Davranım Bozukluğu

YIKICI DAVRANIŞ
BOZUKLUKLARI
Yıkıcı Davranış Bozuklukları
(DSM-IV-TR)
Karşı gelme-karşıt olma (inatlaşmazıtlaşma) bozukluğu
Davranım bozukluğu
YDB-BTA’dır
İnatlaşma bozukluğu
En az 6 ay devam eden,
Otorite figürlerine karşı negatiflik, karşı
gelme, itaatsizlik ve düşmanlık olarak
tanımlanmaktadır.
Davranım bozukluğu
En az 12 ay süren,
Başkalarının temel haklarına veya yaşa
uygun sosyal norm ve kurallara karşı
şiddet veya suç işlemedir.
İncelikler…
Davranım bozukluğu tanısı alan, ilaveten İnatlaşma
bozukluğu tanısı almaz. Çünkü zaten inatlaşma
bozukluğu belirtilerini kapsamaktadır.
İnatlaşma bozukluğunda fiziksel saldırganlık yoktur.
İnatlaşma bozukluğunda birincil davranış ve belirtiler
verbaldir (Sözel saldırganlık ve karşı gelme).
Davranış ve belirtiler fiziksel olmaya başlayınca
(kavga etme, zarar verme, çalma vs) davranım
bozukluğu tanısına yönelme olur.
Tarihçe
İlk DSM’de (DSM-I, 1952) çocuk ve
ergen psikiyatrik tanılarına yönelik
özgün bir bölüm yoktu.
DSM-II (1968)’ye organik beyin
sendromları, nevrozlar ve yedi olasıyı
tanıyı içeren “Çocuk ve Ergenlerin
Davranış Bozuklukları” bölümleri ilave
edildi.
DSM-III (1980) de:
Çocuk ve ergen psikiyatrik bozukluk sayısı
hemen hemen 50 taneydi. Bunlar arasında
dikkat eksikliği bozukluğu, inatlaşma
bozukluğu ve davranım bozukluğu da vardı.
Davranım bozukluğunun 4 tipi
tanımlanıyordu: sosyalize olmayan agresif,
sosyalize olmayan nonagresif, sosyalize
agresif ve sosyalize nonagresiftir.
DSM-III-R’da (1987):
İlk defa yıkıcı davranış bozuklukları
oluşturuldu.
Bu ana başlık altında inatlaşma bozukluğu,
davranım bozukluğu, dikkat eksikliği ve
hiperaktivite bozukluğu yer alıyordu.
Bir önceki DSM-III’de dikkat eksikliği
bozukluğu terimi, DSM-III-R’da DEHB ismini
almıştır.
DSM-III-R’da (1987):
Davranım bozukluğu üç grup olarak
tiplendirilmiş:
grup agresif
solitary (tek başına) agresif
ayrıştırılmamış
DSM-IV’da (1994):
DSM-IV’de “Dikkat Eksikliği ve Yıkıcı
Davranış Bozuklukları” ana başlık altında
DEHB ayrı tutulmaya çalışıldı. Çünkü DEHB
yıkıcı davranışlar göstermek zorunda değildi.
Davranım Bozukluğunun DSM-IV’de
başlangıç yaşına göre iki tipi tanımlandı;
çocuklukta başlayan tipi ve ergenlikte
başlayan tipi.
DSM-IV’da (1994):
Ayrıca DSM-IV’e YDB (BTA) grubu
eklendi.
Burada inatlaşma bozukluğu veya
davranım bozukluğu belirtilerini önemli
ölçüde taşıyan (DEHB yok), fakat tanı
koymak için yeterli olmayan durumlarda
kullanılır.
DSM-IV-TR’da (2000):
DSM-IV ile yaklaşık aynıydı.
Ancak davranım bozukluğunda değişiklik
oldu. Çocuklukta başlayan ve ergenlikte
başlayan tiplerine üçüncü bir tip olarak
davranım bozukluğu-BTA eklendi. Burada
davranım bozukluğunun başlangıcının
yeterince belirlenemediği durumlar için
tanımlandı.
15 yıllık evrimsel sürece
karşın….
“DEHB, yıkıcı davranış
bozukluklarından çıkarılmalı mı?”
“İnatlaşma bozukluğu davranım
bozukluğunu hafif bir formu mu? “
Olası davranım bozukluğu başka tipleri
var mıdır?
Davranım Bozukluğu
(Conduct Disorder)
Erkek/Kız oranı:3-5/1’dir.
yoksulluk ve düşük sosyoekonomik
durum davranım bozukluğuna yaygın
olarak eşlik etmektedir
Antisosyal kişiliği olan ebeveyne sahip
oluş, yıkıcı davranış bozuklukları için
riski artırır.
Risk Etmenleri
Çocuğun mizacı
hiperaktivite
kronik hastalık ve sakatlık
zayıf aile işlevleri
olumsuz ebeveynlik (katı, uygunsuz, gözetim
eksikliği)
çocuğun istismarı ve ihmali
anne-baba reddi
ders başarısızlığı
arkadaş dışlaması
doğum sırası (ilk çocuktan ziyade ortanca çocuklar)
geniş aile
bakım vericide sık değişiklik
Antisosyal kişilik bozukluğu
Antisosyal kişilik bozukluğu olanların yaklaşık %50’si
18 yaş öncesinde davranım bozukluğu öyküsüne
sahiptir.
Geçmiş yıllarda üçtebir kuralı önerildi. Davranım
bozukluğu olanların yaklaşık üçtebiri iyileşir, üçtebiri
antisosyal kişilik bozukluğu geliştirir, geri kalan
üçtebiri erişkinlikte çeşitli derecelerde rezidüel
özellikler taşır. %50 kuralı daha sık kabul görmüştür,
burada davranım bozukluğu olanları yarısından daha
fazlasının ileriki yaşamlarında antisosyal kişilik
bozukluğu geliştirdikleri yönündedir (Moffitt 1993).
Binişiklik
madde kötüye kullanımı
anksiyete bozuklukları
duygu durum bozuklukları
dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
ile binişikliği sıktır.
Özellikler
Davranım bozukluğu olanlarda en büyük
problemlerden biri empati eksikliğidir.
Aşırı risk alma ve artmış kaza oranı belirtilmektedir.
Semptomların görünüşü yaşla değişebilir. Okul
öncesi ve okul başlangıcında redetme ve verbal
agresyon gibi inatlaşma bozukluğu belirtileri daha
sıkken, daha büyük yaşlarda çalma, fiziksel agresyon
(tokat, itme vs.), daha da ileri yaşlarda market soyma
ve saldırganlığın ciddi formları (kavga etme, soygun)
gözlenmektedir.
DSM-IV TR
Davranım bozukluğu tanısı için; en az
12 aylık sürede, DSM’deki en az 3
kriteri göstermesi gereklidir.
10 yaşından önce başlayan formu
çocuklukta başlayan formu için kullanılır.
DSM-IV TR semptom kümeleri
1) İnsanlara veya hayvanlara
saldırganlık
2) Mülkiyete zarar verme
3) Dolandırıcılık veya Hırsızlık
4) Kuralları ciddi şekilde ihlal
Yanlış kanı…
Davranım bozukluğunun 18 yaşını geçtikten
sonra antisosyal kişilik bozukluğu adını aldığıdır.
Kişi 18 yaşını geçtiğinde davranım bozukluğu
kriterlerini karşılıyor fakat antisosyal kişilik bozukluğu
kriterlini karşılamıyor olabilir. Bu durumda davranım
bozukluğu tanısı devam eder. Ancak antisosyal kişilik
bozukluğu kriterleri baskın ise antisosyal kişilik
bozukluğu tanısı alır. İki tanıyı aynı anda almaz.
İnatlaşma Bozukluğu
(Oppositional Defiant Disorder)
Mizaç özellikleri, çevresel etkiler, gelişimsel
ve öğrenme teorileri etyolojide ileri
sürülmektedir.
İB, en az bir ebeveynde psikiyatrik bozukluğu
olanlarda daha sıktır.
İB genellikle 8 yaşından önce gözlenir. Aile
(anne-baba) çatışması olan ailelerin
çocuklarında sıktır.
İnatlaşma Bozukluğu
(Oppositional Defiant Disorder)
Pervazif veya durumsal olabilir; bütün
otorite figürlerine (anne-baba, öğretmen
vs.) karşı ise pervazif, belirli otorite
figürlerine karşı
ise durumsaldır.
Durumsal tipte; karşı gelmeler sadece
ebeveynlerinden birine karşı da olabilir.
Durumsal İB daha yaygındır. Bazı
durumsal İB’ler pervazif hal alabilir.
İnatlaşma Bozukluğu
(Oppositional Defiant Disorder)
Tanı için en az 6 ay semptomları
sürmesi, en az 4 kriter olmalıdır.
Yıkıcı Davranış Bozukluklarında
Tedavi Yaklaşımları
1. Binişik bozuklukların tanınması ve tedavisi.
2. Bireysel terapi
3. Psikofarmakoloji
4. Aile veya diğer bakımverenler için aile
terapisi, anne-baba eğitimi
5. Grup terapileri
6. Okul yaklaşımları
Şiddetin Öğrenilmesi
Sosyal öğrenme kuramı
Atfetme kuramı (attribution theory)
Esneklik Kuramı
Gelişimsel kuram
Eklektik kuramı