anlatım bozuklukları

Arzu ATASOY
Türkçe Eğitimi Bölümü
1090310413
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Anlatım bozukluklarını 5 bölümde
inceleyeceğiz





Anlatım Bozukluğu Nedir?
Anlatım Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?
Sözcük Düzeyinde Anlatım Bozuklukları.
Cümle Düzeyinde Anlatım bozuklukları.
Anlatım Bozukluklarına Görsel Örnekler
Anlatım bozukluğu Nedir?



Cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır
bir biçimde ortaya koyması gerekir.
Cümle mümkün olduğunca gereksiz unsurlardan
arındırılmış olmalıdır.
İşte bu özelliği göstermeyen cümleler, anlatım
bakımından bozuktur.
Anlatım Bozukluğunun Nedenleri



Ana dilini iyi öğrenememek, anadili bilincini
kazanamamış olmak en önemli
nedendir.(PİLANCI:2005)
Özellikle gençlerin dilinde gereğinden fazla argo
sözcüklerin olması.(PİLANCI:2005)
Daha çok konuşmada görülen ağız özelliklerinin
yazıya da uygulanması.(PİLANCI:2005)
Sözcük Düzeyinde
Anlatım Bozuklukları
1.Gereksiz Kullanılan Sözcükler
2.Karıştırılan Sözcükler
3.Yanlış Anlamdaki Sözcükler
4.Anlamca Çelişen Sözcükler
5.Yapıları Bozuk Sözcükler
6.Yanlış Yerde Kullanılan
Sözcükler
7.Tamlama Yanlışlıkları
8.Eş Anlamlı Sözcüklerin Yanlış
Kullanımı
Gereksiz Kullanılan Sözcükler


Gereksiz sözcük; çıkarıldığında cümlenin
anlamında ve yapısında en ufak bir daralmaya,
bozulmaya yol açmayan sözcüktür.
Gereksiz sözcük kullanımı duruluğa engeldir.
ÖRNEKLER



Arkadaşlarla birlikte maça gidecektik.
Dergideki mevcut soruları inceleyip araştırdı.
Yanındakinin kulağına alçak sesle bir şeyler
fısıldadı.
Karıştırılan Sözcükler

Ses ve şekil özellikleri bakımından birbirine
benzeyen sözcüklerin karıştırılmasından
kaynaklanan bozukluklardır.
9
ÖRNEKLER



Bu iki olay arasında ince bir ayrıntı var.
(Ayrıntı, teferruat; ayrım, fark.)
Çalışma alışkanlığından yoksul biriydi.
(Yoksul, fakir; yoksun, mahrum olmak.)
Burası sanat alanında azımsanacak bir ülke.
(Azımsamak, nicelik; küçümsemek, nitelik
bildirir.)
3.Yanlış Anlamdaki Sözcükler

Sözcükleri kendi anlamını yansıtacak biçimde
kullanmamak ya da uygun olmayan bir cümlede
kullanmak anlatım bozukluğuna yol açar.
ÖRNEKLER


Öğrencilerin daha başarılı olabilmeleri için bir
dizi önlem alındı.
(Önlem; kötü ya da yanlış bir şeyi ortadan
kaldırmak veya ona engel olmak amacıyla
hazırlık yapmak, birtakım çarelere başvurmak
demektir.Önlem almak bu cümlede kullanılamaz.)
4.Anlamca Çelişen Sözcükler

Cümle içinde anlamca çelişen sözlere yer
vermek, bir anlatım kusurudur. Bu durum
cümlenin anlaşılmasını zorlaştırır.
ÖRNEKLER


Kızım gideli, aşağı yukarı tam bir ay oldu.
(aşağı yukarı, yaklaşık; tam, kesinlik bildirir.)
Bu, hiç şüphesiz onun da kulağına gidebilir.
(hiç şüphesiz kesinlik, gidebilir olasılık anlamı
bildirir.)
5.Yapıları Bozuk Sözcükler

Sözcükler, dilin kurallarına uygun biçimde
türetilmeden cümlede kullanılırsa anlatım
bozukluğu oluşur.
ÖRNEKLER


Erdemlik, özveriyle olur.
(Erdem sözcüğü, "-lik" eki almaz. Ancak erdemlilik
olur.)
Mahkum kaçtı mı, kaçtırıldı mı?
(Kaçtırıldı diye bir sözcüğümüz yoktur. Doğrusu
kaçırıldı olmalıydı.)
6.Yanlış Yerde Kullanılan Sözcükler


Cümledeki anlatım bozukluğunun bir nedeni de
sözcükleri bulunması gereken yerde
kullanmamaktır.
Özellikle sıfat ve zarf görevli sözcüklerin uygun
yerde kullanılmasına özen gösterilmelidir.
ÖRNEKLER


Balıkçılık,en çok hükümetlerin desteklediği
sektörlerden biridir.
(En çok, “desteklediği” sözcüğünün belirteci
olarak kullanılmalıydı. Cümlenin doğru biçimi:
Balıkçılık, hükümetlerin en çok desteklediği
sektörlerden biridir.)
7.Tamlama Yanlışlıkları

Ad ve sıfat tamlamalarında dilbilgisi kurallarına
aykırı kullanımlar, tamlayan ile tamlanan
arasındaki uyumsuzluklar ve yanlış anlamlara
neden olacak tamlamalar, cümlenin anlatımını
bozar.
ÖRNEKLER

Araba kullanmasını biliyor mu?
(Kullanmasını sözcüğündeki “sı” iyelik eki
gereksizdir.doğru şekli: kullanmayı biçiminde
olmalıdır.)
8.Eş Anlamlı Sözcüklerdeki Yanlışlıklar


Aynı anlama gelen iki sözcüğün birlikte
kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar.
Genellikle başka dillerden alınan sözcüklerin
anlamı bilinmediği için bu yanlışlığa düşülür.
ÖRNEKLER



Fakir ve yoksulları sevindirmeye çalışırdı.
Hakimler ve yargıçlar…
Her türlü özveri ve fedâkârlıktan...
Cümle Düzeyindeki
Anlatım Bozuklukları
1.Yüklem Eksikliği
2.Özne Eksikliği
3.Özne Yüklem Uyuşmazlığı
4.Çatı Uyuşmazlığı
5.Ekeylem Eksikliği
6.Tümleç Eksikliği
7.Nesne Eksikliği
8.Karşılaştırma Yanlışları
1.Yüklem Eksikliği

Birleşik cümlelerde yapılan birden fazla işin bir
tek yükleme dayandırılması sonucu ortaya
çıkabilecek anlatım bozukluğudur.
ÖRNEKLER


Sen içeri ben dışarıya doğru çıkıyorum.
(İçeri giriyorsun, ben dışarıya doğru çıkıyorum.)
Kahvaltıda peynir,zeytin çay içtik.
(Peynir zeytin yedik, çay içtik.)
2.Özne Eksikliği



Cümlede öznenin bulunmaması veya özne
olmayan bir söze özne görevi yüklenmesi,
cümlenin anlatımını bozar.
Özellikle birden çok yüklemi bulunan sıralı
cümlelerde bu türden yanlışlıklar görülür.
Özne yanlışlıkları her yükleme ayrı ayrı özne
buldurucu sorular yöneltilerek belirlenebilir
ÖRNEKLER


Dili yasalar değil, ulus yapar; zaman içinde
oluşur, arınır, durulur.
(Dili
yasalar değil, ulus yapar; DİL zaman içinde oluşur,
arınır, durulur.)
Sanığa yumruk atan ve ağlayan şoföre engel
olunarak odadan çıkarıldı.(Sanığa yumruk atan
ve ağlayan şoföre engel olunarak ŞOFÖR odadan
çıkarıldı.)
3.Özne Yüklem Uyuşmazlığı

Farklı yüklemlerin aynı özneye bağlanması
sonucu ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır.
ÖRNEKLER



Şiiri bir ben bir de Duygu ezberlemişti.
(Ezberlemiştik.)
Tarih testini de sen ve Müge çözsün.
(Çözün)
Toz bulutları sürekli yer değiştiriyorlardı.
(Değiştiriyordu.)
4.Çatı Uyuşmazlığı


Birbirine bağlı iki cümleden birinin eylemi etken,
diğerininki edilgen olamaz.
Yüklem yanlışlarının bir bölümü de bununla
ilgilidir.
ÖRNEKLER

Önce öyküyü okudu, sonra da özet çıkarıldı.

2 doğru yazımı vardır:
1. (Önce öyküyü okudu, sonra da özet çıkardı.)
2.(Önce öykü okundu, sonra özet çıkarıldı.)
5.Ekeylem Eksikliği

Türkçede "idi, imiş, ise" sözcükleri ekeylem
olarak kullanılır. Bunların gerektiği yerde
kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.
ÖRNEKLER

Küçük kızın davranışları çok itici, yüzü de pek
sevimli değildi.
(Küçük kızın davranışları çok iticiydi, yüzü de pek
sevimli değildi.)
6.Tümleç Eksikliği

Cümlede, tümleç ile yüklem arasında uyum
olmadığı zaman ortaya çıkan anlatım
bozukluklarıdır.
ÖRNEKLER


Gülçin; bu yöreyi adım adım dolaşmış, defalarca
gelmişti.
(Gülçin; bu yöreyi adım adım dolaşmış, bu yöreye
defalarca gelmişti.)
Köşe yazarlarını sevmiyor; önemli konularda hiç
güvenmiyordu. (Köşe yazarlarını sevmiyor; onlara
önemli konularda hiç güvenmiyordu.)
7.Nesne Eksikliği


Sıralı cümlelerde yüklemlerden biri için
kullanılan nesne, diğer yüklem için uygun
değilse anlatım bozukluğu meydana gelir.
Bu duruma neden olmamak için farklı
yüklemlerin aynı nesneyi alıp alamayacağına
dikkat etmek gerekir.
ÖRNEKLER


Türk romanının gelişmesini istiyorsanız, yeni
sanatçılara şans tanımalı ve desteklemelisiniz.
(Türk romanının gelişmesini istiyorsanız, yeni
sanatçılara şans tanımalı ve onları
desteklemelisiniz.)
8.Karşılaştırma Yanlışları

Karşılaştırmaların yerinde ve doğru
yapılmamasından kaynaklanan anlatım
bozukluklarıdır.
ÖRNEKLER



Baklavayı, kardeşimden çok severim.
Bu cümlede, ilk bakışta şöyle bir anlam söz
konusudur:
Baklavayı da seviyorum, kardeşimi de; ama
baklavayı, kardeşime tercih ediyorum.
Bu cümledeki mantıklı karşılaştırma şöyle
yapılmalı:
Baklavayı, kardeşimden çok ben severim.
SORU






Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu
vardır?
A) İlgililer bu konuda görüş alışverişinde bulundular.
B) Bu tür etkinliklerin çoğaltılması gerektiğini
düşünüyorum.
C) Gazetelerde yer alan haberleri değerlendirecekler.
D) Bundan sonraki amacımız halkI bilinçlendirmek
olacak.
E) O dönemde para üç katı değer kaybetmişti.
YANIT


A, B, C, D seçeneklerinde herhangi bir anlatım
bozukluğu yok. Ancak E‘ de "paranın üç kat değer
kaybetmesi" ifadesi anlatımı bozmuştur. Para; üç
kat-, beş kat değer kazanabilir. Ama hiçbir zaman
üç ya da beş kat değer kaybedemez. Üçte bir, üçte
iki değer kaybedebilir. Anlatılmak istenen de bu
olsa gerek. Cümle "O dönemde para, üçte iki
değer kaybetmişti." biçiminde düzeltilebilir..
Doğru cevap (E) seçeneğidir.
SORU






Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu
vardır?
A) işe geç geleceğini hiç olmazsa bana haber verseydin
bari.
B) O anda, dertleşebileceği bir dosta ihtiyacı vardı; ama
yanında kimse yoktu.
C) Bu karara varmadan önce, onların da görüş ve
önerilerini dikkate alman gerekirdi.
D) Yazıda onun resimlerinden pek söz edilmiyor oysa o,
çok yetenekli bir sanatçı.
E) Beğendiğimiz o evi satın aldık; ancak oraya
önümüzdeki yıl taşınabileceğiz.
YANIT

"hiç olmazsa" ve "bari" sözcükleri cümleye aynı
anlamı katan sözcüklerdir. Aynı anlama gelen
sözcüklerin bir cümlede birlikte kullanılması
anlatım bozukluğuna yol açar. Doğru cevap (A)
seçeneğidir.
SORU







Sözünü ettiğiniz binayı ne gördüm ne de yerini
bilirim.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakileri!!
hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Nesne eksikliğinden
B) Gereksiz yere bağlaç kullanılmasından
C) Tamlayan eksikliğinden
D) Yüklemin olumlu olmasından
E) Tümleç eksikliğinden
YANIT


Soru kökünde yer alan cümledeki anlatım
bozukluğu bir tamlayan eksikliğinden ileri
gelmektedir. Cümle şöyle düzeltilebilir: "Sözünü
ettiğiniz binayı ne gördüm ne de binanın yerini
bilirim."
Doğru cevap (C) seçeneğidir.
SORU






Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu
vardır?
A) Doğanın güzelliğidir beni burada en çok etkileyen.
B) Bir ailenin verdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür
bu.
C) Aslında gerçeğin ta kendisidir anlattıkları.
D) Tasarıları arasında ona yer yoktu aslında.
E) Şimdiye değin hiç karşılaşmamıştım böyle bir
durumla.
YANIT


A, C, D ve E‘ deki cümlelerde anlatım bozukluğu
yok. Ancak B‘ deki cümlede "verdiği" sözcüğü
anlam bakımından yanlış kullanılmıştır. Çünkü
dilimizde "çaba vermek" diye bir anlatım kalıbı
yoktur. Bu sözün doğrusu "çaba göstermektir.
Onun için cümle şöyle düzeltilebilir: "Bir ailenin
gösterdiği insanüstü bir çabanın öyküsüdür bu."
Doğru cevap (B) seçeneğidir.
Görsel Örnekler…
BAŞVURULAN GENEL AĞ ADRESLERİ

http://www.edebiyatogretmeni.net/anlatim_bozukluklari.htm

http://www.bilgicik.com/yazi/anlatim-bozukluklari/


http://www.turkceciler.com/Dersnotlari/anlatim_bozuklukla
ri.html
http://www.gramerimiz.com/anlam_bakimindan_anlatim_bo
zuklugu.htm