Dosya Silme.

ISE 206
İŞLETİM SİSTEMLERİ
DR. TUĞRUL TAŞCI
Disk
Yönetimi –
Disk Yapısı
ve
Biçimlendi
rme
Fiziksel disk biçimlendirmesi, İşletim sisteminin
diski kullanmaya başlaması için yeterli
değildir.
İşletim sisteminin diski kullanmaya başlaması
için kendi veri yapısını diske yazması gerekir.
Bu iki aşamada yapılır.
İlk aşamada disk bölümlendirme
(partitioning) ikinci aşamada ise mantıksal
biçimlendirme (logical formatting) yapılır.
Mantıksal biçimlendirme dosya sisteminin
oluşturulması demektir. Çok çeşitli dosya
sistemleri mevcuttur.
Windows sistemlerde FAT32 ve NTFS yaygın
olarak kullanılır. ReFS ise Windows 8 sunucu
sistemleri için geliştirilmiş yeni bir dosya
sistemidir.
VMFS, sanal makinelerin imajlarını ve anlık
görüntülerini (snapshot) sakalamak için
geliştirilmiş bir dosya sistemidir.
Yaygın Olarak Kullanılan Dosya
Sistemleri
Windows
Linux
•FAT – FAT32
•NTFS
•ReFS
•EXT 2-3-4
•ReiserFS
•XFS, JFS
Macintosh BSD,
Solaris
•HFS+
•UFS
Dağıtık
Sistemler
•ZFS
•Xscan
•VMFS
•GFS
RAID (Redundant Arrays of Independent Disks)
RAID
(Redundant
Arrays of
Independent
Disks)
Diskler giderek daha küçük boyutlu ve ucuz hale gelmektedir.
Bir bilgisayar sisteminde birden fazla fiziksel disk kullanımı da ekonomik olarak uygun hale
gelmiştir.
Disklerin paralel işletilebilmesi mümkün olduğunda, birden fazla fiziksel disk kullanımı okuma
yazma hızlarında performans sağlaması söz konusu olur.
Ayrıca, böyle bir kullanımda veri güvenilirliği de artırılabilir.
Disklerden birisinde problem meydana geldiğinde veri kaybı yaşanmaz.
Birden fazla fiziksel diskin erişim hızı ve veri güvenilirliğini artırmada kullanılmak üzere
yapılan disk organizasyonuna genel olarak RAID denilir.
RAID (Redundant Arrays of Independent Disks)
RAID
(Redundant
Arrays of
Independent
Disks)
Geçmişte, düşük kapasiteli ucuz disklerin RAID destekli kullanımı, yüksek kapasiteli
pahalı disklere bir alternatif olarak görülüyordu.
Günümüzde ise, ekonomik nedenlerden ziyade RAID yapısı, daha yüksek veri
güvenilirliği ve daha hızlı veri transferi sağlamak amacıyla tercih edilmektedir.
Birden fazla fiziksel diskin tek bir diske göre problem oluşturma ihtimali daha
düşüktür. Eğer, verilerin bir kopyası başka bir fiziksel diskte de tutulursa meydana
gelecek bir problemde veri kaybı yaşanmaz.
Verilerin güvenilirliğini sağlamada bir aslında ihtiyaç duyulmayan ama bir hata
durumunda veri kaybını önlemek amacıyla kullanılan ilave veri tutma
(redundancy) özelliği kullanılır.
RAID (Redundant Arrays of Independent Disks)
RAID
(Redundant
Arrays of
Independent
Disks)
En basit ancak en pahalı yedeklemeli çözüm her diskin bir
kopyasını oluşturmaktır. Bu tekniğe aynalama (mirroring) denilir.
Aynalama işleminde, yazma işlemi iki fiziksel diske birden yapılarak
veri yedeklenir. Disklerden birisi erişilemez olduğunda diğer diskle
devam edilir.
Aynalama ile, aynı durumdaki iki diske iki okuma isteği
gönderilmek suretiyle disk okuma hızı iki katına çıkarılabilir. Transfer
hızı tek diskli bir sistemle aynı olmasına rağmen, birim başına
okuma hızı iki katı olur.
RAID (Redundant Arrays of Independent Disks)
RAID
(Redundant
Arrays of
Independent
Disks)
Data stripping, ardışık biçimdeki bir veri bloğununun (örneğin bir
dosya) farklı segmentler halinde farklı fiziksel aygıtlara
depolanması işlemidir.
Data stripping aracılığıyla, veri transfer oranı da artırılabilir.
Data stripping tekniğinin en yalın hali, verinin her bayt’lık kısmının
bit’lerinin farklı disklere yazılmasıdır.
Diğer bir teknik ise blok seviyesinde data stripping uygulanmasıdır.
Bu durumda da, örneğin dosyanın blokları farklı disklere yazılır.
Daha küçük boyutlardaki verilere çoklu sayıda hızlı erişimle veri
transfer oranı artırılır.
Yaygın
RAID
Uygulamaları
RAID 0
RAID 1
Blok seviyesinde
data stripping
uygulanırken,
redundancy
yoktur.
Disk aynalamanın
karşılığıdır.
En az iki disk
gerektirir.
Hız sağlar,
güvenilirlik
sağlamaz.
En az iki disk
gerektirir.
Veri güvenilirliği
en yüksek
düzeyde sağlanır.
Kapasite küçük
boyutlu diskle
sınırlıdır.
Yaygın
RAID
Uygulamaları
RAID 5
Diğer Düzenler
Hem data-stripping hem de
redundancy uygulanır.
RAID 0+1, RAID 1+0
RAID 5 için en az 3 fiziksel disk
gereklidir.
RAID 100
İki diskte kopya veriler yazılırken,
3. diske bu verilerin
organizasyonu ile ilgili bilgi
yazılır.
Hem veri güvenirliği hem de hız
sağlanır.
RAID 5+0, RAID 5+1
Dosya Sistemi
Dosya Kavramı
Bilgisayar sistemi, çok sayıda depolama ortamını (sabit disk,
CD/DVD, Flash disk vb.) kullanabilir. Bu donanımlar, farklı yapıları
ve işleyişleri kullanıcıya yansıtılmadan mantıksal bir gösterimle
kullanıma sunulur.
İşletim sistemi bu soyutlamayı dosya adlı mantıksal depolama
birimiyle sağlar. Dosyalar, işletim sistemi tarafından disklere yazılır
ve çoğunlukla dosyaların tutulduğu yerler değişiklik göstermez.
Dosya, ikincil bir depolama aygıtında saklanan, birbiriyle ilişkili bir
ver topluluğudur. Dosya kullanıcı için parçalanamayan en küçük
kayıt birimidir. Bilgisayarda bir veri bir dosya oluşturmadan
saklanamaz.
Dosya Özellikleri
Dosyalar sayısal, alfa-sayısal ya ikili verilerden oluşabilir.
Dosyalar, programlar aracılığıyla özel alanlara sahip olacak
şekilde oluşturulur.
Tip. Bir dosyayı diğerinden ayırt eden bilgidir. Böylece
birbirinden farklı özellikteki dosyalar yönetilebilir.
Kayıt yeri. Dosyanın bulunduğu depolama birimini ve o
depolama birimindeki yerini gösterir.
Boyut. Dosyanın, byte ve katları cinsinden büyüklüğünü
gösterir.
Erişim Durumu. Dosyaya hangi kullanıcıların (misafir, yönetici)
hangi izinlerle (okuma, yazma, çalıştırma) erişebileceğini
gösterir.
Oluşturan Kullanıcı ve Oluşturma Tarihi. Dosyanın hangi
tarihte, hangi kullanıcı tarafından oluşturulduğu bilgisini verir.
Veri güvenliği için önemli bir bilgidir.
Dosya
İşlemleri
Dosya Oluşturma. Dosya oluşturma işlemi için iki adım gereklidir.
İlk adımda, dosya için yer ayrılır.
İkinci adımda ise, ilgili klasörde dosya için bir giriş oluşturulur.
Dosyaya Yazma. Dosyaya veri yazmak için iki parametre kullanılarak
bir işletim sistemi fonksiyonu çağrılır.
İlk parametre, içine veri yazılacak dosyanın ismini, ikincisi ise yazılacak
veriyi belirtir.
İşletim sistemi bir sonraki yazma işleminin yeri için bir işaretçi tutar. Her
yazma işleminden sonra işaretçi de güncellenir.
Dosyadan Okuma. Dosyadan veri okumak için yazma işlemindekine
benzer şekilde iki parametreli sistem çağrısı kullanılır.
İlk parametre dosyanın ismini gösterirken, ikincisi okunacak veri
bloğunun bellekte yazılacağı yeri gösterir.
Okuma işlemi için de her okumadan sonra güncellenen bir işaretçi
tutulur.
Dosya
İşlemleri
Dosya İçinde Yeniden Konumlanma. Bazı durumlarda,
dosya içindeki işaretçinin konumu değiştirilir. Bu işlemde
bir giriş/çıkış yapılması gerekmez.
Dosya Silme. Dosya silme işlemi için dosya ismi
kullanılarak öncelikle ilgili klasördeki dosya girişi bulunur.
Dosyaya ayrılmış alan boşaltıldıktan sonra, dosya girişi de
silinir.
Dosya İçeriğini Silme. Bazı durumlarda dosyanın yalnızca
içeriği silinir. Bu durumda dosyanın girişi ve öznitelikleri
(boyut hariç) saklanırken, dosya için ayrılmış alan
boşaltılır.
Diğer İşlemler. Dosyanın sonuna veri ekleme, dosya ismini
değiştirme, kopyalama, taşıma, görüntüleme, yazdırma,
dosyanın özniteliklerine erişim ve değiştirme
Dosya İşlemleri İlgili Hususlar
İşletim sistemi, açık olan dosyalar için proses bazlı indeksli bir tablo oluşturur.
• Bu tablodaki dosyalar ile ilgili bir işlem olduğunda arama yapmadan indeksler
kullanılarak performans elde edilir.
• Dosya kapatıldığında onunla ilgili bilgiler bu tablodan silinir.
Silme, isim değiştirme gibi işlemler kapalı dosyalar üzerinde yürütülür.
Dosya İşlemleri İlgili Hususlar
Dosya açma ve kapatma işlemleri, birden fazla prosesin aynı dosyaya açmak ya da kapatmak
istediği durumlarda oldukça karmaşık bir hal alır.
Bu durumda, işletim sistemi açık dosyalar için iki tablo tutar.
• İlk tablo proses bazlı tablodur.
• Bu tabloda bir prosesin açtığı her bir dosyaya ilişkin bilgiler (işaretçi, erişim hakları
vb.) tutulur.
• İkinci tablo ise sistem geneli için tutulur.
• Bu tabloda da dosyanın diskteki yeri, boyutu ve erişim tarihleri gibi bilgilerle
herhangi bir prosesin bu dosyayı açtığına ilişkin bilgiler tutulur.
Dosya İşlemleri İlgili Hususlar
Genel olarak, bir dosya bir proses tarafından açıldığında bir durum sayacı 1 artırılır, kapatıldığında ise 1 azaltılır.
Durum sayacı 0 olması dosyanın artık açık olmadığı anlamına gelir ve tablodan o dosyaya ait bilgiler silinir.
Dosya ile ilgili olarak tutulan bilgiler özetle; dosya işaretçisi, durum sayacı, dosyanın diskteki yeri ve dosya erişim
yetkileridir.
İşletimi sistemleri dosyaları iki şekilde erişime kapatır: paylaşımlı kilit (shared lock) ve özel kilit (exclusive lock).
• Paylaşımlı kilitlemede, dosya bir proses dışındaki diğer tüm prosesler için yazmaya karşı korumalı
hale getirilir ancak okuma yapabilmek mümkündür.
• Özel kilitlemede ise, okuma ve yazma işlemi ikinci bir proses tarafından yapılamaz.
Yaygın Olarak Kullanılan Dosya Biçimleri
Sistem
Arşiv
Resim
Müzik
Video
Metin
Ofis
Veritabanı
Web
Yedekleme
Diğer
EXE
ZIP
BMP
WAV
MPEG
TXT
DOCx
ACCDB
HTML
ISO
PDF
COM
RAR
JPG
VMA
DAT
CSV
ODT
MDF
JS
NRG
SVG
BAT
AIR
GIF
MP3
MP4
RTF
XLSx
MYD
CSS
BIN
MAT
TTF
PNG
CDA
AVI
SRT
ODS
DBF
ASPx
WMF
DLL
TIFF
MOV
SUB
PPTx
SQL
PHP
EPS
CPL
ICO
FLV
ODP
XML
JSP
FLA
MSI
PSD
PS
SYS
3DS
TMP
DWG
LOG
TORRENT
INI
VSDx