Slayt 1 - yusuf.kavas
advertisement
Öğrt. Gör. Yusuf Bahadır Kavas Bankanın Tanımı Banka, mevduat kabul eden, bu mevduatı en verimli şekilde çeşitli kredi işlemlerinde kullanmak amacını güden veya faaliyetlerinin esas konusu düzenli bir şekilde kredi almak ya da kredi vermek olan ekonomik bir kuruluştur. Ya da ; Bankalar faizle para alıp veren, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlardır Banka Tarihçesi Banka kelimesi İtalyanca banca kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Bilinen en eski banka Mezopotamya’daki Kızıl Tapınak'tır. Hamurabi yasalarında banka işleminin nasıl yürütüleceği, borçların nasıl tahsil edileceği, komisyonların nasıl belirleneceği konusunda hükümler yer almaktaydı. Sonraki yüzyıllarda bankacılık zengin ailelerin de uğraşmaya başladığı bir konu hâline geldi. Banka Tarihçesi Modern anlamda ise bankacılık etkinliğini gösteren ilk banka 1609 yılında kurulan Amsterdam Bankası'dır. Bunu takiben 1637’de Venedik Bankası kurulmuştur. Diğer ülkelerde olduğu gibi burada da bankacılık, ilk önce sarraf dükkânları ve kasaların 15 ve 16. yüzyılda gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. 19. Yüzyıla gelindiğinde bankalar ekonomik ve ticari faaliyetlerin yardımcısı ve hatta bu faaliyetleri geniş ölçüde düzenleyici kurumlar hâline gelmişler ve faaliyet alanlarına göre uzmanlaşmaya başlamışlardır. Türk bankacılık tarihine baktığımızda gelişim süreci Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerine kadar uzanmaktadır. (İstanbul'da, ilk banka 1847 yılında, İstanbul Bankası adıyla kurulmuştur) Banka Tarihçesi Cumhuriyet öncesinde 1911-1923 tarihleri arasında milli sermaye ile 21 banka kurulmuş ancak bunlar sektördeki yabancı bankaların kredi piyasasına egemen olmaları karşısında faaliyetlerini sürdürmekte zorlanmışlardır. Bu bankalardan iflas ve tasfiyeler sonucu ancak 18’i Cumhuriyet dönemine geçebilmiştir. Ülkemiz, Cumhuriyetin ilanından sonra ekonomik kalkınmaya önem vermiş, sınai ve ticari hayatı canlandırmak amacıyla ulusal bankacılığı geliştirmeye başlamıştır. Bu bağlamda devlet teşvikiyle Türkiye İş Bankası ve Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası gibi bankalar kurulmuştur. Bankaların Görevleri Bankaların kuruluş amaçlarına göre çeşitli faaliyetleri olmasına rağmen, bankaların yerine getirdikleri temel görevlerini şöyle sıralayabiliriz Bankaların Görevleri Aracılık • Bankalar tasarrufu olan kişi ve kuruluşlardan mevduat alarak topladıkları fonları, kredi olarak talep eden kişi ve kuruluşlara aktarmada aracılık ederler. Böylelikle ekonomi içinde en önemli görevi üstlenirler. Kaynaklara Akıcılık Sağlama • Bankacılık sistemi paranın transfer sistemi olma görevi ile ulusal ve uluslararası düzeyde kaynaklara akıcılık sağlar. Yani paranın bir müddet için ihtiyacı olmayandan ihtiyacı olanlara aktarılması işlevini görür Bankaların Görevleri Kişilerin ve Kurumların Sahip Oldukları Maddi Varlıkların Rasyonel Bir Biçimde Kullanımını Sağlama: Kaynak Kullanımlarını İyileştirme: • Halkın mal varlıklarının kullanım biçimi üzerinde, bankacılık kesiminin oluşturduğu, faiz seçenekleri, gelir imkânları, vade farkları ve nakit akışı kolaylıklarının önemli rolü vardır. Bu konuda halkı aydınlattığı gibi ekonomideki nakit akışlarının daha sağlıklı dolaşımını sağlar. • Bankaların ekonomik kalkınmaya katkıda bulunabilmesi için, yeni bir değer, yeni bir servet yaratmakla beraber, topladıkları kaynakların belirli yörelere, sektörlere, kişilere aktarılması ile ülke kaynaklarının dağılımını da yönlendirecektir. Bankaların Görevleri Kaydi Para veya Banka Parası Yaratma: • Kaydi para, maddi varlığı olmayan, yalnızca bankaların hesaplarına alacak veya borç kaydı düşülmek suretiyle yaratılan bir değişim, bir ödeme aracı olarak tanımlanabilir. Bankaların müşterilerine kredi açması ve bu kredi limitleri içinde çek kullanma hakkı tanıması veya kredi kartı uygulamaları, kaydi para yaratabilmektedir. Günümüzde elektronik bankacılığın gelişmesi ile ekonomide banknot ve çeklerin daha az dolaştığı, ödemelerin yaygın olarak bankalarda hesaptan hesaba aktarma yolu ile yapıldığı ekonomik düzene geçiş yaşanmaktadır. Bankaların Görevleri Kısa Süreli Fonları, Uzun Süreli Fonlar Hâline Dönüştürme: Ulusal ve Uluslararası Ticareti Geliştirme: • Kişilerin kısa süreli ve sahip oldukları küçük miktardaki fonları toplayan bankalar, bunları ekonomide uzun süreli fonlar hâline dönüştürmekte ve böylelikle de yatırımlara finans sağlamaktadır. • Bankacılık sistemi, uyguladığı çeşitli ödeme ve kredilendirme yöntemleri, finansman teknikleri, teminat mektupları gibi ödeme yöntemleri kullanılarak ulusal ve uluslararası ticaretin artmasına katkıda bulunmaktadır. Bankaların Görevleri Para Politikasının Etkinliğini Artırma: Gelir ve Servet Dağılımını Etkileme: • Bir ekonomide etkili bir para politikasının izlenebilmesi için gelişmiş bankacılık sisteminin varlığı gereklidir. Uygulanan faiz politikaları para politikasının etkinliğinde önemli rol oynar. • Bankacılık sistemi izlediği kredilendirme politikası ile ekonomide gelir ve servet dağılımını etkileyebilmektedir. Banka Türleri Sermaye kaynaklarına göre bankalar Yaptıkları işlere göre (Faaliyet alanları ve amaçlarına göre) bankalar Faaliyet konularına ve işlemlerinin finansal hacimlerine göre bankalar Banka Türleri Sermaye Kaynaklarına Göre Bankalar Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Emisyon Bankaları (Merkez Bankaları) Milli Sermayeli Bankalar Yabancı Sermaye ile Kurulan Bankalar İş ve Ticaret Bankaları Tasarruf (Mevduat) Bankaları Ziraat ve Sanayi Bankaları Yatırım ve Kalkınma Bankaları Faaliyet konularına ve işlemlerinin finansal hacimlerine göre bankalar Sermaye Kaynaklarına Göre Bankalar Milli Sermayeli Bankalar: Ülkemizin kanunlarına göre kurulmuş olan, sermayesi Türk parası olarak konulan, sermayesinin çoğunluğu ve yönetimle denetimi Türklere ait olan bankalar bu grupta yer alır. Bu tür bankalar kendi aralarında şöyle sıralanır. Yabancı Sermaye ile Kurulan Bankalar: Sermayesinin tamamı yabancı uyruklu kişi ve kuruluşlara ait olan bankalardır. Bu bankaların yönetim ve kuruluş merkezleri Türkiye sınırları dışında bulunur. Milli Sermayeli Bankalar: Devlet Bankaları, Özel Sermayeli Bankalar, Karma Sermayeli Bankalar Yabancı Sermaye ile Kurulan Bankalar: Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Merkez Bankaları İş ve Ticaret Bankaları Mevduat Bankaları Ziraat Ve Sanayi Bankaları Yatırım ve Kalkınma Bankaları Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Merkez Bankaları: Bulundukları ülkenin veya Avrupa Birliği'nde olduğu gibi bir ülkeler topluluğunun para politikasını belirleyen bir kurumdur. Para biriminin değerini korumak, enflasyon hedeflemesine gitmek gibi görevleri de olabilir. Ülkemizde merkez bankasının asli görevi "fiyat istikrarıdır". Merkez Bankaları para politikası araçlarıyla fiyat istikrarını sağlamaya çalışır. Merkez Bankasının Görevleri ve Yetkileri: - Banknot ihraç etmek, - Devletin veznedarlık görevini yapmak, - Mali ve iktisadi konularda devletin danışmanlığını yapmak, - Ticari bankaların para rezervlerini (mevduat sahiplerine güvence sağlamak ve mali kesimde panikleri önlemek amacı ile merkez bankasının ticari bankalara tutmalarını zorunlu belli oranlardaki mevduat))muhafaza etmek, - Ülkenin uluslararası ödeme araçlarının muhafızlığını yapmak, - Bankaların öz kaynaklarını ve yabancı kaynaklarını kullandıktan sonra, Merkez Bankası son borç verme görevini yapar, - Bankaların takas, tasfiye ve virman görevini yapmak, - Krediyi düzenlemek ve denetlemek, - Kliring (iki ülke arasındaki alışverişten doğan borç ve alacağın nakit kullanılmaksızın karşılıklı olarak mahsubu suretiyle hesabın tasfiye edilmesi.) Kurumu olarak Kliring hizmetleri yapmak. Yaptıkları İşlere Göre Bankalar İş ve Ticaret Bankaları: ortakların ve endüstri işletmelerinin kurulmaları ile uzun vadeli kredi işlemleriyle uğraşan, çalışmaları bu konularda geliştirilmiş olan bankalardır. Bu tür bankalar devlet destekli bankalar olduğu gibi özel sermayeli milli ve yabancı bankaların pek çoğu da bu alanda faaliyetlerini yürütmektedir. Günümüzde faaliyet alanları oldukça genişlemiş olan bu bankalara örnek verecek olursak, T.C Ziraat Bankası, Akbank A.Ş, Yapı Kredi Bankası A.Ş , ING Bank A.Ş gibi. Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Tasarruf (Mevduat) Bankaları: Özellikle gelişmiş ülkelerde bulunan bu tür bankalar, şahısların küçük çaplı tasarruflarını toplayarak işleten kuruluşlardır. Kısa ve uzun vadeli mevduat toplayarak karşılığında faiz verirler. Her ülkede yasalarla düzenlenen ve denetlenen tasarruf bankalarının yatırım alanı genellikle ipotek karşılığı gayrimenkul kredileri, devlet tahvilleri ile güvenilir şirketlerin hisse senedi ve tahvil piyasasıdır. Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Ziraat ve Sanayi Bankaları: Ziraat bankaları adından da anlaşılacağı gibi, tarımla uğraşanların, kredi ihtiyaçlarını karşılama işlemini yaparlar. Sanayi bankaları da bir çeşit spekülasyon ve finansman bankalarıdır. Yalnız daha çok endüstri alanında çalışan ortakların kurulmasını sağlarlar. Yaptıkları İşlere Göre Bankalar Yatırım ve Kalkınma Bankaları: Özel ya da kamu işletmelerinin genellikle uzun dönemli finansal ihtiyaçlarını karşılayan bankalardır. Yatırım bankaları, bu işletmelerin çıkarmış olduğu hisse senetlerini ve tahvillerini tasarruf sahiplerine ulaştırır. Kâr amacı ile şirketlerin hisse senedi ve tahvillerinin piyasaya sunulması işlerini üstlenir. Kalkınma bankalarının fonksiyonları, yatırım bankalarının fonksiyonlarından farklıdır. Özellikle az gelişmiş ekonomilerde yatırım projelerinin hazırlanması ve değerlendirilmesinde eksikliği duyulan teknik bilgi ve deneyim ihtiyacı ve bu yatırımları için gerekli uzun vadeli fon kaynaklarının bulunabilmesi için kalkınma bankaları kurulmaktadır. Bankaların Kuruluşu Bankaların kuruluş şartlarını Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca (BDDK) belirlenir. BDDK ya bu yetki 2006 yılında resmi gazetede yayınlanan yönetmelikle verilmiştir. 2006 tarihinden önce kurulan bankalar da yine BDDK’nın belirlemiş olduğu koşullara uymak zorundadır. Banka Kurmak: Türkiye’de bir bankanın kurulmasına veya yurt dışında kurulmuş bir bankanın ilk şubesinin açılmasına, bu konunda öngörülen şartların yerine getirilmesi kaydıyla yedi üyeden oluşan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu üyelerinin en az beşinin aynı yönde oy vermesi neticesinde alınacak kararla izin verilir. Bankanın Kuruluş Şartları Türkiye'de kurulacak bir bankanın, a) Anonim şirket şeklinde kurulması, b) Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması, c) Kurucularının bu kanunda belirtilen şartları haiz olması, d) Yönetim kurulu üyelerinin bu kanunun kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen nitelikleri ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek mesleki tecrübeyi haiz olması, e) Öngörülen faaliyet konularının planlanan mali, yönetim ve organizasyon yapısı ile uyumlu olması, f) Nakden ve her türlü muvazaadan (hileli durumdan) âri olarak ödenmiş sermayesinin en az otuz milyon Yeni Türk Lirası olması, (Kuruluş için gerekli olan asgari sermaye, her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan yıllık üretici fiyat endeksinin iki katının gerektirdiği miktarı geçmemek üzere kurul kararıyla artırılabilir.) Bankanın Kuruluş Şartları g) Ana sözleşmesinin bu kanun hükümlerine uygun olması, h) Kurumun etkin denetimini engellemeyecek şeffaf ve açık bir ortaklık yapısı ve organizasyon şemasına sahip olması, i) Konsolide denetimini engelleyici nitelikte herhangi bir hususun bulunmaması, j) Öngörülen faaliyet konularına ait iş planlarını, kuruluşun mali yapısı ile ilgili projeksiyonlarını sermaye yeterliliğini de içerecek şekilde, ilk üç yıl için bütçe planını ve yapısal örgütlenmesini gösteren bir faaliyet programını iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim sistemi de dâhil olmak üzere ibraz etmesi şarttır. Banka Kurucularında Aranan Şartlar a) Müflis (iflas etmiş olmak) veya konkordato (bir şirketin borçlarını ödeyemeyecek duruma gelmesi ve bunu ilan etmesi ve sonrasında alacaklıların alacaklarını belli bir plana göre tahsil edebilmeleri için kendi aralarında bir anlaşma yapmaları) ilan etmiş olmaması, b) Tasfiyeye tabi tutulan bankerler, bankalar, sigorta şirketleri, para ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlarda ve Fona devredilen bankalarda doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması, c) Hakkında 14 üncü madde uyarınca işlem yapılmakta olan bir bankada doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması, Banka Kurucularında Aranan Şartlar d) Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis yahut yüz kızartıcı suçlar ile, vergi kaçakçılığı, vergi kaçakçılığına teşebbüs ya da iştirak suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmaması, e) Banka kurucusu veya ortağı olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara sahip bulunması, f) İşin gerektirdiği dürüstlük ve yeterliliğe sahip olması, g) Tüzel kişi olması hâlinde, risk grubu ile birlikte ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şarttır. Bir Bankanın Şube Açması Bir Bankanın Şube Açması: Türkiye’de kurulmuş bir bankanın yine Türkiye sınırları içinde şube açabilmesi "Kurulca belirlenecek esaslara ve bu kanunda yer alan kurumsal yönetim hükümleri ile koruyucu hükümlere uyulmuş olması ve kuruma bildirilmesi şartıyla bankalarca yurt içinde şube açılması serbesttir." Yabancı Bankaların Türkiye’de Şube Açması: Merkezin bulunduğu ülkede yasaklamamış olması Merkezinin bulunduğu ülkenin yetkili denetim merciinin Türkiye'de faaliyet göstermesine ilişkin olumsuz görüşünün bulunmaması, Ödenmiş sermayesinin Türkiye'ye tahsis edilen kısmının 30 milyon TL den az olmaması Dahil olduğu grubun ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması Şarttır. Banka Kuruluşunda İzlenecek Yollar Şirket ana sözleşmesi hazırlanır, kurucu ortaklarca imzalanır ve imzalar notere tastik ettirilir. - Şirket ana sözleşmesi ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına kuruluş izni için başvurulur. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruluna “banka anonim şirketi”nin kuruluşu izin için başvuracaktır. BDDK’nun kurul üyelerinin en az beşinin olumlu oy vermesi hâlinde kuruluş talebi kabul edilmiş olur. Kuruluş iznini ticaret siciline tescil edilmesi Bankaların Üst Yönetim Organları Genel Kurul Yönetim Kurulu Denetim Komiteleri Kredi Komitesi Bankaların Üst Yönetim Organları Genel Kurul: Genel kurul banka pay sahiplerinden oluşur. Bankalarda en yüksek organı olan Genel Kurul normal şartlarda yılda bir kez toplanır. Yönetim Kurulu: Bankaların yönetim kurulları beş kişiden az olamaz. Banka genel müdürü, bulunmadığı hâllerde vekili yönetim kurulunun tabii üyesidir. Bankalar Kanunu’na göre, kredi açma yetkisi verilmiş olan üç kuruldan bir tanesi de yönetim kuruludur. Belirli bir meblağın üzerindeki krediler yönetim kurulunun onayı ile açılır.Yönetim kurulu banka faaliyetlerini yönlendirir, bankanın para politikasını tespit eder ve politikaların izlenmesini temin edecek şekilde banka işlemlerini denetler. Bankaların Üst Yönetim Organları Denetim Komiteleri: Dünyanın çeşitli ülkelerinde ve Türkiye’de yaşanılan ve bedeli çok pahalı olan kötü deneyimler sonucu günümüzde şirketlerin mali durumu ve maruz kaldığı riskler konusunda hisse ve menfaat sahiplerinin şirket yönetimlerinden yeterli, doğru ve zamanında bilgilendirilme istemine ilişkin gereksinimleri artmıştır. Bu nedenle SPK ve BDDK tarafından yapılan düzenlemelerle denetim komitesi uygulaması başlatılmıştır. Bankaların Üst Yönetim Organları Kredi Komitesi: Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu kredi açma yetkisini Kurulca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir. Büyük tutarlı krediler Genel Merkez tarafından verilir. (Ziraat Bankasının batık kredisi) Ziraat Bankası'nın Ora İstanbul Alışveriş Merkezi'ne verdiği 270 milyar Euro'luk kredi, hem iktidar hem de muhalefet milletvekillerinin tepkisine neden oldu. Vekiller, Ziraat Bankası Yönetimine, "Şirkete önce Garanti Bankası 160 milyan avro kredi vermiş, ödeyemeyeceğini anlayınca ilave teminatlar istemişler. Onlar da Ziraat Bankası'na başvurmuşlar. gelmişler. Hiç mi sormadınız niye yarıda kaldınız, niye bize gelmediniz. Üstüne üstlük kredi tutarını 270 milyon Euro'ya çıkarmışsınız. Faizini de komisyon ücretini de düşürmüşsünüz" tepkisini gösterdiler. Bankalarda Genel Müdürlüğün Görevleri Genel Müdürlüğün Görevleri: Genel müdürlüğün görevleri dört grupta toplanabilir: - Bankayı temsil etmek genel prensip, emir ve kararları vermek, - Şubelerin açılması, organizasyonu ile personel politikasını yönetmek, - Bankanın kredi politikasının sevk ve yönetimini sağlamak, - Yasalar ve ana sözleşme veya yönetmeliklerle kendilerine verilen yetkileri kârlılık ve verimlilik ilkelerine uygun olarak kullanmak. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (BDDK) Kurumun Amacı - Tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumak, - Mali piyasalarda güven ve istikrarı sağlamak, - Ekonomik kalkınmanın gereklerini de dikkate alarak kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere bankaların kuruluş, yönetim, çalışma, devir, birleşme, tasfiye ve denetlenmelerine ilişkin esasları düzenlemektir. BDDK Yetki ve Görevleri - Bankalar ve finansal holding şirketleri ile finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin, kuruluş ve faaliyetlerini, yönetim ve teşkilat yapısını, birleştirme, bölünme, hisse değişimi ve tasfiyelerini düzenlemek, uygulamak ve denetlemek - Yurt içi ve yurt dışı benzer kurumların katıldığı uluslararası mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere üye olmak, görev alanına giren hususlarda yabancı ülkelerin yetkili mercileri ile mutabakat (uzlaşma) imzalamak, - Kanunla verilen diğer görevleri yapmak Kurumun Bankalarla İlgili Görevleri Bankaların, kuruluş, yönetim, çalışma ve denetimlerine ilişkin esasları düzenlemek. Tasarruf sahiplerinin haklarını korumak. Bankaların düzenli bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü uygulamaları önlemek, Bankacılık mevzuatının oluşturulmasını sağlamak. Şeffaf bir finansal sistemin oluşturulmak Mevduat Türleri Amacına Göre Mevduat Türleri Tasarruf Yetkisine Göre Mevduat Türleri Hesap Sahibine Göre Mevduat Türleri Bankalar Kanununa Göre Mevduat Türleri Para Cinsine Göre Mevduat Türleri Tasarruf Mevduatı Gerçek Kişi Mevduatı Birikimli Mevduat Birlikte Mevduat: Resmi Kuruluşlar Mevduatı TL Mevduatı Ticari Mevduat: Tüzel Kişi Mevduatı İhbarlı Mevduat Bireysel Mevduat Ticari Kuruluşlar Mevduatı: YP Mevduatı Vadesiz Mevduat Tasarruf Mevduatı Vadeli Mevduat : Bankalar arası Mevduat Diğer Kuruluşlar Mevduatı 1) Amacına Göre Mevduat Türleri a) Tasarruf Mevduatı : 1,3,6 veya 12 aylık olmak üzere tamamen mevduat sahibinin belirleyeceği vade sonunda faiz getirisi vaadi bulunan düşük riskli mevduatlardır. b) Ticari Mevduat: Ticari işlemlere konu olan dernek, kooperatif ve birliklerin kurduğu firma ve banka gibi ticari işlemler gerçekleştiren kurulara ait mevduat hesaplarıdır. 2) Hesap Sahibine Göre Mevduat Türleri a) Gerçek Kişi Mevduatı : Yalnızca gerçek kişiler tarafından açılan mevduat hesaplarıdır. b) Tüzel Kişi Mevduatı : Sadece tüzel kişiler tarafından açılabilen mevduat hesaplarıdır. 3) Vadesine Göre Mevduat Türleri a) Vadesiz Mevduat: Hesap sahibi dilediği zaman hiç bir şart ve zorunluluk olmadan mevduatını çekebilir. b) Vadeli Mevduat : Hesap sahibi ve banka arasında, hesap açılırken kararlaştırılan vade sona erdiğinde, hesap sahibinin mevduatını çekebilir. c) İhbarlı Mevduat : Hesap sahibi mevduatını bankadan çekmek istediğinde, belirli bir süre öncesinde bankaya yazılı olarak bu isteğini bildirmek zorundadır. d) Birikimli Mevduat: En az 5 yıl gibi bir vade ile açılabilen ve 1 veya 3 aylık dönemlerde hesap sahibinin para yatırabileceği bir mevduat hesabıdır. 4) Tasarruf Yetkisine Göre Mevduat Türleri a) Bireysel Mevduat : Kişisel amaçlara yönelik açılan mevduat hesaplarıdır. Bireysel Mevduat Hesabında Tasarruf etme yatırımı yönlendirme yetkisi sadece hesap sahibine aittir. b) Birlikte Mevduat: Birden fazla kişinin bir araya gelerek birlikte mevduat hesabı açmaları ile meydana gelen bu mevduat hesabının iki çeşidi vardır: Teselsüllü Mevduat Teselsülsüz Mevduat 5)Para Cinsine Göre Mevduat Türleri **TL /YP Mevduat : Ticari kurum ve kuruluşların vadeli veya vadesiz açabileceği, birikimlerini değerlendirip ihtiyaç esnasında Vadesiz TL/YP Mevduat Hesabından diledikleri zaman; 1,3,6 veya 12 aylık vade ile açılan Vadeli TL/YP Mevduat Hesabı’ndan ise vade sonunda nakit çekebilecekleri mevduat hesaplarıdır. Vadeli TL/YP Mevduat Hesabı Kırık Vadeli olarak da açılabilmektedir. Kırık Vadeli TL/YP Mevduat Hesabı’nın özelliği ise 1,3,6 ve 12 aylık vadelerin dışında kalan tüm vadelerde açılabilmektedir. 6) Bankalar Kanununa Göre Mevduat Türleri a) Tasarruf Mevduatı : Sadece gerçek kişiler tarafından açılan ve ticari işlemlere konu olmama şartını sağlayan mevduat hesaplarıdır. b) Resmi Kuruluşlar Mevduatı: Adli kurumlar, yerel yönetimler gibi kamu kuruluşlarına ait mevduat hesaplarıdır. c) Ticari Kuruluşlar Mevduatı: Gerçek ve tüzel kişiler tarafından oluşturulmuş ortaklık, kurum ve kuruluşlar gibi ticari işletmelerin mevduat hesaplarıdır. d) Bankalar arası Mevduat : Bankaların başka bankalarda açtıkları mevduat hesaplarıdır. e) Diğer Kuruluşlar Mevduatı : Tüm bu mevduat türleri kapsamı dışında kalan mevduat hesaplarıdır. Kambiyo, Efektif, Döviz ve Döviz Kuru Tanımları Kambiyo; para yerine geçen ve ödeme aracı olarak kullanılabilen her türlü bono, çek, poliçe ve diğer menkul kıymetler anlamında kambiyo olarak tanımlanabilir. Efektif; nakit biçimindeki yabancı paralar demektir. Paranın gerçek değeri, itibari değer. Döviz: Ülkelerin elinde bulunan madeni ve kâğıt para cinsinden bütün ülke paraları ve bu paralarla ödemeyi sağlayan her türlü hesap, belge ve vasıtaların tümüne denir. Döviz Kuru: Döviz Kuru, Bir ülke parasının diğer ülke parasına göre değerini ifade eder. EFT, HAVALE, VİRMAN NEDİR Hesaptan Para Aktarma: Mevduat sahibinin farklı hesaplara çeşitli yollarla para aktarmasının yöntemleridir. EFT, havale ve virman. EFT: Mevduat sahibinin hesabının bulunduğu banka dışındaki bir hesaba para aktarması durumudur. EFT: Elektronik Fon Transferi kelimelerinin kısaltmasıdır. Bir eft işleminde: - Gönderen - Banka - Alıcının bankası - Alıcı olmak üzere dört taraf vardır EFT, HAVALE, VİRMAN NEDİR Havale: Bankacılıkta havale genel olarak, bir yerden başka bir yere para gönderilmesi anlamına gelir. Havale, çifte yetkilendirmeyi içeren tek taraflı ve varması gerekli bir hukuki işlemdir. Böylece mevduat sahibi bir başkasının hesabına veya adına para aktarabilir. Havalenin gerçekleşmesi için mevduat sahibinin talimatının bankaya ulaşması yeterlidir. Virman: Para aktarma, mevduat sahibinin aynı bankada farklı amaçlarla birden fazla hesabının olması durumunda söz konusu olur. Virman ile mevduat sahibi tek bir işlemle bir hesaptan para çekip diğer hesabına para yatırmış olur. Para aktarma için sadece mevduat sahibinin talimatı gerekli ve yeterlidir. Talimat olmadan yapılan işlemlerden banka sorumlu olacaktır. Bankacılık Muhasebesi Tek Düzen Hesap Planı 0. DÖNEN DEĞERLER 1. KREDİLER 2. YATIRIM AMAÇLI DEĞERLER VE DİĞER AKTİFLER 3. MEVDUAT VE DİĞER YABANCI KAYNAKLAR 4. ÖZKAYNAKLAR 5. FAİZ GELİRLERİ 6. FAİZ GİDERLERİ 7. FAİZ DIŞI GELİRLER 8. FAİZ DIŞI GİDERLER 9. NAZIM HESAPLAR Hesap Açılışı Kaydı Bu kayıt aynı şubeye yeniden para yatırılması halinde tekrarlanacaktır. Hesaptan Para Çekilmesi Başka Şubeden Kendi Hesabına Para Yatırma Başka Şube Hesabından Para Çekilmesi Başka Şube Hesabından Para Çekilmesi Vadeli Tasarruf Mevduatı Hesabı Açılması Hesaba Faiz Tahakkuk Etmesi Ve Gelir Vergisi Kesintisi Ticari Mevduat Hesabının Açılması Vadesiz Ticari Mevduat Hesabına Faiz Tahakkuk Ettirilmesi Vadesiz Ticari Mevduat Hesabına Faiz Tahakkuk Ettirilmesi Hesabın Kapatılması Hesabın Kapatılması Hesabın Kapatılması Tahakkuk eden faizden hesaplanan vergi tutarı düşüldükten sonra kalan kısım müşteriye nakden veya hesaben ödenir. Bu işlem aşağıdaki gibi kaydedilir. Ticari Hesaplarla İlgili İşlemler Krediler Kredi vermek (plasman) bankaların temel işlevlerinden birisidir. Bankalar toplamış oldukları kaynakları, işletmelere veya bireylere kredi olarak kullandırmaktadırlar ve karşılığında faiz geliri elde etmektedirler. Bankaların aktiflerinde kredilerin yeri oldukça büyüktür. Piyasa koşulları müsait oldukça kredilerin aktifler içerisindeki payı da yükselmektedir. Bankaların Kredi Verme Süreci Bankaların kredi verme işlemleri, müşterilerinin kredi talep etmesi ile başlar. Banka talep edilen kredinin türünü, miktarını ve kullanım amacını belirler. Banka ile kredi müşterisi arasında yapılan görüşme sonunda müşteri hakkında bankaların uzmanlaşmış istihbarat servisleri tarafından bilgi toplama çalışması yapılır. Çalışma olumlu sonuçlanırsa müşteriden bir kısım bilgi ve belgeler istenir. Bu bilgi ve belgeler alınarak bir kredi dosyasında toplanır. Daha sonra bu belgeler incelenerek kredi talep eden kişinin veya firmanın kredi değerliliği hakkında bir kanaate ulaşılır. Bu kanaat olumlu ise, kredi kararı alınır ve kredi verme kararı müşteriye bildirilerek kredi sözleşmesi yapılır ve ilgiliye kredi açılır. Kredinin Kelime Anlamı Ve Kredinin Unsurları Kredinin sözlük anlamı saygınlık ve güven olup, Latince'de inanma anlamına gelen "credere" kökünden kaynaklanmaktadır. Kredi; bankanın yapacağı istihbarat sonucunda gerçek ya da tüzel kişilere, yasaları, iç kurallarını ve kendi kaynaklarını da göz önünde tutarak teminat karşılığında ya da teminatsız olarak para,teminat ya da kefalet vermek şeklinde tanıdığı olanak ya da sınırdır. Kredinin 4 temel unsuru mevcuttur. Bu unsurlar; zaman, güven, risk ve gelir unsurlarıdır. Bankaların Kredi Kullandırması Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu; kredi açma, onay verme ve diğer idari esaslara ilişkin politikaları oluşturmak, bunların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Yönetim kurulu kredi açma yetkisini Kurul'ca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir. Genel müdürlük kendisine devredilen kredi açma yetkisini diğer birimleri, bölge müdürlükleri veya şubeleri aracılığıyla da kullanabilir. Bankaların Kredi Kullandırması Bankalar sağladıkları kaynakları sınırsız kredi şeklinde kullandıramazlar. Bankacılık Kanunu'nun 54. maddesine göre; bankalarca, bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı öz kaynakların yüzde yirmi beşini aşamaz. Kredinin yararları Kredi, tasarrufların atıl kalmasını önleyerek, ekonominin hareketlenmesine imkan sağlar, Kredi, girişimcilerin tasarruflarını biriktirmelerini beklemeden daha hızlı hareket etmelerine imkan sağlar, Kredi, kişilerin gelecekte sahip olacakları gelirleriyle yapacakları harcamaları önceden yapmalarına imkan sağlar. Bankalar sağladıkları kaynakları sınırsız kredi şeklinde kullandıramazlar. Bankalar kredi kullandırırken bazı sınırlamalara tabidirler. Bankalarca, bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı öz kaynakların yüzde yirmi beşini aşamaz. Bankalar yaptıkları faaliyetler sonucunda müşterilerinden aldıkları faiz ve komisyonlar üzerinden % 5 oranında "Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV)" almakla yükümlüdürler. Kredilerin Muhasebeleştirilmesi 100-103 arası hesaplar; İskonto ve İştira Senetleri 110-129 arası hesaplar; Kısa Vadeli Krediler 130-149 arası hesaplar; Orta ve Uzun Vadeli Krediler 172 ve 173 nolu hesaplar; Tasfiye Olunacak Alacaklar/Tahsili Şüpheli Krediler 174 ve 175 nolu hesaplar; Tahsili Şüpheli Ücret, Komisyon ve Diğer Alacaklar hesap kodlarını içerir. Kredilerin Muhasebeleştirilmesi Örnek Kredilerin Muhasebeleştirilmesi Örnek KKDF: Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Ticari Belgeler Karşılığı Nakdi Kredi Kullandırılması ve Muhasebeleştirilmesi Ticari belgeler karşılığı krediler; malı temsil eden belgeler karşılığında kullandırılan kredilerdir. Bu şekilde açılan krediler boçlu cari hesap veya avans şeklinde kullandırılabilmektedir. Bu tür kredide belgeler, temsil ettikleri malın bankaya rehin edildiğini göstermek üzere banka lehine ciro edilir. Bu belgelerin ciro edilmesiyle, malın bulunduğu yerde bankaya rehin edilmesi sağlanmış olur. Ticari belgeler karşılığı kredi kullandırıldığında, ilgili kredi kebir hesabı aktif karakterli bir hesap olması nedeniyle borçlandırılır, kredi tahsilatında ise alacaklandırılır. Kullandırılan kredi karşılığında alınan faizler ise ilgili gelir hesabında izlenir. Ticari Belgeler Karşılığı Nakdi Kredi Kullandırılması ve Muhasebeleştirilmesi Ticari Belgeler Karşılığı Nakdi Kredi Kullandırılması ve Muhasebeleştirilmesi Ticari Belgeler Karşılığı Nakdi Kredi Kullandırılması ve Muhasebeleştirilmesi Gayri Nakdi Kredilerin Muhasebeleştirilmesi Bir işin yapılmasını, bir malın teslim edilmesini veya bir borcun ödenmesini taahhüt eden kişi veya kuruluşların, bu taahhütlerini belirlenen koşullara uygun olarak yerine getirmelerini veya borçlandıkları paraları vadelerinde ödemelerini sağlamak üzere banka tarafından karşı tarafa hitaben taahhütte bulunulması, garanti verilmesi şeklinde kullandırılan kredilerdir. Bu tür kredilerde banka ödünç para vermemektedir ve bankanın saygınlığı garantisi verilmektedir. Gayri Nakdi Kredilerin Muhasebeleştirilmesi Gayri nakdi krediyi kullanan taahhüdünü yerine getirmez veya eksik yerine getirirse, banka alacaklının veya işi yaptıranın uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Bu kredilerde nakdi bir ödeme olmadığı için müşteriden faiz alınması söz konusu değildir. Müşteriden sadece komisyon ve BSMV tahsil edilir. Gayri nakdi kredilerin kullandırılması esnasında nakdi kredilerde olduğu gibi limit dahilinde işlem yapılır. Hizmet ile Kambiyo İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Bankalar, kaynak sağlama ve kredi verme dışında müşterilerine farklı hizmetler de sunmaktadırlar. Bu farklı hizmetler, ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmişliğine, bankanın büyüklüğüne ve faaliyet konusuna göre ülkeden ülkeye ve bankadan bankaya çeşitlilik göstermektedir. Senet tahsili, müşteri adına paranakli, menkul kıymet ihracına ve alım-satımına aracılık, emanet kabulü ve kiralık kasa işlemleri bu farklı hizmetlere birer örnektir. Bankalar sundukları bu hizmetler karşılığında faiz almamakta, ancak bir gider karşılığı ve komisyon almaktadırlar. Hizmet ile Kambiyo İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi Ayrıca bankalarda kambiyo işlemleri yapılmaktadır. Kambiyo işlemi, yabancı ülke paraları üzerinden yapılan tüm işlemler ve bu işlemlerin ulusal para birimine çevrilmesi işlemidir. Kambiyo işlemleri efektif ve döviz üzerinden gerçekleştirilir. SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Bankalar, müşterilerinin alacaklısı olduğu senetleri onların adına vekaleten tahsil ederler. Müşteri senetleri bankaya bir bordro ekinde teslim eder. "Senet Tahsil Bordrosu" olarak ifade edilen bu bordroda; müşterinin adı-soyadı (ünvanı), senet borçlusunun adı-soyadı, senet bedelinin ödenmemesi durumunda senedin protesto edilip edilmeyeceği, tahsil edilecek şehir, senedin vadesi ve tutarı gibi bilgiler yer alır. Eğer senet bordrosunda senet ödenmediği zaman protesto edilmesi isteniyorsa, bu durumda banka ödenmeyen senetleri protesto ettirerek müşterisine iade eder. Eğer senedin protesto ettirilmesi istenmemişse, ödenmeyen senetler protesto ettirilmeksizin müşteriye iade edilir. SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Senetlerin tahsili sırasında yapılan işlemler şöyle sıralanabilir: • Senetlerin tahsile alınması ve saklanması, • Senedin borçlusunun başka bir şehirde olması halinde, senet bedellerinin tahsil edilmek üzere senetlerin ilgili şubeye gönderilmesi, • Senetlerin tahsil edilmesi, • Tahsil komisyonu ve gider vergisinin (BSMV) tahakkuk ettirilmesi, • Tahsil edilen senet tutarının müşteriye ödenmesi veya müşterinin hesabına kaydedilmesi, • Tahsil edilemeyen senetlerin müşteriye iade edilmesi (eğer protesto ettirilmesi isteniyorsa, protesto ettirildikten sonra). SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Senetlerin Tahsile Alınması Senetlerin tahsil edilmesi için bankaya verilmesi durumunda, senetleri alan şube, bu işlemi Nazım Hesaplarda izler. Eğer senetler tahsil edilmek üzere başka bir şubeye gönderilecekse, senetleri alan şube tarafından bu senetler portföyden çıkarılacak ve senetleri tahsil edecek olan şube de, bu senetleri kendi portföyüne alacaktır. Senetleri tahsil edecek şube de bu işlemleri Nazım Hesaplarda izleyecektir. SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ SENET TAHSİL İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin vadeleri dolduğunda banka tarafından tahsilatları yapılır. Tahsil edilen tutarlar, müşteriye nakit olarak ödenir ya da müşterinin hesabına kaydedilir. Banka tahsil hizmeti nedeniyle, tahsil ettiği senet tutarı üzerinden komisyon alır ve Banka ve Sigorta Muamale Vergisi (BSMV) kesintisi yapar. Tahsil edilmiş olan senetlerin tutarları Nazım Hesaplardan çıkarılır. Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin Tahsil Edilmesi Senetlerin Tahsil Edilememesi Senetlerin vadeleri dolduğunda banka tarafından tahsil edilememesi durumunda senetler protesto ettirilir. Ancak, tahsil senetlerinin protesto edilebilmesi için, müşterinin senet bordrosunda senetlerin borçlusu tarafından vadelerinde ödenmediği takdirde protesto ettirileceği şartını koymuş olması gerekir. Eğer senet bordrosunda böyle bir şart konulmamışsa, banka senetleri protesto ettirmeden doğrudan doğruya müşteriye iade edecektir. İade edilen senet tutarı Nazım Hesaplardan çıkarılır. Protesto gideri ise müşteriden tahsil edilir. Senetlerin Tahsil Edilememesi Bankaların müşterilerine sundukları hizmetlerden birisi de "havale" veya "çek keşidesi" biçiminde para nakline aracılık etmektir. Havale İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Banka açısından havale, başka bir yerde ödenmek üzere bir banka şubesine yatırılan paranın gönderenin isteğine göre ödenmesi ya da hesaba alacak kaydedilmesidir. Havale cinsinden olabileceği gibi yabancı para cinsinden de yapılabilir. Havalenin konusunu teşkil eden para, müşteriden nakden veya hesaben tahsil edilebilir. Bir havalede; havale emrini veren (amir), havaleyi ödeyecek olan (muhatap) ve havale tutarını alacak olan (lehdar) olmak üzere üç taraf bulunur. Havale İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Havale işleminde müşteri banka şubesine müracaat ederek havale yaptırmak istediğini bildirir. Banka şubesi, müşteriden havalenin ne şekilde yapılmak istendiğini öğrenecektir. Havale işlemi mektup, telgraf veya telefonla gerçekleştirilebilir. Daha sonra banka müşterinin isteklerini dikkate alarak alınacak komisyon tutarını, gider karşılığını ve BSMV tutarını hesaplar. Banka, bu tutara havale bedelini de ekleyerek müşteriden nakden veya hesaben tahsil eder. Havale İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Havale işleminin iki aşaması vardır. Birinci aşama; havalenin kabul edilmesi, ikincisi aşama ise; lehdara havale tutarının ödenmesidir. Birinci aşama, havaleyi kabul eden şube tarafından gerçekleştirilir. İkinci aşama ise, havaleyi ödeyecek olan şube tarafından gerçekleştirilir. Havale İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Havale İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Çek Keşide İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Çek keşide işlemi, para nakil işlemi yaptırmak isteyen müşteriye kendi emrine veya belirteceği bir kişi emrine çek düzenlenmesi işlemidir. Çek keşide ettirmek isteyen müşteri, çek tutarını banka şubesine yatıracaktır. Çek keşide işlemi, havale işlemine benzerlik gösterir. Çek keşide işleminde, muhatap olan banka şubesi, lehdarın çeki ibraz etmesi (göstermesi) üzerine çek tutarını lehdara öder. Çeki düzenleyen banka şubesi, bu hizmeti karşılığında müşteriden bir komisyon alır. Çek keşide işleminin iki aşaması vardır. Birinci aşama; çekin keşide edilmesi (düzenlenmesi), ikinci aşama ise; çekin muhatap banka şubesi tarafından ödenmesidir. Çek Keşide İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi Çek Keşide İşlemi ve Muhasebeleştirilmesi MENKUL KIYMET ALIM VE SATIMINA ARACILIK İŞLEMLERİ Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları belirlenmiş olan kıymetli evraklara menkul kıymet denir. Hisse senetleri, hazine bonoları, devlet tahvilleri, banka bonoları, banka garantili bonolar, finansman bonoları, gelir ortaklığı senetleri, yatırım fonu katılma belgeleri, varlığa dayalı menkul kıymetler vb. menkul kıymetlere birer örnektir. MENKUL KIYMET ALIM VE SATIMINA ARACILIK İŞLEMLERİ Menkul kıymetler, menkul kıymetler borsasında işlem gördüklerinde, yatırımcılar tarafından ya bankalar ya da aracı kurumlar kanalıyla belli bir komisyon ödenmek suretiyle alınıp satılabilirler. Bankalar borsada işlemleri aracı kurumlar yardımıyla gerçekleştirmektedirler. Bu nedenle banka, aracı kuruma yaptığı iş karşılığında bir ücret ödeyecektir. Banka "KURTAJ" olarak ifade edilen bu ücreti, daha sonra müşteriden tahsil edecektir. Diğer bir ifadeyle KURTAJ: Aracı kuruluşların, aracı olarak Borsada gerçekleştirdikleri işlemler karşılığında menkul kıymetlerin işlem fiyatlarıyla hesaplanan tutar üzerinden müşterilerinden aldıkları komisyondur. Kambiyo ve menkul değerler borsalarında faaliyette bulunan borsa acentelerinin ,müşterileri adına yaptıkları alım satımlar üzerinden aldıkları ücrettir. MENKUL KIYMET ALIM VE SATIMINA ARACILIK İŞLEMLERİ Menkul kıymet satın almak isteyen müşteri alımla ilgili parayı bankaya nakden ödeyecektir. Eğer müşterinin bankada hesabı varsa, alıma ilişkin tutar bankada bloke edilir. Bundan sonra yapılacak olan borsadan bu menkul kıymetlerin satın alınmasıdır. Bunun için banka aracı kuruma satın alınacak menkul kıymete ilişkin bilgileri iletir ve alış emrini verebilir. Ancak bir çok banka satın alma işlemini uzmanlaşmış şubeleri aracılığı ile gerçekleştirmektedir. MENKUL KIYMET İHRACINA ARACILIK İŞLEMLERİ Bankalar özel ve kamu kurumlarının çıkaracakları menkul kıymetlerin satışına belirli bir ücret-komisyon karşılığında aracılık ederler. Bu işlem için şirketlerin (kurumların) bankaları tercih etmelerinin nedenleri şunlardır: Bankaların coğrafik olarak geniş bir alanda faaliyetlerini sürdürüyor olmaları ve geniş bir tasarrufçu kitlesine ulaşabilmeleri, Bankaların bilgi işlem alt yapılarının yeterli ve kapsamlı olması, Bankaların güvenilir kuruluşlar olmalarıdır. EFEKTİF ALIM-SATIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Efektif alım-satım işlemi bankaların yaygın olarak yürüttükleri kambiyo işlemlerinden biridir. Efektif alım işleminde bankalar müşterilerinin getirdikleri efektifleri satın alır ve karşılığında TL öderler. Efektif alım işleminde müşterinin satmak üzere bankaya getirdiği efektifle ilgili olarak, bankada işlemi yapacak olan görevli aşağıdaki şu konulara dikkat etmek zorundadır: Efektifin kağıt para olması (madeni paralar uygulamada alımsatım işlemine konu olmazlar), Efektifin ülkemizde alım-satımı yapılan konvertibl dövizlerden (serbestçe diğer ülke paralarına çevrilebilen dövizler) olması, Efektifin sahte olmaması, Efektifin tedavülden kalkmamış olması, Efektifin özelliğini yitirecek derecede yırtık ve noksan olmaması. EFEKTİF ALIM-SATIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Müşteri efektif satın almak istediğinde yani banka tarafından müşteriye efektif satıldığında ise, banka TL karşılığında müşteriye efektif verir. Efektifin satışında dikkat edilmesi gereken konu, efektifin alış ve satış kuru arasındaki farkın kambiyo karı olarak muhasebeleştirilmesidir. Böylece, efektif alım satımından elde edilen kar ile yabancı paranın TL karşısında değer kazanmasından dolayı ortaya çıkacak kar ayrı ayrı belirlenmiş olacaktır. EFEKTİF ALIM-SATIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Osmanlıca-Türkçe sözlükte tevdiat, (bir bankaya) yatırma, koyma olarak tanımlanmaktadır. Döviz tevdiat işlemleri, Türkiye'de veya yurt dışında yerleşik gerçek veya tüzel kişiler adına konvertibl dövizler üzerinden bankalara yatırılan paralara ilişkin işlemlerdir. Bu işlemlere ilişkin açılan mevduat hesaplarına "döviz tevdiat hesabı" denir. Ülkemizdeki düzenlemeler, kişilerin beraberinde döviz bulundurmalarını serbest bırakmıştır ve kişiler isterlerse söz konusu dövizlerini bankalarda açtıracakları döviz tevdiat hesaplarında tutabilmektedirler. DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Döviz tevdiat hesabı, vadeli veya vadesiz olarak açılabilmektedir. Tekdüzen Hesap Planı'nda döviz tevdiat hesapları, mevduat hesaplarında olduğu gibi sınıflandırılmıştır. Örneğin; gerçek kişilerin açtırdıkları vadesiz döviz tevdiat hesapları 301 DÖVİZ TEVDİAT HESABI-VADESİZ' de izlenirken, gerçek kişilerin açtırdıkları vadeli döviz tevdiat hesapları 311 DÖVİZ TEVDİAT HESABI-VADELİ'de izlenir. Bu hesaplar pasif nitelikli olup, sabit fiyat üzerinden hareket görür. Her dönem sonu, hesap bakiyesi değerleme işlemine tabi tutularak, Türk parasına dönüştürülür. DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Döviz tevdiat hesapları; efektif, havale veya çek karşılığında açılabilir. Doğal olarak, gelen havale veya alınan çek döviz cinsinden olmak zorundadır. Bu hesaplara faiz tahakkuku, döviz cinsi üzerinden ve döviz olarak yapılır. Eğer döviz tevdiat hesabı vadesiz ise, hesabın kapatılması tarihinde ve hesaba yıl sonlarında faiz tahakkuk ettirilir. Vadeli döviz tevdiat hesabında ise, faiz vade sonlarında ve hesap kapatılması tarihinde tahakkuk ettirilir. Döviz cinsinden hesaplanan faiz, Döviz Tevdiat Hesabı'na alacak kaydedilecek, bu faiz üzerinden hesaplanacak Menkul Sermaye İradı Gelir Vergisi Döviz Tevdiat Hesabına borç kaydedilerek tahsil edilecektir. Döviz cinsi üzerinden yapılan bu kayıtların TL karşılıkları da ilgili hesaplara kaydedilecektir DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZ TEVDİAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZLİ HAVALE İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Bankalar, Türk parası ile olduğu gibi döviz üzerinden de havale işlemi (yabancı para ile havale) yapabilirler. Dövizli Havaleler, gönderilen dövizli havaleler ve gelen dövizli havaleler biçiminde iki türlü olabilir. Gönderilen Dövizli Havaleler; bankaya başvuran bir müşterinin başka bir yerdeki kişi ya da kişiler lehine yabancı para üzerinden ödenmek havale emri vermesidir. Müşteri, havale emrinin karşılığı ile komisyon ve vergileri Türk parası olarak ödeyebileceği gibi, yabancı para olarak da ödeyebilir. Gelen Dövizli Havaleler; şubelerden veya muhabirlerden yurt içindeki kişi ya da kişilere ödenmek üzere havale emri alınmasıdır. Yabancı paralı havale işlemleri esas olarak yurt dışı banka veya şubeler aracılığıyla yapılmaklabirlikte, bu işlemlerin yurt içi muhabirler veya şubelerle yapılması da mümkündür. DÖVİZLİ HAVALE İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ DÖVİZLİ HAVALE İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ A Bankası Balıkesir Şubesi müşterilerinden Fatih Üner'e ödenmek üzere yabancı bir bankadan 20.000 Amerikan Doları ($) havale emri alınmıştır. Havale tutarı müşteriye TL olarak ödenmiştir. 1 $ = TL 1,70’dir. DÖVİZLİ HAVALE İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kredi Kartları Günümüzde bankaların en önemli hizmetlerinden biri de kredi kartlarıdır. Kredi kartları sayesinde ödemeler sistemi etkin hale gelmiştir. Kredi kartı sisteminde işlemler üç taraf arasında meydana gelmektedir. - Kredi kartını veren banka veya mali kuruluş - Kredi kartı hamili - Kredi kartı ile satış yapan iş yerleri Kredi kartı temini için şahıslar kredi kartı kuruluşlarına üye olmaktadırlar. Kredi kartı sahibi, anlaşmalı iş yerlerinden kendisine tanınan limit kadar alışveriş yapma imkânına sahiptir. Ayrıca, kartı aldığı bankadan nakit avans şeklinde para da çekebilmektedir Kredi Kartları Alışveriş sırasında nakit ödeme yerine kredi kartı ibraz edilmektedir. Kredi kartı, firmada bulunan bankanın post makinesinden geçirilerek satış belgesi kart sahibi tarafından imzalanmakta veya şifre girişi yapılarak belge alınmaktadır. Belge üç adet çıkartılır, bir nüshası kart sahibine verilir, bir nüshası firmada kalır, bir nüshası da iş yeri tarafından yapmış olduğu satışlardan dolayı nakit tahsil etmeyen iş yeri, daha önceden banka ile imzalamış olduğu sözleşme hükümleri çerçevesinde belirlenen dönemler içerisinde satışlardan topladığı bu belgeleri bankaya vererek bedellerini tahsil eder. Kredi Kartı Üyeliği Kredi kartı almak isteyen bir kişi bir banka şubesine giderek Kredi Kartı Başvuru Formu doldurur. Kredi kartı başvuru formu ile birlikte Üyelik Sözleşmesi de imzalanır. Formu doldurarak başvuru yapan ve kredi kartı isteyen kişinin formu banka şubesi tarafından değerlendirilir ve istihbarat yapılır. Bankanın bu konudaki şartlarına uygun ise kredi kartı başvurusu kabul edilerek kişiye kredi kartı verilir. Başvuru sahibi isterse aile bireyleri için ek kart da çıkartabilir. Kredi Kartı Üyeliği Kredi kartı alan müşteri kart limitine göre harcamalarını yapacaktır. Kart borcuna ait hesap ekstresi (hesap bildiril cetveli) her bir kart sahibinin posta adresine gönderilecektir. Hesap ekstresinde; hesap kesim tarihi, son ödeme tarihi bildirildiği gibi, kart sahibinin yaptığı harcamalar tarih sırası ile tek tek dökümü yazılı olarak bulunur. Toplam borç ve ödemesi gereken tutar da bu hesap bildirim cetvelinde bulunur. Kart sahibi isterse kredi kartı borcunu bankanın internet sayfasından da takip edebilir. Banka İşletmelerinde Dönem Sonu İşlemleri ve Finansal Tablolar Tüm işletmelerde dönem sonu işlemlerinin başka bir ifadeyle envanter işlemlerinin temel amacı, işletmelerin finansal yapısını gösteren bilanço ile gelir ve giderlerini buna bağlı olarak da dönem kâr veya zararıyla ilgili faaliyet sonuçlarını gösteren gelir tablosunun düzenlenmesidir. Bu tablolarda yer alan bilgilerin doğru ve güvenilir olması için muhasebenin genel kabul görmüş ilkelerine uyulmuş olması gerekir. Bunun için muhasebe dışı envanterin yapılması yeterli olmaz muhasebe içi envanterin yani gerekli sayım ve düzeltmelerin de yapılmış olması gerekir. Banka İşletmelerinde Dönem Sonu İşlemleri ve Finansal Tablolar Muhasebe uygulamalarında envanter işlemleri genel olarak aşağıdaki sıraya göre yapılır: 1. Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir. 2. Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir. 3. Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır, varsa farklar bulunur. 4. Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır. 5. Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçlarının uyumu sağlanarak genel kesin mizan düzenlenir. 6. Daha sonra finansal tablolar düzenlenir. BANKA İŞLETMELERİNİN FİNANSAL TABLOLARI Genel olarak finansal tablolar, bilanço, gelir tablosu, satışların maliyeti tablosu, fon akım tablosu, nakit akım tablosu, kâr dağıtım tablosu, öz kaynaklar değişim tablosundan oluşur. Bu finansal tablolardan en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur. Finansal tablolar, işletmenin finansal durumunun ve finansal performansının biçimlendirilmiş sunumudur. Genel amaçlı finansal tabloların hedefi, geniş bir kullanıcı kitlesinin ekonomik kararlar almalarına yardımcı olan işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları hakkında bilgi sağlamaktır. Ayrıca finansal tablolar, yöneticilerin kendilerine emanet edilen kaynakları, ne etkinlikte kullandıklarını da gösterir Finansal tabloların nitelikleri Finansal tabloların nitelikleri, finansal tabloları kullanıcıları için faydalı hale getiren yönleridir. Anlaşılabilirlik, ihtiyaca uygunluk, güvenilirlik ve karşılaştırılabilirlik finansal tabloların başlıca niteliklerini oluşturur. Anlaşılabilirlik, finansal tablolarda sunulan bilgilerin kullanıcılar tarafından kolayca anlaşılabilmesini ifade eder. Ticari ve ekonomik faaliyetler ve muhasebe konusunda makul düzeyde bilgi sahibi olup, sunulan bilgileri makul bir dikkatle değerlendirmeye istekli kişiler tarafından anlaşılabilecek düzeydeki finansal tabloların anlaşılabilirlik özelliğini taşıdığı kabul edilir. Finansal tabloların nitelikleri İhtiyaca uygunluk, finansal tablolarda sunulan bilgilerin faydalı olabilmesi için, bu bilgilerin kullanıcıların ekonomik karar alma ihtiyaçlarına uygun olmasını ifade eder. Geçmiş, şimdiki ve gelecek olayların değerlendirilmesini veya önceki değerlendirmelerin gözden geçirilmesini sağlamak suretiyle, finansal tablo kullanıcılarının ekonomik kararlarını etkileyen bilgi, ihtiyaca uygunluk özelliğini taşıyor kabul edilir. Güvenilirlik, bilginin faydalı olabilmesi için, güvenilir olması gerektiğini ifade eder. Önemli hataları içermeyen, yanlı olmayan ve temsil etmesi beklenen veya temsil ettiği iddia edilen işlem ve olayları, kullanıcılara dayanak olabilen bir bilginin güvenilir olma özelliğini taşıdığı kabul edilir. Finansal tabloların nitelikleri Karşılaştırılabilirlik, finansal durum ve performans eğilimlerinin tespitine imkan verecek şekilde, bir şirketin finansal tablolarının önceki dönemlerle karşılaştırılabilir nitelikte olmasını ifade eder. Bunun yanında, finansal tabloların, finansal durum, performans ve finansal durumda değişimi değerlendirmeyi sağlamaya yönelik olarak, şirketler arasında da karşılaştırma yapmaya olanak sağlaması zorunludur. Bu çerçevede, benzer işlemlerin finansal sonuçları, tüm şirketlerde sürekli ve tutarlı olarak aynı şekilde finansal tablolarda gösterilmeli ve değerlenmelidir.
