BUZA*I SA*LI*I - WordPress.com

BUZAĞI SAĞLIĞI
Dr. İbrahim ÇETİN
Veteriner Hekim
GTHB Bursa İl Müdürlüğü
1) BUZAĞI SAĞLIĞINI KORUMADA ANAHTAR
NOKTALAR NELERDİR?
1.
2.
3.
4.
Kolostrum (Ağız sütü)
Göbek bakımı
Buzağının çevresi
Hasta buzağıların erken farkına
varılması ve uzaklaştırılması
5. Farklı yaş gruplarını
karıştırmamak
6. Aşırı kalabalıktan sakınmak
7. Aşılama
1.KOLOSTRUM-AĞIZ SÜTÜ
• KOLOSTRUMUN ÖNEMİ NEDİR?
• KOLOSTRUMUN HEMEN VERİLMESİNİN NEDENİ NEDİR?
• KOLOSTRUMUN BİLEŞİMİ NASILDIR?
• KOLOSTRUM NE ZAMAN VERİLMELİDİR?
• KOLOSTRUM NE KADAR VERİLMELİDİR?
KOLOSTRUMUN ÖNEMİ NEDİR?
• BESLEYİCİ
• Kolostrumda toplam bileşenlerin
oranı sütün iki mislidir.
• Yağ ve protein oranları oldukça
fazladır.
• Yağda eriyen A,D,E vitaminleri
yönünden zengindir.
• BAĞIŞIKLIK
• Buzağı barsakları, doğumdan
hemen sonra birkaç saatlik
sürede tüm proteinleri
parçalanmadan emme
yeteneğine sahiptirler.
• Kolostrumda bulunan antibadiler (Ig proteinleri), ananın
bağışıklığını yavruya geçiren
maddelerdir.
KOLOSTRUMUN HEMEN VERİLMESİNİN
NEDENİ NEDİR?
• Önemi:
• İlk 24 saat içinde ağız
sütünde bulunan globülinler
(bağışıklık veren maddeler),
parçalanmadan oldukları
gibi barsaklardan emilirler.
• Bu sürenin geçmesi ile
barsaktan emilim azalır ve
ortadan kalkar.
KOLOSTRUMUN BİLEŞİMİ NASILDIR?
Madde
Kolostrum %
Süt %
Yağ
5,0
4,0
Karbonhidratlar
2,5
5,0
Proteinler
18,0
3,5
Kazein
4,5
3,0
Albümin
1,5
0,5
Globülin
12,0
-
Mineraller
1,5
0,8
Vitamin A.
mikro gr./100 cc
200
30
Vitamin D.
IU/100 cc
20
10
Toplam Kuru Maddeler
27,0
13,3
THBM
27,0
16
KOLOSTUM NE ZAMAN VERİLMELİDİR?
• Ne zaman:
• Buzağılar, emiyorsa, anasının
yanında, 24 saat birlikte bırakılır.
• Daha sonra anasından ayrılmalı
ve anadan sağılan kolostrum ile
3-4 gün daha kova veya emzikle
verilmelidir.
• Buzağılar hemen analarından
ayrılıyorsa, İlk 3 en geç 12 saatte,
1 veya 2 defada kolostrum
verilmelidir.
KOLOSTRUM NE KADAR VERİLMELİDİR?
• Ne kadar:
• Buzağı anasını emiyorsa
emebildiği kadar emmesi
sağlanır.
• Anada veya yavruda emme
sorunu varsa, holstein ve esmer
ırklarda 3-4 lt kadar verilir.
• Büyük işletmelerde ve yavruların
hemen ayrıldığı işletmelerde de
3-4 lt kolostrum verilir.
2.GÖBEK BAKIMI
• Doğumda göbek kordonu, derinin
koruyucu tabakası ile kaplı
olmadığından enfeksiyon girişine çok
hassastır ve uygundur.
• Plasentadan gelen kan damarları direk
olarak karaciğere gider. Bu yüzden,
enfeksiyon göbekten alındığında
karaciğer apselerine ve tüm vücuda
yayılan enfeksiyona neden olur.
• Ayrıca, idrar kesesine geçerek sistitis
(idrar kesesi yangısı) sonucu ölüme
neden olabilir.
•
Önlem:
• İneklerin buzağıyı temiz bir yerde
doğurmasını sağlayın.
• Hemen doğumdan sonra göbek
kordonunu antibiyotik/ gentian violet
aerosol ile spreyleyin veya iyoda
(iodine) daldırın.
• İyodun iki faydası vardır. Birincisi;
kordonu kurutarak mikropların girişini
azaltır. İkincisi; halihazırdaki bakterileri
tahrip eder.
3.BUZAĞININ ÇEVRESİ
• Buzağının çevresi, temiz, kuru ve iyi havalandırılmış olmalıdır.
• Doğum localarına özel önem verilmelidir.
• 3,5x3,5 m ölçüleri doğum locaları için idealdir.
• Altlık üzerine diz çöktüğünüzde dizleriniz ıslanmamalıdır.
• Buzağıların bulunduğu tüm alanlar, buzağı partileri arasında
temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Kullanılan tüm ekipman (mide sondası, buzağılama ipleri, kovalar)
kullanıldıktan sonra temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
4.HASTA BUZAĞILARIN ERKEN FARKINA VARILMASI
VE AYRILMASI
• Hastalık belirtileri (ishal, zatürre) gösteren buzağılar hemen anaları ile
birlikte sürüden uzaklaştırılmalı ve hasta hayvanların konulduğu
locada barındırılmalıdırlar.
• Ancak iyileştiklerinde gruba tekrar karıştırılmalıdırlar.
• Hasta hayvanlar için kullanılan bu localar, her kullanımdan sonra
temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
• Bu alan yeni satın alınan hayvanların izolasyon alanı olarak
kullanılmamalıdır.
5.FARKLI YAŞ GRUPLARINI KARIŞTIRMAMAK
• Hastalıklara neden olan etkenlere daha fazla maruz kalan daha yaşlı
buzağılar, yeni doğan buzağılara potansiyel olarak hastalık
geçirebilirler.
• TB testi, tarama ve ilaçlama nedenleriyle grupların karıştırılmasına
engel olunmalıdır.
6.AŞIRI KALABALIKTAN SAKINMAK
• Buzağılar için hem barınaklarda hem de merada yeterli alan
ayrılmalıdır.
• Yetiştirme alanında çok fazla hayvan tutulması, altlık temizliğini çok
güç hale getirecektir.
• Ayrıca, stres oluşturarak buzağıları hastalıklara daha hassas hale
getirecektir.
7.AŞILAMA
• Aşılama yeni doğanların septisemi ve ishalinde iki farklı tarzda
kullanılır.
• Anaların kuruda aşılanması (E. Coli veya karma aşı)
• Buzağıların serumla aşılanması (Septisemi serumu)
• Aşı uygulaması buzağı ishali ve zatürrenin önlenmesinde temel metot
olarak kullanılmamadır.
• Aşı kullanımı, klostridiyal hastalıkların ( tetanoz, yanıkara vs.)
önlenmesinde ana metotdur.
ESCHERİCHİA COLİ AŞISI
• Kolibasillozisten korunmada aşının
önemi büyüktür.
• Yeni doğan buzağı kayıpları, sığır
yetiştiriciliği yapılan bütün
ülkelerde halen en önemli
sorunların başında gelmektedir.
• Doğumla başlayan ve 3 haftaya
kadar devam eden yeni doğan
dönem buzağılar için hayatta kalma
yönünden oldukça kritik bir
periyottur.
• E. Coli EC (0101 : H-: K99+, F41+)
ve 11A (0? : H : K99+:, F(Y)+)
suşlarından hazırlanan aşıdır.
• Aşı, enterotoksijenik E. Coli’lerin
neden olduğu buzağı ishallerine
karşı ilk kez yapılan gebe ineklere
doğumuna 6 ve 4 hafta kala 5 cc
derialtı uygulanır.
• Daha sonraki yıllarda bir kez yapılır.
• Buzağılara bu aşı uygulanmaz.
BUZAĞI SEPTİSEMİ SERUMU AŞISI
• Buzağı septisemi etkeni olan E. Coli’ye karşı hazırlanmış hiperimmun
bir serumdur.
• Yalnız buzağılara uygulanır.
Dozaj ve Kullanım Şekli:
• Serum koruyucu amaçla doğumdan hemen sonra 15 ml., sağıtım için
ise 20-40 ml. deri altı olarak yapılır.
• Yalnız buzağılara uygulanır. Koruma süresi 15 gündür.
2) BUZAĞI İSHALİ
BUZAĞI İSHALİNE NE SEBEP OLUR?
• Virüsler
• Rotavirüs
• Coronavirüs
• Bakteriler
• E. Coli
• Salmonella
• Parazitler
• Crptosporidia
• Coccidiosis
BUZAĞILAR İSHALE NEREDE YAKALANIR?
• Buzağı bu enfeksiyonları ya doğum locasında veya buzağı
barınaklarında kapar.
• Buzağı ishaline neden olan tüm etkenler, diğer ineklerin ve buzağıların
dışkısıyla yayılır.
• Doğum locaları ve buzağı barınakları düzenli temizlenmez ve
dezenfekte edilmezlerse, bu etkenler buzağının çevresinde kümeleşir.
İSHALLİ BİR BUZAĞI GÖRDÜĞÜMDE
YAPACAĞIM İLK ŞEY NEDİR?
• Buzağıyı anasıyla beraber grubun geri kalanından
ayırın ve sadece hasta hayvanlar için
düzenlenmiş localara yerleştirin.
• Hasta hayvanlar için ayrılan bu localar, her
kullanımdan sonra temizlenmeli ve dezenfekte
edilmelidir.
İSHALLİ BİR BUZAĞIYA NASIL YARDIM
EDEBİLİRİM?
• Buzağının anasını emmesine izin verin.
• Buzağıyı sütten kesmeyin.
• Buzağının kaybettiği sıvıları geri alması için ilave sıvılar ve
elektrolitler sağlayın.
• İshal olduğu gün, bir veya iki defa 2 lt su içinde elektrolit
takviyesi yapın.
İSHALLİ BUZAĞI ANTİBİYOTİKLERE İHTİYAÇ
DUYAR MI?
• ishalli buzağı, eğer hastalık virüslerden veya parazitlerden
kaynaklanıyorsa, antibiyotiklere gerek duymaz ve cevap vermez.
• Antibiyotiklerin bu etkenlere karşı kullanımı para israfıdır ve ayrıca
bakteriyel direnci arttırır.
İSHALLİ BUZAĞIYA ANTİBİYOTİKLERİ NE
ZAMAN VERECEĞİM?
İshalli bir buzağı ancak şu durumlarda antibiyotiklere gereksinim duyar.
• Eğer buzağının vücut ısısı normal sınırların dışındaysa(normali 38,539,5 C)
• Eğer buzağı zayıf, ayakta duramıyor ve gözleri çökmüşse
• Eğer buzağı emmiyorsa
• Eğer buzağının dışkısında kan varsa
İSHALLİ BUZAĞIDAN DIŞKI ÖRNEKLERİ ALMALI
VE LABORATUVARA GÖNDERMELİ MİYİM?
Aşağıda bahsedilen vakalarda laboratuvara dışkı
örnekleri gönderilmelidir.
• Çiftlikte buzağı ishalleri her zaman görülen bir
problem ise
• Belli bir zamanda, bir dizi buzağı ishal oluyorsa
• Normal olarak yapılan tedavi ve yardımlar işe
yaramazsa
İSHAL İÇİN AŞILAMA KONUSUNDA NE
DERSİNİZ?
Aşılama, buzağı ishalinin önlenmesinde yardımcı
olabilir. Ancak;
• Aşılama, önlem için temel çözüm olarak
görülmemelidir.
• Aşının çalışması için, buzağıya doğumdan sonra
mümkün olduğunca çabuk yeterli hacimlerde
kolostrum verilmek zorundadır.
3) PNEUMONİA-ZATÜRRE
ZATÜRRE BELİRTİLERİ NELERDİR?
• Burun akıntısı
• Öksürük
• Güç solunum
• Artan solunum sayısı (üfleme, nefes nefese)
ZATÜRREYE NEDEN OLAN ETKENLER
NELERDİR?
• Virüsler
•
•
•
•
•
RSV
PI3
IBR
BRCV
BVDV
• Bakteriler
• Pastörella
• Hemafilus
• Mikoplazma
ZATÜRRE NASIL YAYILIR?
• Diğer sığır veya buzağılardan
öksürükle veya soluk verme ile
gelen damlacıklar vasıtasıyla
yayılır.
ZATÜRRE KONUSUNDA BELLİ BAŞLI RİSKLER
NELERDİR?
• Yeterince kolostrum almayan buzağılar
• Kötü havalandırılmış binalar (hastalığın yayılmasını destekler)
• Stres (aşırı kalabalık barınaklar, farklı sığır gruplarının karışması, hava
ve diyetin ani değişiklikleri)
• Farklı yaş gruplarındaki buzağıların gereksiz karışımı ( daha yaşlı
buzağılar, zatürreye neden olan etkenlerin çoğunun taşıyıcısı olarak rol
oynayabilirler.
• Meradaki daha yaşlı buzağılarda, akciğer kıl kurtları, zatürre geliştiren
buzağılarda tetikleyici olarak rol alabilirler.
BUZAĞIM ZATÜRRE OLURSA NE YAPMALIYIM?
• Bu buzağıyı, anası ile birlikte hasta locasına alın.
• Buzağıyı veteriner hekiminizin talimatlarına göre tedavi edin.
• Gruptan hasta buzağıyı ayırır ayırmaz, grubun diğer buzağılarını da
kontrol edin.
• Buzağı gruplarında zatürrenin hızlıca yayılma eğilimi olduğundan aynı
locada tüm buzağıları tedavi etmek zorunda kalabilirsiniz. (veteriner
hekiminizin kontrolü altında)
BUZAĞI ZATÜRRESİ ÇİFTLİĞİMDE DÜZENLİ BİR
PROBLEMSE NE YAPMALIYIM?
• Daha önce bahsedilen belli başlı riskleri veteriner hekiminizle
tartışmaya ve incelemeye ihtiyacınız olacaktır.
• Bunların bazıları veya hepsi, buzağı zatürresi ile ilişkili olarak ele
alınmalıdır.
VETERİNER HEKİMİM BUZAĞILARDAN ÖRNEK
ALMALI MI DIR?
• Eğer çiftlikte buzağı zatürresi düzenli bir problem ise Evet.
• Bu örnek alma, çiftlikte hangi aşının sonradan kullanılacağına karar
verme de yardım eder.
BUZAĞI ZATÜRRESİYLE MÜCADELEDE AŞILAMAYI
EN ÖNEMLİ ARAÇ OLARAK DİKKATE ALMALI
MIYIM?
• Hayır.
• Buzağı zatürresine neden olan etkenlerin çoğu, sığır sürüsünde yaygın
olarak bulunur.
• Bu yüzden, aşılama yardımcı olmasına rağmen, zatürre olaylarının
sıkça olmasına neden olan altta yatan problemi tespit etmek çok daha
önemlidir.
• Aşırı kalabalığa mı bağlıdır?
• Barınaktaki havalandırma yetersiz midir? vs
4) GÖBEK HASTALIĞI VE EKLEM HASTALIĞINI
NASIL YÖNETİRİM?
• Buzağıların yeterli kolostrum almalarını sağlayın.
• Buzağının çevre hijyenini geliştirin. Buzağılama locası ve buzağı
barındırma alanlarını düzenli olarak temizleyin ve dezenfekte edin.
• Buzağılar için bol altlık sağlayın.
• Göbek bakımını iyi uygulayın.
5) KOKSİDİYOZİS’İ NASIL YÖNETİRİM.
KOKSİDİYOZİS NEDİR?
• Koksidiyozis, üç haftalıktan büyük buzağıların paraziter bir hastalığıdır.
• Barsaklarda parazitlerin çoğalması sonucu olarak, barsak yüzeyinin
hasarıyla sonuçlanır.
KOKSİDİYOZİS’İN KLİNİK BELİRTİLERİ
NELERDİR?
• Klinik belirtiler, hafif ishalden, buzağının zorlanarak yaptığı şiddetli
kanlı ishale kadar değişebilir.
• Sıklıkla, fark edilen tek belirti, buzağının kuyruğunun ıslak ve
topraklanmış olmasıdır.
KOKSİDİYOZİS NASIL YAYILIR?
• Bu hastalık, dışkıdaki etkenlerin ağız yoluyla alınması yoluyla yayılır.
• Diğer buzağılar ve ineklerin dışkılarıyla atılan oositler, ağız yoluyla
alınarak buzağılara bulaşır.
• Bu buzağılar, bu oositleri yüksek dozlarda ağız yoluyla alırlarsa, bu
hastalığın klinik belirtileri ortaya çıkar.
• Oositleri ağız yoluyla almak ile hastalık belirtileri gösterme arası
yaklaşık 3 haftadır.
KOKSİDİYOZİS İÇİN BAŞLICA RİSK FAKTÖRLERİ
NELERDİR?
• Çevresel hijyen;
•
•
•
•
•
Islak ve kirli altlık
Aşırı kalabalık (hem barınakta hem de merada)
Kötü havalandırılmış barınaklar
Kirli yem ve su çukurları
Uzun kirli kuyrukları olan buzağılamış düve ve inekler (emmeye çalışan yeni
doğan buzağılar için büyük risk faktörü
• Stres:
• Buzağı üzerinde stres oluşturan şeylerden sakının.
• Farklı yaş gruplarının karışması veya yemdeki ani değişimler, stres yapıcı olarak
rol oynayabilirler.
• Besleme:
• Analarından yeterince kolostrum almamış veya yeterince süt almayan
buzağılar, enfeksiyonla bahşedebilmek için yeterli değillerdir.
ÇİFTLİĞİMDE HASTALIĞIN SIKLIĞINI NASIL
AZALTIRIM?
• Hijyen:
• Bütün barınma ve gezinti alanlarının temiz, kuru ve iyi havalandırılmış
olmasını sağlayın.
• Buzağı partileri arasında, barınma alanlarını temizleyin ve dezenfekte edin.
• Bu parazit, dezenfektanların çoğuna dirençlidir. Bu yüzden, kullanılacak en
uygun dezenfektan için veteriner hekiminize danışın.
• Barınakta aşırı kalabalıktan kaçının.
• Su ve yem kapları temiz tutulmak zorundadır.
• Tüm dışkı maddelerini uzaklaştırın.
• Buzağılamada, tüm inek ve düvelerin kuyruklarının tıraşlanmasını sağlayın. Bu,
emmeye çalıştıklarında buzağıların dışkı maddelerini ağız yoluyla alma riskini
düşürür.
• Stres yapıcılardan kaçının:
• Gereksiz yere farklı yaş gruplarının karıştırılması veya yemde ani değişiklikler
• Besleme:
• Buzağıların yeterince kolostrum almasını ve sonrasında iyi beslenmesini
sağlayın.
• Önleyici tedaviler:
• Önleyici ve tedavi edici tedbirleri almak için veteriner hekiminizle görüşün.
KLOSTRİDİAL ENFEKSİYONLAR
KLOSTRİDİAL HASTALIK NEDİR?
• Klostridia’lar, sığırlarda bir dizi hastalığa neden olan toprak kökenli
bakteri ailesidir.
• En yaygın görülenlerden biri, yanıkaradır.
• Yanıkara, başlıca, otlayan hayvanların bir hastalığıdır.
• Ayrıca, enfekte olmuş meralarda otlatılan barınaklardaki hayvanlarda
ada meydana gelebilir.
• Çoğunlukla, 6 aylıktan 2 yaşına kadar olan sığırları etkiler.Fakat, birkaç
aylık buzağılarda da ortaya çıkabilir.
YANIKARA NASIL YAYILIR?
• Bakteriler tarafından üretilen sporlar, otlayan hayvanlar tarafından
ağız yoluyla alınır. Bu sporlar, ağız yoluyla alındıktan sonra, kas,
karaciğer ve dalakta bulunabilir.
• Eğer, sporların bulunduğu kas bölgesi daha sonra hasar görürse
(yaralanma vs.) , sporlar çimlenir ve ölümcül bir zehirlenme (toksemi)
üretir.
• Genellikle, hayvanlar ölü bulunur. Nadir olaylarda, hayvanlar halen
hayatta olabilir.
YANIKARA BELİRTİLERİ NELERDİR?
• Kastaki hasar bölgesi (lezyon) ekstremitede ise, hayvan şiddetli
topallık gösterir.
• Hastalık ilerledikçe, lezyonun bulunduğu alanda gaz oluşacaktır.
• Lezyon, süngerimsi olur ve lezyona baskı yaptığınızda gaz çıtırtısını
duyabilirsiniz.
YANIKARANIN TEDAVİSİ NASIL OLUR?
• Nadir hallerde, hayvan hayatta ise acilen veteriner hekiminizle temasa
geçin. Size gerekli antibiyotiği reçete edecektir.
• Tedavinin en iyi şekli önlem almaktır.
• Çiftliğinizde yanıkara geçmişi varsa, meraya çıkmadan önce sürüyü
aşılatın.
• Kullandığınız aşıya bağlı olarak, ürüne eşlik eden prospektüsü takip
edin.
TEŞEKKÜRLER…