avrupa birliğin`de çevre politikası

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE
ÇEVRE POLİTİKASI
ABİTAM
AB Çevre Politikasının Oluşumu
• Avrupa Birliği’nin Çevre Politikası, Avrupa Topluluğu
Antlaşması’nın birçok maddesinde yer almaktadır. Bunların
arasında iki tanesi önemlidir (2. ve 174. maddeler). AT
Antlaşması sadece temel hükümleri belirlemektedir. Hukukî
çerçeve,
yönetmelikler
ve
yönergeler
aracılığıyla
geliştirilmektedir. Çevresel eylemler, çevre hakkındaki çok
sayıda “Eylem Programı” yoluyla geliştirilmiştir.
•
2. Madde: Ortak eylemlerin ve politikaların yürürlüğe
konulması yoluyla, Avrupa Topluluğu’na, diğer görevlerinin
yanı sıra, çevre kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek düzeyde
korunmasını sağlamak görevini yüklemektedir.
• 174. Madde: Topluluğun yasama kapasitesini ve Topluluk Çevre
Politikası’nı yönetmede temel ilkeleri belirlemektedir.
• 1987 Tek Avrupa Senedi ile AT’nin temel yasalarına çevre
konusunun doğrudan girişi olmuştur.
Tek Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın 130. maddesinde
değişiklik yaparak “ kirleten öder” ilkesi ortaya çıkmış fakat
sürdürülebilirlik ilkesinden söz edilmemiştir.
• 1992 Maastcriht Antlaşması ile çevre alanına politika statüsü
verilmiş ve AB hukukunda “sürdürülebilir kalkınma” kavramı
resmen oluşturulmuştur.
• 1997 Amsterdam Antlaşması ile sürdürülebilir kalkınma kavramı
AB’nin ana hedeflerinden birisi hâline getirilmiştir.
AB Çevre Politikası’nın İlkeleri





Kirleten öder ilkesi: Topluluk’un temel hedefidir.
Bütünleyicilik ilkesi: Çevrenin korunmasında Topluluk’un
diğer politikalar içine entegre edilmesidir.
Kaynakta önleme ilkesi: Atığın üretildiği yerin yakınında
bertaraf edilmesidir.
Önleme ilkesi: Zararın ortaya çıkmasından önce gerekli
önlemlerin alınmasıdır.
Tedbirli olma ilkesi: Çevre açısından olumsuz sonuç
oluşturacak belli bir fiilin bilimsel ispatını beklemeden önlem
alınmasıdır.
AB Çevre Politikası’nın Hedefleri





Çevrenin korunması, kollanması ve kalitenin yükseltilmesi,
Doğal kaynakların ve doğanın ekolojik dengeye zarar
vermeyecek şekilde işletilmesi,
Toprak kullanımında Çevre Etki Değerlendirmesi’nin (ÇED)
dikkate alınması,
İnsan sağlığının korunması,
Çevre problemlerine ortak çözümlerin aranması.
Çevre Eylem Programı
• 22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri kabul
ederek Topluluk bildirgesi hâline geldi.
• 1973 yılında
1. Çevre eylem programı
• 1977 yılında
2. Çevre eylem programı
• 1983 yılında
3. Çevre eylem programı
• 1987 yılında
4. Çevre eylem programı
• 1993 yılında
5. Çevre eylem programı
• 2002 yılında
6. Çevre eylem programı
Dört Çevre Eylem Programının temeli: Kirliliğin önlenmesi.
5. Çevre Eylem Programı temeli: Sürdürebilir kalkınma ve
sorumluluğun paylaşılması.
6. Çevre Eylem Programı
6. Çevre Eylem Programının temeli: AB’nin önümüzdeki
10 yıl içindeki çevre hedefi ortaya konulmuştur. “Çevre
2010: Geleceğimiz, Tercihimiz” başlıklı programın
öncelikli hedefleri şunlardır:
1)
2)
3)
4)
İklim Değişikliği
Doğa ve Biyolojik Çeşitlilik
Çevre ve Sağlık
Doğal Kaynaklar ve Atıklar
Bu dört başlığı şu şekilde açıklayabiliriz.
1.
2.
3.
4.
İklim Değişikliği: 19. yüzyıldan bu yana dünya yüzey
sıcaklığı ortalama 0.3-0.6 C° derece artmıştır. Fosil
(kömür,doğal gaz ve petrol) yakıt kullanımı ve ağaçların
yok edilmesinden dolayı oluşan sera gazlarının (CO2 ,
CH4 , O3 ...) küresel ısınmaya yol açması, AB üye
devletlerin 2008-2012 yılları arasında sera gaz
emisyonunu % 8 oranında azaltması programına
gidilmiştir.
Doğa ve Biyolojik Çeşitilik: Farklı canlı türlerinin
korunması ve endüstriyel kazaların önlenmesi.
Çevre ve Sağlık: Hava, su, gürültü kirliliğinin insan
sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek.
Doğal Kaynaklar ve Atıklar: Kaynakların doğru
kullanılması ve atıkların doğru şekilde ayrılmasıyla geri
dönüşüm sağlanarak çöp sorununu çözmek.
AB Çevre Politikası’nda Temel Uygulama Alanları









Hava Kalitesi
Gürültü Kirliliği Yönetimi
Su Kalitesi
Atık Yönetimi
Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü ve Risk Yönetimi
Kimyasallar ve Doğanın Korunumu
İklim Değişikliği
Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma
Yatay Mevzuat
Hava Kalitesi










Hava kalitesi çerçeve düzenlemesi (CO karbon monoksit, SO2
sülfür dioksit gibi kirleticiler için direktifler),
Yüzey atmosferik (troposferik) ozon (O3 ),
Stratosferik ozon (O3),
Petrol depolama ve dağıtımından kaynaklanan emisyonlar,
Sıvı yakıtların kükürt içeriği,
Trafik dışı hareketli araçlardan çıkan emisyonlar,
Atık yakma tesisleri,
Sanayi ve büyük yakıt yakma tesisleri,
Sera gazı emisyonları,
Zararlı kimyasalların üretim ve kontrolü.
Gürültü Kirliliği Yönetimi







Büyük yerleşim merkezlerinde görülen gürültü bir çevre problemi
olup insan sağlığını ciddi boyutta etkilemektedir.
Gürültü emisyonlarının çoğu ulaşımdan kaynaklanmaktadır. Araç
sayısının artmasıyla gürültü sorunu da büyümektedir.
Uçak işletmesi,
Ev Eşyaları,
Motorlu Araçlarda Egzos Sistemleri,
Motosikletler,
Açık Havada Çalışan Aletler için Gürültü Emisyonları.
Su Kalitesi



2010’nun sonuna kadar yerüstü sularının ve kıyıların organik
kirlilikten temizlenmesi AB’nin ilk hedefleri arasında.
Kentsel atık su arıtıma direktifi (yerel yönetimler ve sanayi,
atık su arıtma alanında yatırımlar yapmaları)
Su kalitesinin korunmasında belli kirleticilerin kontrolü (nitrat
gibi, 1991 nitrat direktifi )
Atık Yönetimi
AB sınırları içinde yılda 2 milyar ton atık ortaya çıkması (40 milyondan fazla
olan atığın zararlı atık sınıfında olması)
AB atık mevzuatı:











Atık yönetimi,
Zararlı atıkların yakılması,
PCB/PCT bertarafı (Poliklorlu bifenil / Poliklorlu terfenil),
Tehlikeli atıklar,
Sanayi atıkları,
Evsel atıkların yakılması,
Kanalizasyon ve atık su çamurları,
Pillerin ve akülerin bertarafı,
Ambalaj ve ambalaj atıkları,
Atıkların sevkiyatı,
Atıkların düzenli depolanması.
Atık Yönetimine İlişkin AB mevzuatındaki prensipler
şunlardır:

Üretim Sorumluluğu: ‘Kirleten öder’ ilkesinin uygulanması,

Topluluk ve üye ülke düzeyinde kendine yeterlilik: Atık
kullanım tesisatı kurulması,

Yakınlık: Atığın üretilen yere yakın alanda yok edilmesi,

Atık Yönetim Hiyerarşisi: Atığın önlenmesi ve azaltılması,
çevreye verdiği zararın en aza indirgenmesi, dönüşümle
atığın yeniden kullanılması.
Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü ve Risk Yönetimi
Başlıca Direktifler ve Tüzükler Şunlardır:



Endüstriyel emisyonların kontrolü,
Önemli kazaların sebep olduğu zararların kontrolü,
Çevresel muhasebe ile eko-etiketlenmesi.
Kimyasallar ve Biyodeğişiklilik
Kimyasallar konusunda topluluğun 2 hedefi şöyledir:

Topluluk içinde kimyasal maddelerin serbest dolaşımını
kolaylaştırmak, insan ve hayvan sağlığının korunmasının
yanında çevrenin korunması.
Doğanın Korunumu:



Hayvanların deney ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanımına
karşı korunması,
Nesli tehlikede olan türlerin korunması yönetmeliği,
Habitat direktifi.
İklim Değişikliği






1997 yılında BM üye olan devletler tarafından imzalanan Kyoto
Protokolü AB tarafından da imzalanmıştır.
AB üye devletlerin 2008-2012 yılları arasında sera gaz
emisyonunu % 8 oranında azaltması kararlaştırılmıştır.
Enerji kullanımının iklim değişikliği üzerindeki etkisini
azaltmak için Programlar oluşturulmuştur.
SAVE: Enerji verimliliğini sağlamak,
ALTENER: Yenilenebilir enerjinin gelişimi (rüzgâr, güneş, vb.)
JOULE-Thermie: Temiz ve verimli enerji sistemlerinin
sağlanması.
Nükleer Güvenlik ve Radyasyondan Korunma







Nükleer Enerji,
Radyasyondan Korunma (Medikal maruziyet),
Toplumun Bilgilendirilmesi (Radyolojik Acil Durum),
Açıkta Çalışanların Radyasyondan Korunması,
Radyoaktif Atıkların Sevkiyatı,
Temel Güvenlik Standartları,
Radyoaktif Maddelerin Sevkiyatı.
Yatay Mevzuat
Yatay mevzuat: Diğer çevre sektörlerini de ilgilendirir. Yasal
ilerleme, karar alma ve uygulamayı güçlendirmek için metotlar ve
mekanizmalar geliştirir.






ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi)
SÇD (Stratejik Çevresel Değerlendirme)
Çevresel bilgiye erişim
Raporlama
Avrupa Çevre Ajansı (AÇA)
LIFE (Çevre için mali araç)
Türk Çevre Mevzuatının AB Mevzuatı ile Uyumu
Türkiye’nin AB çevre mevzuatına uyum konusundaki yükümlülükleri ile ilgili son
ve önemli gelişmeler ilk olarak Kasım 2000 yılında olmuştur. Nisan 2003’te gözden
geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi’ne (KOB) göre Türkiye’nin uyumla ilgili
yükümlülükleri orta ve kısa vadeli olmak üzere şu şekildedir.
Kısa Vadeli:

ÇED direktifinin yürürlüğe girmesi ve uygulanması,

Uyumlulaştırma için finansman planı oluşturma,

Çerçeve mevzuat, doğa koruma, su kalitesi, entegre kirlilik önleme, kontrol ve
atık yönetimi konularında mevzuata yönelik müktesebatın yansıtma ve
uygulama faaliyetlerine başlanması.
Orta Vadeli:

Çevrenin korunmasını sağlamak amacıyla müktesebat yansıtmasının
tamamlanması ve kurumsal, idarî ve izleme kapasitesinin (veri toplama da
dahil) geliştirilmesi.
25 Temmuz 2003’te Türkiye’nin AB Müktesebatı’nın üstlenilmesine
ilişkin Ulusal Program geliştirilmiştir.
Ulusal Programın öngördüğü öncelikler:








Su Kalitesinin İyileştirilmesi (suda nitrat kirliliği, arıtma
çamurları, kentsel atık su arıtıma, vb.),
Atık Yönetimi,
Hava Kalitesini İyileştirme,
Nükleer Güvenlik,
Genetik Olarak Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar,
Çevresel Gürültü Yönetimi,
Kimyasallar Yönetimi,
ÇED sürecinin güçlendirilmesi ve SÇD Direktifine Uyum
sağlanması.
AB Yüksek Maliyetli Çevre Direktifleri
 Su Kalitesi:
• Kentsel Atıksu Direktifi
• İçme Suyu Direktifi
• Suya Deşarj Edilen Tehlikeli Maddeler Direktifi

•
•
•
•
Hava Kirliliği Kontrolü:
Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi
Büyük Yakma Tesisleri Direktifi
Yakıt Kalitesi Direktifi
VOC (Uçucu Organik Maddeler)

•
•
•
•
•
•

•
•
Atık Yönetimi:
Atık Çerçeve Direktifi,
Katı Atık Düzenli Depolama Direktifi,
Evsel Atık Yakma Direktifi,
Tehlikeli Atık Yakma Direktifi,
Ambalaj Atığı Direktifi,
Atıksu Çamuru Direktifi.
Endüstriyel Kirliliğin Kontrolü:
Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü (IPPC)
Direktifi,
SEVESO II Direktifi.
Yasal yansıtma
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Endüstri
Atık
Su
0%
2001
2002
2003
2005
Hava
Yatay
Yasal yansıtma devam
ediyor.
 İlerleme yıllık
olarak izleniyor,
 AB mevzuatının
zaman içinde
değişmesinden
ötürü hareketli bir
hedef.
2014 yılından itibaren direktiflere önerilen
uygulama süreleri
•
•
•
•
•
•
•
•
Tehlikeli Atık Direktifi
İçme Suyu Direktifi
Kentsel Atıksu Arıtma Direktifi
Düzenli Depolama Direktifi
Endüstriyel Kirlilik Kontrol Direktifi
Ambalaj Atıkları Direktifi
Yakma Tesisleri Direktifi
Su Çerçeve Direktifi
14 yıl
10 yıl
10 yıl
8 yıl
7yıl
6 yıl
5-15 yıl
en az 10 yıl
Sonuçlar
 Çevre başlığı, müzakerelerde Türkiye’nin en çok zorlanacağı
başlılardan biridir.
 Uygunluk için yıllar gerekecektir ve geçiş dönemleri yalnızca önemli
çevre direktiflerine yönelik olacaktır.
 Türkiye, AB Çevre fonlarından en verimli şekilde faydalanmalıdır.
 Özel sektörün bu yükü kaldırılabilmesi için teşvik edici önlemler
alınmalıdır.
 Çevre yatırımları için bir strateji geliştirilmelidir.
 Çevre uyumu çalışmalarında yüksek çevre standartlarını
yakalayabilmek için uygulamaya yönelik adımlar atılmalı, gelecek
kuşak içinde yaşanabilir yeşil ve temiz bir çevre bırakılmalıdır.