coğ.6.bölüm.a.dünya-iklim-1

YERYÜZÜNDE BAŞLICA İKLİM
TİPLERİ ve
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ
İKLİM: Geniş bir sahada,
uzun yıllar (40,50 yıl)
boyunca devam eden
atmosfer olaylarının
ortalamasına iklim denir.
Hava Durumu:
Dar bir sahada, kısa süre
içerisinde görülen atmosfer
olaylarına denir.
İklim ve Hava Durumunun
karşılaştırılması;
İklim = Geniş
alanlar
İklim = Uzun
süreli
İklimde=Değişkenlik
az
İklim = Kurak,
yağışlı, soğuk.
H.D. =
Dar sahaları
H.D.= Günlük
olayları
H.D. = Değişkenlik
fazla
H.D. = Güneşli,
rüzgarlı, yağmurlu.
ATMOSFER
A
T
M
O
S
F
E
R
İKLİMİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
•Enlem
•Yükseklik
•Denizler ve Denizellik
•Yeryüzü Şekilleri
•Rüzgarlar
•Bakı
Kuzey Kutbu
c
b
Atmosfer
Ekvator
a
Güney Kutbu
Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol
kutuplarda (c), ekvatordan (a) daha uzun olduğundan,
atmosfer tarafından daha fazla emilir ve geri gönderilir.
Enlem etkisi ile;
- Ekvator civarı çok sıcak,
- Kutuplar civarı çok soğuk,
- Türkiye’de güney kesimler sıcak,
- Kuzey kesimler soğuk olur.
NOT: Enlem etkisinin temel sebebi
dünyanın şeklidir.
Yeryüzünün değişik
bölgelerinde
hava olaylarının ,
kara ve denizlerin dağılışlarının,
yeryüzü şekillerinin
güneşe dönük olma durumlarının
etkisi ile beliren çok sayıda iklim tipi vardır.
Yeryüzünde sayılamayacak kadar iklim tipleri
vardır.
Bu sayısız iklim tiplerinin ortak özellikleri
belirlenerek ANA İKLİM TİPLERİ oluşturulmuştur.
Bu ana iklim gruplarına MAKROKLİMA iklim
tipleri denilmektedir.
Bu gruplandırma da sıcaklık, yağış ve basınç gibi
iklim özellikleri dikkate alınmıştır.
-
DÜNYA İKLİMLERİ
(MAKROKLİMA İKLİMLER)
Ekvatorla İklim
Sıcaklık 0
Savan İklimi
derecenin altına
düşmez.
Çöl İklimi
Muson İklimi
Sıcaklık 0 derecenin
Akdeniz İklimi
altına ara sıra ya da sık
Step İklimi
sık düşer.
Karasal İklim
Genelde 0 derecenin
Kutup İklimi
altında.
DÜNYA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK (İZOTERM) HARİTASI
Büyük iklim kuşakları içerisinde yer alan bu iklimlerin
özelliklerinden farklılık gösteren küçük iklim
gruplarına MİKRO KLİMA iklim tipleri denir.
Örneğin
Türkiye Akdeniz iklim kuşağı
içerisinde yer almaktadır.
Karasal ve
Ancak yerel
şartlara bağlı
olarak
Karadeniz iklim tipleri görülmektedir.
İKLİM KUŞAKLARI
SICAK İKLİM TİPLERİ
Ekvatoral
Savan
Muson
Çöl
A) EKVATORAL İKLİM ( Tropikal İklim )
a) Sıcaklık ortalaması 25 C nin üzerindedir.
b) yıllık ve günlük sıcaklık farkı oldukça azdır. ( 1 - 2 C) Nedeni ; Güneş
ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır.
c) Düzenli bir yağış rejimi vardır. En fazla yağış Güneş ışınlarının Ekvatora dik
açıyla geldiği tarihlerde (mart/eylül) görülür. Buharlaşma arttığı için yağış da
artar.
d) yağışlar oluşum bakımından konveksiyonel yağışlara örnektir.
e) Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalabilen sık ve uzun boylu ağaçlardır
f) Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık nedeni ile kimyasal çözülme
yaygındır.
g) Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli laterit
topraklar görülür.
Görüldüğü yerler:
• 10 kuzey - 10 güney enlemleri arasında
etkilidir.
• Özellikle Amazon ve Kongo havzalarında,
Malezya, Filipinler ve Papau Yeni
Gine'de etkilidir
Amazon
havzası
Kongo
havzası
Endonezya,
Filipinler
B)SAVAN İKLİMİ (Yazı yağışlı tropikal iklim)
a) Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla
düşer.
b) Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi , yağışlı kışlar
kuraktır.
c) sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 C nin üzerindedir. Sıcaklık farkı
ekvatoral iklime göre fazladır.
d) Yıllık yağış miktarı 1000 mm-1200mm arasındadır.
e) Bitki örtüsü savanlardır. Savanlar uzun süre yeşil
kalabilen gür ve uzun boylu yüksek ot topluluklarıdır. Savan
bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve
akarsu boylarında görülür.
Görüldüğü yerler :
• Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında
görülür.
• 10 - 20 kuzen enlemleri arasında görülür
• Afrika kıtasında Sudan ve Zambiya Güney
• Amerika'da Kolombiya , Venezüella ve
Brezilya ,
• ayrıca Ekvatoral kuşağın yüksek
kesimlerinde görülür.
Kolombiya,
Venezüella
Güney
Brezilya
Doğu
Afrika
C) MUSON İKLİMİ
a)
Muson rüzgarlarının etkisi ile oluşan iklim tipidir.
b)Muson rüzgarlarından dolayı yaz mevsimi yağışlı , kış mevsimi
kuraktır. Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir.
c) Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 10 C nin üstündedir.
d) Yıllık yağış miktarı 1000 - 1500 mm civarındadır.
e) Muson yağışlarından önce hava çok ısınmaktadır.Yağışlar başlayınca
hava birden bire serinler.
f) bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır.
Yağışların azaldığı yerlerde yer yer savanlar görülmektedir.
MUSON
İKLİMİ
Hindistan
Çay
Bahçeleri
Görüldüğü yerler
• Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney ve
Güneydoğu Asya'da etkilidir.
• Asya'da Çin Hindi , Güney Çin , Japonya,
• Afrika'da Gine körfezi kıyıları ve Doğu Afrika
kıyıları
• Amerika'da Meksika körfezi kıyılarında
görülmektedir
Hindistan,
Çin,
Bangladeş.
Japonya
Kuzey
Avustralya
ÇÖL İKLİMİ
• Yağış miktarlarının 150 mm 'nin altında olan
bölgelerde çöl iklimi görülür.
• Çöl iklimleri görüldüğü yerleri göre
gruplandırılmaktadır.
ÇÖL
İKLİMİ
Meksika
Kuzey Afrika
(Büyük Sahra)
GOBİ,
Taklamakan
Arabistan
Orta Şili
Güney Batı
Afrika
Orta Avustralya
(Büyük Kum,
Viktorya Çölleri)
I) SICAK ÇÖLLER :
• ( Tropikal ) Dönenceler çevresinde görülür.
Görüldüğü yerler :
• Afrika'nın kuzeyi Arabistan Yarımadası ve Basra körfezi
çevresi.
Özellikleri :
• Mutlak ve bağıl nem düşüktür. Bu nedenle günlük sıcaklık
farkı oldukça fazladır.
• Belirli bir yağış mevsimi yoktur. Bazı yıllar hiç yağış
yağmayabilir.
• Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir.
• Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs çöl ikliminin doğal bitki örtüsüdür.
II) Karasal çöller :
• Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili
çukur alanlarda görülür.
• Buralarda çöl ikliminin görülmesinin nedeni
yağışların azlığıdır.
Görüldüğü yerler
• Kızılkum(Özbekistan) ,
• Karakum ( Türkmenistan ),
• Gobi ( Moğolistan ) ,
• Arizona ( ABD ) çölleridir.
III) Soğuk Çöller :
• Kutuplarda görülür.
• Çöl denmesinin nedeni yağışların azlığıdır.
• Yağışların az olmasının nedeni sıcaklığın düşük
olmasıdır.
• Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile
atmosfere karışan nem oranı azdır.
• Dolayısı ile yağış miktarı da azdır.
• Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü
yoktur
2) ILIMAN İKLİM TİPLERİ
Akdeniz
Okyanusal
Karasal
ORTA KUŞAK ENLEMLERİNDE
DÖRT MEVSİM GÖRÜLÜR
HANGİ ÜLKELERDE DÖRT MEVSİM
GÖRÜLÜR?
A) AKDENİZ İKLİMİ
Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
kar yağışı ve don olayları ender görülür
En sıcak ay ortalaması 28-29 C en soğuk ayın ortalaması 8- 10 C dir.
Yıllık ortalama sıcaklık 18 C‘ dir
en fazla yağış kışın en az yağış yazın düşer. kışın görülen yağışlar cepheseldir
ortalama 600 - 1000 mm arasındadır.
Bitki örtüsü maki adı verilen bodur bitki topluluğudur.
• Maki ; mersin, defne, koca yemiş, zeytin, zakkum ve keçi boynuzu .... vb
bitkilerden oluşmaktadır.
MAKİ
BİTKİ
ÖRTÜSÜ
AKDENİZ
İKLİMİ
Görüldüğü yerler
Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler
Libya , Mısır ve Lübnan hariç ,
buralarda görülmemesinin nedeni yer
şekillerinin engebesiz olması ve çöl ikliminin
kıyılarda görülmesi
Güney
Kaliforniya
Orta Şili
Güney Avrupa
Güney Afrika
Cumhuriyeti
(KAP)
Güney Batı
Avustralya
B) ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
Batı rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi ile oluşmuştur.
Yazlar serin kışlar ılıktır.
Her mevsim yağışlıdır.
En sıcak ay ortalaması 24 - 25 C , en soğuk ay ortalaması 5-6 C
civarındadır.
Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır. Nemlilik fazla olduğu için
Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır.
En fazla yağış sonbahar aylarında en az yağış ise ilkbahar
aylarında görülmektedir.
Görüldüğü yerler
Batı rüzgarlarının sebebiyle Ilıman kuşak
karalarının batısında görülür
Batı Avrupa
Amerika kıtasının batısı
Yurdumuzda Doğu Karadeniz kıyılarında görülen
iklim Ilıman Okyanus iklimine benzemektedir.
C) KARASAL İKLİM
 Genel olarak, 30° - 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden
uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir.
 Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış
sahasına sahiptir.
 Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de görülür
 Yıllık sıcaklık ortalaması 0–10 °C dır.
 En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır.
 Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer.
 Yazlar ise sıcaktır.
 Yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir.
 Kar ortalama 80–90 gün toprak üstünde kalır.
 Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok
düşer.
KARASAL İKLİMİ
iğne yapraklı ormanlar
Kuzey Doğu
Anadolu
(Erzurum-Kars)
Kuzey
Kanada
Kuzey
Asya
(Sibirya)
D. STEP İKLİMİ (YARIKURAK İKLİM)
Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği
gösterir. Üç gruba ayrılır;
Step iklimlerinde yıllık ortalama
sıcaklık 10° - 12°C, sıcaklık farkı ise
15 - 30°C’dir.
a.Tropikal Step İklimi: Savan ikliminden çöl
iklimine geçiş alanlarında görülür.
Yıllık yağış miktarı 300 - 500 mm’dir.
b.Subtropikal Step İklimi:Çöl ikliminden
Akdeniz iklimine geçiş alanlarında görülür.
Tabi bitki örtüsü step (bozkır)’tir.
c.Orta Kuşak Step İklimi: 30° - 50°
önlemlerindeki çöller etrafında ve Akdeniz
ikliminden karasal iklime geçiş alanlarında
görülür.
İnsanlar tarafından ağaç kesilerek,
yakılarak ormanların ortadan
kaldırılması sonucunda oluşan
bozkırlara antropojen bozkır denir.
STEP(BOZKIR) İKLİMİ
C. SOĞUK İKLİMLER
Tundra iklimi
Kutup İklimi
1. Tundra İklimi (Kutup altı İklimi)
En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez.
Kışın sıcaklık –30, -40 °C'lere kadar iner.
Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir.
Kışlar çok soğuktur.
Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar
erir ve bataklıklar oluşur.
Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır.
Bitki örtüsü yosun ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki
örtüsüdür.
Düşük sıcaklıklara dayanabilen otlar çalılar ve yosunlardan oluşur.
Görüldüğü yerler:
Sibirya,
İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde ,
Kanada'nın kuzeyinde ,
Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülmektedir
KUTUP İKLİMİ
Sıcaklık yıl boyunca 0 C nin altındadır
Zemin buzlarla kaplıdır
Doğal bitki örtüsü yoktur
Güneşlenmenin süresi uzun olmasına rağmen sıcaklık fazla
yükselmez (güneş ışınlarının yıl boyunca eğik açı ile gelir)
Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan
nem miktarı azdır.
Yağış da azdır.
Bu sebeple kutuplara soğuk çöl de denilmektedir
Kuzey
Kanada
Grönland
Antartika