PowerPoint Sunusu

M.K.Ü
B S M
İçten Yanmalı Motorlar
(Internal Combustion Engines)
Motor Sistemleri
3) Motor Sistemleri
(Yardımcı Organlar)
- Motor sistemlerinin Görevleri
Motor Sistemleri
•
Dolgu (hava+benzin) hazırlanması,
1. Yakıt sistemi
•
hava veya dolgunun emilmesi,
2. Elektrik sistemi
•
yakıtın yakılması/patlatılması,
•
yanmış gazlarının dışarı atılması,
•
motorun soğutulması,
•
yağlanması, vb işlemleri yerine getirir
- 5 bölümde incelenir:
3. Yağlama sistemi
4. Soğutma sistemi
5. Emme ve Eksoz sistemi
1) Yakıt Sistemi
Görevi: Yakıtı depodan alarak, farklı hız ve yük
koşullarında silindirlere iletmek
Parçaları:
a) Depo
b) Yakıt besleme pompası, yakıt filtresi
c) Enjeksiyon pompası
d) Enjektör
Otto ve Dizel motorlarda farklılık gösterir
Otto Motorda
• Yakıtı depodan alır,
• farklı hız ve yük koşullarında yakıt-hava karışımı sağlayarak
yanma odasına (silindire) iletir
• Yakıt sisteminin en önemli parçası enjektörlerdir.
Dizel Motorda
• Depodan gelen yakıtı basınçlandırarak
• farklı hız ve yük koşullarında enjektörle
• silindir içinde sıkıştırılan havanın içine püskürtür
a) Depo
•
Yakıtın bulunduğu kapalı kap
•
Aracın en güvenli yerine yerleştirilir
-
LPG ile çalışan Otto motorlarda
-
depo yüksek dayanıma sahip olmalıdır;
-
gaz yüksek basınçta depo içine sıkıştırılır ve sıvı hale gelir,
-
kullanımdan önce basıncı düşürülür ve tekrar gaz hale gelir
- Otto (benzinli) motorlarda depo içinde benzin bulunur
- Dizel (mazotlu) motorlarda depo içinde motorin bulunur
1) Yakıt Sistemi (Otto Motor)
M.K.Ü
B S M
Karbüratör:
M.K.Ü
- Sadece karbüratörlü Otto motorlarda bulunur
B S M
-
Motor çalışma koşuluna göre, belli oranda hava ile benzini karıştıran parçadır
-
Hava/yakıt (dolgu) karışım oranı 15:1 olmalı
-
Yakıt fazla ise zengin karışım adını alır
Parçaları:
Hava kelebeği,
venturi lülesi,
yakıt memesi,
gaz kelebeği,
şamandıra,
sabit seviye kabı
Karbüratör
M.K.Ü
B S M
1) Yakıt Sistemi (Dizel Motor)
M.K.Ü
B S M
Dizel Motor Yakıt Sistemleri
Başlıca elemanları;
• Yakıt deposu
• Besleme pompası
• Yakıt filtresi
• Yakıt pompası
• Enjektörler
• Yakıt boruları
• Geridönüş boruları
b) Besleme pompası
• Yakıtı depodan alarak enjeksiyon pompasına iletir
• Hareketini eksantrik (kam) milinden alır
• Membranlı veya mekanik tipte olabilir
Yakıt Filtreleri
Görevi: Yakıt içinde bulunan ve büyüklükleri genellikle 0.001-0.002 mm olan
yabancı cisimciklerin, yakıt pompasına ve enjektörlere gitmesini engellemektir.
Yapısal olarak;
1. Atılabilir (kağıt filtreler)
2. Temizlenebilir filtreler
Zengin Karışım Nedir?
Rölanti Nedir?
• Normalde hava yakıt karışım
oranı 15:1’dir
 Araç hareket etmeden,
olduğu yerdeyken,
• Bazı koşullarda karışımda
daha fazla yakıt olması
istenir ki böyle karışıma
zengin karışım adı verilir
 gaz pedalına basılmadan,
normal pedal konumunda
motorun çalışmasıdır.
• Örnek: Zengin karışım soğuk
havada motorun daha kolay
çalışması için uygulanır
• Rölantide motor devri
genellikle 800 d/d
civarındadır
c) Enjeksiyon pompası
Yakıtı basınçlandırarak, farklı hız ve yük
koşullarında enjektörlere gönderir
Enjeksiyon pompası tipleri
Düz Pompa
a) Düz: Her enjektör için ayrı bir pompa
elemanı vardır
b) Yıldız: Her enjektöre sırayla yakıt gönderir,
küçük motorlarda kullanılır
c) Common Rail: Sadece dizel motorlarda
kullanılır.
Yıldız Pompa
Common Rail Direk Enjeksiyon (CRDI) Sistemi:
• Yeni geliştirilen bir dizel direkt püskürtme
sistemidir
• Basınç oluşumu ve püskürtme ayrı ayrı yapılır
• Yakıt, yüksek basınçla ortak bir boru
(common rail) üzerinden enjektörlere
dağıtılır.
Yüksek Basınç:
• Normal dizel yakıt sistemi : 800-1000 bar
• CRDI: 1500-2000 bar
(1 bar=105 Pa)
CRDI Üstünlükleri:
a) Yüksek tork ve güç
b) Düşük yakıt tüketimi
c) Düşük egzoz gazı emisyonu
d) Daha az titreşim ve gürültü
CRDI
• Çok yüksek basınç sayesinde yakıt çok küçük damlalara
parçalanarak tekdüze olarak püskürtülür (atomizasyon), yakıtın
yanması daha etkin olur
• Enjektörler elektronik olarak açılıp kapanır (selenoid veya
piezoelektrik valf)
• Yüksek basınçla; bir strokta ön, ana ve tamamlama
püskürtmeleri yapılarak, esnek bir püskürtme imkanı sağlanır.
d) Enjektörler
 Enjeksiyon pompasından gelen basınçlı yakıtı,
farklı hız ve yük koşullarında;
• Enjeksiyonlu Otto motorda manifolddan
geçen hava içine veya emme kanalına
(süpap arkasına) püskürtür (karışım oranı
15:1)
• Dizel motorda silindir içinde sıkıştırılan hava
(550-700°C) içine püskürtür.
 İhtiyaç fazlası yakıt, pompa ve enjektör vasıtası
ile geri dönüş kanalına oradan da depoya geri
döner
LPG: Sıvılaştırılmış Petrol Gazı (Liquified Petroleum Gas)
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
LPG: %70 butan + %30 propan
B S M
Liquefied Natural Gas or LNG is natural gas stored as a super-cooled (cryogenic) liquid. The temperature
required to condense natural gas depends on its precise composition, but it is typically between -120 and -170°C
(-184 and –274°F). The advantage of LNG is that it offers an energy density comparable to petrol and diesel
fuels, extending range and reducing refuelling frequency.
Compressed Natural Gas or CNG is stored on the vehicle in high-pressure tanks - 20 to 25 MPa (200 to 250
bar, or 3,000 to 3,600 psi). Natural gas consists mostly of methane and is drawn from gas wells or in conjunction
with crude oil production. As delivered through the pipeline system, it also contains hydrocarbons such as
ethane and propane as well as other gases such as nitrogen, helium, carbon dioxide, sulphur compounds, and
water vapour. A sulphur-based odourant is normally added to CNG to facilitate leak detection. Natural gas is
lighter than air and thus will normally dissipate in the case of a leak, giving it a significant safety advantage over
gasoline or LPG.
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
B S M
LPG: Sıvılaştırılmış Petrol Gazı
(Liquified Petroleum Gas)
-
Tüpgaz veya Otogaz olarak da bilinir
-
Hafif akaryakıt, %70 bütan + %30 propan
-
Normal koşulda gaz halinde olup yüksek basınç altında sıvı
olarak tutulabilir
-
LPG’li motorlarda yakıt sistemi, yakıtı karbüratöre/enjeksiyon
sistemine kadar sıvı halde tutacak şekilde olmalı
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
B S M
-
Yakıtın tüp veya depodan çekilmesi iki şekilde olabilir:
a) Sıvı halde
b) Buhar halinde (motorun ilk hareketinde kullanılabilir,
motor çalışıp ısındıktan sonra bir anahtar sayesinde
depodan tekrar sıvı yakıt sağlanır)
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
B S M
-
Sıvı olarak depodan alınan yakıt, çevirici denilen bir sistemle gaz
haline dönüştürülür (buharlaşma), bu amaçla, motor soğutma
sistemi suyu sıcaklığı yeterlidir.
-
Yakıt ısınınca buharlaşır
-
LPG ile çalışan motorlarda bu sistem yaygın olarak kullanılır
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
B S M
LPG Yakıt Sistemi Parçalar
M.K.Ü
a) Depo: Yakıtın yüksek basınç altında sıvı olarak tutulmasını sağlar
B S M
b) Yakıt filtresi: Yakıtı temizler
c) Selenoid subap: Motorda ateşleme devam ettiği sürece yakıt geçişine
izin verir
d) Çevirici (basınç regülatörü): Yakıta ısı vererek, buharlaşmayı sağlar, sıvı
yakıtı gaz haline getirir
e) Karbüratör: Yakıt ile havanın uygun karışımını sağlar (Enjeksiyonlu
sistemlerde bulunmaz,
f) Enjektör: karışım manifold veya emme supabı üstünde enjektörle yapılır
LPG’li Motor Yakıt Sistemi
M.K.Ü
Benzinli Sistemle Kıyaslama:
B S M
☺ Daha ekonomik
☺ Aşınma daha az, yağ tüketimi daha az
☺ Motorun daha yumuşak çalışmasını sağlar
☺ Egzoz emisyonu daha düşük
•
Sistem elemanları pahalı ve hacimli
•
Soğuk havada motorun ilk çalışması zor
•
Daha çok güvenlik önlemleri gerektirir