriler saptanabilmeli ve farklı
fiyatlar ödemeleri sağlanabilmelidir.
 Fiyat farklılaştırmasının türleri aşağıdaki gibidir:
1. Birinci Derece Fiyat farklılaştırması
2. İkinci Derece Fiyat farklılaştırması
3. Üçünü Derece Fiyat farklılaştırması
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
2
Birinci Derece Fiyat
Farklılaştırması
 Her bir tüketiciye farklı bir fiyat uygulanabiliyorsa,
başka bir değişle tüketicilerin ödemeye razı
oldukları maksimum fiyatla (reservation price) satış
yapılıyorsa birinci derece fiyat farklılaştırması söz
konusudur.
 Birinci Derece Fiyat Farklılaştırması Gerçek hayatta
mükemmel fiyat farklılaştırması sağlanamaz. Ancak
belli derecelerde farklı fiyatlar
uygulanabilir.Örnekler:Avukatlar, hekimler,
muhasebecilerÖzel Okullar ve Üniversiteler
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
3
Fiyat Farklışatırması
Karı Arttırabilir.Tek tip
fiyat uygulandığı
durumda, Q1
naoktasında MR=MC
varsayıldığında
maksimum kar A alanı
ile gösterilmektedir.
Lakin, satılan her bir
birimde farklı bir fiyat
uygulanabilirse,
A+B+C alanlarını
monopol karı olarak
gerçekleştirmek
mümkün olabilir.
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
4
İkinci Derece Fiyat
Farklılaştırması
 Bazı piyasalarda, tüketiciler zaman içinde bir maldan
birçok birim satın alırlar Artan tüketimle, o mala olan talep
azalır Elektrik, su, yakıt. Firmalar ikinci derece fiyat
ayrımı yapabilirler Aynı malın veya hizmetin farklı
miktarlarının bir birimine farklı fiyat koyma uygulaması.

Blok fiyatlandırma – Bir malın farklı miktarlarına
(bloklarına) farklı fiyatlar koyma uygulamasıdırÖrnek:
Elektrik enerjisi şirketleri elektrik satın alan bir tüketiciye
her blok tüketim için farklı fiyatlar koyar
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
5
İkinci Derece Fiyat
Farklılaştırması
Bir elektrik idaresi ilk
100 birim için ayda
kilowatt başına 0,12$,
ikinci 100 birim için
0,10$, üçüncü 100
birim için 0,08$
uygulamaktadır.
Birim fiyat böylelikle
tüketici tarafından
satın alınan miktara
bağlıdır
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
6
Üçüncü Derece Fiyat
Farklılaştırması
 Üçüncü Derecen Fiyat Farklılaştırması ya da piyasa
bölümlenmesi, her bir tüketinin tek bir fiyat ile karşı karşıya
olduğu ve böylece o fiyattan dilediği kadar satın alabildiği ama
fiyatın tüketici kategorileri arasında farklılaştığı durumlarda ortaya
çıkar.
 Ayrı talep eğrilerine sahip tüketicileri iki veya daha fazla gruba
bölerek, her gruba farklı fiyat koyma uygulamasıdır;
1. Piyasayı iki gruba böler
2. Her grup kendi talep fonksiyonuna sahiptir
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
7
Üçüncü Derece Fiyat
Farklılaştırması
 En yaygın kullanılan fiyat farklılaştırması türüdür.Örnekler:
havayolu şirketleri, öğrencilere ve emeklilere sağlanan indirimler
vs
 Tüketici gruplarını bölmek için aynı özellik kullanılır
 Tipik olarak, grupların talep esneklikleri farklıdır;
1. Düşük gelirleri yüzünden kolej öğrencileri ve yaşlılar,
genellikle diğerleri kadar ödemeye gönüllü değildirler.
2. Bu gruplar kimlik kartlarıyla kolayca ayırt edilebilir
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
8
Üçüncü Derece Fiyat
Farklılaştırması
2. Piyasa
1. Piyasa
MC
MC
P1
P2
D=AR
D=AR
Q2
Q1
MR
©2005 Pearson Education, Inc.
MR
Fiyat Farklılaştırması için gerekli
üç koşul
 Özelikle üçüncü dereceden fiyat farklılaştırmasının pek çok örneği
olsa da, bunların tümü belirli koşulların sağlanmasına
dayanmaktadır.
 İlk olarak ürün satıcısının negatif eğimli talep eğrisi ile karşı
karşıya olma anlamında bir derece monopol golması
gerekmektedir.Monopol gücü olmaması durumunda, satıcı bir
kısım müşterilerine diğerlerinden daha yüksek fiyatlar
uygulayamayacaktır.

İkincisi, satıcı en azından kabaca her birim çıktı için alıcıların
ödemeye razı olacakları maksimum miktarı tahmin edecek bazı
araçlara sahip olmalıdır. Üçüncü dereceden fiyat farklılaştırmasını
uygulamak için, örneği, satıcı müşterileri en azından iki ya da
daha fazla tanımlanabilir piyasa bölümüne ayırabilmeli ve talebin
fiyat esnekliği bölümler arasında mutlaka farklı olmalıdır.
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
10
Fiyat Farklılaştırması için gerekli
üç koşul
 Üçüncüsü satıcı tekrar satışı ya da ürünün piyasa bölümleri
arasındaki arbitrajını mutlaka engelleyebilmelidir. Eğer bu koçul
ihlal edilirse satıcının fiyat farklılaştırması uygulayabilme ılasılığı
önemli derecede baltalanmış. Örneğin, General Motors'un yaşlı
vatandaşlara %20 indirimli araba satarak fiyat farklılaştırması
yapmayı denediğini varsayalım. Kaç tane araba normal fiyattan
daha yükseğe satılabilir? Çok az olduğunu tahmin edebiliriz. Yaşlı
vatandaşlar basitçe arabaları indirimli alıp onları daha yüksek
fiyata yeniden satarlar.(Yine de GM'nin normal fiyatını altında).
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
11
Fiyat Farklılaştırması Altında
Fiyat ve Miktarın Belirlenmesi.
 10$ tektip faiyatla ilk olarak 1,500 birim çıktı satan bir monopol
düşünelim. Bu firmanın müşterilerini Bölüm A ve Bölüm B olmak
üzere iki tanımlanabilir piyasa bölümüne ayırarak ve ürünün
bölümler arası tekrar satışını engelleyerek üçüncü dereceden fiyat
farklılaştırması uygulayabildiğini varsayalım. Bölece monopolcü
her bölüme farklı fiyat uygulayabilecektir. Lakin fiyat
farklılaştırmasının uygulamaya değer olması için, monopolcünün
her bölüme farklı fiyat uygulayarak 1,500 birimi satma
zorunluluğu altında daha yüksek bir toplam gelir sağlaması
gerekmektedir.
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
12
Fiyatın Belirlenmesi
 Bölümlenmiş iki piyasa arasında talep esneklikleri farklı olduğu
zaman, monopolcü veri miktara farklı fiyatlar uygulayıp satarak
toplam giliri arttırabilir. Her iki piyasada da 10$ fiyat
uygulandığında A bölümü için gelir esneklerinin 1,25 ve B
bölümü için 5 olduğunu varsayın. Bölüm 11’den marjinal gelir
için olan förmülü hatırlayın:
MR=P(1-1/ƞ)]³
Esnekliklerdeki farklılık iki piyasa bölümünde satış yapmanın
marjinal gelirinin farklı olduğu anlamına gelmektedir. A bölümü için:
MRA =10[1-(1/1,25)]$=2$
B bölüm için:
MRB =10[1-(1/5)]$=8$
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
13
Eğer talep elastikiyatleri farklıysa ve eğer satıcı piyasayı bölümleyebiliyorsa, sonrasında bu durum
satıcının daha az talep elastikiyeti olan piyasa bölümünde daha yüksek fiyat uygulamasını sağlar.
1.500 birimin satışından elde edilen toplam geliri maksimize etmek için satıcı çıktıyı majinal gelirler
eşit olacak şeklide piyasa bölümleri arasında paylaştırır: 1.200 birim B bölümünde ve 300 birim A
bölümünde. Satıcı A bölümünde B bölümünde olduğundan(9,75$) daha yüksek fiyat uygular(12,75$)
Birim başına dolar
PA=12,75$
P=10$
P=10$
PB=9,75$
8$
DB
7,50$
MRA
2$
DA
MRA
A bölümündeki
çıktı
©2005 Pearson Education, Inc.
500→300
1.000→1.200
(1,500)
(1,500)
B bölümündeki
çıktı
Çıktının Belirlenmesi
 Monopol, farklı piyasa bölümlerine farklı
fiyatlar uygulayabildiğinde, veri herhangi bir
çıktıdan elde edilen toplam gelir, marjinal
gelirler eşit olduğunda en yüksek olur. Bu
sonuç daha az esnek talepli bölümde her
zaman daha yüksek fiyat uygulanacağı
anlamına gelmektedir.
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
15
En kârlı çıktı MR eğrilerinin toplamı olan MR'nin MC'yi kestiği QT'de
gerçekleşmektedir. Böylece monopol B piyasa bölümünde PB fiyatından QB
ve A piyasa bölümünde PA fiyatından QA satmaktadır.
Birim
başına
dolar
MC
12,75$=PA
9,75$=PB
7,50$
DB
ΣMR
MRB
MRA
QA
(300)
©2005 Pearson Education, Inc.
DA
QT
QB
(1,200) (1,500)
Çıktı
Dikkatiniz için teşekkür ederim!!
©2005 Pearson Education, Inc.
Chapter 11
17