PowerPoint Sunusu - Kimya Programında Yeni Etkinlikler ve Ölçme

HİZMET İÇİ EĞİTİM SEMİNERİ
Milli Eğitim Bakanlığı
Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı
Doç. Dr. Bayram COŞTU
Dokuz Eylül Üniversitesi
Kimya Öğretim Programın Temel Öğeleri
HEDEFLERKazanımlar
Öğrenme
Yaşantıları
Öğrenme
Yaşantılarının
Düzenlenmesi
Ölçme ve
Değerlendirme
GERİ BESLENME (DÖNÜT VE DÜZELTME)
Niçin?
Hedef
(Davranış)
Ne kadar?
Ölçme ve
Değerlendirme
(Dönüt)
İçerik
(Kapsam)
Ne?
Ne kadar?
Eğitim Durumları
ÖğretmeÖğrenme Süreci
Nasıl?
Kazanım
Bilişsel Yaklaşım /
Hedef/Davranış
Yapılandırmacı Kuram
Davranışçı
Yaklaşım
Yeni Kimya Öğretim
Programı
Eski Kimya Öğretim
Programı
(Mevcut Kimya
Öğretim Programı)
(2007 öncesi)
Yeni Kimya öğretim programında (MEB, 2007)
kazanımlar:
1. Kimya İçerik Kazanımları
2. Bilimsel Süreç Becerileri (BSB)
3. Kimya-Teknoloji-Toplum-Çevre İlişkileri
(KTTÇ)
4. İletişim, Tutum ve Değer Becerileri
(İTD)
YAPILANDIRMACI (CONSRUCTIVIST)
ÖĞRENME KURAMI
Yapılandırmacılık = Constructivism
Oluşturmacı
Kurmacı Anlayış
Bütünleştirici
Yapılandırıcı Öğrenme
Yapılandırmacı Öğrenme
Oluşumcu Yaklaşım
gibi kavramlarla “yapılandırmacılık” ifade edilmektedir.
Öğrenmenin nasıl gerçekleştiği bilişsel
ve davranışçı kuramlarla açıklanmaya
çalışılmaktadır.
Bilişsel kuramcılara göre öğrenme
zihinsel bir süreçtir ve zihne ulaşan
bilgilere
anlam
verilmesi
ile
gerçekleşmektedir. Bu anlam verme
öğrencinin kendi deneyimine, sahip
olduğu kültüre, içinde öğrenmenin
gerçekleştiği etkileşimin doğasına ve
öğrencinin bu süreçteki rolüne göre
değişmektedir.
Bu
görüş
yapılandırmacı
öğrenme
kuramı ile uyum göstermektedir.
Yapılandırmacı Öğrenme (Constructivism)
kuramı, temelde öğrencilerin daha önceki
bilgilerini kullanarak yeni karşılaştıkları
durumlara anlam verdiklerini savunur
(Osborne & Wittrock, 1983; Hand & Treagust,
1991; Thomas & David, 1991). Bu durum,
öncelikle öğrencinin öğrenme sürecinde kendi
deneyimlerini gözden geçirmesini gerektirir
(Driver, 1988). Bundan dolayı, öğrencilere
kendi bilgilerini oluşturmaları için
deneyimlerini sınama fırsatı verecek öğretim
ortamları sağlanmalıdır.
Yapılandırmacı öğrenme kuramı genel olarak üç
soruya cevap aramaktadır. Bunlar;
1.
2.
3.
Zihin dışarıdan alınan yeni bilgileri nasıl
işlemektedir?,
Bu bilgiler zihne nasıl yerleşmektedir?,
Bilgiler işlenirken ve yapılanırken önceki
bilgilerde ne tür değişiklikler olmaktadır?
Bu soruların irdelenmesi yapılandırmacı
öğrenme kuramının esaslarını oluşturmaktadır.
Öğrenmenin gerçekleşme süreci
Özümleme
Dışarıdan alınan
yeni bilgiler eski
bilgileriyle
çelişmiyorsa
birey bu bilgileri
çok çabuk
benimser
(özümler).
Yerleştirme
Zihinsel
Denge
Sürekli
Özümleme
Kendi Kendine
Sorular Üretme
Eğer yeni bilgiler
zihindeki eski
bilgilerle çelişiyorsa,
zihin dengesizliği
oluşur. Bu
dengesizliğin
ortadan kaldırılması
için zihin yeniden
yapılanmaya girer.
Bu durumda
yerleştirme üç türlü
gerçekleşir;
a. yeni deneyimin
göz ardı edilmesi
b. yeni deneyimi
değiştirerek
kabullenme
c. kendini yeni
duruma uyarlama
Yerleştirme
başarılı olursa
zihin yeniden
yapılanır. İşte
bu noktada
dengesizlik
ortadan
kalkar.
Birey sürekli
dışarıdan
deneyim
yoluyla
bilgiler
edinmektedir.
Bu sebeple
sürekli bir
özümleme ve
kendi kendini
uyarlama söz
konusudur.
Dışarıdan bilgi
akışı olmasa bile,
birey zihninde
sorular üretip bu
sorulara cevap
bularak da bilgiyi
yapılandırabilir
Bu kuramın temelinde, bilginin ya da anlamın dış
dünyada bireyden bağımsız olarak var olmadığı ve
edilgen
olarak
dışarıdan
bireyin
zihnine
aktarılmadığı, tersine etkin biçimde birey
tarafından zihinde yapılandırıldığı görüşü yer alır.
Yapılandırmacılık öğretme üzerine değil, öğrenme
üzerine temellendirilmiş bir kuramdır. İnsanın
nasıl öğrendiği, bilgiyi nasıl yapılandırdığı bilinirse
ona uygun bir öğrenme ortamı oluşturulabilir. Bu
bağlamda, yapılandırmacılık bir öğretim yöntemi
değil, bilginin kişinin çevresiyle etkileşmesi sonucu
oluşturulduğunu savunan bir eğitim felsefesidir
(Bağcı-Kılıç, 2001, s.15; Yaşar ve Gültekin, 2002).
Yapılandırmacı yaklaşımda, yaparak ve düşünerek
fen (ya da kimya) öğretimi (hands-on and minds-on
science) ön plandadır. Öğrenciler etkinlikleri
yaparken özgürdürler ve özgürce keşfederler.
Öğrenciler öğretmenin rehberliğinde, kendi istekleri
doğrultusunda oluşturdukları problemi çözmeye
çalışırlar. Problemlerinin çözümü için gözlem, deney
ve araştırmalar yaparlar. Denenceler geliştirirler,
denenceler sınayacak deneyler yaparlar,
varsayımda bulunurlar, kendilerininkileri
arkadaşlarının varsayımlarıyla ve sonunda da ilke
ve yasalarla karşılaştırırlar. Böylelikle, öğrenciler
yavaş yavaş kendi bilimsel bilgilerini oluştururlar.
Yapılandırmacı
kuram,
sorgulamaya
dayalı
öğrenmeyi, öğrencilerin öğrenmesini sağlayan en
güçlü yollardan biri olarak vurgulamaktadır. Çünkü
yapılandırmacılığın
tüm
çabası,
öğrenmenin
kalıcılığını sağlamak ve üst düzey düşünme
becerilerinin oluşturulmasına katkı getirmektir.
YAPILANDIRMACI ÖĞRETİMİN TEMEL İLKELERİ
Yapılandırmacı öğretimin beş temel ilkesinden bahsedilmektedir. Yalnız bu ilkeler
bir birinden tamamen bağımsız,kesin çizgilerle ayrılmış değildir.
1. Önceki bilgilerinin harekete geçirilmesi
2.Yeni bilginin kazanılması: Öğrencilerin yeni bilgiler kazanması için; öğrenmenin,
temel kavramlar etrafında şekillendirilmesi gerekir. Yani öğrencilerin “bütünü”,
“bütünün parçalarını” ve bu parçalar ile bütün arasındaki ilişkiyi görmelerine
yardımcı olunmalıdır.
3.Bilginin anlaşılması: Öğrencinin bakış açısının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yani, verilen yeni bilgi önceden var olanlarla çelişmiyorsa, bu konudaki zihinsel
yapı güçlendirilir; çelişiyorsa var olan zihinsel yapının değiştirilip,yeni
düzenlemeler yapması ve yeni dengeyi kurması için öğrenciye destek olunur.
YAPILANDIRMACI ÖĞRETİMİN TEMEL İLKELERİ
4. Bilginin uygulanması: Bilginin öğrenciler tarafından uygulanmasına yardım
edilmelidir.Bu, öğrencilerin önceki bilgi yapılarına uygun etkinlikler hazırlanarak
sağlanabilir.
5. Bilginin farkında olunması: Kişinin bir bilgiyi kullanarak bir problemi
çözmesi ile kendisini o problemin çözümüne götüren stratejinin ne olduğunu fark
etmesi ayrı ayrı şeylerdir.Bu sebeple öğretmen, öğrencilerin sahip oldukları
bilginin farkında olmalarını sağlayacak etkinlikler düzenlemelidir. Bu etkinlikler
daha çok öğrencilerin geriye dönüp ne yaptıklarını gözden geçirmelerine imkan
veren etkinlikler olmalıdır.
YAPILANDIRMACI EĞİTİMDE;
ÖĞRETMENİN ROLÜ?
YAPILANDIRMACI EĞİTİMDE ÖĞRETMENİN ROLÜ?

Yapılandırmacı öğrenmeyi temel alan bir eğitim programının
başarılı olabilmesi için,programı uygulayacak olan öğretmenlerin bir
takım özelliklere sahip olması gerekir.

Yapılandırmacı öğretmen; açık fikirli, çağdaş, kendini
yenileyebilen,bireysel farklılıkları dikkate alan,uygun öğrenme
yaşantılarını sağlayan ve öğrenenlerle birlikte öğrenen olmalıdır.

Yapılandırmacı öğretmen; öğrencilerin uygun etkinlikler yapmasına
yardımcı olmalı,öğrencileri işbirliğine teşvik etmeli,öğrencilerin
sürekli iletişim içerisinde olmalarını cesaretlendirmelidir.
YAPILANDIRMACI EĞİTİMDE ÖĞRETMENİN ROLÜ?

Yapılandırmacı öğretmen; öğrencilerin bireysel farklılıklarını
dikkate almalı,her öğrencinin kendi kararını kendisinin
vermesine yardımcı olmalıdır.

Yapılandırmacı öğretmen; düşündürücü sorular sorarak
öğrencileri araştırmaya ve problem çözmeye teşvik etmelidir.
YAPILANDIRMACI EĞİTİMDE;
ÖĞRENCİNİN ROLÜ?
YAPILANDIRICI EĞİTİMDE ÖĞRENCİNİN ROLÜ?

Yapılandırmacı öğrenme, öğrencinin kendi yetenekleri, güdüleri, tutumu ve
tecrübelerinden edindikleri ile oluşan bir karar verme sürecidir. Birey öğrenme
sürecinde seçici, yapıcı ve etkindir.

Öğrenmenin kontrolü bireydedir.Öğrenmeye öğretmenle birlikte yön verir. Bu yön
verme sürecinde öğrencinin geçmiş yaşantıları, bakış açısı, hazır bulunuşluk
düzeyi etkilidir.

Öğrenci öğrenme sürecinde etkili olabilmek için eleştirel ve yapıcı sorular sorar,
diğer öğrencilerle ve öğretmeniyle etkileşim ve iletişim içinde bulunur.

Yapılandırmacılık sürecinde öğrenci öğrenmeyi kendisine sunulan şekliyle değil
de, zihninde yapılandırdığı biçimi ile gerçekleştirir.

Yapılandırmacılıkta öğrenci; meraklı, girişimci ve sabırlı olmalıdır.
“İnsanlara bir şeyin nasıl yapılaması gerektiğini
söylemeyin.
Yapılmasını istediğiniz şeyin ne olduğunu söyleyin
ve yaratıcılıkları ile sizi nasıl hayran bırakacaklarını
görün.”
General George S. Patton
DÖRT AŞAMALI MODEL

Öğrencilerin daha önceki deneyimlerinden ve ön bilgilerinden
yararlanarak yeni karşılaştıkları durumlara anlam verebileceklerini
ve onları özümleyebileceklerini savunan yapılandırmacı öğrenme
kuramı fen bilimleri (fizik, kimya) eğitiminde dört aşamalı bir model
yardımıyla sınıf ortamında kullanılabileceği önerilmektedir (Ayas,
1995).
1. Birinci aşama : Bu aşamada öncelikle öğrencilerin dikkatini
konuya çekebilmek için bir tanıtım yapılır. Ayrıca, öğrencilerin ön
bilgileri ve bu bilgiler içerisindeki alternatif (yanlış veya bilimsel
gerçeklere ters düşen) fikirleri ortaya çıkarılır. Eğer müfredatın bir
kılavuzu yok ise, bu aşama verilmek istenen konunun işleneceği
zamandan birkaç hafta önce sınıf tartışması veya yazılı testler
yardımıyla yapılmalıdır. Böylece öğretmen dersini sınıfın düzeyine
göre hazırlama fırsatı elde etmiş olur.
DÖRT AŞAMALI MODEL
2. İkinci veya odaklama aşaması : Öğretilmesi
istenen kavramla ilgili deneyimler, bu aşamada
öğrenciye kazandırılır. Çok değişik stratejilerin (sınıf
tartışması, yeni araç-gereçlerle deneyim kazanma,
film izleme, v.b.) kullanılabildiği bu aşamada
öğretmenin rolü, öğrencileri motive edici yaklaşımlar
kullanma ve sorduğu sorularla onları düşünmeye ve
yorumlamaya sevk etmektir.
3. Üçüncü veya mücadele aşaması : Öğrencilerin
düşüncelerini
sorguladığı
karşılaştırdığı
ve
değiştirdiği aşamadır. Bu aşamada verilmek istenen
kavram öğretmen tarafından çok değişik yöntem ve
kaynaklar kullanılarak verilir. Bu, öğrencilerin
seviyesi de dikkate alınarak uygun bir dil ve
açıklıkla yapılır.
DÖRT AŞAMALI MODEL
4. Dördüncü veya uygulama aşaması : Yeni
kazanılan bilginin başka durumlara öğrenciler
tarafından uygulanması aşamasıdır. Bu, problem
çözme, konu hakkında kompozisyon yazma, günlük
hayattaki olaylarla bağlantı kurma v.b. faaliyetlerden
yararlanılarak yapılabilir. Bu aşama, öğrencilere
dersin başı ile sonu arasında kendi bilgi yapılarında
meydana gelen değişiklikleri gözden geçirme fırsatı
verilerek öğretmen tarafından sonlandırılır. Bu
aşamanın en önemli özelliği yeni kavramların
pekiştirilmesini amaçlamasıdır.
5E MODELİ
Yapılandırmacı
öğrenme
kuramının
öğretim
sürecinde uygulanmasına yönelik en kullanışlı
modellerden birisi de 5E modelidir. Bu model, BSCS
(Biological Science Curriculum Study)’nin öncü
isimlerinden Roger Bybee tarafından geliştirilmiş ve
bu projeye yönelik uygulamalarda kullanılmıştır.
Bu kurama uygun olarak geliştirilip uygulanmış bazı
programların
varlığı
bilinmektedir.
Örneğin;
İngiltere’deki CLISP (Öğrencilerin Fen Derslerini
Öğrenmesi Projesi) ve Yeni Zelanda’daki LISP (Fen
Derslerini Öğrenmesi Projesi) gibi iki büyük proje
geliştirilip uygulanmıştır (Osborne & Wittrock, 1983;
Hand & Treagust, 1991).
5E MODELİ
5E MODELİ
Girme (enter/engage) aşaması
Yeni fikirleri öğrenmeye başlamadan önce, insanların
eski fikirlerinin farkında olmaları gerekir. Bu nedenle
öğretmenin ilk eylemi öğrencilerin konu hakkında
bildiklerini tanımlamalarına yardımcı olmaktır. Öğrenci
karşılaştığı bir sorunu veya gözlediği bir olayı anlamak
için eğlendirici ve merak uyandırıcı bir girişle derse
başlar. Bu aşamada öğrencilere olayın nedeni hakkında
sorular sorulur. Bu basamakta anlatma, tanımlar
verme, kavramları açıklama ya da öğrencilere
göreceklerini ve öğreneceklerini söyleme söz konusu
değildir. Burada önemli olan doğru cevabı bulmaları
değil, değişik fikirler ileri sürmelerini, soru sormalarını
teşvik etmektir.
5E MODELİ
Keşfetme (explore) aşaması:
Öğrenciler birlikte çalışarak, deneyler yaparak,
öğretmenin yönlendirebileceği bilgisayar, video ya
da kütüphane ortamında çalışarak sorunu çözmek
için veya olayı açıklamak için düşünceler üretirler.
Bu düşünceler öğretmenin süzgecinden geçtikten
sonra olayı çözümlemek için beceriler ve çözüm
yollarına dönüştürülür. Bu aşama en fazla oranda
öğrenci faaliyetini içeren aşamadır.
5E MODELİ
Açıklama (explain) aşaması:
Öğrenciler çoğu zaman öğretmenin yardımı olmadan yeni
düşünme yolları bulmayı başarmakta güçlük çekerler.
Öğretmenin öğrencilerin yetersiz olan eski düşüncelerini
daha doğru olan yenileriyle değiştirmelerine yardımcı
olduğu bu basamak modelin en öğretmen merkezli evresi
olup, bu evrede öğretmen düz anlatım yöntemini
kullanabileceği gibi, film ya da video, bir gösteri ya da
öğrencilerin yaptıklarını tanımlamalarını ve sonuçları
açıklamalarını teşvik edici bir etkinlik gibi daha ilginç
yollara da başvurulabilir. Öğretmen formal olarak
tanımları ve bilimsel açıklamaları yapar. Mümkün olan
yerlerde,
öğrencilerin
deneyimlerini
bir
araya
getirmelerinde, sonuçlarını açıklamalarında ve yeni
kavramlar oluşturmalarında onlara temel bilgi düzeyinde
açıklamalarda bulunarak yardımcı olur.
5E MODELİ
Derinleşme (elaborate) aşaması:
İncelenmeye başlanan konuya yeni bilgiler elde edildikten
sonra yeniden dönülmesi gerekir. Öğrenciler birlikte ulaşmış
oldukları bilgileri veya problem çözme yaklaşımını yeni
olaylara ve problemlere uygularlar. Bu yolla zihinlerinde daha
önce var olmayan yeni kavramları öğrenmiş olurlar.
Öğretmen, yeni bilgileri ilgili olgulara uygulamalarında
öğrencilerden daha çok doğruluk ve sorumluluk ister.
Öğrenciler, formal terimleri ve tanımları kullanmaları ve yeni
durumlarda anlayışlarını sergilemeleri yönünde teşvik edilir.
5E MODELİ
Değerlendirme (Evaluate) aşaması:
Bu dönem, öğrencilerden anlayışlarını sergilemelerinin
beklendiği ya da düşünme tarzlarını ya da davranışlarını
değiştirdikleri evredir. Çoğu zaman, öğretmen problem
çözerken öğrencileri izler ve onlara açık uçlu sorular
sorar. Bu aynı zamanda yeni kavram ve becerileri
öğrenmede,
öğrencilerin
kendi
gelişmelerini
değerlendirdikleri evredir. Böylelikle bu son aşamada
yeni edindikleri bilgilerini ve becerilerini değerlendirerek
bir sonuca ulaşırlar. Öğrenciler ve öğretmen süreç içinde
yeni anlayışlara ulaşmada gelişmeyi kontrol etmeye
çalıştıkça değerlendirme tekrar tekrar yapılacaktır.
7E
MODELİ
Yapılandırmacı
öğretim
modelinin
bu
iki
uygulamasının yanı sıra, son yıllarda geliştirilen ve
“7E Modeli” olarak bilinen bir model daha vardır.
Bu model 5E modelinin daha gelişmiş bir üst
modeli niteliğindedir.
“Teşvik
etme,
keşfetme,
açıklama,
genişletme, kapsamına alma, değiştirme
ve inceleme”
şeklinde yedi aşamadan oluşan bu modelde her bir
basamakta öğretmen ve öğrencilerin neler yapması
gerektiği aşağıda açıklanmaktadır:
7E
MODELİ
Teşvik
etme (excite) aşaması:
Bu basamakta öğretmen öğrencinin derse ilgisini
çekmek için çeşitli sorular sorar ve öğrencilerin
yeni öğretilecek kavram hakkında ne bildiklerini,
hangi ön bilgilere sahip olduklarını ve ne
düşündüklerini
ortaya
çıkarmak
için
değerlendirme yapar. Öğrenciler yeni anlatılacak
konuyla ilgili düşünmeye sevk edilir.
7E MODELİ
Keşfetme (explore) aşaması:
Bu basamakta öğrenciler yeni karşılaştıkları olayı
keşfetmek ve gözden geçirmek için sorgulama
yöntemini kullanırlar. Ayrıca yapacakları etkinliğin
sınırları içerisinde kalmak şartıyla serbest düşünerek
tahminler yapar ve hipotezler kurarlar, çözüme yönelik
alternatif deneyler yaparlar ve bunların sonuçları
üzerinde tartışırlar. Öğretmen bu aşamada pasif bir rol
üstlenir, öğrencilerin birlikte çalışmasını teşvik eder,
onları gözlemler ve dinler. Bunun yanı sıra yaptıkları
incelemeleri tekrarlamaları için öğrencilere geniş
kapsamlı sorular sorar ve onları düşünmeye, yorum
yapmaya yöneltir.
7E
MODELİ
Açıklama
(explain) aşaması:
Öğrenciler farklı bilgi kaynakları kullanarak grup
tartışmaları ile ve öğretmenin rehberliğinde seçilen
kavramların açıklamalarını ve tanımlamalarını
yapmaya çalışırlar. Öğretmen sorduğu sorularla
onlardan daha derin açıklamalar yapmalarını ister.
Ayrıca öğrencilerin daha önceki deneyimlerini temel
alarak tanımlamalar ve açıklamalar yapar ve bu yolla
yeni kavramlar ortaya atar. Öğrenciler ise öğretmenin
önerilerini
dinleyerek
yorumlamaya
çalışırlar.
Açıklamalarında
ise
daha
önce
yaptıkları
etkinliklerdeki kaydedilmiş gözlemleri kullanırlar.
7EGenişletme
MODELİ(expand) aşaması:
Öğretmen
öğrencilerin
formal
kavramları,
tanımlamaları ve açıklamaları araştırmalarını ve
bunları kullanmalarını ister. Öğrenciler ise önceki
bilgilerinin yardımıyla yeni sorular sorarlar, çözüm
yolları önerirler, kararlar alırlar ve deneyler
tasarlarlar. Öğrenciler bunları yaparken öğretmenin
teşvikine ihtiyaçları vardır. Öğrencilerin yeni
uygulamalar için gerekli bilgi ve delillere sahip
oldukları onlara hatırlatılmalıdır.
7EKapsamına
MODELİalma (extend) aşaması:
Öğretmen mevcut kavramların diğer alanlardaki
anlamlarını da hatırlatır, karşılaştırır ve bu yolla
yeni kavramlar oluşturur. Öğrencilerin bu ilişkiyi
anlamalarına yardım etmek için öğrencilere sorular
yöneltir.
alanlardaki
Öğrenciler
anlamları
ise
ile
kavramların
kendilerine
diğer
öğretilen
anlamları arasındaki ilişkileri görmeye ve orijinal
kavramların anlamını genişletip dünya gerçekleri ile
kavramların arasında ilişki kurmaya çalışırlar.
7EDeğiştirme
MODELİ(exchange) aşaması:
Öğretmen
öğrencilere
kavramlar
hakkında
grup
bilgi
tartışması
paylaşımı
yoluyla
yaptırır.
Öğrenciler ise ilgi alanlarına dayalı etkinlikler ile
ilgili diğer gruplar veya kendi grubundaki arkadaşları
ile işbirliği yaparlar. Bu tartışmalarla öğrencilerin
fikirleri değişebilir. Bu yolla öğrenciler yeni bir plan
yaparak değişen fikirleri doğrultusunda yeni deneyler
yaparlar.
/ sınama (examine) aşaması:
7Eİnceleme
MODELİ
Bu modelin son basamağında öğretmen yeni kavram ve
becerilerini
uygulayan
öğrencileri
inceler,
bilgi
ve
becerilerini ölçerek davranış değişikliklerinin sebeplerini
açıklamaya çalışır. Öğretmen grup çalışmalarını teşvik
ederek öğrencilere, neden bu şekilde düşündün?, bunun
için delilin nedir?, …hakkında ne biliyorsun?, …nasıl
açıklarsın? şeklinde açık uçlu sorular yöneltir. Öğrenciler
ise
delillerini,
açıklamalarını
kullanarak
ve
önceki
açıklamaları dikkate alarak açık uçlu sorulara cevaplar
vermeye çalışırlar.
Sorgulamaya
learning)


Dayalı
Öğrenme
(Inquiry-based
Sorgulamaya dayalı öğrenme; sorular sorarak, araştırarak ve
bilgileri analiz ederek öğrenme ve verileri yararlı bilgilere
dönüştürme süreci olarak tanımlanmaktadır (Perry and
Richardson, 2001).
Bir başka tanıma göre sorgulamaya dayalı öğrenme;
problemlerin ya da soruların oluşturulduğu ve öğrencilerin
ders süresince bunları çözmeye ya da bunlara yanıt bulmaya
çalıştığı bir süreç olarak görülmektedir (Wood, 2003, s.114).
Bu bağlamda, sorgulamaya dayalı öğrenmenin amacı,
öğrencinin bilgi edinme sürecini ve problem çözme becerilerini
kullanarak, yaşamın içinden bilgileri araştırması ve bu
bilgileri genelleyebilecek beceri ve tutumlar geliştirmesidir
(Wilder and Shuttleworth, 2005, s.37).


Dolayısıyla, sorgulamaya dayalı fen öğretimi; kitabı temel
alan, olguların edilgen bir biçimde gözlenmesi ve fene ilişkin
ilke ve yasaların doğrudan öğretiminden uzaklaşıp; öğrenci
merkezli, etkin, öğrencilerin bizzat yaparak-düşünerek
araştırmalarını gerçekleştirdiği fen anlayışını
benimsemektedir (Jorgenson, Cleveland and Vanosdall, 2004).
Sorgulamaya dayalı öğrenme;
(i) yapılandırmacı kuram ışığında ortaya çıkan bir öğrenme
yaklaşımıdır.
(ii) ürün ortaya koyma ya da problem çözmeden daha çok
araştırma sürecini vurgular.
(iii) öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini geliştirme ve
öğrenmeyi öğrenmelerini sağlama amacı taşır.
(iv) öğrencilerin araştırma becerilerini geliştirmelerine
yardımcı olur.
(v) sürecinde öğretmen hem bir rehber hem de bir modeldir.
Birçok fen eğitimcisi, sınıfta sorgulama süreçlerini işe
koşarak, sorgulamaya dayalı fen öğretimini
kullanmanın kimi yararlarından söz etmektedir. Bu
bağlamda, sorgulamaya dayalı fen öğretimi;
 temel gerekçelerin, kavramların, ilkelerin, yasaların ve
kuramların anlaşılmasını,
 bilgilerin kazanılması ve doğal gerçeklerin
anlaşılmasını sağlayacak becerilerin geliştirilmesini,
 gerçek dünyaya ilişkin sorular sorma ve sorulara yanıt
verme özelliğinin oluşturulmasını,
 fen derslerine ve bilime karşı olumlu tutum oluşumunu,
 bilimin doğasına ilişkin anlayış kazanımını kolaylaştırır
(Chrappetta and Adams, 2004).
Sorgulamalı öğretim öğrencileri aktif kılan bir yöntemdir.
Öğrencilerin kitaptan okuyarak değil, etkin ve eğlenceli
etkinlikler yaparak öğrenmesini sağlar. Sorgulamalı
öğretim üçe ayrılmaktadır (Martin, 1997: 190).
1. Açıklamalı Keşfetme: Öğretmen merkezli klasik bir
yöntemdir. Düz anlatım yöntemi öğretmenin ne
anlatacağına kendinin karar verdiği, öğrencilerin de
öğretmenin anlattıklarını öğrendikleri bir yöntemdir.
Öğretmen bilginin kaynağıdır. Fen öğretiminde yeni bilgiler
sınıfta sunulurken kullanılır.
2. Serbest Keşfetme: Öğrencilerin öğrenecekleri konularda
neyin önemli olduğuna kendilerinin karar verdiği, öğrenci
merkezli bir yöntemdir. Öğrenciler yapacakları etkinlikleri
seçer ve konuyu araştırır. Öğretmen kaynak kişi ve
yardımcı araştırmacı olarak görev alır.
3. Rehberli Sorgulama: Öğretmen merkezli düz anlatım
yöntemi ile öğrenci merkezli serbest keşfetme yönteminin
birleşmesinden oluşmuştur.

Rehberli sorgulama, yaparak-yaşayarak öğrenmeyi içerir.
Öğretmen yöneten değil rehber, kaynak kişi ve yardımcı
sorgulayıcıdır. Öğretmen başlığı seçer, üniteyi ve konuları
gösterir, araştırma için yapı oluşturur. Öğretmen ilk
aktiviteyi gerçekleştirir ve kullanılabilir birçok ek
aktivitesi vardır. Öğretmen soru sorar, öğrencilere
çabalarında yardımcı olur. Öğretmen dinler, daha fazla
soru sorar. Sınıf hands-on ve laboratuar odaklıdır ve
çocukların küçük gruplar hâlinde çalışmasını sağlar.
Dersin başlangıcında öğretmen ileri düzeyde rehberlik
edebilir. Ama ders ilerledikçe kendi üzerindeki rehberliği
azaltır. Rehberli sorgulamalı öğretim çocukların kendi
kavramlarını oluşturmalarını sağlar. Çocukların verilen
başlıkları derinlemesine incelemesine, kendi sorularını
sormalarına ve araştırmalarına izin verir. Rehberli
sorgulama çocukların araştırma boyunca başıboşluk
duygusuna kapılmalarını engelleyecek yapıya sahiptir
(Martin, Sexton, Wagner, & Gerlovich,1998: 195–197).
OHH BEE
BİTTİ….